درخواست مشاوره رایگان
حوزه اصطلاحات پزشکی بسیار گسترده می باشد، اما برخی اصطلاحات را بیشتر ممکن است در زمانی که پزشک مراجعه می کنیم یا مطلبی در مورد سلامت می خوانیم بشنویم. در این جا تعدادی از این اصطلاحات آورده شده است تا بتوانیم درک بهتری از صحبت های پزشک و مطالب پزشکی داشته باشیم.
در پزشکی اصطلاحات بسیاری استفاده می شود که در اینجا تعدادی از کاربردی ترین آنها ذکر شده است:
خوش خیم به یک عارضه، تومور و یا رشد خفیف و غیر پیشرونده ای اطلاق می شود که سرطانی نیست و فاقد ویژگی های تهاجمی سرطان از جمله توانایی متاستاز -گسترش یا مهاجرت به سایر بافت های بدن- می باشند.
یک تومور خوش خیم ممکن است در نزدیکی رگ های خونی، مغز، اعصاب یا اندام ها بزرگ شود که مشکلات جدی همچون فشار بر روی اعصاب یا انسداد جریان خون را ایجاد کنند.
به طور کلی، تومورهای خوش خیم به آرامی رشد می کنند و خطرناک نیستند؛ زیرا تومورهای خوش خیم معمولا توسط کپسولی احاطه می شوند که مانع نفوذ آن به بافت های مجاور می شود. اما این موضوع، همیشه صادق نخواهد بود و گاهی تومور های خوش خیم توانایی تبدیل شدن به تومورهای بدخیم را دارند. معمولا زمانی که یک بیماری خطرناک و جدی نباشد خوش خیم خوانده می شود.
اصطلاح "بدخیم" به حضور سلول های سرطانی در یک بافت اطلاق می شود. برخی از سلول های سرطانی از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر مناطق بدن مهاجرت می کنند (این فرایند متاستاز نامیده می شود) و یا به بافت های اطراف خود (به صورت ناحیه ای) حمله کرده و آنها را تخریب کنند. سلولهای بدخیم سرطانی تمایل به رشد سریع و کنترل نشده دارند و به دلیل تغییر در ترکیب ژنتیکی به طور طبیعی از بین نمی روند. سلول های بدخیم که در برابر درمان مقاوم هستند، ممکن است پس از حذف یا از بین رفتن کلیه موارد قابل مشاهده از آنها، دوباره برگردند.
علائم رایج تومورهای بدخیم عبارتند از: سردردهای شدید و مداوم، تشنج، حالت تهوع مداوم، استفراغ و خواب آلودگی، تغییرات ذهنی یا رفتاری مانند مشکلات حافظه و یا تغییر خلق و خوی، ضعف یا فلج تدریجی و پیشرونده در یک طرف بدن، مشکلات بینایی یا مشکلات گفتاری، خستگی، تشکیل توده یا ناحیه ضخیم در زیر پوست، تغییر وزن از جمله کاهش یا افزایش ناخواسته، تغییرات پوستی مانند زردی، تیرگی یا قرمزی پوست، زخم هایی که ترمیم نمی شوند یا تغییر شکل در خال های موجود روی بدن، تغییر در عادات روده یا مثانه، سرفه مداوم یا تنفس سخت.
دانشمندان دریافته اند که در بیشتر سرطان های پستان و روده، رشد تومورها حدود ده سال قبل از تشخیص است و برای سرطان پروستات، تومورها می توانند تا چند دهه قدمت داشته باشند.
شاخص توده بدنی معیار اندازه گیری است که محاسبه می کند میزان قد و وزن فرد با یکدیگر در تناسب است یا خیر. محاسبه BMI از طریق فرمول: وزن (برحسب کیلوگرم) تقسیم بر مجذور قد (بر حسب متر).
عدد حاصل در یکی از چهار دسته قرار می گیرد:
این روش ابزاری است برای تخمین سلامت وزن فرد با توجه به قد شخص؛ اما استثناهایی نیز وجود دارد.
برای مثال: برای تعیین شاخص توده بدنی افرادی مثل ورزشکاران، زنان باردار، افراد مسن یا کودکان خردسال نمی توان از این روش استفاده کرد، زیرا؛ در این روش استخوان بندی و حجم عضلات شخص در نظر گرفته نمی شود.
به عنوان مثال؛ کسانی که توده عضلانی بیشتری دارند، مانند ورزشکاران، ممکن است BMI بالا تری داشته باشند اما سلامتی آنها در معرض خطر نباشد و یا افرادی که توده عضلانی کمتری دارند، مانند کودکانی که به طور کامل رشد نکرده اند و یا افراد مسنی که ممکن است مقداری از توده عضلانی خود را از دست داده باشند، ممکن است BMI کمتری داشته باشند. همچنین در دوران بارداری و شیردهی، فاکتورهایی در بدن به طور موقت دچار تغییر می شوند، بنابراین استفاده از این روش برای این دسته از افراد مناسب نیست. پس می توان گفت این روش در همه موارد قطعی نیست و نواقصی دارد.
بیوپسی یک آزمایش پزشکی است که معمولاً توسط جراح یا متخصص رادیولوژی انجام می شود و شامل برداشتن نمونه کوچکی از بافت ها، سلول ها یا مایعات بدن است. بافتی که در بیوپسی برداشته می شود توسط پاتولوژیست بررسی می شود که تشخیص را براساس معیارهای مورفولوژیکی انجام می دهد.
بیوپسی روشی کم خطر و بدون درد است. هنگامی که آزمایش اولیه نشان می دهد ناحیه ای از بافت بدن طبیعی نیست و یا فرد دارای علائمی از بیماری سرطان است، پزشک معمولا بیوپسی از آن قسمت را توصیه می کند. تجویز انجام بیوپسی به این معنی نیست که فرد دچار سرطان شده است؛ بلکه پزشکان توسط بیوپسی بررسی می کنند که آیا ناهنجاری های بدن ناشی از سرطان است و یا سایر عارضه ها.
اگر سلول ها سرطانی باشند، نتایج بیوپسی می تواند به پزشک شما بگوید که سرطان از کجا نشأت گرفته است و همچنین نوع سرطان را مشخص می کند. بیوپسی همچنین به پزشک کمک می کند تا میزان گسترش (متاستاز) سلولهای سرطانی و پیشرفت آن را تعیین کنند.
بیماری، آسیب دیدگی یا عارضه ای که به طور ناگهانی با علائم شدید و متنوع ظاهر می شوند. بیماری های حاد دوره کوتاهی دارد، اغلب چند روز یا چند هفته، اما به سرعت پیش می رود و نیاز به مراقبت فوری دارد. همچنین اصطلاح حاد برای تمایز یک بیماری از نوع مزمن آن است، مثلاً برونشیت حاد در برابر برونشیت مزمن، به کار می رود.
"حاد" مقیاس زمانی ابتلا به یک بیماری است که با توجه به نوع بیماری متغیر است. به عنوان مثال، سکته قلبی حاد (حمله قلبی) ممکن است یک هفته طول بکشد، در حالی که گلودرد حاد ممکن است فقط یک یا دو روز طول بکشد.
توجه داشته باشید یک عارضه حاد اگر به سرعت توسط پزشک درمان نشود و یا تحت درمان های نامناسب قرار گیرد امکان تبدیل به عارضه مزمن و بلند مدت را دارد و بالعکس. برای مثال پوکی استخوان، یک بیماری مزمن، ممکن است باعث شکستگی استخوان، که یک عارضه حاد است، تبدیل شود.
به یاد داشته باشید که حاد لزوماً به معنای بیماری یا عارضه شدید و یا کشنده نیست اما در صورت بروز می تواند بسیار آزار دهنده باشد.
مزمن به طور کلی به عارضه ای اطلاق می شود که به تدریج ظاهر می شوند پیشرفت آهسته دارد که اثرات آن پایدار است و نیاز به مراقبت پزشکی مداوم دارند. طبق آمار مرکز ملی ایالات متحده، بیماری که معمولا بیش از 3 ماه ادامه داشته باشد، مزمن نامیده می شود.
این اصطلاح در واقع به مدت زمان ابتلا به بیماری اشاره دارد و برخلاف تصور عموم، مرتبط با پیشرفت بیماری نیست. بیماری مزمن به این معنی نیست که علائم آن همواره در بدن وجود دارد. بلکه ممکن است علائم به صورت دوره ای ناپدید شوند.
در نظر داشته باشید مقیاس این بیماری ماه و سال است، نه روز و هفته. و بر اساس آمار رسمی، 88 درصد ازافراد آمریکایی که بیش از 65 سال سن دارند، حداقل به یکی از بیماری های مزمن مبتلا هستند.
علاوه بر عوامل اجتماعی، محیطی و ژنتیکی، رفتار های مخاطره آمیزی مانند مصرف دخانیات، نداشتن فعالیت های فیزیکی و عادات بد غذایی، مصرف بی رویه الکل و غیره می توانند به مرور زمان، زمینه ساز ایجاد انواع بیماری های مزمن شوند و پرهیز از این رفتارهای آسیب زننده تاثیر به سزایی در پیشگیری از ایجاد آن دارد.
از شایع ترین بیماری های مزمن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
توجه داشته باشید
به طور کلی تعریف یکنواختی از بیماری مزمن نمی توان یافت اما همه تعاریف، دلالت بر ظهور تدریجی، پیشرفت آهسته و دوام آن دارد.
آنژین، که به آنژین پکتوریس، درد یا فشار قفسه سینه نیز معروف است، اصطلاح پزشکی به معنای احساس درد یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه به دلیل ایجاد اختلال در سرخرگ های کرونر قلب می باشد. با گذشت زمان، شریان های کرونری (تأمین کننده خون مورد نیاز قلب) ممکن است در اثر رسوب چربی، کلسترول و سایر مواد دچار انسداد شود. در این حالت عضله قلب به اندازه مورد نیاز خون دریافت نمی کند.
درنتیجۀ انسداد نسبی شریان های کرونر قلب، خونرسانی به قلب کاهش یافته و عضله قلب دچار فقدان اکسیژن خواهد شد و آنژین قلبی رخ می دهد.
رژیم غذایی ناسالم حاوی چربی های اشباع شده مانند گوشت پرچرب قرمز، لبنیات پرچرب، کافئین و الکل می تواند خطر انسداد عروق را به طور چشمگیری افزایش دهد. مصرف مکمل های غذایی حاوی اُمگا 3، سبزیجات، غلات و اسیدهای چرب ضروری نیز باعث تقویت عضله قلب، کاهش کلسترول و تسهیل کار سلول های خونی و درنتیجه کاهش علایم آنژین می شود.
در این عارضه درد قابلیت انتشار به سایر اندام ها را دارد.
برخی علائم آنژین قلبی عبارتند از:
آنژین پایدار، رایج ترین نوع آن است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که فعالیت قلب بیشتر از حد معمول باشد.
آنژین ناپایدار، خطرناک ترین نوع آنژین است. که از الگویی پیروی نمی کند و می تواند بدون مقدمه و بدون ایجاد فشار جسمی و علائم ایجاد شود.
آنژین واریانت، نادر است و زمانی که فرد در حال استراحت است رخ می دهد.
ادم تورم ناشی از تجمع غیر طبیعی مایع میان بافتی در فضای میان بافتی است. اگرچه اِدِم می تواند بر روی هر قسمت از بدن تأثیر بگذارد، اما تأثیر آن بیشتر در دست ها، بازوها، کف پا و مچ پا مشاهده می شود.
ادم ممکن است به دلیل نشستن، ایستادن طولانی مدت (عدم تحرک) باشد. در بیشتر اوقات، ادم بیماری جدی نیست، اما ممکن است به عنوان هشدار برای یک فرد تلقی شود؛ زیرا ادم ممکن است به دلیل نارسایی قلبی، بیماری کبدی یا کلیوی و اختلالات رگ های خونی ایجاد شده باشد.
مراجعه به موقع به پزشک و بررسی علت ایجاد آن بسیار مهم است تا درمان به درستی انجام شود. (درمان بسته به علت متفاوت است)
در برخی موارد، مانند عفونت ها، این عارضه می تواند نشانه خوبی باشد، زیرا نشان دهنده آن است که تعداد گلبول های سفید خون که در برابر عفونت مبارزه می کنند در محل تورم افزایش یافته و درنتیجه به درمان عفونت سرعت می بخشد.
حرکت و استفاده از عضلات در قسمتی از بدن که تحت تأثیر ادم قرار دارند، به ویژه پاها، ممکن است به پمپاژ مایعات میان بافتی به سمت قلب کمک کند،
امبولیسم: انسداد و گرفتگی عروق خونی توسط یک ماده یا لخته گفته می شود.
مواد خارجی که می توانند باعث آمبولی شوند شامل حباب های هوا، مایع آمنیوتیک، ذرات چربی، تجمع باکتری ها، مواد شیمیایی (مانند تالک) و داروها (به خصوص داروهای غیرقانونی) می باشند.
لخته شدن خون شایع ترین دلیل آمبولی است. لخته خون ممکن است با حرکت درون رگ ها اندازه بزرگتری پیدا کند. آمبولی می تواند در همه شریان های کوچک روی دهد، اما ریه ها به طور چشمگیری مستعد این آسیب هستند، زیرا همه خون موجود در بدن، در هر بار گردش خون، از ریه ها عبور می کند.
امبولی بر اساس عامل ایجاد کننده، نوع مسدود کنندگی و محل ایجاد آن انواع مختلفی دارد که دو مورد از جدی ترین عوارض ناشی از آمبولی عبارتند از:
پولیپ ها نتیجه رشد غیرطبیعی بافت های بدن هستند که اغلب شبیه برجستگی های صاف و کوچک و یا ساقه ی قارچ هستند. اکثر پولیپ ها کوچک هستند و عرض آن ها کمتر از نیم اینچ است. پولیپ روده بزرگ شایع ترین نوع آن است، اما همچنین امکان ایجاد پولیپ در مکان هایی مانند معده، بینی و رحم وجود دارد.
بیشتر پولیپ های روده بزرگ بی خطر هستند. اما با گذشت زمان، برخی از پولیپ های روده بزرگ می توانند به سرطان روده بزرگ تبدیل شوند که در مراحل بعدی می تواند خطرناک باشد.
پولیپ ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
پولیپ های غیر نئوپلاستیک شامل پولیپ های هایپرپلاستیک (hyperplastic)، پولیپ های التهابی و پولیپ های هامارتوماتوز (hamartomatous polyps) هستند.
بیشتر پولیپ ها خوش خیم هستند، به این معنی که غیرسرطانی هستند. اما از آنجا که به دلیل رشد غیر طبیعی سلول ها است، در نهایت می توانند بدخیم یا سرطانی شوند. پزشک می تواند با انجام بیوپسی، تعیین کند که آیا این رشد غیرطبیعی مربوط به پولیپ است یا خیر.
جهش در ژن های خاصی می تواند باعث تقسیم بی رویه سلولی شود.
در روده بزرگ و راست روده، این رشد کنترل نشده می تواند باعث تشکیل پولیپ شود. پولیپ ها می توانند در هر نقطه از روده بزرگ ایجاد شوند.
روش غیر تهاجمی، درمان محافظه کارانه ای است که نیازی به ایجاد برش در سطح پوست یا برداشتن بافت ندارد.
یک روش پزشکی در صورتی غیرتهاجمی تعریف می شود که هیچ شکافی در پوست ایجاد نشود و در تماس با مخاط، پارگی پوست، یا حفره داخلی بدن (فراتر از روزنه طبیعی بدن) نباشد.
این روش شامل درمان های پاسیو (غیرفعال) و اکتیو (فعال) می باشند. درمان های غیر فعال شامل استفاده از لیزر، اثر مغناطیسی، تحریک الکتریکی، درمان دستی (مانیپولاسیون)، امواج فراصوت و تجویز یخ درمانی یا گرما درمانی می باشد. تمرین های ورزشی، ورزش کردن با وسایل مخصوص یا آب درمانی در حیطه درمان های فعال قرار می گیرد.
با این روش ها لزوم درمان دارویی دراز مدت و عوارض دارویی کاهش می یابد.
اما درمان تهاجمی روشی است که معمولاً با برش یا سوراخ کردن پوست و یا با وارد کردن و جای گذاری ابزارهای درمانی خارجی در بدن انجام می شود.
چنانچه یک فرآیند پزشکی، از طریق ایجاد شکاف در پوست بوده و با تماس با مخاط، شکاف پوستی یا حفرات داخلی بدن، به جز حفراتی که از طریق منافذ طبیعی یا مصنوعی که از قبل وجود داشته قابل دسترسی هستند، انجام شود تهاجمی و در غیر این صورت غیر تهاجمی خوانده می شود. برای مثال، انجام هر نوع تزریق، بیوپسی، آندوسکوپی، لاپاراسکوپی، آنژیوگرافی، شیمی درمانی، دیالیز صفاقی، دیالیز خونی فرآیندی غیر تهاجمی می باشد.
اقدامات تشخیصی درمانی تهاجمی نیاز به اخذ رضايت آگاهانه از طرف بیمار دارند.
تروما از نظر پزشکی به معنای جراحت ،ضربه یا آسیب جسمی به بافت زنده توسط عامل خارجی است.
ترومای جسمی را بر اساس محل آسیب دیدگی یا ویژگی های عاملِ ایجاد کننده می توان تقسیم بندی کرد:
ترومای حاد: این عارضه معمولاً ناشی از یک رویداد خطرناک است و احتمال معلولیت یا حتی مرگ را به دنبال دارد.
ترومای مزمن: این عارضه ناشی از مواجهه مکرر و طولانی مدت با حوادث بسیار پر فشار است. مثال ها شامل موارد آزار، زورگیری و خشونت خانگی می باشند.
ترومای پیچیده: این عارضه نتیجه قرار گرفتن در معرض حوادث آسیب زای متعدد است.
عارضه ای که فرد طی آن در وضعیت روانی پراسترس ناشی از فشار روحی یا عاطفی شدید قرار می گیرد و بر اساس شدت و مدت آن، آینده و سرنوشت آسیب دیدگان را تحت تاثیر قرار می دهد.
مقابله و کنار آمدن با ضربه های روحی به مراتب سخت تر از ضربه به جسم و اندام است.
پاسخ به یک رویداد آسیب زا در بین افراد بسیار متفاوت است، اما علائم اساسی و متداولی وجود دارد.
برای مثال علائم عاطفی عبارتند از:
اختلال سندروم پس از سانحه (PTSD) یک حالت تشدید شده از بیماری ترومای روحی است. هنگامی که نشانه های تروما هفته ها و ماه ها ادامه پیدا کند و نسبت به درمان آن ها اقدام جدی و موثری صورت نگیرد، اختلال PTSD شکل خواهد گرفت. اختلال PTSD می تواند به صورت جدی فعالیت های روزانه فرد را با مشکل مواجه کرده و به روابط اجتماعی افراد لطمه وارد کند.
همانطور که قبل تر گفتیم، علائم تروما از خفیف تا شدید متفاوت خواهد بود. شدت این علائم و نشانه ها به عوامل زیادی بستگی دارد، مثل: نوع حادثه، شدت یا مدت زمان قرار گرفتن در معرض آن و همچنین روحیات فرد درگیر بیماری.
