کولیت میکروسکوپی یک نوع التهاب روده بزرگ است که بیشتر در بزرگسالان و به ویژه در زنان شایع است. این بیماری معمولاً با اسهال مزمن و علائم گوارشی مشابه به سندرم روده تحریک پذیر همراه است. در ادامه، اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز کولیت میکروسکوپی و روش های تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
کولیت میکروسکوپی چیست؟
کولیت میکروسکوپی، التهاب روده بزرگ است که باعث اسهال آبکی و مداوم می شود. نامگذاری این اختلال به ظاهر بافت روده بزرگ در زیر میکروسکوپ مربوط می باشد، زیرا بافت ممکن است در کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی، طبیعی به نظر برسد.
انواع مختلفی از کولیت میکروسکوپی وجود دارد:
- کولیت کلاژنی، که در آن یک لایه ضخیم پروتئین (کلاژن) در بافت روده بزرگ ایجاد می شود.
- کولیت لنفوسیتی، که در آن تعداد سلول های سفید خون (لنفوسیت ها) در بافت روده بزرگ افزایش می یابند
محققان بر این باورند که کولیت کلاژنی و کولیت لنفوسیتی ممکن است فازهای مختلفی از یک بیماری باشند. علائم، آزمایش و درمان برای هر دو حالت یکسان است.
علائم کولیت میکروسکوپی
علائم و نشانه های کولیت میکروسکوپی عبارتند از:
- اسهال آبکی مزمن
- درد، گرفتگی یا نفخ شکم
- کاهش وزن
- حالت تهوع
- بی اختیاری در کنترل مدفوع
- کم آبی بدن (دهیدراتاسیون)
علائم کولیت میکروسکوپی می تواند به طور متناوب عود کرده سپس از بین برود. بعضی اوقات علائم، خود به خود برطرف می شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز اسهال آبکی برای چند روز، به پزشک مراجعه کنید تا علت عارضه تشخیص داده شده و برنامه درمان صحیح برای آن تنظیم شود.
علل ابتلا به کولیت میکروسکوپی
مشخص نیست که چه عواملی باعث تورم و تحریک (التهاب) روده بزرگ در کولیت میکروسکوپی می شود. محققان معتقدند که علل آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای تحریک کننده مخاط روده بزرگ
- باکتریهای تولید کننده سموم یا ویروس هایی که پوشش داخلی را تحریک می کنند
- بیماری خود ایمنی مرتبط با کولیت میکروسکوپی، مانند آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک یا پسوریازیس. بیماری خود ایمنی زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن بافتهای سالم و خودی را دشمن فرض کرده و به آن ها حمله کند.
- اسید صفرای جذب نشده، که باعث تحریک مخاط روده بزرگ می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل خطرساز کولیت میکروسکوپی عبارتند از:
- سن. کولیت میکروسکوپی بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می شود.
- جنسیت. زنان بیشتر از مردان به کولیت میکروسکوپی مبتلا می شوند. برخی مطالعات ارتباط بین هورمون درمانی بعد از یائسگی و بروز کولیت میکروسکوپی را نشان می دهد.
- بیماری خود ایمنی. افرادی مبتلا به کولیت میکروسکوپی، گاهی اوقات دچار اختلال خود ایمنی مانند بیماری سلیاک، بیماری تیروئید، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 یا پسوریازیس می باشند.
- سابقه خانوادگی و ژنتیکی. تحقیقات نشان می دهد که ممکن است بین کولیت میکروسکوپی و سابقه خانوادگی ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر ارتباطی وجود داشته باشد.
- استعمال دخانیات. مطالعات اخیر تحقیقات نشان داده است که ارتباطی بین استعمال دخانیات و کولیت میکروسکوپی به ویژه در افراد 16 تا 44 ساله وجود دارد.
برخی مطالعات تحقیقاتی نشان می دهد که استفاده از برخی داروها ممکن است خطر ابتلا به کولیت میکروسکوپی را افزایش دهد. اما همه مطالعات، موافق این موضوع نمی باشند.
داروهایی که گمان می رود ممکن است به این بیماری مرتبط باشند عبارتند از:
عوارض بیماری
اکثر افراد از نظر کولیت میکروسکوپی با موفقیت درمان می شوند و به ندرت دچار عارضه خاصی می شوند.
این بیماری خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی دهد.
تشخیص کولیت میکروسکوپی
سابقه پزشکی، معاینه جسمی و آزمایش ها می توانند کمک کنند تا تشخیص داده شود آیا عوامل دیگری مانند بیماری سلیاک ممکن است عامل اسهال باشند.
همچنین پزشک در مورد احتمال مصرف داروهایی که خطر ابتلا به کولیت میکروسکوپی را افزایش می دهند، سؤال می کند.
آزمایش ها
برای کمک به تأیید تشخیص کولیت میکروسکوپی، ممکن است به یک یا چند آزمایش زیر نیاز باشد:
کولونوسکوپی. این معاینه به پزشک اجازه می دهد تا با استفاده از یک لوله نازک، انعطاف پذیر و دارای نور (کولونوسکوپ) کل روده بزرگ را با یک دوربین متصل، مشاهده کند. این دوربین تصاویری از راست روده (رکتوم) و کل روده بزرگ را به یک نمایشگر ارسال می کند که امکان بررسی پوشش روده را می دهد. همچنین ممکن است ابزارهایی از طریق لوله برای نمونه برداری از بافت (بیوپسی) وارد روده شود.
سیگموئیدوسکوپی. این روش شبیه کولونوسکوپی می باشد، اما به جای مشاهده کل روده بزرگ، سیگموئیدوسکوپی تصاویری از داخل راست روده (رکتوم) و حدود 60 سانتی متر انتهایی روده بزرگ را تولید می کند.در این روش پزشک برای بررسی پوشش روده از لوله ای باریک، انعطاف پذیر استفاده می کند و در صورت صلاحدید نمونه ای از بافت را خارج می کنند.
از آنجا که بافت روده ای اغلب در کولیت میکروسکوپی طبیعی به نظر می رسند، برای تشخیص قطعی کولیت میکروسکوپی نیاز به نمونه ای از بافت روده بزرگ (بیوپسی) می باشد که طی کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی به دست می آید.
در هر دو زیر گروه کولیت میکروسکوپی، سلول های موجود در بافت روده بزرگ نمای متفاوتی از سلول های روده بزرگ در زیر میکروسکوپ دارند، بنابراین کاملاً قابل تشخیص می باشد.
آزمایش های تکمیلی
علاوه بر کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی، ممکن است آزمایش های دیگری برای رد دلایل دیگر بروز علائم نیاز باشد.
- آنالیز نمونه مدفوع برای رد احتمال عفونت به عنوان علت اسهال مداوم.
- آزمایش خون برای یافتن علائم کم خونی یا بیماری سلیاک.
- آندوسکوپی فوقانی همراه با نمونه برداری برای رد بیماری سلیاک. پزشکان از یک لوله باریک و بلند با انتهای دوربین برای بررسی قسمت فوقانی دستگاه گوارش استفاده می کنند. آنها ممکن است نمونه ای از بافت (بیوپسی) را برای آنالیز در آزمایشگاه بردارند.
درمان کولیت میکروسکوپی
کولیت میکروسکوپی ممکن است خود به خود بهبود یابد. اما با تداوم و تشدید علائم، درمان ضروری می باشد. پزشکان معمولاً رویکردی گام به گام را در پیش می گیرند و از ساده ترین و راحت ترین روش های درمانی قابل تحمل شروع می کنند.
رژیم غذایی و قطع مصرف برخی داروها
درمان معمولاً با تغییر در رژیم غذایی و داروهایی که می توانند به رفع اسهال مداوم کمک کند، آغاز می شود. ممکن است پزشک موارد زیر را تجویز کند:
- رژیم کم چرب و کم فیبر. غذاهایی که حاوی چربی و فیبر کمتری هستند می توانند به بهبود اسهال کمک کنند.
- قطع مصرف محصولات لبنی، گلوتن، کافئین و شکر. این غذاها ممکن است علائم را تشدید کنند.
- قطع داروهایی که موچب بروز علائم می شوند. پزشک ممکن است داروی متفاوتی را برای درمان بیماری زمینه ای تجویز کند.
داروها
در صورت تداوم علائم و نشانه ها، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید (ایمودیم) یا بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو-بیسمول)
- داروهای کورتیکواستروئیدی مانند بودزوناید
- داروهای مسدود کننده اسیدهای صفراوی (که می تواند منجر به اسهال شوند) مانند کلستیرامین، آسپارتام یا کلستیپول
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی جهت کاهش التهاب روده بزرگ، مانند مرکاپتوپورین (پورینیتول) و آزاتیوپرین (آزازان، ایموران)
- داروهای بیولوژیک مانند اینفلیکسیماب، آدالیموماب و ودولیزوماب که می توانند با مهار برخی پروتئین ها در بدن، تورم و تحریک پوشش روده بزرگ را کاهش دهند.
جراحی
وقتی علائم کولیت میکروسکوپی شدید باشد و داروها مؤثر نباشند، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن تمام یا بخشی از روده بزرگ تجویز کند. برای درمان کولیت میکروسکوپی به ندرت به جراحی نیاز می باشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
تغییرهای رژیم غذایی به بهبود اسهال ناشی از کولیت میکروسکوپی کمک می کنند که شامل موارد زیر می باشند:
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات. آب بهترین نوشیدنی است اما مایعات حاوی سدیم و پتاسیم (الکترولیت) نیز کمک کننده می باشند. نوشیدن آبگوشت یا عصاره میوه ها را امتحان کنید. از مصرف نوشیدنی های سرشار از قند یا سوربیتول یا حاوی الکل یا کافئین مانند قهوه، چای و نوشابه که می توانند باعث تشدید علائم شوند، خودداری کنید.
- انتخاب غذاهای نرم با هضم آسان. مانند پوره سیب، موز و برنج. از خوردن غذاهای پر فیبر مانند لوبیا و آجیل خودداری کنید و فقط سبزیجات کاملاً پخته مصرف کنید. در صورت بهبود یافتن علائم، به آرامی غذاهای پرفیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- جایگزین کردن چندین وعده غذایی کم حجم به جای سه وعده غذایی حجیم. کاهش حجم وعده های غذایی در طول روز ممکن است اسهال را تسکین دهد.
- خودداری از مصرف غذاهای محرک. از مصرف غذاهای ادویه دار، چرب یا سرخ شده و سایر غذاهایی که سبب تشدید علائم می شوند، خودداری کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به شما برای آمادگی در قرار ملاقات و دانستن اینکه چه انتظاری از پزشک باید داشت، آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
- آگاهی درباره محدودیت های قبل از مراجعه به پزشک. مانند مصرف یا عدم برخی مواد غذایی پیش از ملاقات
- یادداشت علائم، از جمله زمان شروع و چگونگی تغییر یا تشدید آنها در طول زمان
- تهیه لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی
- یادداشت اطلاعات مهم پزشکی خود، از جمله سایر بیماری های تشخیص داده شده، همچنین اگر در چند ماه اخیر در بیمارستان بستری شده اید.
- یادداشت اطلاعات مهم شخصی، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی همچنین شرح مفصلی از رژیم غذایی معمول روزانه خود مانند میزان استفاده از کافئین و الکل
- یادداشت سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.
سؤالاتی که در رابطه با این بیماری بهتر است از پزشک بپرسید، عبارتند از:
- به احتمال زیاد علت بیماری چیست؟
- این بیماری موقتی است یا دائم؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
- چه روش های درمانی کمک کننده می باشند؟
- آیا بیماری های دیگری ممکن است داشته باشم که با کولیت میکروسکوپی مرتبط باشد؟
- در صورت نیاز به جراحی، روند بهبودی چگونه خواهد بود؟
- آیا محدودیت های غذایی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کنم؟ آیا تغییر رژیم غذایی کمک کننده می باشد؟
در صورتی که هر سوال دیگری برایتان پیش آمد، در پرسیدن آن تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
برای پاسح به سؤالات پزشک آماده باشید:
- از چه زمانی علائم آغاز شدند؟
- علائم دائمی می باشند یا موقت؟
- روزانه چند مرتبه دفع مدفوع شل را تجربه می کنید؟
- شدت علائم دیگری مانند گرفتگی شکم یا حالت تهوع چقدر است؟
- آیا خون در مدفوع وجود داشته است؟
- آیا لاغر شده اید؟
- آیا اخیراً سفر کرده اید؟
- آیا شخص دیگری در خانه مبتلا به اسهال می باشد؟
- در چند ماه گذشته در بیمارستان بستری شده اید یا آنتی بیوتیک مصرف کرده اید؟
- آیا موردی مانند غذاهای خاص، باعث تشدید اسهال شده است؟
- در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید و آیا چند هفته قبل از بروز اسهال، شروع به مصرف آنها کرده اید؟
- در یک روز معمول، چه غذاهایی می خورید؟
- آیا از کافئین یا الکل استفاده می کنید؟ چقدر؟
- آیا به بیماری سلیاک مبتلا می باشید؟ اگر چنین است، آیا رژیم بدون گلوتن را دنبال می کنید؟
- آیا مبتلا به دیابت یا بیماری تیروئید می باشید؟
- به نظر می رسد چه مواردی علائم را بهبود می بخشند؟
- چه مواردی سبب تشدید علائم می شوند؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی، می توان کمی اسهال مداوم را بهبود بخشید:
- مصرف غذاهای کم حجم، کم ادویه و کم چرب
- پرهیز از مصرف لبنیات، غذاهای پر ادویه، کافئین و الکل
