آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)، یک اختلال خودایمنی مزمن است که فراتر از درد مفاصل عمل می کند و می تواند طیف وسیعی از سیستم های بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز روماتیسم مفصلی، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) چیست؟
آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) یک اختلال التهابی مزمن است که می تواند بیشتر مفاصل بدن را درگیر کند. در برخی افراد، این بیماری خودایمنی می تواند به طیف وسیعی از سیستم های بدن از جمله پوست، چشم ها، ریه ها، قلب و رگ های خونی آسیب برساند.
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است، به این معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت های سالم بدن حمله می کند. برخلاف آرتروز که ناشی از ساییدگی مفاصل است، آرتریت روماتوئید بر پوشش داخلی مفاصل (غشاء سینوویال) تأثیر می گذارد و باعث التهاب دردناکی می شود که در نهایت می تواند منجر به فرسایش استخوان و تغییر شکل مفصل گردد.
التهاب مزمن ناشی از آرتریت روماتوئید می تواند به سایر قسمت های بدن نیز آسیب برساند. اگرچه داروهای جدید، گزینه های درمانی را به طور چشمگیری بهبود بخشیده اند، آرتریت روماتوئید شدید همچنان می تواند باعث ناتوانی های جسمی قابل توجهی شود.
علائم آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
علائم و نشانه های روماتیسم مفصلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نرمی، گرمی و تورم مفاصل
- سفتی مفصل که معمولاً صبح ها و بعد از دوره های بی تحرکی بدتر می شود
- خستگی، تب و از دست دادن اشتها
در مراحل اولیه، این بیماری اغلب مفاصل کوچکتر، به ویژه مفاصل اتصال دهنده انگشتان به دست و انگشتان پا به پا را درگیر می کند. با پیشرفت بیماری، علائم معمولاً به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، لگن و شانه گسترش می یابد. در بیشتر موارد، علائم در مفاصل مشابه در هر دو طرف بدن وجود دارد.
حدود 40 درصد از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، علائم و نشانه هایی را تجربه می کنند که فراتر از مفاصل است و می تواند بسیاری از ساختارهای غیر مفصلی را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله:
- پوست
- چشم ها
- ریه ها
- قلب
- کلیه ها
- غدد بزاقی
- بافت عصبی
- مغز استخوان
- رگ های خونی
شدت علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید می تواند متغیر باشد و حتی ممکن است دوره های بهبودی (کاهش علائم) و تشدید (افزایش علائم) داشته باشد. با گذشت زمان، این عارضه می تواند باعث تغییر شکل و جابجایی مفاصل شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز ناراحتی و تورم مداوم در مفاصل، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام روماتیسم مفصلی می تواند به شروع درمان به موقع و مدیریت بهتر بیماری کمک کند.
علل ابتلا به آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
روماتیسم مفصلی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غشای سینوویوم، پوشش داخلی مفاصل، حمله می کند. این حمله خودایمنی باعث التهاب سینوویوم می شود.
التهاب مزمن ناشی از این حمله، غشای سینوویوم را ضخیم می کند که به مرور زمان می تواند منجر به تخریب غضروف و استخوان مفصل شود. همچنین، تاندون ها و رباط هایی که مفاصل را در کنار هم نگه می دارند، ضعیف و کشیده می شوند و به تدریج مفصل شکل و ساختار طبیعی خود را از دست می دهد.
پزشکان هنوز به طور کامل نمی دانند چه عاملی باعث شروع این فرآیند خودایمنی می شود. به نظر می رسد که عوامل ژنتیکی در ابتلا به آرتریت روماتوئید نقش دارند. اگرچه ژن ها مستقیماً باعث این بیماری نمی شوند، اما می توانند فرد را در برابر عوامل محیطی خاص، مانند عفونت با برخی ویروس ها و باکتری ها، که ممکن است محرک بیماری باشند، مستعدتر کنند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی را افزایش دهند عبارتند از:
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
- سن: آرتریت روماتوئید می تواند در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً در سنین میانسالی شروع می شود.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد، خطر ابتلا به این بیماری در سایر اعضای خانواده افزایش می یابد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را، به ویژه در افرادی که سابقه ژنتیکی دارند، به طور قابل توجهی افزایش می دهد. همچنین، به نظر می رسد سیگار کشیدن با شدت بیماری ارتباط مستقیمی دارد.
- آلودگی های محیط زیستی: اگرچه هنوز اطلاعات قطعی در دست نیست، برخی مواد مانند آزبست و سیلیس ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند. افرادی که در معرض گرد و غبار قرار دارند نیز ممکن است بیشتر در معرض خطر بیماری های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید باشند.
- چاقی: به نظر می رسد افراد، به ویژه زنان بالای 55 سال که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار دارند.
عوارض بیماری
آرتریت روماتوئید می تواند خطر ابتلا به بیماری های زیر را افزایش دهد:
- پوکی استخوان: این بیماری و برخی از داروهای مورد استفاده در درمان آن می توانند خطر پوکی استخوان را افزایش دهند، که باعث ضعیف شدن استخوان ها و افزایش احتمال شکستگی می شود.
- گره های روماتوئید: این برجستگی های سفت بافتی، معمولاً در اطراف نقاط فشار مانند آرنج تشکیل می شوند. با این حال، این گره ها می توانند در هر نقطه از بدن، از جمله ریه ها، ایجاد شوند.
- خشکی چشم و دهان: افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی بیشتر در معرض ابتلا به سندرم شوگرن (Sjogren's syndrome) قرار دارند، اختلالی که باعث کاهش تولید رطوبت در چشم ها و دهان می شود.
- عفونت ها: بیماری و بسیاری از داروهایی که برای مقابله با آن استفاده می شوند، می توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و خطر ابتلا به عفونت ها را افزایش دهند.
- نسبت غیرطبیعی چربی و عضله در بدن: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید اغلب نسبت بیشتری از چربی به توده عضلانی دارند، حتی در افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) طبیعی دارند.
- سندرم تونل کارپال: در صورت درگیری مچ دست در روماتیسم مفصلی، التهاب می تواند عصبی را که حس و حرکت بیشتر دست و انگشتان را کنترل می کند، تحت فشار قرار دهد.
- مشکلات قلبی: آرتریت روماتوئید می تواند خطر سخت شدن و انسداد عروق (آترواسکلروز) و همچنین التهاب کیسه اطراف قلب (پریکاردیت) را افزایش دهد.
- بیماری ریه: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید در معرض خطر التهاب و ایجاد بافت اسکار در ریه ها (بیماری بینابینی ریه) هستند که می تواند منجر به تنگی نفس پیشرونده شود.
- لنفوم: روماتیسم مفصلی خطر ابتلا به لنفوم، گروهی از سرطان های خون که در سیستم لنفاوی ایجاد می شوند، را افزایش می دهد.
تشخیص آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
تشخیص آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه ممکن است چالش برانگیز باشد، زیرا علائم و نشانه های اولیه آن با بسیاری از بیماری های دیگر مشابه است. در حال حاضر، هیچ آزمایش خون قطعی یا یافته منحصربه فردی برای تأیید تشخیص وجود ندارد. پزشکان برای تشخیص این بیماری از ترکیبی از عوامل استفاده می کنند.
در طول معاینه جسمی، پزشک مفاصل را از نظر تورم، قرمزی و گرما بررسی می کند. همچنین ممکن است دامنه حرکتی، رفلکس ها و قدرت عضلانی بیمار را ارزیابی کند.
آزمایش خون
اگرچه یک آزمایش خون واحد نمی تواند آرتریت روماتوئید را تأیید کند، اما چندین آزمایش خون می توانند شواهدی از وجود این بیماری ارائه دهند:
- افزایش سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR) یا سطح پروتئین واکنش گر (CRP): این ها نشانگرهای عمومی التهاب در بدن هستند.
- فاکتور روماتوئید (RF): آنتی بادی است که در خون بسیاری از افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی یافت می شود. با این حال، RF در برخی دیگر از بیماری های خودایمنی و حتی در افراد سالم نیز ممکن است وجود داشته باشد.
- آنتی بادی ضد پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-cyclic citrullinated peptide antibody - Anti-CCP): این آنتی بادی بیشتر اختصاصی است و اغلب در مراحل اولیه بیماری قابل تشخیص است. وجود Anti-CCP همراه با علائم بالینی، قویاً به تشخیص آرتریت روماتوئید کمک می کند.
تصویربرداری
پزشک ممکن است برای ارزیابی وضعیت مفاصل و پیگیری پیشرفت بیماری در طول زمان، آزمایش های تصویربرداری را توصیه کند:
- رادیوگرافی: می تواند آسیب های مفصلی مانند فرسایش استخوان و باریک شدن فضای مفصلی را نشان دهد، به ویژه در مراحل بعدی بیماری.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و سونوگرافی: این روش های تصویربرداری می توانند جزئیات بیشتری از بافت های نرم اطراف مفاصل، مانند التهاب غشاء سینوویال و آسیب تاندون ها و رباط ها را نشان دهند و به پزشک در ارزیابی شدت بیماری کمک کنند.
درمان آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
هیچ درمان قطعی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد. با این حال، مطالعات بالینی نشان داده اند که بهبود علائم و پیشگیری از آسیب مفصلی در زمانی که درمان به موقع با داروهایی که به عنوان داروهای ضد روماتیسمی شناخته می شوند، آغاز گردد، به طور چشمگیری افزایش می یابد. هدف از درمان، کاهش درد و التهاب، کند کردن یا متوقف کردن پیشرفت بیماری و جلوگیری از آسیب های مفصلی و ناتوانی است.
داروها
انواع داروهای توصیه شده توسط پزشک به شدت علائم، مدت زمان ابتلا به بیماری و پاسخ بیمار به درمان بستگی دارد. دسته های اصلی دارویی مورد استفاده در درمان آرتریت روماتوئید عبارتند از:
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها می توانند درد را تسکین و التهاب را کاهش دهند. داروهای بدون نسخه شامل ایبوپروفن و ناپروکسن هستند و داروهای قوی تر با نسخه پزشک در دسترس می باشند. عوارض جانبی احتمالی شامل مشکلات گوارشی، مشکلات قلبی و آسیب کلیوی است.
- استروئیدها: داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون، التهاب و درد را به سرعت کاهش داده و آسیب مفصلی را کند می کنند. عوارض جانبی ممکن است شامل نازک شدن استخوان ها، افزایش وزن و دیابت باشد. پزشکان اغلب برای کنترل علائم حاد و در دوره های تشدید بیماری، کورتیکواستروئیدها را برای مدت محدودی تجویز می کنند.
داروهای ضد روماتیسمی کنترل کننده بیماری: این داروها می توانند روند پیشرفت بیماری را کند کرده و مفاصل و سایر بافت ها را از آسیب دائمی محافظت کنند. داروهای متداول شامل:
- متوترکسات
- لفلونوماید
- هیدروکسی کلروکین
- سولفاسالازین
عوارض جانبی این داروها متفاوت است اما ممکن است شامل آسیب کبدی، سرکوب مغز استخوان و عفونت های شدید ریوی باشد. نظارت منظم توسط پزشک برای مدیریت این عوارض ضروری است.
عوامل بیولوژیک: این داروها به عنوان اصلاح کننده های پاسخ بیولوژیک نیز شناخته می شوند. آن ها با هدف قرار دادن بخش های خاصی از سیستم ایمنی بدن که باعث التهاب و آسیب به مفاصل و بافت ها می شوند، عمل می کنند. این داروها معمولاً به صورت تزریقی یا انفوزیون تجویز می شوند و شامل موارد زیر هستند:
- آباتاسپت
- آدالیموماب
- آناکینرا
- باریسیتینیب
- سرتولیزوماب
- اتانرسپت
- گولیموماب
- اینفلیکسیماب
- ریتوکسیماب
- ساریلوماب
- توسیلیزوماب
- توفاسیتینیب
این داروها می توانند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهند. در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، دوزهای بالاتر توفاسیتینیب می تواند خطر لخته شدن خون در ریه ها را افزایش دهد. داروهای بیولوژیک معمولاً زمانی که با داروهایی مانند متوترکسات همراه شوند، بسیار مؤثرتر هستند.
تسکین بیماری
پزشک ممکن است فرد مبتلا به روماتیسم مفصلی را به یک متخصص فیزیوتراپی یا کاردرمانی ارجاع دهد تا برنامه های تمرینی مناسب برای حفظ انعطاف پذیری مفاصل را آموزش ببینند. همچنین، درمانگران می توانند روش های جدیدی برای انجام فعالیت های روزمره پیشنهاد کنند که در آن ها فشار کمتری به مفاصل وارد شود.
استفاده از وسایل و ابزارهای کمکی می تواند فشار وارده بر مفاصل دردناک را کاهش دهد. برای مثال، یک چاقوی آشپزخانه با دسته بزرگ و راحت به محافظت از مفاصل انگشت و مچ دست کمک می کند. قلاب های دکمه و زیپ کش می توانند پوشیدن لباس را آسان تر کنند.
عمل جراحی
اگر داروها نتوانند از آسیب مفصلی جلوگیری کرده یا آن را به میزان کافی بهبود بخشند، پزشک ممکن است جراحی برای ترمیم مفاصل آسیب دیده را در نظر بگیرد. جراحی می تواند به بازیابی توانایی استفاده از مفاصل کمک کند، درد را کاهش داده و عملکرد را بهبود بخشد.
انواع جراحی های مورد استفاده در درمان آرتریت روماتوئید عبارتند از:
- سینوکتومی: برداشتن پوشش ملتهب مفصل (سینوویوم) که می تواند روی زانوها، آرنج ها، مچ ها، انگشتان و لگن انجام شود.
- ترمیم تاندون: التهاب و آسیب مفصلی ممکن است باعث شل شدن یا پارگی تاندون های اطراف مفصل شود. جراح می تواند این تاندون ها را ترمیم کند.
- همجوشی مفصل (آرترودز): برای ایجاد ثبات یا تنظیم مجدد مفصل و تسکین درد در مواردی که تعویض مفصل امکان پذیر نیست، ممکن است جوش دادن مفاصل توصیه شود.
- تعویض کامل مفصل (آرتروپلاستی): در این جراحی، قسمت های آسیب دیده مفصل برداشته شده و با پروتزهای مصنوعی ساخته شده از فلز و پلاستیک جایگزین می شوند. این روش معمولاً برای مفاصل بزرگ مانند لگن و زانو انجام می شود.
جراحی با خطراتی مانند خونریزی، عفونت و درد همراه است. قبل از تصمیم گیری، مزایا و خطرات آن را به طور کامل با پزشک خود در میان بگذارید.
سبک زندگی و درمان های خانگی
در کنار درمان های پزشکی، اقداماتی در سبک زندگی و درمان های خانگی می توانند به مدیریت علائم آرتریت روماتوئید کمک کنند:
- ورزش منظم: فعالیت بدنی ملایم می تواند به تقویت عضلات اطراف مفاصل و کاهش خستگی کمک کند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید. پیاده روی، شنا و ورزش های آبی معمولاً گزینه های خوبی هستند. از ورزش دادن مفاصل دردناک، آسیب دیده یا به شدت ملتهب خودداری کنید.
- اعمال گرما یا سرما: گرما می تواند به کاهش درد و شل شدن عضلات منقبض و دردناک کمک کند. سرما ممکن است احساس درد را کاهش داده و تورم را کم کند. از هر کدام که برای شما تسکین دهنده تر است استفاده کنید.
- استراحت کافی: در طول دوره های تشدید بیماری، استراحت برای کاهش التهاب و خستگی مهم است. با این حال، از بی تحرکی طولانی مدت نیز خودداری کنید.
- مدیریت استرس: استرس می تواند علائم روماتیسم مفصلی را تشدید کند. روش هایی مانند تصاویر ذهنی، تنفس عمیق و شل کردن عضلات را برای کاهش استرس تمرین کنید.
- تغذیه سالم: یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه ها، سبزیجات و چربی های سالم می تواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند.
درمان های مکمل
برخی از درمان های مکمل که ممکن است در مدیریت علائم آرتریت روماتوئید کمک کننده باشند عبارتند از:
- روغن ماهی: برخی مطالعات نشان داده اند که مکمل های روغن ماهی به دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا 3 می توانند درد و خشکی مفاصل را کاهش دهند. عوارض جانبی احتمالی شامل تهوع، بادگلو و طعم ماهی در دهان است. به دلیل احتمال تداخل با برخی داروها، قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
- روغن های گیاهی (مانند روغن گل مغربی، گل گاوزبان و توت سیاه): این روغن ها حاوی اسیدهای چرب خاصی هستند که ممکن است به کاهش درد و خشکی صبحگاهی کمک کنند. عوارض جانبی احتمالی شامل سردرد، اسهال و نفخ است. برخی روغن های گیاهی می توانند باعث آسیب کبدی یا تداخل دارویی شوند، بنابراین مشورت با پزشک ضروری است.
- تای چی: این ورزش شامل حرکات ملایم و کششی همراه با تنفس عمیق است. تای چی می تواند به بهبود خلق و خو و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید کمک کند و معمولاً بی خطر است، به شرطی که تحت نظر یک مربی آگاه انجام شود. از انجام حرکاتی که باعث درد می شوند خودداری کنید.
قبل از امتحان هرگونه درمان جایگزین، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمن بودن آن برای شما و عدم تداخل با داروهای مصرفی تان اطمینان حاصل کنید.
راه کارهایی برای کنار آمدن با بیماری
درد و ناتوانی ناشی از آرتریت روماتوئید می تواند تأثیر عمیقی بر جنبه های مختلف زندگی فرد، از جمله کار و روابط خانوادگی، داشته باشد. احساس افسردگی، اضطراب، ناتوانی و کاهش عزت نفس در این افراد شایع است.
میزان تأثیر روماتیسم مفصلی بر فعالیت های روزمره تا حد زیادی به توانایی فرد در مقابله با بیماری بستگی دارد. برای یافتن راهکارهای مؤثر مقابله، با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید. با گذشت زمان، استراتژی های مفیدی را کشف خواهید کرد. در این میان، تلاش کنید تا:
- کنترل بیماری خود را به دست بگیرید: با همکاری پزشک خود، یک برنامه جامع برای مدیریت آرتریت روماتوئید تنظیم کنید. این کار به شما احساس کنترل بیماری تان می دهد.
- محدودیت های خود را بشناسید: زمانی که احساس خستگی می کنید، استراحت کنید. آرتریت روماتوئید می تواند منجر به خستگی و ضعف عضلانی شود. استراحت های کوتاه در طول روز که با خواب شبانه تداخل نداشته باشد، می تواند مفید باشد.
- با دیگران ارتباط برقرار کنید: خانواده خود را از احساسات و تجربیاتتان آگاه سازید. آن ها نگران شما هستند اما ممکن است در مورد نحوه برخورد یا پرسیدن سوالات مربوط به دردتان مردد باشند. یک عضو خانواده یا دوست صمیمی پیدا کنید که بتوانید با او به راحتی صحبت کنید. همچنین، با افراد دیگری که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، ارتباط برقرار کنید - چه از طریق گروه های حمایتی حضوری یا آنلاین. تبادل تجربیات می تواند بسیار کمک کننده باشد.
- برای خود وقت بگذارید: زمانی را به فعالیت هایی اختصاص دهید که از آن ها لذت می برید، مانند نوشتن خاطرات، پیاده روی یا گوش دادن به موسیقی. این کار می تواند به کاهش استرس و بهبود خلق و خو کمک کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در ابتدا، علائم خود را با پزشک خانواده در میان بگذارید. ایشان ممکن است برای ارزیابی دقیق تر و درمان تخصصی، شما را به یک پزشک متخصص در درمان آرتریت روماتوئید و سایر بیماری های التهابی (روماتولوژیست) ارجاع دهند.
آنچه می توانید انجام دهید
- شرح مفصلی از علائم خود، از جمله زمان شروع، شدت و الگوی آن ها را یادداشت کنید.
- اطلاعات مربوط به سابقه مشکلات پزشکی خود را جمع آوری کنید.
- سابقه پزشکی والدین، خواهران و برادرانتان را در مورد بیماری های مشابه جویا شوید.
- لیستی از تمام داروها و مکمل های غذایی که در حال حاضر مصرف می کنید و داروهایی که در گذشته برای این بیماری مصرف کرده اید، تهیه کنید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک ممکن است برخی از سوالات زیر را از شما بپرسد:
- علائم شما از چه زمانی شروع شده است؟
- آیا علائم شما با گذشت زمان تغییر کرده است؟
- کدام مفاصل تحت تأثیر قرار می گیرند؟
- آیا هیچ فعالیتی علائم شما را بهتر یا بدتر می کند؟
- آیا علائم شما با انجام کارهای روزمره تداخل دارد؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.