سندرم تونل کارپال یکی از آسیب های عصبی شایع است که عصب انتقالی از ساعد به کف دست را درگیر کرده و باعث احساس درد، بی حسی و گزگز در کف دست می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سندرم تونل کارپال، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
سندرم تونل کارپال در اثر فشار بر روی عصب میانی (مدین) دست ایجاد می شود. تونل کارپال راهی باریک است که توسط استخوان ها و رباط های کف دست احاطه شده است. هنگامی که عصب میانی تحت فشار قرار می گیرد، علائمی همچون بی حسی، گزگز و ضعف دست و بازو بروز می کند.
ساختار مچ دست، مشکلات سلامتی و حرکت یکسان دست می تواند در بروز سندرم تونل کارپال نقش داشته باشد.
معمولاً با درمان مناسب، گزگز و بی حسی برطرف شده و عملکرد مچ دست و دست احیا می شود.
علائم
علائم سندرم تونل کارپال معمولاً به تدریج شروع می شوند و عبارت است از:
- سوزن سوزن شدن یا بی حسی. گاهی گزگز و بی حسی در انگشتان یا دست ها احساس می شود. معمولاً انگشت شست و انگشت اشاره، میانی یا انگشت حلقه درگیر می شوند، اما این حالت کمتر در انگشت کوچک احساس می شود. حتی ممکن است احساسی مانند شوک الکتریکی در این انگشتان ایجاد شود. این حس مممکن است از مچ دست به سمت بازو حرکت کند. این علائم غالباً هنگام نگه داشتن فرمان، تلفن یا روزنامه رخ داده و حتی ممکن است شما را از خواب بیدار کند.
افراد بسیاری جهت تسکین علائم، "دست های خود را تکان" می دهند. با گذشت زمان، ممکن است بی حسی دست ها دائمی شود. - ضعف. سندروم تونل کارپال می تواند باعث تضعیف قدرت دست ها و ناتوانی در کنترل و نگه داشتن اشیا شود. این امر می تواند در نتیجه بی حسی در دست یا ضعف عضلات نوک انگشت شست باشد که توسط عصب مدیان کنترل می شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده علائم و نشانه های سندرم تونل کارپال که فعالیت های طبیعی و الگوی خواب را مختل می کنند، باید به پزشک مراجعه کرد. در صورتی که درمانی انجام نشود، ممکن است آسیب عصب و عضله دائمی شود.
علل بیماری
سندرم تونل کارپال در اثر فشار بر روی عصب میانی ایجاد می شود.
عصب میانی از بازو از مسیری در مچ دست (تونل کارپال) وارد دست می شود، این رشته عصبی منجر به ایجاد احساس در قسمت داخلی شست و انگشتان به جز انگشت کوچک شده و باعث انتقال سیگنال های عصبی برای حرکت ماهیچه های اطراف قاعده انگشت شست (عملکرد حرکتی) می شود.
هر آن چه که عصب مدین در فضای تونل کارپال را فشرده یا تحریک کند، می تواند باعث سندرم تونل کارپال شود. شکستگی مچ دست و تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید می تواند باعث تنگی تونل کارپال شده و عصب را تحریک کند.
در بسیاری از مواقع، هیچ علت واحدی برای سندرم تونل کارپال وجود ندارد. ممکن است ترکیبی از عوامل خطرساز در بروز بیماری نقش داشته باشند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی باعث سندرم تونل کارپال می شوند. گرچه ممکن است مستقیماً عامل آن نباشند، اما می توانند خطر تحریک یا آسیب به عصب مدین را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- عوامل آناتومیک. شکستگی، در رفتگی یا آرتروز مچ دست که باعث تغییر شکل استخوان های کوچک مچ دست می شود، می تواند فضای داخلی تونل کارپال را تغییر داده و به عصب میانی فشار وارد کند. تنگ تر بودن مادرزادی تونل کارپال در بعضی افراد آنها را بیشتر در معرض ابتلا به این سندروم قرار می دهد.
- جنسیت. معمولاً سندرم تونل کارپال در زنان بیشتر مشاهده می شود. این مسئله می تواند در نتیجه کوچک تر بودن تونل کارپال در زنان نسبت به مردان باشد.
- بیماری های آسیب رسان به عصب. برخی از بیماری های مزمن، مانند دیابت، خطر آسیب به اعصاب از جمله عصب مدین را افزایش می دهند.
- بیماری های التهابی. آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) و سایر بیماری های التهابی می توانند روی غشای اطراف تاندون های مچ دست تأثیر گذاشته و به عصب مدین فشار وارد کنند.
- داروها. برخی مطالعات نشان دهنده آن بوده اند که بین ابتلا به سندرم تونل کارپال و استفاده از آناستروزول (Arimidex) -دارویی که جهت درمان سرطان پستان استفاده می شود- ارتباط وجود دارد.
- چاقی. چاقی یکی از عوامل خطرساز در ابتلا به سندرم تونل کارپال می باشد.
- تغییر حجم مایعات بدن. احتباس مایعات می تواند فشار را درون تونل کارپال افزایش داده و عصب مدین را تحریک کند. این مسئله در دوران بارداری و یائسگی شایع است.معمولاً بعد از زایمان، سندرم تونل کارپال ناشی از بارداری به خودی خود بهتر می شود.
- سایر بیماری ها. برخی عارضه ها مانند یائسگی، اختلالات تیروئید، نارسایی کلیه و لنف ادم (ورم اندام) می توانند احتمال بروز سندرم تونل کارپال را افزایش دهند.
- شرایط شغلی. کار با ابزارهای ارتعاشی (مانند دریل و غیره) یا روی خط مونتاژ که به خم شدن طولانی مدت یا مکرر مچ دست نیاز دارد، می تواند فشار مضاعفی را بر روی عصب مدین ایجاد کرده و یا آسیب عصبی را تشدید کند، احتمال بروز این عارضه در محیط های سرد بیشتر است.
با این حال، نتایج تحقیقات متناقض بوده و هنوز این عوامل به عنوان علل اصلی و مستقیم سندرم تونل کارپال شناخته نمی شوند.
مطالعات بسیاری ارتباط بین استفاده از رایانه و سندرم تونل کارپال را ارزیابی کرده است. برخی شواهد نشان می دهد که این مسئله فقط ناشی از استفاده از ماوس می باشد و نه استفاده از صفحه کلید (کیبورد). با این حال، همچنان شواهد کافی دال بر خطرساز بودن استفاده طولانی مدت از رایانه در ابتلا به سندرم تونل کارپال وجود ندارد.
پیشگیری از بروز بیماری
هیچ راهبرد اثبات شده ای برای جلوگیری از سندرم تونل کارپال وجود ندارد، اما می توان با استفاده از روش های زیر، فشار روی دست و مچ دست را به حداقل رساند:
- نیروی وارد شده به دست را کاهش دهید. به عنوان مثال اگر بیشتر فعالیت های مربوط به شغل شما با استفاده از کیبود یا صندوق فروشگاهی انجام می شود، کلیدها را به آرامی فشار دهید. برای نوشتن های طولانی، از یک قلم بزرگ، با بدنۀ نرم و جوهر روان استفاده کنید.
- استراحت های کوتاه و مکرر داشته باشید. دست ها و مچ ها را به آرامی کشیده و خم کنید. در صورت امکان کارهای جایگزین انجام دهید، این اقدامات به ویژه در صورت استفاده از تجهیزات ارتعاشی یا انجام کارهای نیازمند به اِعمال نیرو بسیار ضروری می باشد. حتی چند دقیقه در ساعت نیز می تواند مؤثر باشد.
- مراقب نحوه قرار گیری مچ دست باشید. از خم کردن کامل مچ دست خود به سمت پایین یا بالا پرهیز کنید، قرارگیری مچ دست در وضعیتی میان این دو بهترین حالت می باشد. صفحه کلید را در ارتفاع آرنج یا کمی پایین تر نگاه دارید.
- حالت بدن خود را تصحیح کنید. قرار گیری بدن در وضعیتی نادرست، شانه ها را به جلو چرخانده، عضلات گردن و شانه را منقبض کرده و باعث فشار آمدن به اعصاب گردن می شود. این حالت بدنی بر روی مچ دست ها و انگشت ها آثار نامطلوبی گذاشته و باعث درد گردن می شود.
- موس کامپیوتر را تغییر دهید. موس رایانه باید راحت بوده و مچ دست را خسته نکند.
- دستان خود را گرم نگه دارید. کارکردن در محیط های سرد باعث درد و خشکی مچ دست ها و انگشتان می شود. اگر نمی توانید دمای محل کار را تغییر دهید، از دستکش های بدون انگشت که دست و مچ ها را گرم نگه می دارند، استفاده کنید.
تشخیص
معمولاً پزشک سوالاتی پرسیده و انجام یک یا چند آزمایش را جهت تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال، تجویز کند:
- سابقه علائم بیماری. پزشک الگوی بروز علائم را بررسی می کند. به عنوان مثال، از آنجا که عصب مدین، به انگشت کوچک عصب رسانی نمی کند، علائمی که در این انگشت ایجاد شده اند، نشان دهنده مشکلی غیر از سندرم تونل کارپال می باشند.
علائم سندرم تونل کارپال معمولاً هنگام در دست گرفتن تلفن، روزنامه یا گرفتن فرمان اتفاق می افتند. همچنین معمولاً این علائم در شب بروز کرده و ممکن است فرد را از خواب بیدار کنند، و یا دستان فرد پس از بیدار شدن از خواب بی حس باشند. - معاینه ی جسمی. پزشک معاینه بدنی انجام خواهد داد. وی احساس انگشتان و قدرت عضلات دست شما را آزمایش می کند. خم کردن مچ دست، ضربه زدن به عصب یا فشار دادن ساده روی عصب می تواند علائم را در بسیاری از افراد تحریک کند.
- رادیوگرافی. برخی از پزشکان برای رد کردن سایر علل درد در مچ دست، مانند آرتروز یا شکستگی، عکس برداری از مچ دست را توصیه می کنند. با این حال، رادیوگرافی ساده برای تشخیص سندرم تونل کارپال مفید نیست.
- الکترومیوگرافی. این آزمایش تخلیه های الکتریکی تولید شده در عضلات را اندازه گیری می کند. طی این آزمایش، پزشک یک الکترود با سوزن نازک را در عضلات خاص قرار می دهد تا فعالیت الکتریکی را هنگام انقباض و استراحت عضلات ارزیابی کند. این آزمایش می تواند آسیب به عضلاتی که توسط عصب میانی کنترل شده اند را شناسایی کرده و همچنین می تواند سایر بیماری ها را رد کند.
- مطالعه هدایت عصب. در الکترومیوگرافی، دو الکترود روی پوست چسبانده می شود. یک شوک کوچک از طریق عصب مدین عبور داده می شود تا بررسی شود که آیا تکانه های الکتریکی در تونل کارپال کاهش یافته است یا خیر. این آزمایش می تواند برای تشخیص وضعیت و رد کردن احتمال بروز سایر عوارض استفاده شود.
درمان
با شروع علائم، سندرم تونل کارپال باید در اسرع وقت درمان شود. در مراحل اولیه، کارهای ساده ای وجود دارد که می توانید برای خود انجام دهید که ممکن است مشکل را برطرف کنند. به طور مثال:
- به دستان خود، استراحت های بیشتری دهید.
- از انجام فعالیتهایی که باعث تشدید علائم می شوند خودداری کنید.
- برای کاهش تورم از کیسه یخی استفاده کنید.
سایر گزینه های درمانی عبارتند از آتل بندی مچ دست، داروها و جراحی. آتل و سایر درمان های محافظه کارانه، بیشتر زمانی کمک می کنند که علائم خفیف تا متوسط باشد و در کمتر از 10 ماه ایجاد شده باشند.
اگر در دستان خود احساس بی حسی می کنید، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
درمان غیر جراحی
اگر بیماری به موقع تشخیص داده شود، روش های غیر جراحی می توانند به بهبود سندرم تونل کارپال کمک کنند، از جمله:
- آتل بستن مچ دست. استفاده از آتلی که مچ دست را هنگام خواب در وضعیت صحیحی حفظ کند، می تواند باعث کاهش علائم گزگز و بی حسی در شب شود. حتی اگر آتل فقط در شب استفاده شود، ممکن است به جلوگیری از بروز علائم در روز نیز کمک کند. اگر باردار باشید، آتل بستن در شب می تواند گزینه خوبی باشد زیرا از هیچ دارویی استفاده نمی شود.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) ها. NSAID ها مانند ایبوپروفن ممکن است در کوتاه مدت به تسکین درد ناشی از سندرم تونل کارپال کمک کنند. البته شواهدی دال بر اینکه این داروها سندرم تونل کارپال را بهبود می بخشند وجود ندارد.
- کورتیکواستروئیدها. ممکن است پزشک جهت تسکین درد، یک کورتیکواستروئید مانند کورتیزون را در تونل کارپال تزریق کند. گاهی اوقات پزشک از سونوگرافی برای کمک به این تزریقات کمک می گیرد. کورتیکواستروئیدها باعث کاهش التهاب و تورم شده و فشار را از روی عصب میانی کم می کنند. کورتیکواستروئیدهای خوراکی به اندازه تزریق کورتون برای درمان سندرم تونل کارپال مؤثر نیستند.
اگر سندرم تونل کارپال به علت آرتریت روماتوئید یا آرتریت التهابی دیگری ایجاد شده باشد، در این صورت درمان آرتروز ممکن است به کاهش علائم سندرم تونل کارپال کمک کند.
جراحی
اگر علائم شدید باشند یا به سایر درمان ها پاسخ ندهند، جراحی می تواند مناسب باشد.
هدف از جراحی تونل کارپال کاهش فشار با بریدن رباطی است که بر روی عصب مدین فشار وارد می کند.
جراحی می تواند با دو روش مختلف انجام شود:
جراحی آندوسکوپی. جراح جهت دیدن داخل تونل کارپال از دستگاهی شبیه تلسکوپ استفاده می کند که دوربین کوچکی به آن متصل است (آندوسکوپ). جراح رباط را از طریق یک یا دو برش کوچک در دست یا مچ دست برش می دهد. بعضی از جراحان ممکن است به جای آندوسکوپی از سونوگرافی برای هدایت ابزار برای قطع رباط استفاده کنند. جراحی آندوسکوپیک معمولاً درد کمتری نسبت به جراحی باز در چند روز اول یا هفته های اول پس از جراحی دارد.
جراحی با برش وسیع. جراح یک برش در کف دست از طریق تونل کارپال ایجاد می کند و رباط را برش می دهد تا عصب آزاد شود.
قبل از جراحی درباره خطرات و مزایای هر دو روش با جراح خود صحبت کنید. خطرات جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزاد شدن ناقص رباط
- عفونت زخم
- تشکیل اسکار (جای زخم)
- آسیب به اعصاب یا عروق خونی
در طی روند بهبودی پس از جراحی، بافت های رباط به تدریج با هم رشد می کنند در حالی که فضای بیشتری برای عصب فراهم می کنند. این روند بهبودی داخلی به طور معمول چندین ماه طول می کشد، اما پوست در عرض چند هفته بهبود می یابد.
پزشک به طور کلی فرد را به استفاده از دست خود پس از ترمیم رباط ترغیب می کند.
درد و ضعف ممکن است چند هفته تا چند ماه بعد از جراحی طول بکشد تا برطرف شوند. اگر علائم بسیار شدید بوده باشند، ممکن است پس از جراحی کاملاً از بین نرود.
درمان های جایگزین
همیشه قبل از انجام هرگونه درمان تکمیلی یا جایگزین، با پزشک خود مشورت کنید.
- یوگا. حالت های یوگا که برای تقویت، کشش و متعادل سازی قسمت فوقانی بدن و مفاصل طراحی شده اند، می توانند به کاهش درد و بهبود قدرت گرفتن کمک کنند.
- دست درمانی. تحقیقات اولیه نشان می دهد که برخی از روش های دست فیزیکی و شغلی می توانند علائم سندرم تونل کارپال را کاهش دهند.
- سونوگرافی درمانی. سونوگرافی با شدت بالا می تواند جهت افزایش درجه حرارت یک ناحیه هدف قرار گرفته از بافت بدن برای کاهش درد و بهبودی استفاده شود. یک دوره درمان با سونوگرافی طی چند هفته ممکن است به کاهش علائم کمک کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
موارد زیر می تواند باعث تسکین موقتی علائم شوند:
- استراحت های کوتاه مدت و مکرر در انجام فعالیت هایی که با دست ها مرتبط است.
- اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.
- مچ خود را بچرخانید و کف دست و انگشتان خود را بکشید.
- از مسکن هایی مانند آسپیرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم استفاده کنید.
- شب ها آتلی که تنگ نباشد و مچ دار باشد، بپوشید. این لوازم را می توانید بدون نسخه در اکثر داروخانه ها یا فروشگاه های تجهیزات پزشکی پیدا کنید.
- از خوابیدن روی دست ها خودداری کنید.
- اگر درد، بی حسی یا ضعف عود کرد و ادامه یافت، به پزشک مراجعه کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در اینجا برخی از اطلاعات کمک کننده به شما جهت کسب آمادگی برای مراجعه به پزشک آورده شدهف است.
آن چه می توانید انجام دهید
- توجه داشته باشید که علائم در چه زمانی بدترین حالت را دارند.
- آیا به نظر می رسد انجام فعالیت خاصی باعث بدتر شدن آنها شده باشد یا آیا در زمان خاصی از روز متوجه آنها می شوید؟
- مواردی که برای بهبود علائم امتحان کرده اید را بنویسید.
- داروهایی را که جهت کنترل علائم خود مصرف کرده اید، یادداشت کنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک معمولاً می خواهد بداند:
- علائم از چه زمانی آغاز شده است؟
- علائم ناگهان بروز کرده است یا به مرور زمان؟
- علائم گذرا هستند یا مداوم؟
- آیا فعالیت های خاصی وجود دارد که باعث ایجاد آن شده باشد یا آن را بدتر یا بهتر کند؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
اگر فکر می کنید ممکن است به سندرم تونل کارپال مبتلا باشید، کارهای ساده ای وجود دارد که می توانید قبل از اولین مراجعه به پزشک انجام دهید.
ابتدا سعی کنید تشخیص دهید که آیا فعالیتی باعث بدتر شدن آن می شود و نحوه انجام آن را تغییر دهید یا در صورت امکان از آنها اجتناب کنید. به عنوان مثال، اگر به نظر می رسد رانندگی باعث بروز علائم می شود، سعی کنید موقعیت دستان خود را روی فرمان تغییر دهید.
همچنین، گرچه هزینه بر است، اما استفاده آزمایشی از آتل مچ دست در شب شاید به بهبود علائم کمک کند.
