بیماری هاشیموتو یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می کند. این حمله منجر به التهاب مزمن و آسیب تیروئید می شود که اغلب به کم کاری تیروئید می انجامد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز بیماری هاشیموتو، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
بیماری هاشیموتو چیست؟
در بیماری هاشیموتو، سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید (غده ای پروانه ای شکل که در زیر گردن و پایین سیب آدم قرار دارد) حمله می کند.
غده تیروئید بخشی از سیستم غدد درون ریز است که با تولید هورمون، بسیاری از عملکردهای بدن را هماهنگ می کند. التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو، که به عنوان تیروئیدیت لنفوسیتیک مزمن نیز شناخته می شود، اغلب منجر به کم کاری غده تیروئید (هایپوتیروئیدیسم) می شود. بیماری هاشیموتو شایع ترین علت کم کاری تیروئید است. این بیماری در درجه اول زنان میانسال را درگیر می کند، اما می تواند در مردان و زنان در هر سنی و حتی در کودکان نیز مشاهده شود.
پزشکان برای کمک به تشخیص بیماری هاشیموتو، عملکرد تیروئید را آزمایش می کنند. درمان بیماری هاشیموتو با جایگزینی هورمون تیروئید به راحتی انجام می شود.
علائم بیماری هاشیموتو
در ابتدا، ممکن است علائم یا نشانه های بیماری هاشیموتو قابل مشاهده نباشد، یا ممکن است تورم خفیفی در ناحیه جلوی گردن (گواتر) مشاهده شود. بیماری هاشیموتو به طور معمول طی سال ها به آرامی پیشرفت می کند و باعث آسیب مزمن تیروئید و در نتیجه افت سطح هورمون تیروئیدی در خون شده و علائمی مشابه کم کاری تیروئید ایجاد می کند.
علائم و نشانه های کم کاری تیروئید عبارتند از:
- احساس خستگی
- افزایش حساسیت به سرما
- یبوست
- پوست رنگ پریده و خشک
- صورت پف کرده (ورم صورت)
- ناخن های شکننده
- ریزش مو
- بزرگ شدن زبان
- افزایش وزن بدون دلیل
- درد، خشکی عضلات
- درد و خشکی مفاصل
- ضعف عضلانی
- خونریزی زیاد یا طولانی مدت طی قاعدگی
- افسردگی
- ضعف حافظه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز این علائم و نشانه ها به پزشک مراجعه کنید:
- خستگی بدون دلیل مشخص
- پوست خشک
- صورت رنگ پریده و پف کرده
- یبوست
همچنین در صورت وجود موارد زیر لازم است که برای آزمایش دوره ای عملکرد تیروئید به پزشک خود مراجعه کنید:
- عمل جراحی تیروئید داشته اید
- درمان با ید رادیواکتیو یا داروهای ضدتیروئید
- پرتودرمانی در ناحیه سر، گردن یا بالای سینه
اگر کلسترول خون بالا دارید، با پزشک خود در مورد اینکه آیا کم کاری تیروئید می تواند دلیل این حالت باشد یا خیر، مشورت کنید.
همچنین در صورت هورمون درمانی برای کم کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو، جهت بررسی مجدد هر چند وقت یک بار به پزشک مراجعه نمایید. اطمینان از دریافت دوز صحیح دارو اهمیت زیادی دارد، زیرا با گذشت زمان این مقدار می تواند تغییر کند.
علل ابتلا به بیماری هاشیموتو
بیماری هاشیموتو یک اختلال خودایمنی است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه، آنتی بادی هایی تولید می کند که به غده تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می رسانند.
پزشکان هنوز به طور دقیق نمی دانند چه چیزی باعث می شود سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله کند. برخی دانشمندان معتقدند که ممکن است نوعی ویروس یا باکتری این پاسخ را تحریک کند، در حالی که برخی دیگر به نقش ژنتیک اعتقاد دارند. در واقع، ترکیبی از عوامل از جمله وراثت، جنسیت، و سن می توانند در افزایش خطر ابتلا به این بیماری مؤثر باشند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
این عوامل ممکن است خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو را افزایش دهند:
- جنسیت: زنان به طور قابل توجهی بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
- سن: بیماری هاشیموتو می تواند در هر سنی رخ دهد، اما شیوع آن در سنین میانسالی بیشتر است.
- وراثت (سابقه خانوادگی): اگر افراد دیگری در خانواده شما به بیماری تیروئید یا سایر بیماری های خودایمنی مبتلا باشند، خطر ابتلای شما به هاشیموتو افزایش می یابد.
- سایر بیماری های خودایمنی: داشتن یک بیماری خودایمنی دیگر، مانند آرتریت روماتوئید، دیابت نوع ۱ یا لوپوس، خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو را بالا می برد.
- قرار گرفتن در معرض تشعشع: افرادی که در معرض سطوح بالای تشعشعات محیطی قرار گرفته اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو هستند.
عوارض بیماری
در صورت عدم درمان کم کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو، عوارض زیر ممکن است بروز کنند:
- گواتر: تحریک مداوم تیروئید برای تولید بیشتر هورمون، می تواند باعث بزرگ شدن غده شود که به آن گواتر می گویند. کم کاری تیروئید یکی از دلایل شایع گواتر است. این عارضه به طور معمول خیلی مشکل ساز نیست، اما گواتر بزرگ می تواند ظاهر فرد را تحت تأثیر قرار دهد و در بلع یا تنفس اختلال ایجاد کند.
- مشکلات قلبی: بیماری هاشیموتو همچنین می تواند با افزایش خطر بیماری های قلبی همراه باشد. این امر در درجه اول به دلیل بالا رفتن سطح کلسترول LDL ("بد") در افراد با کم کاری غده تیروئید است. در صورت عدم درمان، کم کاری تیروئید می تواند به بزرگ شدن قلب و احتمالاً نارسایی قلبی منجر شود.
- سلامت روان: افسردگی ممکن است در مراحل اولیه بیماری هاشیموتو بروز کند و با گذشت زمان شدیدتر شود. این بیماری همچنین می تواند باعث کاهش میل جنسی در مردان و زنان و کند شدن عملکرد ذهنی شود.
- میکسدما (Myxedema): این یک عارضه نادر اما خطرناک است که می تواند در اثر کم کاری شدید و طولانی مدت تیروئید درمان نشده ایجاد شود. علائم و نشانه های آن شامل خواب آلودگی، به دنبال آن رخوت عمیق و بیهوشی است. کمای میکسدما ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض سرما، مصرف داروهای آرام بخش، عفونت، یا سایر استرس ها در بدن ایجاد شود. میکسدما به درمان فوری پزشکی نیاز دارد.
- نقایص مادرزادی: نوزادانی که از مادران مبتلا به بیماری هاشیموتو متولد می شوند، نسبت به نوزادان مادران سالم، در معرض خطر بیشتری برای نقایص مادرزادی قرار دارند. پزشکان مدت هاست می دانند که این کودکان بیشتر در معرض مشکلات فکری و رشدی هستند. بین نقایص در مادران مبتلا به این بیماری و نقایص هنگام تولد مانند شکاف کام ارتباط وجود دارد. همچنین، ارتباطی بین بارداری با هیپوتیروئیدی و مشکلات قلبی، مغزی و کلیوی در نوزادان وجود دارد. در نتیجه، اگر قصد بارداری دارید یا در اوایل بارداری هستید، حتماً وضعیت و سلامت تیروئید خود را بررسی کنید.
تشخیص آرتریت روماتوئید
اگر بیش از حد احساس خستگی یا سستی، خشکی پوست، یبوست، گرفتگی صدا، یا سابقه مشکلات تیروئیدی یا گواتر دارید، پزشک ممکن است آزمایش های مربوط به بیماری هاشیموتو را برای شما تجویز کند.
تشخیص بیماری هاشیموتو بر اساس علائم و نشانه های فرد و نتایج آزمایش خون است که میزان هورمون تیروئید و هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) تولید شده در غده هیپوفیز را اندازه گیری می کند.
این آزمایش ها شامل موارد زیر است:
- آزمایش هورمونی: آزمایش خون می تواند میزان هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید و هیپوفیز را تعیین کند. در صورت کم کاری تیروئید، سطح هورمون تیروئید (مانند T4 آزاد) پایین است. همزمان، سطح TSH افزایش می یابد زیرا غده هیپوفیز تلاش می کند تا غده تیروئید را برای تولید بیشتر هورمون تحریک کند.
- آزمایش آنتی بادی: از آنجا که بیماری هاشیموتو یک بیماری خودایمنی است، علت آن تولید پادتن های غیرطبیعی است. آزمایش خون وجود آنتی بادی علیه پراکسیداز تیروئید (آنتی بادی TPO) را تأیید خواهد کرد. این آنزیم به طور معمول در غده تیروئید یافت می شود و نقش مهمی در تولید هورمون های تیروئیدی دارد. با این حال، توجه داشته باشید که آزمایش آنتی بادی TPO در همه افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو مثبت نیست، و بسیاری از افراد ممکن است آنتی بادی TPO داشته باشند اما دچار گواتر، کم کاری تیروئید یا سایر مشکلات نباشند.
در گذشته، پزشکان تا زمانی که علائم نسبتاً پیشرفته می شدند، قادر به تشخیص کم کاری تیروئید (شاخص اصلی بیماری هاشیموتو) نبودند. اما با استفاده از آزمایش حساس TSH، پزشکان می توانند اختلالات تیروئید را خیلی زودتر، اغلب حتی قبل از بروز علائم، تشخیص دهند. از آنجا که آزمایش TSH بهترین آزمایش غربالگری است، پزشک احتمالاً ابتدا TSH را بررسی می کند و در صورت لزوم آزمایش هورمون تیروئید (مانند T4 آزاد) را انجام می دهد. آزمایش های TSH همچنین نقش مهمی در کنترل کم کاری تیروئید دارند و به پزشک کمک می کنند دوز مناسب دارو را تعیین کند.
درمان آرتریت روماتوئید
درمان بیماری هاشیموتو معمولاً شامل استفاده از داروها است. اگر شواهدی از کمبود هورمون وجود نداشته باشد و تیروئید به طور طبیعی فعالیت کند، پزشکان ممکن است صبر کرده و بیماری را تحت نظر داشته باشند. اما اگر به دارو نیاز داشته باشید، احتمالاً مصرف این داروها دائمی خواهد بود.
هورمون های مصنوعی
اگر بیماری هاشیموتو باعث کمبود هورمون تیروئید شود، ممکن است به درمان جایگزین با هورمون تیروئید نیاز داشته باشید. این درمان معمولاً شامل استفاده روزانه از هورمون مصنوعی تیروئید به نام لووتیروکسین است که با نام های تجاری مختلفی مانند لووکسیل یا سینتروئید عرضه می شود. لووتیروکسین مصنوعی شباهت زیادی به هورمون طبیعی ساخته شده توسط غده تیروئید دارد و مصرف خوراکی آن، سطح هورمون کافی را بازیابی کرده و تمام علائم کم کاری تیروئید را برطرف می کند.
نظارت بر مقدار مصرف
برای تعیین دوز مناسب لووتیروکسین در ابتدا، پزشک به طور کلی سطح TSH را پس از شش تا هشت هفته درمان و پس از هر بار تغییر دوز، دوباره بررسی می کند. پس از مشخص شدن دوز نرمال کننده در آزمایش های تیروئید، پزشک احتمالاً هر ۱۲ ماه سطح TSH را بررسی می کند زیرا ممکن است دوز مورد نیاز با گذشت زمان تغییر کند.
نکات مهم:
- مصرف بیش از اندازه از هورمون تیروئید می تواند پوکی استخوان را وخیم تر کند یا خطر ابتلا به آن را افزایش دهد.
- درمان بیش از حد با لووتیروکسین همچنین می تواند باعث اختلالات ریتم قلب (آریتمی) شود.
- اگر به بیماری عروق کرونر یا کم کاری تیروئید شدید مبتلا هستید، پزشک درمان را با مقدار کمتری از دارو آغاز کرده و به تدریج مقدار مصرف را افزایش می دهد. این جایگزینی هورمون پیشرونده به قلب اجازه می دهد تا با افزایش متابولیسم سازگار شود.
- لووتیروکسین در صورت استفاده در دوز مناسب، تقریباً هیچ عارضه جانبی جدی ایجاد نمی کند و نسبتاً ارزان است.
- دارو را به طور منظم مصرف کرده و مصرف آن را قطع نکنید، زیرا ممکن است علائم و نشانه های بیماری به تدریج بازگردند.
اثر سایر مواد و داروها
برخی از داروها، مکمل ها و حتی برخی غذاها می توانند بر توانایی بدن در جذب لووتیروکسین تأثیر بگذارند. با این حال، مصرف لووتیروکسین چهار ساعت قبل یا بعد از سایر داروها می تواند این مشکل را تا حد زیادی برطرف کند. اگر مقادیر زیادی محصولات سویا مصرف می کنید یا از رژیم غذایی سرشار از فیبر پیروی می کنید، یا مواد زیر را مصرف می کنید، با پزشک خود مشورت کنید:
- مکمل های آهن، از جمله مولتی ویتامین های حاوی آهن
- کلستیرامین (پروالیت)، دارویی است که برای کاهش سطح کلسترول خون استفاده می شود
- هیدروکسید آلومینیوم که در برخی از آنتی اسیدها وجود دارد
- سوکرالفات
- مکمل های کلسیم
آیا ترکیب کردن هورمون ها لازم است؟
لووتیروکسین شکل مصنوعی T4 (تیروکسین) طبیعی است. T4 در بدن به T3 (تری یدوتیرونین) تبدیل می شود. در حالی که اکثر افراد فقط با لووتیروکسین با موفقیت درمان می شوند، برخی از افراد به لووتیروکسین به تنهایی واکنش کاملی نشان نمی دهند.
محققان بررسی کرده اند که تنظیم درمان استاندارد کم کاری تیروئید برای جایگزینی مقداری از T4 با مقدار کمی T3 می تواند فوایدی داشته باشد. اما اکثر مطالعات مشخص کرده اند که افزودن T3 هیچ مزیت قطعی نسبت به درمان با T4 به تنهایی ندارد. با این حال، برخی شواهد نشان می دهد که T3 می تواند برای زیرمجموعه خاصی از افراد، مانند افرادی که تیروئید را با جراحی برداشته اند، مفید باشد. تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.
T3 را می توان به تنهایی به عنوان لیوتیرونین یا در ترکیب با T4 تجویز کرد. مصرف ترکیبی از T4 و T3 می تواند منجر به تولید مقادیر بالاتر از حد نرمال T3 شود، به خصوص بلافاصله پس از مصرف دارو، که ممکن است باعث افزایش ضربان قلب، اضطراب و مشکل در خواب شود. اما برای کسانی که تنها به اندازه کافی T4 در بدنشان تولید نمی شود، افزودن لیوتیرونین به درمان استاندارد لووتیروکسین برای یک دوره آزمایشی سه تا شش ماهه، مدت زمان مناسبی است تا اثربخشی این ترکیب مشخص شود.
درمان های جایگزین
داروی مناسب جهت درمان بیماری هاشیموتو فرم مصنوعی تیروکسین (T4) (لووتیروکسین) است. با این حال، عصاره هایی وجود دارند که حاوی هورمون تیروئیدی هستند و از غدد تیروئید برخی حیوانات گرفته شده اند. این محصولات شامل آرمور تیروئید (Armor Thyroid) و حاوی لووتیروکسین و تری یدوتیرونین (T3) هستند.
پزشکان نگرانی هایی در مورد عصاره های هورمون تیروئید مانند آرمور تیروئید دارند، از جمله:
- تعادل T4 و T3 در انسان: ممکن است با نیازهای فیزیولوژیک انسان مطابقت نداشته باشد.
- مقدار دقیق T4 و T3 در هر دسته از یک محصول می تواند متفاوت باشد، که می تواند منجر به سطح غیرقابل پیش بینی این هورمون ها در خون شود و تنظیم دقیق دوز را دشوار سازد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
شما احتمالاً درمان بیماری هاشیموتو را با مراجعه به پزشک خانواده خود شروع خواهید کرد. در صورت نیاز، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص غدد (اندوکرینولوژیست) ارجاع دهد.
در اینجا نکاتی برای کمک به شما در آماده شدن برای ویزیت پزشک و اطلاعات مورد نیاز آورده شده است:
آن چه می توانید انجام دهید
از هرگونه محدودیت قبل از ملاقات پزشک آگاه باشید. درزمان تعیین وقت ملاقات از محدودیت های قبلی خود اطلاع کسب کنید.
تمام علائمی که تجربه می کنید را یادداشت کنید، حتی آنهایی که به نظر شما بی ارتباط با مشکل تیروئید هستند. برای مثال، اگر احساس فراموشی می کنید یا تغییراتی در ظاهر خود مانند افزایش وزن بی دلیل یا تغییر در پوستتان مشاهده کرده اید، حتماً آنها را ذکر کنید.
اطلاعات شخصی مهم را بنویسید، از جمله هرگونه تغییر در چرخه قاعدگی یا میل جنسی. این جزئیات می توانند به پزشک در تشخیص کمک کنند.
لیستی از نام و مقدار تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید، تهیه کنید.
در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را به همراه داشته باشید. آنها می توانند به شما در به خاطر سپردن اطلاعاتی که پزشک ارائه می دهد، کمک کنند.
سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید، یادداشت کنید. داشتن یک لیست به شما کمک می کند تا از زمان ملاقات خود با پزشک نهایت استفاده را ببرید. برای بیماری هاشیموتو، برخی از سوالات کلیدی که می توانید بپرسید عبارتند از:
- علت علائم من چیست؟
- به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
- آیا این وضعیت موقتی است یا طولانی مدت؟
- چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- چه مدت نیاز به مصرف دارو دارم؟
- چه عوارض جانبی را از داروهای پیشنهادی تجربه خواهم کرد؟
- نحوه نظارت بر درمان من چگونه خواهد بود؟
- آیا این بیماری عوارض طولانی مدت دارد؟
- آیا لازم است رژیم غذایی خود را تغییر دهم؟
- آیا ورزش کردن به بهبود عارضه کمکی می کند؟
- من دچار بیماری های دیگری نیز هستم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت ها را با هم کنترل کنم؟
- آیا مجلات یا بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه وب سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً چندین سوال از شما می پرسد، مانند:
- علائم شما چیست و اولین بار چه زمانی متوجه آنها شدید؟
- علائم شما با گذشت زمان چگونه تغییر کرده است؟
- آیا تغییراتی در سطح انرژی یا خلق و خوی خود مشاهده کرده اید؟
- آیا دچار تغییرات ظاهری مانند افزایش وزن یا خشکی پوست شده اید؟
- آیا صدای شما تغییر کرده است؟
- آیا دفع مدفوع شما تغییر کرده است؟ چگونه؟
- آیا درد عضله یا مفصل دارید؟ در کدام قسمت ها؟
- آیا تغییری در حساسیت خود به سرما مشاهده کرده اید؟
- آیا بیش از حد معمول فراموشکار شده اید؟
- آیا تمایل به رابطه جنسی کاهش یافته است؟ (اگر مراجعه کننده خانم است: آیا چرخه قاعدگی شما تغییر کرده است؟)
- آیا تحت معالجه هستید یا اخیراً به دلیل سایر بیماری ها تحت درمان قرار گرفته اید؟
- آیا هیچ یک از اعضای خانواده شما به بیماری تیروئید مبتلا هستند؟
آماده بودن برای پاسخ به این سوالات می تواند به پزشک شما کمک کند تا تشخیص دقیق تری داشته باشد و برنامه درمانی مناسبی برای شما تنظیم کند.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.