کلسترول بالای خون (هایپرکلسترولمی)

کلسترول بالای خون، وضعیتی است که در آن میزان کلسترول در خون از حد طبیعی فراتر رفته که می تواند سلامت قلب و عروق را تهدید کند. این افزایش تدریجی کلسترول، اغلب بدون علامت است. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل افزایش کلسترول خون، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

کلسترول بالای خون چیست؟

کلسترول ماده ای مومی شکل است که در خون جریان دارد. بدن برای ساخت سلول های سالم به کلسترول نیاز دارد، اما مقادیر بالای آن خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.

هنگامی که سطح کلسترول خون بالا باشد، رسوبات چربی در رگ های خونی تجمع می یابند. به مرور زمان، این رسوبات بزرگ تر شده و عبور جریان خون از درون عروق را دشوار می سازند. گاهی اوقات، این رسوبات به طور ناگهانی پاره شده و لخته ای تشکیل می دهند که می تواند منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.

کلسترول بالا می تواند ارثی باشد، اما اغلب ناشی از انتخاب سبک زندگی ناسالم است که خوشبختانه قابل پیشگیری و درمان می باشد. پیروی از یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مصرف دارو در صورت تجویز پزشک می توانند به کاهش سطح کلسترول خون کمک کنند.

علائم کلسترول بالای خون

کلسترول بالا معمولاً هیچ علامت ظاهری ندارد. به همین دلیل، آزمایش خون تنها راه تشخیص سطح بالای کلسترول خون است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

از پزشک خود در مورد لزوم بررسی سطح کلسترول خون سوال کنید. به طور کلی توصیه می شود کودکان و بزرگسالان بدون سابقه یا استعداد ابتلا به بیماری های قلبی، یک بار در سنین 9 تا 11 سالگی و مجدداً در سنین 17 تا 19 سالگی آزمایش کلسترول خون بدهند. برای بزرگسالانی که هیچ عامل خطر برای بیماری قلبی ندارند، تکرار این آزمایش هر پنج سال یک بار توصیه می شود.

اگر نتایج آزمایش اولیه در محدوده مطلوب نباشد، پزشک ممکن است انجام آزمایش های مکرر را تجویز کند. همچنین، اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، دیابت یا فشار خون بالا را دارید، پزشک ممکن است فواصل کوتاه تری برای انجام آزمایش های کلسترول خون توصیه کند.

علل ابتلا به کلسترول بالای خون

کلسترول از طریق خون و به صورت متصل به پروتئین ها منتقل می شود. این ترکیب پروتئین و کلسترول، لیپوپروتئین نامیده می شود. بر اساس نوع لیپوپروتئینی که کلسترول را حمل می کند، انواع مختلفی از کلسترول در خون وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:

• لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): LDL یا کلسترول "مضر"، ذرات کلسترول را به سراسر بدن منتقل می کند. کلسترول LDL می تواند در دیواره عروق خونی تجمع یافته و باعث سفت و تنگ شدن آن ها شود.
• لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): HDL یا کلسترول "مفید"، کلسترول اضافی را از خون جمع آوری کرده و برای دفع به کبد بازمی گرداند.

به طور معمول، در آزمایش پروفایل لیپید (آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول)، سطح تری گلیسیریدها نیز اندازه گیری می شود. تری گلیسیریدها نوع دیگری از چربی ها در خون هستند و سطح بالای آن ها نیز خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.

کم تحرکی، چاقی و پیروی از یک رژیم غذایی ناسالم که سرشار از چربی های اشباع و ترانس باشد، می توانند منجر به افزایش سطح کلسترول LDL و کاهش سطح کلسترول HDL شوند. علاوه بر عوامل مرتبط با سبک زندگی، عوامل غیرقابل کنترل مانند ساختار ژنتیکی نیز می توانند در تنظیم سطح کلسترول خون نقش داشته باشند. برای مثال، برخی تغییرات ژنتیکی می توانند مانع از جذب مؤثر کلسترول LDL توسط سلول ها شده یا باعث تولید بیش از حد کلسترول در کبد شوند.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

عواملی که خطر ابتلا به کلسترول مضر (LDL) را افزایش می دهند عبارتند از:

• رژیم غذایی ناسالم: مصرف زیاد چربی های اشباع شده (موجود در محصولات حیوانی) و چربی های ترانس (موجود در برخی از محصولات فرآوری شده مانند کلوچه ها، کراکرها و پاپ کورن) سطح کلسترول خون را بالا می برد. همچنین، مصرف غذاهای حاوی کلسترول بالا مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچرب نیز می تواند سطح کلسترول LDL را افزایش دهد.
• چاقی: داشتن شاخص توده بدنی (BMI) 30 یا بالاتر، خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش می دهد.
• بی تحرکی: ورزش منظم با افزایش اندازه ذرات LDL (که باعث کاهش قدرت آسیب رسانی آن ها می شود) و افزایش سطح HDL ("کلسترول خوب") به بهبود وضعیت کلسترول خون کمک می کند. عدم فعالیت بدنی کافی می تواند منجر به افزایش LDL و کاهش HDL شود.
• استعمال دخانیات: سیگار کشیدن به دیواره داخلی رگ های خونی آسیب می رساند و آن ها را مستعد تجمع رسوبات چربی می کند. همچنین، سیگار کشیدن سطح HDL را نیز کاهش می دهد.
• سن: با افزایش سن، تغییراتی در سیستم شیمیایی بدن رخ می دهد که می تواند خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهد. به عنوان مثال، با بالا رفتن سن، کبد ممکن است کارایی کمتری در حذف کلسترول LDL از خون داشته باشد.
• دیابت: قند خون بالا می تواند منجر به افزایش سطح نوع خطرناکی از کلسترول به نام لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) و کاهش سطح کلسترول HDL شود. همچنین، قند خون بالا به دیواره رگ های خونی نیز آسیب می رساند.

عوارض بیماری

کلسترول بالا می تواند منجر به تجمع خطرناک کلسترول و سایر مواد در دیواره عروق شود که به این وضعیت آترواسکلروز گفته می شود. این رسوبات (پلاک ها) جریان خون را در شریان ها محدود کرده و می توانند عوارض جدی ایجاد کنند، از جمله:

• درد قفسه سینه (آنژین): اگر عروق خونی که خون را به قلب می رسانند (عروق کرونر) تحت تأثیر آترواسکلروز قرار بگیرند، ممکن است فرد دچار درد قفسه سینه و سایر علائم بیماری عروق کرونر شود.
• سکته قلبی: در صورتی که پلاک های موجود در عروق کرونر پاره شوند، لخته خونی در محل پارگی تشکیل شده و جریان خون به بخشی از قلب را مسدود می کند. این امر منجر به حمله قلبی می شود.
• سکته مغزی: مشابه حمله قلبی، سکته مغزی زمانی رخ می دهد که لخته خون مانع از جریان خون به بخشی از مغز شود.

پیشگیری از بروز بیماری

همان تغییرات سبک زندگی که برای کاهش سطح کلسترول خون مفید هستند، می توانند به پیشگیری از ابتلا به کلسترول بالا نیز کمک کنند. برای کاهش احتمال ابتلا به کلسترول بالا، اقدامات زیر را انجام دهید:

• پیروی از یک رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی کم نمک و سرشار از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل داشته باشید.
• محدود کردن مصرف چربی های ناسالم: مصرف چربی های حیوانی را محدود کرده و از چربی های سالم تر مانند روغن های گیاهی غیراشباع استفاده کنید.
• رسیدن و حفظ وزن سالم: در صورت داشتن اضافه وزن، برای کاهش آن تلاش کنید تا به وزن سالم برسید.
• ترک سیگار: اگر سیگار می کشید، برای ترک آن اقدام کنید.
• ورزش منظم: در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط تا شدید داشته باشید.
• محدود کردن مصرف الکل: مصرف الکل را کاهش داده و در صورت امکان از مصرف آن خودداری کنید.
• مدیریت استرس: راه های سالم برای مدیریت استرس را بیاموزید و به کار بگیرید.

تشخیص کلسترول بالای خون

برای بررسی سطح کلسترول خون، یک آزمایش خون به نام پروفایل لیپید انجام می شود که موارد زیر را بررسی می کند:

• کلسترول تام
• کلسترول LDL (لیپوپروتئین با چگالی کم)
• کلسترول HDL (لیپوپروتئین با چگالی بالا)
• تری گلیسیرید: نوعی چربی در خون

برای به دست آوردن نتایج دقیق تر، توصیه می شود که فرد به مدت 9 تا 12 ساعت قبل از نمونه گیری خون، از خوردن و نوشیدن هر چیزی غیر از آب خودداری کند.

تفسیر اعداد

در ایالات متحده، سطح کلسترول بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) خون اندازه گیری می شود. در کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی، واحد اندازه گیری میلی مول در لیتر (mmol/L) است. برای درک نتایج آزمایش خود، می توانید از دستورالعمل های کلی زیر استفاده کنید:

کلسترول تام

کلسترول LDL

کلسترول HDL

تری گلیسیرید

آزمایش کلسترول و کودکان

برای اکثر کودکان، مؤسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI) توصیه می کند که یک آزمایش غربالگری کلسترول در سنین 9 تا 11 سالگی و آزمایش غربالگری کلسترول دیگری در سنین 17 تا 21 سالگی انجام شود. اگر کودک سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی زودرس یا سابقه چاقی یا دیابت داشته باشد، پزشک ممکن است انجام آزمایش های کلسترول را در سنین پایین تر و در دفعات بیشتر تجویز کند.

درمان کلسترول بالای خون

تغییرات در شیوه زندگی، از جمله ورزش منظم و داشتن یک رژیم غذایی سالم، اولین خط دفاعی در برابر کلسترول بالا محسوب می شوند. با این حال، اگر پس از اعمال این تغییرات اساسی در سبک زندگی، سطح کلسترول خون همچنان بالا باقی بماند، پزشک ممکن است دارو تجویز کند.

انتخاب دارو یا ترکیبی از داروها به عوامل متعددی از جمله ویژگی های فردی، سن، وضعیت سلامتی و عوارض جانبی احتمالی داروها بستگی دارد. درمان های دارویی رایج برای کلسترول بالا عبارتند از:

• استاتین ها: این داروها با مسدود کردن ماده ای که کبد برای تولید کلسترول به آن نیاز دارد، عمل می کنند. این موضوع باعث می شود که کبد کلسترول بیشتری را از خون جذب کند. استاتین ها همچنین ممکن است به بدن کمک کنند تا رسوبات کلسترول تجمع یافته در دیواره شریان ها را بازجذب کند و به طور بالقوه بیماری عروق کرونر را بهبود بخشند. استاتین های رایج شامل آتورواستاتین، فلوواستاتین، لوواستاتین، پیتاواستاتین، پرواستاتین، روسوواستاتین و سیمواستاتین هستند.
• رزین های متصل به اسید صفراوی: کبد از کلسترول برای تولید اسیدهای صفراوی (ماده ای ضروری برای هضم چربی) استفاده می کند. داروهایی مانند کلستیرامین، کولسولام و کلستیپول با اتصال به اسیدهای صفراوی در روده، به طور غیرمستقیم سطح کلسترول را کاهش می دهند. این امر باعث می شود کبد برای تولید اسیدهای صفراوی بیشتر، از کلسترول اضافی موجود در خون استفاده کند و در نتیجه سطح کلسترول خون کاهش یابد.
• مهارکننده های جذب کلسترول: روده کوچک، کلسترول موجود در رژیم غذایی را جذب کرده و وارد جریان خون می کند. داروی ازتیمایب با محدود کردن میزان جذب کلسترول از رژیم غذایی در روده، به کاهش سطح کلسترول خون کمک می کند. ازتیمایب را می توان به تنهایی یا همراه با انواع داروهای استاتین استفاده کرد.
• داروهای تزریقی (مهارکننده های PCSK9): این دسته جدیدتر از داروها، که به عنوان مهارکننده های PCSK9 شناخته می شوند، به کبد کمک می کنند تا کلسترول LDL بیشتری را از خون جذب کند و سطح کلسترول خون را به طور قابل توجهی کاهش دهند. داروهایی مانند الیروکوماب، اوولوکوماب و اینکلایسیران معمولاً برای افرادی تجویز می شوند که دچار یک بیماری ژنتیکی هستند که سطح LDL بسیار بالایی دارند یا در افرادی که سابقه بیماری عروق کرونر دارند و نمی توانند داروهای کلسترول دیگر، به ویژه استاتین ها، را مصرف کنند.

داروهایی برای تری گلیسیرید بالا

در صورتی که سطح تری گلیسیرید خون بالا باشد، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:

• فیبرات ها: داروهایی مانند فنوفیبرات و جم فیبروزیل تولید لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) را در کبد کاهش داده و سرعت حذف تری گلیسیرید را از خون افزایش می دهند. VLDL عمدتاً حاوی تری گلیسیرید است. استفاده همزمان فیبرات ها با برخی استاتین ها می تواند خطر عوارض جانبی عضلانی را افزایش دهد.
• نیاسین: نیاسین (اسید نیکوتینیک) می تواند توانایی کبد در تولید کلسترول LDL و VLDL را محدود کند. با این حال، شواهد نشان می دهد که نیاسین در مقایسه با استاتین ها مزایای بیشتری برای قلب و عروق ندارد و ممکن است با عوارض جانبی مانند آسیب کبدی و افزایش خطر سکته مغزی همراه باشد. بنابراین، پزشکان معمولاً آن را فقط برای افرادی تجویز می کنند که قادر به مصرف استاتین ها نیستند.
• مکمل های اسید چرب امگا 3: مکمل های اسید چرب امگا 3 می توانند به کاهش سطح تری گلیسیرید خون کمک کنند. این مکمل ها به صورت دارویی با نسخه و همچنین بدون نسخه در دسترس هستند. قبل از مصرف مکمل های بدون نسخه، مشورت با پزشک ضروری است زیرا ممکن است با سایر داروهای مصرفی تداخل داشته باشند.

دوزهای متفاوت

دوز داروها در افراد مختلف متفاوت است و پزشک دوز مناسب را بر اساس شرایط فرد تعیین می کند. عوارض جانبی رایج استاتین ها شامل دردهای عضلانی، ضعف عضلانی، از دست دادن حافظه، گیجی و افزایش سطح قند خون است. اگر تصمیم به مصرف داروی کنترل کننده کلسترول دارید، پزشک به طور منظم آزمایش های عملکرد کبد را برای نظارت بر تأثیر دارو بر کبد تجویز خواهد کرد.

درمان کلسترول و کودکان

برای کودکان 2 سال به بالا که دارای کلسترول بالا یا چاقی هستند، تغییرات در رژیم غذایی و ورزش بهترین روش های درمانی در مراحل اولیه محسوب می شوند. برای کودکان 10 ساله و بالاتر که سطح کلسترول بسیار بالایی دارند و به تغییرات سبک زندگی پاسخ نداده اند، ممکن است داروهای کاهش دهنده کلسترول مانند استاتین ها تجویز شود.

سبک زندگی و درمان های خانگی

تغییرات در سبک زندگی برای بهبود سطح کلسترول خون، یک گام اساسی است. برای کمک به پایین آوردن سطح کلسترول، اقدامات زیر را انجام دهید:

• کاهش وزن اضافی: حتی از دست دادن مقدار کمی از وزن بدن، حدود 2 تا 4 کیلوگرم، می تواند به کاهش سطح کلسترول کمک کند.
• پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای قلب: تمرکز بر مصرف غذاهای گیاهی از جمله میوه ها، سبزیجات و غلات کامل داشته باشید. مصرف چربی های اشباع شده موجود در گوشت قرمز و لبنیات پرچرب و همچنین چربی های ترانس که در بسیاری از غذاهای فرآوری شده یافت می شوند را محدود کنید. چربی های اشباع نشده موجود در روغن های زیتون و کانولا، چربی های سالم محسوب می شوند. آووکادو، آجیل و ماهی های روغنی نیز منابع خوبی از چربی های سالم هستند.
• ورزش منظم: با تأیید پزشک، سعی کنید حداقل 5 بار در هفته و هر بار حداقل 30 دقیقه ورزش با شدت متوسط انجام دهید.
• ترک سیگار: اگر سیگار می کشید، برای یافتن راهی برای ترک آن اقدام کنید.

درمان های جایگزین

تعداد کمی از محصولات طبیعی به طور قطعی برای کاهش کلسترول ثابت شده اند، اما برخی از آن ها ممکن است مفید باشند. با تأیید پزشک، می توانید مکمل ها و محصولات زیر را برای کمک به کاهش کلسترول در نظر بگیرید:

• جو: مصرف جو و محصولات حاوی آن می تواند به کاهش سطح کلسترول LDL کمک کند.
• استرول ها و استنول های گیاهی: این ترکیبات به طور طبیعی در برخی گیاهان یافت می شوند و به صورت مکمل های خوراکی نیز در دسترس هستند. آن ها می توانند جذب کلسترول در روده را مسدود کنند.
• پسیلیوم: این فیبر محلول در پوسته دانه اسفرزه و محصولاتی مانند متاموسیل یافت می شود و می تواند به کاهش کلسترول کمک کند.
• سبوس: سبوس موجود در بلغور جو دوسر و جو دوسر نیز حاوی فیبر محلول است که می تواند برای کاهش کلسترول مفید باشد.

همیشه قبل از مصرف هرگونه مکمل یا درمان جایگزین برای کاهش کلسترول، با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمن بودن آن و عدم تداخل با سایر داروهای مصرفی تان اطمینان حاصل کنید.

آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک

اگر فرد بالغی هستید و به طور منظم سطح کلسترول خون خود را بررسی نکرده اید، به پزشک مراجعه کنید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما در آمادگی برای این ملاقات کمک می کند.

آن چه می توانید انجام دهید

هنگام تعیین وقت ملاقات، در مورد هرگونه آمادگی خاص قبل از ملاقات سوال کنید. برای انجام آزمایش کلسترول (پروفایل لیپید)، معمولاً لازم است 9 تا 12 ساعت قبل از نمونه گیری خون از خوردن و نوشیدن هر چیزی غیر از آب خودداری کنید.

لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائم خود (اگرچه کلسترول بالا معمولاً بدون علامت است، اما ممکن است علائم مرتبط با بیماری های قلبی عروقی داشته باشید).
• اطلاعات شخصی مهم، از جمله سابقه خانوادگی کلسترول بالا، بیماری عروق کرونر، سکته مغزی، فشار خون بالا یا دیابت.
• تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید، به همراه دوز آن ها.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.

برخی از سوالات که بهتر است در مورد کلسترول بالا از پزشک خود بپرسید عبارتند از:

• به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
• بهترین روش درمانی برای من چیست؟
• هر چند وقت یک بار باید آزمایش کلسترول خون انجام دهم؟
• چه منابع مطالعاتی یا وب سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنید؟

در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش می آید، تردید نکنید.

از پزشک چه انتظاری می رود

پزشک احتمالاً سوالاتی از شما خواهد پرسید، از جمله:

• رژیم غذایی شما چگونه است؟
• چه مقدار الکل مصرف می کنید؟
• آیا سیگار می کشید؟ یا در معرض دود سیگار دیگران قرار دارید؟
• آخرین باری که آزمایش کلسترول خون انجام دادید چه زمانی بود و نتایج آن چگونه بود؟

داروی مرتبط  آتورواستاتین  داروی آتورواستاتین (Atorvastatin) با نام تجاری لیپیتور، دارویی است که همراه با برنامه غذایی برای کاهش کلسترول های مضر (تریگلیسی...

بیماری مرتبط سکته قلبی سکته قلبی وضعیتی اورژانسی است که در اثر انسداد عروق قلب و ایجاد اختلال در خون رسانی به قلب به وجود می آید که می تواند به عضله قل...