لوپوس | علل بروز، نشانه ها، روش تشخیص و درمان

لوپوس، بیماری خودایمنی پیچیده ای است که در آن سیستم دفاعی بدن به بافت های سالم حمله کرده و منجر به التهاب در سراسر بدن می شود. علائم این بیماری در افراد مختلف بسیار متنوع است. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز لوپوس، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

لوپوس: علائم، علل، تشخیص و روش های درمان

لوپوس چیست؟

لوپوس، یک بیماری خودایمنی پیچیده، زمانی رخ می دهد که سیستم دفاعی بدن به اشتباه به بافت ها و اندام های سالم خود حمله می کند. این حمله خودایمنی منجر به التهاب مزمن شده و می تواند بخش های گوناگونی از بدن از جمله مفاصل، پوست، کلیه ها، سلول های خونی، مغز، قلب و ریه ها را تحت تأثیر قرار دهد.

تشخیص لوپوس به دلیل تنوع علائم و شباهت آن ها به سایر بیماری ها می تواند چالش برانگیز باشد. یکی از نشانه های نسبتاً اختصاصی لوپوس، عارضه های پوستی به شکل پروانه بر روی صورت است که گونه ها و پل بینی را درگیر می کند، اما این علامت در همه افراد مبتلا دیده نمی شود.

به نظر می رسد استعداد ژنتیکی در ابتلا به لوپوس نقش دارد و عواملی محیطی نظیر عفونت ها، برخی داروها و حتی نور خورشید می توانند در افراد مستعد، باعث فعال شدن یا عود بیماری شوند. در حال حاضر درمان قطعی برای لوپوس وجود ندارد، اما روش های درمانی موجود به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می کنند.

علائم لوپوس

تجربه لوپوس در هر فرد متفاوت است. علائم می توانند به طور ناگهانی ظاهر شوند یا به تدریج ایجاد گردند، از خفیف تا شدید متغیر باشند و ممکن است موقتی یا دائمی باشند. بیشتر افراد مبتلا به لوپوس، بیماری را به صورت دوره های عود تجربه می کنند که در آن علائم برای مدتی تشدید شده و سپس بهبود می یابند یا حتی به طور موقت ناپدید می شوند.

علائم لوپوس چیست؟

علائمی که فرد تجربه می کند، بستگی به این دارد که کدام سیستم های بدن تحت تأثیر قرار گرفته اند. شایع ترین علائم عبارتند از:

خستگی مفرط
تب
درد، سفتی و تورم مفاصل
عارضه های پوستی پروانه ای شکل روی صورت (گونه ها و پل بینی) یا سایر نقاط بدن
ضایعات پوستی که با قرار گرفتن در معرض آفتاب ظاهر می شوند یا بدتر می شوند (حساسیت به نور)
تغییر رنگ انگشتان دست و پا به سفید یا آبی در مواجهه با سرما یا استرس (پدیده رینود)
تنگی نفس
درد قفسه سینه
خشکی چشم
سردرد، گیجی و مشکلات حافظه

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده عارضه های پوستی غیرقابل توضیح، تب مداوم، درد طولانی مدت یا خستگی مزمن، به پزشک مراجعه کنید.

علل بروز لوپوس

لوپوس یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت های سالم حمله می کند. علت دقیق لوپوس هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما به نظر می رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.

افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به لوپوس هستند، ممکن است پس از مواجهه با عوامل محیطی خاصی که می توانند بیماری را تحریک کنند، به آن مبتلا شوند. برخی از عوامل تحریک کننده عبارتند از:

نور خورشید: قرار گرفتن در معرض نور خورشید می تواند باعث ایجاد ضایعات پوستی لوپوس شود یا در افراد مستعد، واکنش های داخلی را تحریک کند.
عفونت ها: ابتلا به برخی عفونت ها می تواند باعث شروع لوپوس یا عود آن در برخی افراد شود.
داروها: لوپوس ناشی از دارو می تواند توسط انواع خاصی از داروهای فشار خون، داروهای ضد تشنج و آنتی بیوتیک ها ایجاد شود. معمولاً علائم پس از قطع مصرف دارو بهبود می یابند، اما در موارد نادر ممکن است حتی پس از قطع دارو نیز ادامه داشته باشند.

عوامل خطر ساز

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به لوپوس را افزایش دهند عبارتند از:

جنسیت: لوپوس در زنان بسیار شایع تر از مردان است.
سن: اگرچه لوپوس می تواند افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار دهد، اما اغلب بین سنین ۱۵ تا ۴۵ سالگی تشخیص داده می شود.
نژاد: لوپوس در میان آمریکایی های آفریقایی تبار، اسپانیایی تبارها و آمریکایی های آسیایی تبار شایع تر است.

عوارض لوپوس

التهاب ناشی از لوپوس می تواند بسیاری از نواحی بدن را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به عوارض جدی شود، از جمله:

کلیه ها: آسیب کلیوی ناشی از لوپوس می تواند شدید باشد و نارسایی کلیه یکی از علل اصلی مرگ و میر در افراد مبتلا به این بیماری است.
مغز و سیستم عصبی مرکزی: درگیری مغز در لوپوس می تواند منجر به سردرد، سرگیجه، تغییرات رفتاری، مشکلات بینایی و حتی سکته مغزی یا تشنج شود. مشکلات حافظه و دشواری در بیان افکار نیز شایع است.
خون و رگ های خونی: لوپوس می تواند باعث مشکلات خونی مانند کم خونی (کاهش تعداد گلبول های قرمز سالم) و افزایش خطر خونریزی یا لخته شدن خون شود. التهاب عروق خونی (واسکولیت) نیز از عوارض لوپوس است.
ریه ها: لوپوس احتمال التهاب پوشش ریه ها (پلورزی) را افزایش می دهد که می تواند تنفس را دردناک کند. خونریزی در ریه ها و ذات الریه نیز ممکن است رخ دهد.
قلب: لوپوس می تواند باعث التهاب عضله قلب (میوکاردیت)، شریان ها (آرتریت عروق کرونر) یا غشای قلب (پریکاردیت) شود. خطر بیماری های قلبی عروقی و حملات قلبی نیز به طور قابل توجهی افزایش می یابد.

سایر عوارض

علاوه بر موارد فوق، ابتلا به لوپوس خطر ابتلا به موارد زیر را نیز افزایش می دهد:

عفونت: ضعف سیستم ایمنی ناشی از خود بیماری و داروهای مورد استفاده در درمان لوپوس، افراد مبتلا را مستعدتر به عفونت می کند.
سرطان: به نظر می رسد لوپوس خطر ابتلا به برخی انواع سرطان را اندکی افزایش می دهد.
مرگ بافت استخوانی (آواسکولار نکروز): کاهش خون رسانی به استخوان می تواند منجر به شکستگی های کوچک و در نهایت فروپاشی استخوان شود.
عوارض بارداری: زنان مبتلا به لوپوس بیشتر در معرض خطر سقط جنین، فشار خون بالا در دوران بارداری (پره اکلامپسی) و زایمان زودرس قرار دارند. پزشکان معمولاً توصیه می کنند بارداری تا زمانی که بیماری حداقل به مدت شش ماه تحت کنترل باشد، به تعویق بیفتد.

تشخیص لوپوس

تشخیص لوپوس به دلیل تنوع و تغییرپذیری علائم در افراد مختلف و همپوشانی آن ها با علائم سایر بیماری ها، دشوار است. هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص قطعی لوپوس وجود ندارد و تشخیص بر اساس ترکیبی از آزمایش های خون و ادرار، علائم و نشانه ها و یافته های معاینه فیزیکی صورت می گیرد.

آزمایش های آزمایشگاهی

آزمایش های خون و ادرار شامل موارد زیر می باشد:

شمارش کامل سلول های خون (CBC): این آزمایش تعداد سلول های خونی مختلف و میزان هموگلوبین را اندازه گیری می کند و می تواند کم خونی، کاهش تعداد گلبول های سفید یا پلاکت ها را نشان دهد که ممکن است در لوپوس رخ دهد.
سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR): افزایش این شاخص می تواند نشان دهنده التهاب سیستمیک باشد، اما برای لوپوس اختصاصی نیست و در سایر بیماری های التهابی و عفونی نیز ممکن است افزایش یابد.
ارزیابی کلیه و کبد: آزمایش های خون می توانند عملکرد این اندام ها را ارزیابی کنند، زیرا لوپوس می تواند بر آن ها تأثیر بگذارد.
آزمایش ادرار: بررسی ادرار می تواند وجود تعداد بیش از حد پروتئین یا گلبول های قرمز را نشان دهد که ممکن است ناشی از درگیری کلیه ها باشد.
آزمایش آنتی بادی (ANA): نتیجه مثبت این آزمایش نشان دهنده فعال بودن سیستم ایمنی است و در بیشتر افراد مبتلا به لوپوس دیده می شود، اما مثبت بودن آن به تنهایی تشخیص لوپوس را قطعی نمی کند. در صورت مثبت بودن ANA، آزمایش های آنتی بادی اختصاصی تری ممکن است درخواست شود.

آزمایش های تصویربرداری

اگر پزشک مشکوک به درگیری ریه ها یا قلب باشد، ممکن است موارد زیر را تجویز کند:

عکسبرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس (رادیوگرافی): برای بررسی وجود مایع یا التهاب در ریه ها.
اکوکاردیوگرام: استفاده از امواج صوتی برای تصویربرداری از قلب و بررسی مشکلات دریچه ها و سایر قسمت ها.

بیوپسی

بیوپسی کلیه: در برخی موارد برای تعیین نوع آسیب کلیوی ناشی از لوپوس و انتخاب بهترین روش درمان ضروری است. نمونه بافتی با سوزن یا از طریق برش کوچک برداشته می شود.
بیوپسی پوست: گاهی اوقات برای تأیید تشخیص لوپوس پوستی انجام می شود.

درمان لوپوس

درمان لوپوس بر اساس علائم و نشانه های فردی بیمار تعیین می شود. تصمیم گیری در مورد نیاز به درمان و نوع داروهای مصرفی، مستلزم بحث دقیق بین بیمار و پزشک در مورد مزایا و خطرات احتمالی است. با تغییر شدت علائم (عود یا فروکش کردن علائم)، ممکن است نیاز به تغییر داروها یا دوز آن ها باشد. داروهایی که معمولاً برای کنترل لوپوس استفاده می شوند عبارتند از:

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها، از جمله داروهای بدون نسخه مانند ناپروکسن سدیم و ایبوپروفن و انواع قوی تر با نسخه پزشک، می توانند برای درمان درد، تورم و تب ناشی از لوپوس استفاده شوند. عوارض جانبی احتمالی شامل خونریزی معده، مشکلات کلیوی و افزایش خطر مشکلات قلبی است.
داروهای ضد مالاریا: داروهایی مانند هیدروکسی کلروکین که معمولاً برای درمان مالاریا استفاده می شوند، بر سیستم ایمنی بدن تأثیر گذاشته و می توانند به کاهش خطر عود لوپوس کمک کنند. عوارض جانبی ممکن است شامل ناراحتی معده و به ندرت آسیب به شبکیه چشم باشد. معاینات منظم چشم در طول مصرف این داروها توصیه می شود.
کورتیکواستروئیدها: داروهایی مانند پردنیزون می توانند با التهاب ناشی از لوپوس مقابله کنند. دوزهای بالای استروئیدها مانند متیل پردنیزولون اغلب برای کنترل بیماری های جدی که کلیه ها و مغز را درگیر می کنند، استفاده می شود. عوارض جانبی شامل افزایش وزن، کبودی آسان، نازک شدن استخوان ها، فشار خون بالا، دیابت و افزایش خطر عفونت است. خطر عوارض جانبی با دوزهای بالاتر و درمان طولانی مدت افزایش می یابد.
داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: داروهایی که فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهند، ممکن است در موارد جدی لوپوس مفید باشند. نمونه ها عبارتند از آزاتیوپرین، مایکوفنولات، متوترکسات، سیکلوسپورین و لفلونوماید. عوارض جانبی احتمالی شامل افزایش خطر عفونت، آسیب کبدی، کاهش باروری و افزایش خطر سرطان است.
داروهای بیولوژیک: دارویی مانند بلیموماب که به صورت تزریق داخل وریدی تجویز می شود، در برخی افراد به کاهش علائم لوپوس کمک می کند. عوارض جانبی شامل تهوع، اسهال و عفونت است و به ندرت ممکن است باعث بدتر شدن افسردگی شود.
ریتوکسیماب: این دارو ممکن است برای برخی افرادی که به سایر داروها پاسخ نداده اند، مفید باشد. عوارض جانبی شامل واکنش آلرژیک به تزریق داخل وریدی و عفونت است.
سایر داروهای بالقوه: داروهایی مانند آباتاسپت، آنیفرولوماب و سایر داروها در حال حاضر در دست مطالعه برای درمان لوپوس هستند.

مراقبت از خود

اگر به لوپوس مبتلا هستید، انجام اقداماتی برای مراقبت از بدن می تواند به پیشگیری از عود بیماری و مدیریت بهتر علائم کمک کند:

به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید: معاینات منظم به پزشک کمک می کند تا از عود بیماری جلوگیری کرده و به نگرانی های مربوط به سلامتی مانند استرس، رژیم غذایی و ورزش که در مدیریت لوپوس نقش دارند، رسیدگی کند.
در برابر نور خورشید هوشیار باشید: از آنجایی که نور ماوراء بنفش می تواند باعث عود بیماری شود، از لباس های محافظ (کلاه، پیراهن آستین بلند، شلوار بلند) استفاده کنید و هر بار که بیرون می روید از ضد آفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) حداقل 50 استفاده کنید.
به طور منظم ورزش کنید: ورزش می تواند به حفظ استحکام استخوان ها، کاهش خطر حمله قلبی و بهبود سلامت عمومی کمک کند.
سیگار نکشید: سیگار کشیدن خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد و می تواند اثرات لوپوس بر قلب و عروق خونی را بدتر کند.
یک رژیم غذایی سالم داشته باشید: رژیم غذایی سالم باید بر پایه میوه ها، سبزیجات و غلات کامل باشد. ممکن است در صورت وجود فشار خون بالا، آسیب کلیوی یا مشکلات گوارشی، محدودیت های غذایی خاصی داشته باشید.
از پزشک خود در مورد نیاز به مکمل های ویتامین D و کلسیم بپرسید: شواهدی وجود دارد که نشان می دهد افراد مبتلا به لوپوس ممکن است از مصرف مکمل ویتامین D بهره مند شوند. مکمل کلسیم نیز می تواند به تامین نیاز روزانه توصیه شده (1000 تا 1200 میلی گرم بسته به سن) برای حفظ سلامت استخوان ها کمک کند.

پیشگیری از لوپوس با استفاده از کرم ضد آفتاب

طب مکمل و جایگزین

گاهی اوقات افراد مبتلا به لوپوس به دنبال روش های طب مکمل یا جایگزین برای مدیریت علائم خود هستند. در حال حاضر هیچ درمان جایگزینی وجود ندارد که نشان داده شده باشد روند بیماری لوپوس را تغییر دهد، اگرچه برخی از آن ها ممکن است به تسکین برخی از علائم کمک کنند.

بسیار مهم است که قبل از شروع هرگونه درمان مکمل یا جایگزین، در مورد آن با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می تواند به شما در ارزیابی مزایا و خطرات احتمالی کمک کند و همچنین بررسی کند که آیا این درمان ها با داروهای فعلی لوپوس شما تداخل نامطلوبی دارند یا خیر.

برخی از درمان های مکمل و جایگزین که افراد مبتلا به لوپوس ممکن است در نظر بگیرند عبارتند از:

دی هیدرو اپی آندروسترون (DHEA): مصرف مکمل های حاوی این هورمون همراه با درمان های مرسوم ممکن است به کاهش دفعات عود لوپوس کمک کند. با این حال، DHEA ممکن است در زنان منجر به عوارض جانبی مانند آکنه شود.
روغن ماهی: مکمل های روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند که ممکن است برای افراد مبتلا به لوپوس مفید باشند و به کاهش التهاب کمک کنند. مطالعات اولیه امیدوارکننده بوده است، اما تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است. عوارض جانبی احتمالی مکمل های روغن ماهی می تواند شامل تهوع، بادگلو و طعم ماهی در دهان باشد.
طب سوزنی: این روش درمانی با استفاده از سوزن های بسیار نازکی که درست زیر پوست وارد می شوند، انجام می شود. برخی افراد مبتلا به لوپوس گزارش داده اند که طب سوزنی به تسکین درد عضلانی مرتبط با بیماری کمک کرده است.

مقابله و حمایت

زندگی با لوپوس می تواند چالش برانگیز باشد و منجر به طیف وسیعی از احساسات، از ترس و ناامیدی گرفته تا خشم و انزوا شود. چالش های مدیریت این بیماری مزمن خطر ابتلا به افسردگی و سایر مشکلات بهداشت روانی مرتبط مانند اضطراب، استرس و کاهش عزت نفس را افزایش می دهد. برای کمک به مقابله با این مشکلات، راهکارهای زیر را امتحان کنید:

تا جایی که می توانید در مورد لوپوس یاد بگیرید: هر سؤالی که در مورد لوپوس به ذهنتان می رسد را یادداشت کنید تا در ملاقات بعدی با پزشک خود بپرسید. از پزشک یا پرستار خود بخواهید منابع معتبر اطلاعاتی را به شما معرفی کنند. آگاهی بیشتر در مورد بیماری به شما کمک می کند تا در مورد گزینه های درمانی خود احساس اطمینان بیشتری داشته باشید.
از دوستان و خانواده خود حمایت جمع کنید: در مورد لوپوس با دوستان و خانواده خود صحبت کنید و توضیح دهید که چگونه می توانند در زمان عود بیماری به شما کمک کنند. به یاد داشته باشید که خانواده و دوستان نمی توانند تشخیص دهند که آیا روز خوبی دارید یا روز بدی، مگر اینکه به آن ها بگویید. در مورد احساسات خود صریح باشید تا آن ها بدانند چه انتظاری داشته باشند.
برای خود وقت بگذارید: با اختصاص دادن زمان به فعالیت هایی که از آن ها لذت می برید و به شما آرامش می دهند، با استرس در زندگی خود مقابله کنید. از این زمان برای خواندن، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی، نوشتن در دفتر خاطرات یا انجام هر فعالیت دیگری که به شما احساس آرامش و تجدید قوا می دهد، استفاده کنید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

به احتمال زیاد در ابتدا به پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد، اما او ممکن است شما را برای تشخیص و درمان تخصصی تر به یک متخصص در زمینه تشخیص و درمان بیماری های التهابی مفاصل و اختلالات ایمنی (روماتولوژیست) ارجاع دهد.

از آنجایی که علائم لوپوس می توانند بسیاری از مشکلات سلامتی دیگر را تقلید کنند، ممکن است برای رسیدن به تشخیص نهایی نیاز به صبر داشته باشید. پزشک شما باید قبل از تشخیص لوپوس، تعدادی از بیماری های دیگر را رد کند. بسته به علائم شما، ممکن است برای کمک به تشخیص و درمان، نیاز به مراجعه به تعدادی از متخصصان دیگر مانند پزشکان متخصص در مشکلات کلیوی (نفرولوژیست)، اختلالات خونی (هماتولوژیست) یا اختلالات سیستم عصبی (نورولوژیست) باشد.

آن چه می توانید انجام دهید

پیش از ملاقات با پزشک، تهیه فهرستی از پاسخ های سؤالات زیر می تواند به شما کمک کند تا اطلاعات لازم را ارائه دهید:

علائم شما از چه زمانی شروع شده اند؟ آیا به صورت مداوم وجود دارند یا گاه به گاه؟
آیا به نظر می رسد عامل خاصی علائم شما را تحریک یا بدتر می کند؟
آیا والدین، خواهر یا برادرتان سابقه ابتلا به لوپوس یا سایر اختلالات خودایمنی را داشته اند؟
به طور منظم چه داروها و مکمل هایی مصرف می کنید؟

همچنین، فهرستی از سؤالاتی که می خواهید از پزشک خود بپرسید تهیه کنید، از جمله:

علل احتمالی علائم یا وضعیت من چیست؟
چه آزمایش هایی را توصیه می کنید؟
اگر این آزمایش ها علت علائم من را مشخص نکردند، چه آزمایش های دیگری ممکن است نیاز داشته باشم؟
آیا درمان ها یا تغییراتی در شیوه زندگی وجود دارد که در حال حاضر به تسکین علائم من کمک کند؟
آیا در طول دوره تشخیص، باید محدودیت های خاصی را رعایت کنم؟
آیا لازم است به یک متخصص (روماتولوژیست یا سایر متخصصان) مراجعه کنم؟
اگر قصد بارداری دارید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید، زیرا برخی داروها در دوران بارداری قابل استفاده نیستند.

علاوه بر سؤالات از پیش آماده شده، در طول ملاقات در پرسیدن هر سوالی که برایتان پیش می آید تردید نکنید.

از پزشک خود چه انتظاری داشته باشید

پزشک احتمالاً سؤالات بیشتری از شما خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخ دادن به آن ها می تواند به صرفه جویی در زمان کمک کند و به شما امکان می دهد تا روی نکات مهم تری که می خواهید در مورد آن ها صحبت کنید، تمرکز کنید. سوالاتی که پزشک ممکن است بپرسد:

آیا قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث ایجاد یا بدتر شدن عارضه های پوستی در شما می شود؟
آیا انگشتان دست یا پای شما در مواجهه با سرما رنگ پریده، بی حس یا دردناک می شوند؟
آیا علائم شما شامل مشکلات حافظه یا تمرکز نیز می شود؟
علائم شما تا چه حد توانایی شما را در انجام فعالیت های روزمره در مدرسه، محل کار یا در روابط شخصی محدود می کند؟
آیا بیماری های پزشکی دیگری در شما تشخیص داده شده است؟
آیا در حال حاضر باردار هستید یا قصد بارداری در آینده نزدیک را دارید؟