اندوکاردیت یک عفونت جدی است که در لایه های داخلی قلب، به ویژه دریچه ها، ایجاد می شود. این بیماری زمانی آغاز می شود که باکتری ها یا قارچ ها وارد جریان خون شده و به بافت های قلب که ممکن است از قبل آسیب دیده باشند، می چسبند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز اندوکاردیت، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
اندوکاردیت چیست؟
اندوکاردیت عفونت پوشش داخلی حفره ها و دریچه های قلب (اندوکاردیوم) است.
این عارضه ممکن است زمانی رخ دهد که باکتری ها یا قارچ ها به دلیل عفونت وارد جریان خون شوند، یا باکتری های بی ضرر که به طور طبیعی در دهان، دستگاه تنفسی فوقانی یا سایر قسمت های بدن زندگی می کنند، به بافت قلب حمله کنند. اندوکاردیت اگر به سرعت درمان نشود، می تواند به دریچه های قلب آسیب برساند یا آن ها را از بین ببرد. درمان ها شامل داروها و گاهی اوقات جراحی می شوند.
افرادی بیشتر در معرض خطر اندوکاردیت هستند که معمولاً دریچه های قلبی آسیب دیده، دریچه های مصنوعی یا نقایص مادرزادی قلبی دارند.
علائم اندوکاردیت
تشخیص اندوکاردیت می تواند دشوار باشد، زیرا ممکن است به آرامی یا به طور ناگهانی ایجاد شود. بسته به نوع باکتری ها یا قارچ های ایجادکننده عفونت، علائم ممکن است از نظر شدت متفاوت باشد. بیماران با مشکلات قلبی زمینه ای تمایل به علائم شدیدتر دارند.
علائم و نشانه های رایج عبارتند از:
- درد مفاصل و عضلات
- درد در قفسه سینه هنگام نفس کشیدن
- خستگی
- علائم آنفولانزا مانند تب و لرز
- عرق شبانه
- تنگی نفس
- تورم در ساق پاها، پاها یا شکم
- یک سوفل قلب (صدای اضافی) جدید یا متفاوت از قبل
علائم و نشانه های کمتر شایع اندوکاردیت می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاهش وزن بدون دلیل
- خون در ادرار، که ممکن است فرد آن را ببیند یا ممکن است پزشک هنگام مشاهده ادرار فرد در زیر میکروسکوپ، آن را تشخیص دهد.
- حساسیت در طحال، که یک عضو مبارزه کننده با عفونت است و درست در زیر دنده سمت چپ قرار دارد.
- لکه های کوچک و بدون درد روی کف پا یا کف دست ها (ضایعات ژانوی)
- لکه های قرمز و حساس در زیر پوست انگشتان دست یا انگشتان پا (گره های اِسلر)
- توده های کوچک دردناک، قرمز یا بنفش، روی پوست، در سفیدی چشم یا داخل دهان (لکه های روث یا خونریزی های قطعه ای زیر ناخن)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه هایی از اندوکاردیت دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر دچار عوامل خطرساز این عفونت، مانند نقص قلبی یا سابقه اندوکاردیت می باشید.
در صورت ابتلا به اندوکاردیت، در رابطه با علائم یا نشانه هایی که ممکن است به معنی تشدید عفونت باشد، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید:
- لرز
- تب
- سردرد
- درد مفصل
- تنگی نفس
در صورت ادامه درمان با آنتی بیوتیک و بروز اسهال، جوش، خارش یا درد مفاصل با پزشک خود مشورت کنید. این علائم و نشانه ها ممکن است به این معنی باشد که بدن نسبت به آنتی بیوتیک تجویز شده واکنش نشان می دهد.
علل ابتلا به اندوکاردیت
اندوکاردیت ممکن است هنگامی رخ دهد که باکتری ها یا قارچ ها به عنوان عفونت وارد بدن شوند و به قلب برسند و به دریچه های غیرطبیعی قلب یا بافت آسیب دیده قلب حمله کنند. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن می تواند این باکتری ها و قارچ ها را از بین ببرد، اما هرگونه آسیب به دریچه های قلبی می تواند به آن ها اجازه دهد خود را به قلب وصل کنند و تکثیر شوند.
باکتری ها، قارچ ها و سایر میکروب هایی که باعث اندوکاردیت می شوند ممکن است از طریق موارد زیر وارد جریان خون شوند:
- سلامت ضعیف دندان یا لثه: بهداشت ضعیف دهان و دندان، خطر ابتلا به اندوکاردیت را افزایش می دهد، زیرا ورود باکتری ها از طریق لثه های ملتهب یا زخمی را آسان تر می کند. بهداشت مناسب دندان ها، از جمله مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم، به جلوگیری از عفونت قلب کمک می کند.
- سوندها (کاتترها): باکتری ها می توانند از طریق یک لوله نازک (کاتتر) به بدن فرد وارد شوند؛ کاتتر وسیله ای لوله مانند است که گاهی پزشکان از آن برای تزریق یا خارج کردن مایعات از بدن استفاده می کنند. این احتمال وجود دارد که اگر کاتتر برای مدت زمان طولانی در محل خود باشد، به عنوان مثال، در صورت نیاز به دیالیز طولانی مدت، ممکن است باعث ایجاد عفونت شود.
- مصرف مواد مخدر تزریقی: استفاده از سوزن ها و سرنگ های آلوده، خطر اندوکاردیت را به طور قابل توجهی افزایش می دهند. این نگرانی ویژه افرادی است که از مواد مخدری مانند هروئین یا کوکائین استفاده می کنند، زیرا اغلب دسترسی به سوزن یا سرنگ تمیز ندارند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
اگر دریچه های قلب معیوب، بیمار یا آسیب دیده باشند، احتمال ابتلا به اندوکاردیت افزایش خواهد یافت. با این حال، اندوکاردیت گاهی اوقات در افراد سالم نیز اتفاق می افتد.
در صورت وجود فاکتورهای زیر، احتمال ابتلا به اندوکاردیت افزایش می یابد:
- سن بالا: اندوکاردیت اغلب در بزرگسالان بالای ۶۰ سال رخ می دهد.
- دریچه های قلب مصنوعی (پروتز): میکروب ها بیشتر از دریچه قلب طبیعی به دریچه مصنوعی متصل می شوند.
- دریچه های قلب آسیب دیده: برخی از شرایط پزشکی، مانند تب روماتیسمی یا عفونت های قبلی، می توانند باعث آسیب یا زخم شدن یک یا چند دریچه قلب شوند و خطر عفونت را افزایش دهند.
- نقص مادرزادی قلب: اگر فرد با انواع خاصی از نقایص قلبی مانند آریتمی قلبی (مشکلات ریتم قلب) یا دریچه های غیرطبیعی قلب متولد شده باشد، ممکن است قلب فرد بیشتر در معرض عفونت باشد.
- دستگاه ایمپلنت قلبی: باکتری ها می توانند به دستگاه های ایمپلنت شده در قلب مانند ضربان ساز (pacemaker) متصل شوند و باعث ایجاد عفونت در پوشش قلب شوند.
- سابقه اندوکاردیت: اندوکاردیت قبلی می تواند به بافت قلب و دریچه ها آسیب برساند و خطر ابتلا به عفونت قلبی را در آینده افزایش دهد.
- سابقه مصرف مواد مخدر تزریقی: افرادی که با تزریق از مواد مخدر استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر اندوکاردیت هستند. سوزن هایی که برای تزریق مواد مخدر استفاده می شوند، می توانند به باکتری هایی که باعث اندوکاردیت می شوند، آلوده شده باشند.
- سلامت ضعیف دندان: همان طور که ذکر شد، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، می تواند باعث رشد باکتری ها در داخل دهان و ورود آن ها به جریان خون از طریق بریدگی های لثه شود.
- استفاده طولانی مدت از کاتتر: داشتن کاتتر برای مدت طولانی در محل (کاتتر ساکن)، خطر اندوکاردیت را افزایش می دهد.
عوارض بیماری
در اندوکاردیت، توده های باکتری (که آمبولی سپتیک نیز نامیده می شوند) در محل عفونت (معمولاً روی دریچه های قلب) تشکیل می شوند. این توده ها می توانند جدا شده و از طریق جریان خون به سایر نقاط بدن منتقل شوند و به مغز، ریه ها، اندام های شکمی، کلیه ها یا اندام های دیگر آسیب برسانند. در نتیجه، اندوکاردیت می تواند چندین عارضه جدی ایجاد کند، از جمله:
- مشکلات قلبی: مانند سوفل قلب جدید یا تشدید آن، آسیب دائمی دریچه قلب و در نهایت نارسایی قلب (ناتوانی قلب در پمپاژ کافی خون).
- سکته مغزی: زمانی که یک تکه از لخته عفونی به مغز می رسد و جریان خون را مسدود می کند.
- توده چرک جمع شده (آبسه): که می تواند در قلب، مغز، ریه ها و سایر اندام ها ایجاد شود.
- لخته شدن خون در شریان ریه (آمبولی ریوی): اگر لخته های عفونی به ریه ها برسند.
- آسیب کلیه: به دلیل رسیدن باکتری ها یا پاسخ ایمنی بدن.
- بزرگ شدن طحال: به دلیل فعالیت بیش از حد طحال در مبارزه با عفونت.
پیشگیری از اندوکاردیت
برای جلوگیری از اندوکاردیت می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- علائم و نشانه های اندوکاردیت را بشناسید: در صورت مشاهده علائم و نشانه های مشکوک، به ویژه تب مداوم، خستگی غیر قابل توضیح، هر نوع عفونت پوستی یا بریدگی های باز یا زخم هایی که به درستی بهبود نمی یابند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- از دندان ها و لثه های خود مراقبت کنید: مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم و معاینات دوره ای دندانپزشکی برای حفظ بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از ورود باکتری ها به جریان خون ضروری است. بهداشت مناسب دندان ها مهم ترین قسمت در حفظ سلامت کلی شماست.
- از مواد تزریقی غیرقانونی استفاده نکنید: سوزن های کثیف می توانند باکتری ها را به جریان خون هدایت کنند و خطر ابتلا به اندوکاردیت را به شدت افزایش دهند.
آنتی بیوتیک های پیشگیرانه
برخی از اقدامات دندانپزشکی و پزشکی ممکن است باعث شود باکتری ها وارد جریان خون فرد شوند. اگر در معرض خطر بالایی برای ابتلا به اندوکاردیت قرار دارید، پزشک ممکن است مصرف آنتی بیوتیک پیشگیرانه را توصیه کند. طبق توصیه انجمن قلب آمریکا، در برخی موارد خاص، ممکن است نیاز باشد یک ساعت قبل از انجام هرگونه کار دندانپزشکی، آنتی بیوتیک مصرف کنید.
در صورت وجود موارد زیر ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک قبل از اقدامات دندانپزشکی باشد:
- سابقه اندوکاردیت قبلی.
- دریچه قلب مصنوعی (مکانیکی یا بیولوژیک).
- پیوند قلب، در بعضی موارد خاص (به ویژه اگر همراه با مشکلات دریچه ای باشد).
- انواع خاصی از بیماری های مادرزادی قلب که درمان نشده یا به طور کامل اصلاح نشده اند.
- جراحی برای بیماری های قلبی در شش ماه گذشته.
در صورت ابتلا به اندوکاردیت یا هر نوع بیماری مادرزادی قلب، حتماً با پزشک و دندانپزشک خود در مورد این که آیا به آنتی بیوتیک های پیشگیرانه نیاز دارید، صحبت کنید.
تشخیص اندوکاردیت
پزشک هنگام تشخیص اندوکاردیت، سابقه پزشکی، علائم و نشانه ها و نتایج آزمایش فرد را در نظر می گیرد. تشخیص معمولاً بر اساس ترکیبی از عوامل مختلف انجام می شود، نه فقط یک نتیجه آزمایش مثبت یا یک علامت خاص.
آزمایش هایی که برای تأیید یا رد اندوکاردیت استفاده می شوند عبارتند از:
آزمایش کشت خون: این آزمایش برای شناسایی هرگونه میکروب (باکتری یا قارچ) در جریان خون استفاده می شود. نتایج کشت خون به پزشک کمک می کند تا مناسب ترین آنتی بیوتیک یا ترکیبی از آنتی بیوتیک ها را انتخاب کند.
شمارش کامل سلول های خونی (CBC): این آزمایش خون می تواند نشان دهنده ی تعداد بالای گلبول های سفید باشد که نشانه ی عفونت است. CBC همچنین می تواند به تشخیص کم خونی (سطح پایین گلبول های قرمز سالم) کمک کند که ممکن است نشانه ای از اندوکاردیت باشد. سایر آزمایش های خون نیز ممکن است برای کمک به پزشک در تشخیص بیماری انجام شود.
اکوکاردیوگرام (Echocardiogram): در اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای تولید تصاویر از قلب در حال ضربان استفاده می شود. این آزمایش نشان می دهد که چگونه دریچه های قلب خون را پمپ می کنند. پزشک ممکن است از دو نوع مختلف اکوکاردیوگرام برای کمک به تشخیص اندوکاردیت استفاده کند:
- اکوکاردیوگرام ترانس توراکسیک (Transthoracic Echocardiogram): در این روش، امواج صوتی که از یک دستگاه دستی (مبدل) روی قفسه سینه به قلب هدایت می شوند، تصاویر ویدیویی قلب را در حرکت تولید می کنند. این آزمایش به پزشک اجازه می دهد تا ساختار قلب را ببیند و آن را از نظر وجود علائم آسیب بررسی کند.
- اکوکاردیوگرام از راه مری (Transesophageal Echocardiogram - TEE): این روش به پزشک نگاه دقیق تری به دریچه های قلب می دهد. در طول این آزمایش، یک مبدل کوچک متصل به انتهای لوله از طریق دهان به مری (لوله منتهی از دهان به معده) وارد می شود. این آزمایش تصاویر بسیار دقیق تری از قلب را در اختیار پزشک قرار می دهد و برای تشخیص توده های باکتری روی دریچه های قلب مفیدتر است.
الکتروکاردیوگرام (نوار قلب یا EKG/ECG): برای اندازه گیری زمان و مدت زمان ضربان قلب فرد استفاده می شود. این روش به طور خاص برای تشخیص اندوکاردیت استفاده نمی شود، اما اگر چیزی روی فعالیت الکتریکی قلب تأثیر بگذارد، می تواند آن را به پزشک نشان دهد. در هنگام نوار قلب، حسگرهایی که فعالیت الکتریکی قلب را تشخیص می دهند، به قفسه سینه، بازوها و پاها متصل می شوند.
عکس برداری ساده قفسه سینه (Chest X-ray): این اسکن می تواند وضعیت ریه ها و قلب را به پزشک نشان دهد. این آزمایش می تواند تشخیص دهد که اندوکاردیت باعث تورم قلب شده است یا خیر و آیا عفونت به ریه های فرد گسترش یافته است یا خیر.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): اگر پزشک فکر کند که عفونت به سایر مناطق بدن مانند مغز، ریه ها یا سایر اندام ها گسترش یافته است، ممکن است به انجام سی تی اسکن یا اسکن ام آرآی از این قسمت ها نیاز باشد.
درمان اندوکاردیت
بسیاری از افراد مبتلا به اندوکاردیت با موفقیت با آنتی بیوتیک درمان می شوند. گاهی اوقات ممکن است برای ترمیم یا تعویض دریچه های آسیب دیده قلب و پاکسازی علائم باقی مانده از عفونت، به جراحی نیاز باشد.
داروها
نوع دارویی که فرد دریافت می کند به علت اندوکاردیت (نوع میکروب عامل عفونت) بستگی دارد.
- آنتی بیوتیک ها: بیشتر بیماران مبتلا به اندوکاردیت آنتی بیوتیک دریافت می کنند. آنتی بیوتیک ها معمولاً به صورت داخل وریدی (IV) تزریق می شوند، بنابراین ممکن است نیاز باشد که فرد در بیمارستان بستری شود. در زمان بستری، آزمایش منظم خون، میزان اثربخشی دارو را کنترل خواهد کرد. با از بین رفتن تب و علائم و نشانه های شدید، ممکن است فرد بتواند بیمارستان را ترک کرده و مصرف آنتی بیوتیک ها را در منزل ادامه دهد. برای رفع کامل عفونت معمولاً برای چندین هفته آنتی بیوتیک مصرف می شود.
- داروهای ضد قارچ: اگر اندوکاردیت ناشی از عفونت قارچی باشد، پزشک داروی ضد قارچ را برای فرد تجویز می کند. برخی از افراد برای جلوگیری از بازگشت اندوکاردیت به مصرف قرص های ضد قارچی به صورت مادام العمر نیاز دارند.
عمل جراحی
اگر این عفونت به دریچه های قلب آسیب برساند، ممکن است سال ها بعد از درمان، علائم و عوارضی بروز پیدا کنند. بعضی اوقات برای معالجه عفونت های مداوم یا تعویض دریچه آسیب دیده، جراحی لازم است. در برخی موارد نیز، برای درمان اندوکاردیت ناشی از عفونت قارچی، جراحی ضروری است.
در صورت آسیب دیدن دریچه، پزشک ممکن است ترمیم دریچه آسیب دیده یا جایگزینی آن با دریچه مصنوعی را توصیه کند. دریچه های مصنوعی می توانند از جنس بافت بیولوژیکی (مانند بافت گاو، خوک یا قلب انسان) یا مواد ساخته شده توسط انسان (پروتز مکانیکی دریچه قلب) باشند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اولین پزشکی که می بینید احتمالاً پزشک خانواده یا پزشک اورژانس خواهد بود. پس از آن، ممکن است شما به یک متخصص در تشخیص و درمان بیماری های قلب ارجاع داده شوید.
آنچه می توانید انجام دهید
علائم خود را یادداشت کنید. حتماً بنویسید که چه مدت است علائم خاصی را تجربه می کنید. اگر در گذشته علائم مشابهی داشته اید که بهبود یافته، حتماً آن اطلاعات را نیز ذکر کنید.
لیستی از اطلاعات پزشکی اصلی خود تهیه کنید. پزشک شما باید در مورد سایر مشکلات سلامتی اخیر شما و نام تمام داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و مکمل هایی که مصرف می کنید، اطلاع داشته باشد.
یک همراه داشته باشید. یکی از اعضای خانواده یا دوستی را پیدا کنید که بتواند همراه شما در قرار ملاقات باشد. شخصی که شما را همراهی می کند می تواند به خاطر سپردن اطلاعاتی که پزشک می دهد، به شما کمک کند.
سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات خود را پیش از رسیدن به قرار ملاقات خود بنویسید. برای اندوکاردیت، برخی از سؤالات اساسی که ممکن است بخواهید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- به احتمال زیاد علت علائم من چیست؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟ چگونه باید برای آزمایش ها آماده شوم؟
- چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- چقدر بعد از شروع درمان احساس بهتری پیدا می کنم؟
- عوارض جانبی احتمالی چیست؟
- آیا در معرض عوارض طولانی مدت این بیماری هستم؟ آیا این بیماری باز خواهد گشت؟
- چند بار برای این بیماری نیاز به پیگیری دارم؟
- آیا برای برخی اقدامات پزشکی یا دندانپزشکی نیاز به مصرف آنتی بیوتیک پیشگیرانه دارم؟
- من بیماری های دیگری دارم. چگونه می توانم این شرایط را به بهترین وجه با هم مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا سایر مطالب چاپی وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را توصیه می کنید؟
از پرسیدن سؤالات دیگری که برایتان پیش آمده است نیز تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
برای پاسخگویی به سؤالاتی که احتمالاً پزشک خواهد پرسید، آماده باشید، از جمله:
- علائم شما چیست؟
- علائم شما از چه زمانی شروع شده است؟
- آیا آنها به طور ناگهانی ظاهر شدند یا به تدریج؟
- آیا علائم مشابهی در گذشته داشته اید؟
- آیا در تنفس مشکل دارید؟
- آیا اخیراً به عفونت مبتلا شده اید؟
- آیا اخیراً تب کرده اید؟
- آیا اخیراً اقدامات پزشکی یا دندانپزشکی انجام داده اید که در آن ها از سوزن یا کاتتر استفاده شده باشد؟
- آیا تاکنون از داروهای تزریقی (غیرقانونی) استفاده کرده اید؟
- آیا اخیراً بدون تلاش وزن کم کرده اید؟
- آیا بیماری پزشکی دیگری، به ویژه سوفل های قلبی، برای شما تشخیص داده شده است؟
- آیا هیچ یک از بستگان درجه یک شما (مانند والدین، خواهر و برادرها یا فرزندان) سابقه بیماری قلبی دارند؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.