ام اس، اختلالی پیچیده در سیستم عصبی مرکزی است که در آن ارتباطات حیاتی مغز و بدن مختل می شود. این بیماری خودایمنی با آسیب به پوشش محافظتی اعصاب، طیف وسیعی از علائم غیرقابل پیش بینی را در افراد مختلف ایجاد می کند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز ام اس، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
ام اس (مالتیپل اسکلروزیس) چیست؟
ام اس، یا مالتیپل اسکلروزیس، یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف محافظتی اطراف اعصاب (میلین) حمله می کند. این حمله منجر به اختلال در ارتباط بین مغز و سایر قسمت های بدن شده و در نهایت می تواند آسیب دائمی به رشته های عصبی وارد کند.
تأثیر ام اس بر هر فرد متفاوت است و علائم آن بسته به محل و میزان آسیب در سیستم عصبی، متغیر خواهد بود. برای مثال، برخی افراد ممکن است توانایی راه رفتن را از دست بدهند، در حالی که برخی دیگر دوره های بدون بیماری را برای طولانی مدت را تجربه می کنند.
در حال حاضر، درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد، اما روش های درمانی متعددی برای کنترل علائم، تسریع بهبودی پس از حملات و کند کردن پیشرفت بیماری در دسترس هستند.
انواع بیماری ام اس
برخلاف برخی بیماری ها که بر اساس مراحل پیشرفت دسته بندی می شوند، ام اس بر اساس نوع پیشرفت علائم و تعداد دفعات عود بیماری به انواع مختلفی تقسیم می شود:
- ام اس عودکننده-بهبود یابنده (RRMS): شایع ترین نوع ام اس است. افراد مبتلا به این نوع، دوره های عود علائم یا حملات را تجربه می کنند که طی چند روز یا چند هفته ایجاد شده و به طور معمول تا حدی یا به طور کامل بهبود می یابند. این دوره ها با دوره های سکون بیماری همراه هستند که می توانند ماه ها یا حتی سال ها به طول انجامند.
- ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS): حدود 20 تا 40 درصد از افراد مبتلا به ام اس عودکننده-بهبود یابنده، در نهایت دچار پیشرفت تدریجی و مداوم علائم می شوند. این پیشرفت ممکن است با دوره های بهبودی همراه باشد یا نباشد و معمولاً 10 تا 40 سال پس از شروع بیماری رخ می دهد.
- ام اس پیشرونده اولیه (PPMS): در این نوع، افراد مبتلا به ام اس بدون تجربه هیچ گونه عود علائم، یک شروع تدریجی و پیشرفت مداوم نشانه ها و علائم را تجربه می کنند.
- سندرم جدا شده بالینی (CIS): به اولین رویدادی اطلاق می شود که بر میلین تأثیر می گذارد. پس از انجام آزمایش های بیشتر، سندرم جدا شده بالینی ممکن است به عنوان ام اس تشخیص داده شود یا نشان دهنده یک بیماری متفاوت باشد.
- سندرم جدا شده رادیولوژیکی (RIS): به یافته هایی در MRI مغز و نخاع اشاره دارد که مشابه ام اس هستند اما فرد علائم کلاسیک ام اس را ندارد.
علائم ام اس
علائم ام اس در افراد مختلف، بسیار متنوع است و با پیشرفت بیماری، بسته به اینکه کدام رشته های عصبی تحت تأثیر قرار گرفته اند، تغییر می کنند. شناخت این علائم و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده آن ها، اهمیت زیادی در تشخیص و مدیریت بیماری دارد.
- بی حسی یا گزگز: احساس سوزن سوزن شدن یا خواب رفتگی در صورت، دست ها، پاها یا سایر قسمت های بدن.
- احساس شوک الکتریکی (علامت لرمیت): این احساس معمولاً هنگام حرکت دادن گردن، به ویژه خم کردن آن به سمت جلو، ایجاد می شود.
- عدم تعادل و هماهنگی: مشکل در حفظ تعادل هنگام راه رفتن یا ایستادن، و همچنین مشکل در انجام حرکات هماهنگ.
- مشکل در راه رفتن یا ناتوانی در راه رفتن: ضعف در پاها، سفتی عضلات یا مشکلات تعادلی می تواند راه رفتن را دشوار یا غیرممکن کند.
- ضعف عضلانی: احساس ضعف در یک یا چند اندام.
- کاهش بینایی یا از دست دادن کامل بینایی: معمولاً در یک چشم و اغلب همراه با درد هنگام حرکت دادن چشم رخ می دهد.
- دوبینی: دیدن دو تصویر از یک شیء.
- تاری دید: واضح نبودن دید.
- سرگیجه و احساس کاذب حرکت (ورتیگو): احساس چرخیدن خود یا محیط اطراف.
- مشکلات در عملکرد جنسی، روده و مثانه: شامل مشکلات در دفع ادرار، بی اختیاری ادرار یا مدفوع، و اختلالات جنسی.
- خستگی مفرط: احساس خستگی شدید و مداوم که با استراحت بهبود نمی یابد.
- تکلم نامفهوم (Dysarthria): آهسته و بریده بریده صحبت کردن یا مشکل در تلفظ کلمات.
- مشکلات در حافظه، تفکر و درک اطلاعات: دشواری در تمرکز، یادگیری مطالب جدید یا پردازش اطلاعات.
- تغییرات خلقی: افسردگی، اضطراب یا تغییرات ناگهانی خلق و خو.
توجه داشته باشید که افزایش جزئی دمای بدن می تواند به طور موقت علائم ام اس را تشدید کند. این وضعیت، عود واقعی بیماری نیست و به آن عود کاذب گفته می شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که هر کدام از علائم ذکر شده را تجربه می کنید و نگران هستید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب، نقش مهمی در کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی دارد.
علل ابتلا به ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)
علت دقیق بیماری ام اس هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، ام اس یک بیماری خودایمنی در نظر گرفته می شود؛ به این معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت های سالم خود حمله می کند. در ام اس، این حمله، متوجه میلین، ماده چربی محافظی که رشته های عصبی در مغز و نخاع را احاطه کرده است، می شود.
میلین را می توان به روکش عایق سیم های برق تشبیه کرد. هنگامی که میلین آسیب می بیند و رشته عصبی بدون محافظ باقی می ماند، پیام هایی که در طول آن رشته عصبی حرکت می کنند، ممکن است کند یا مسدود شوند.
هنوز مشخص نیست که چرا ام اس در برخی افراد ایجاد می شود و در برخی دیگر نه. به نظر می رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می تواند خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهد.
عوامل خطرساز ام اس (ریسک فاکتورها)
عوامل مختلفی می توانند خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهند. شناخت این عوامل به درک بهتر بیماری و اتخاذ سبک زندگی سالم تر کمک می کند. این عوامل عبارتند از:
- سن: ام اس می تواند در هر سنی رخ دهد، اما شروع آن معمولاً بین 20 تا 40 سالگی است.
- جنسیت: احتمال ابتلا به ام اس عودکننده-بهبود یابنده در زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان است.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر به ام اس مبتلا باشد، خطر ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است. این نشان دهنده نقش احتمالی ژنتیک در بروز بیماری است.
- برخی عفونت ها: انواع مختلفی از ویروس ها، از جمله ویروس اپشتین بار (عامل مونونوکلئوز عفونی)، با ام اس مرتبط شده اند. احتمالاً این ویروس ها می توانند سیستم ایمنی را تحریک کرده و منجر به حمله به میلین شوند.
- نژاد: افراد با پوست سفید، به ویژه کسانی که از نژاد اروپای شمالی هستند، بیشترین خطر ابتلا به ام اس را دارند. خطر ابتلا در افراد آسیایی، آفریقایی و بومیان آمریکا کمتر است. یک مطالعه اخیر نشان می دهد که تعداد جوانان سیاه پوست و اسپانیایی تبار مبتلا به ام اس ممکن است بیشتر از آن چیزی باشد که قبلاً تصور می شد.
- آب و هوا: ام اس در مناطق با آب و هوای معتدل، مانند کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا، بسیار شایع تر است. این موضوع می تواند به میزان قرار گرفتن در معرض نور خورشید و سطح ویتامین D مرتبط باشد.
- ویتامین D: کمبود ویتامین D و قرار گرفتن کم در معرض نور خورشید با افزایش خطر ابتلا به ام اس مرتبط است. ویتامین D نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی دارد. ماه تولد نیز ممکن است بر احتمال ابتلا به ام اس تأثیر بگذارد که این موضوع احتمالاً مربوط به میزان قرار گرفتن مادر در معرض نور خورشید در دوران بارداری و سطح ویتامین D جنین است.
- چاقی: افراد چاق یا کسانی که در دوران کودکی چاق بوده اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به ام اس قرار دارند. چاقی می تواند باعث التهاب مزمن در بدن شود که ممکن است در بروز بیماری های خودایمنی نقش داشته باشد.
- بیماری های خودایمنی خاص: ابتلا به سایر بیماری های خودایمنی مانند بیماری تیروئید، کم خونی پرنیشیوز، پسوریازیس، دیابت نوع 1 یا بیماری التهابی روده کمی خطر ابتلا به ام اس را افزایش می دهد. این نشان می دهد که زمینه های ژنتیکی مشترکی ممکن است در بروز این بیماری ها نقش داشته باشند.
- سیگار کشیدن: افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض خطر ابتلا به ام اس عودکننده-بهبود یابنده قرار دارند. سیگار کشیدن می تواند به سیستم ایمنی آسیب برساند و التهاب را افزایش دهد.
- میکروبیوم روده: میکروبیوم روده افراد مبتلا به ام اس ممکن است با میکروبیوم روده افراد سالم متفاوت باشد. تحقیقات بیشتری برای درک دقیق این ارتباط و نقش احتمالی آن در بروز بیماری مورد نیاز است.
عوارض بیماری ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)
ام اس می تواند منجر به عوارض متعددی شود که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می گذارند. این عوارض عبارتند از:
- تغییرات خلقی: مانند افسردگی، اضطراب یا نوسانات خلقی که می تواند ناشی از خود بیماری یا واکنش به آن باشد.
- سفتی یا اسپاسم عضلات (اسپاستیسیتی): که می تواند باعث درد و محدودیت حرکتی شود.
- تشنج: اگرچه در افراد مبتلا به ام اس بسیار نادر است.
- ضعف شدید یا فلج: معمولاً در بازوها یا پاها که می تواند بر توانایی حرکت و انجام فعالیت های روزمره تأثیر بگذارد.
- مشکلات در عملکرد مثانه، روده یا عملکرد جنسی: که می تواند شامل بی اختیاری، تکرر ادرار، یبوست یا مشکلات جنسی باشد.
- مشکلات در تفکر و حافظه (اختلالات شناختی): مانند مشکل در تمرکز، یادگیری، پردازش اطلاعات و حافظه.
تشخیص ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص قطعی ام اس وجود ندارد. پزشکان این بیماری را بر اساس ترکیبی از سابقه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی دقیق، نتایج تصویربرداری MRI و آنالیز مایع مغزی نخاعی (که از طریق روشی به نام اسپاینال تپ به دست می آید) تشخیص می دهند. علاوه بر این، برای تشخیص ام اس، لازم است سایر بیماری هایی که علائم مشابهی ایجاد می کنند، رد شوند (تشخیص افتراقی).
آزمایش های مورد استفاده برای تشخیص ام اس:
در بیشتر افراد مبتلا به ام اس عودکننده-بهبود یابنده، تشخیص نسبتاً واضح است و بر اساس الگوی علائم مرتبط با ام اس و تأیید نتایج آزمایش ها صورت می گیرد. تشخیص ام اس در افراد با علائم غیرمعمول یا بیماری پیشرونده ممکن است دشوارتر باشد و نیاز به آزمایش های بیشتری داشته باشد.
- MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): این روش تصویربرداری می تواند نواحی آسیب دیده (ضایعات) را در مغز و نخاع نشان دهد. تزریق ماده حاجب از طریق ورید می تواند ضایعات فعال و ملتهب را واضح تر نمایان سازد.
- اسپاینال تپ (پونکسیون کمری): در این روش، پزشک نمونه کوچکی از مایع مغزی نخاعی را از کانال نخاعی برای آزمایشگاه جمع آوری می کند. این نمونه می تواند تغییرات در آنتی بادی های مرتبط با ام اس را نشان دهد و همچنین به رد عفونت ها و سایر بیماری های با علائم مشابه ام اس کمک کند. آزمایش آنتی بادی برای زنجیره های سبک آزاد کاپا ممکن است روشی سریع تر و مقرون به صرفه تر از آزمایش های قبلی مایع نخاعی برای تشخیص ام اس باشد.
- OCT (توموگرافی انسجام نوری): این روش با استفاده از امواج نور، تصاویری از ساختار چشم تولید می کند. در ام اس، نوریت اپتیک (التهاب عصب بینایی) باعث تغییراتی در شبکیه می شود. OCT می تواند برای اندازه گیری ضخامت شبکیه و تشخیص آسیب به فیبرهای عصبی شبکیه مورد استفاده قرار گیرد.
- تست پتانسیل برانگیخته (Evoked potential tests): این تست ها فعالیت الکتریکی سیستم عصبی را در پاسخ به محرک ها ثبت می کنند. تست پتانسیل برانگیخته می تواند از محرک های بینایی یا الکتریکی استفاده کند. در این تست، بیمار به یک الگوی بصری متحرک نگاه می کند یا پالس های الکتریکی کوتاهی به اعصاب پاها یا بازوها اعمال می شود. الکترودها سرعت انتقال اطلاعات را در مسیرهای عصبی اندازه گیری می کنند.
- آزمایش خون: آزمایش خون می تواند به رد سایر بیماری هایی که علائم مشابه ام اس دارند، کمک کند. محققان در حال توسعه آزمایش هایی برای بررسی نشانگرهای زیستی خاص مرتبط با ام اس هستند که ممکن است در آینده به تشخیص این بیماری کمک کنند.
- تست های روانشناختی عصبی (Neuropsychological testing): این تست ها عملکرد مغز بیمار را در زمینه های تفکر، حافظه، زبان، مهارت های اجتماعی، شخصیت و خلق و خو ارزیابی می کنند. این آزمایش ها توسط روانشناس متخصص اعصاب انجام می شود و در ام اس اهمیت دارند زیرا بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری دچار اختلالات شناختی می شوند که بر فعالیت های روزمره آن ها تأثیر می گذارد. پزشک ممکن است یک تست پایه را مدت کوتاهی پس از تشخیص تجویز کند و سپس در طول زمان آزمایش های پیگیری انجام دهد.
درمان ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)
در حال حاضر، درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد. هدف از درمان، تسریع بهبودی پس از حملات، کاهش دفعات عود بیماری، کند کردن روند پیشرفت بیماری و مدیریت علائم ام اس است. برخی افراد ممکن است علائم بسیار خفیفی داشته باشند و نیازی به درمان فعال نداشته باشند.
درمان حملات ام اس:
در طول یک حمله ام اس، پزشک ممکن است درمان های زیر را تجویز کند:
- کورتیکواستروئیدها: این داروها التهاب در سیستم عصبی را کاهش می دهند. کورتیکواستروئیدهای مورد استفاده در ام اس شامل پردنیزون خوراکی و متیل پردنیزولون داخل وریدی هستند. عوارض جانبی احتمالی شامل بی خوابی، افزایش فشار خون، افزایش قند خون، نوسانات خلقی و احتباس مایعات است.
- تبادل پلاسما (پلاسمافرزیس): این درمان شامل برداشتن قسمت مایع خون (پلاسما) و جداسازی آن از سلول های خونی است. سپس سلول های خونی با یک محلول پروتئینی به نام آلبومین مخلوط شده و به بدن بیمار بازگردانده می شوند. تبادل پلاسما ممکن است در صورتی استفاده شود که علائم بیماری جدید و شدید باشند و به درمان با استروئیدها پاسخ ندهند.
درمان های تعدیل کننده روند بیماری (DMTs):
درمان های تعدیل کننده بیماری (DMTs) برای ام اس عودکننده-بهبود یابنده در دسترس هستند. برخی از این داروها می توانند برای ام اس پیشرونده ثانویه نیز مفید باشند و یک نوع از این درمان ها برای ام اس پیشرونده اولیه نیز وجود دارد.
بسیاری از واکنش های ایمنی مرتبط با ام اس در مراحل اولیه بیماری رخ می دهند. درمان تهاجمی با این داروها در اسرع وقت می تواند میزان عود بیماری را کاهش داده و سرعت تشکیل ضایعات جدید را کاهش دهد. این درمان ها ممکن است خطر بروز ضایعات جدید و بدتر شدن ناتوانی را کاهش دهند.
بسیاری از درمان های تعدیل کننده بیماری مورد استفاده در ام اس خطرات جدی برای سلامتی به همراه دارند. انتخاب درمان مناسب برای هر بیمار به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله مدت زمان ابتلا به بیماری و نوع علائم. تیم مراقبت های بهداشتی همچنین اثربخشی درمان های قبلی ام اس و سایر مشکلات سلامتی بیمار را در نظر می گیرد. هزینه درمان و تمایل بیمار به بارداری در آینده نیز در تصمیم گیری در مورد درمان مؤثر است.
گزینه های درمانی برای ام اس عودکننده-بهبود یابنده شامل داروهای تزریقی، خوراکی و تزریقی ست.
درمان های تزریقی:
- داروهای اینترفرون بتا: این داروها با مداخله در فرآیندهای بیماری زا در بدن عمل می کنند و ممکن است التهاب را کاهش داده و رشد عصبی را تقویت کنند. داروهای اینترفرون بتا به صورت زیرجلدی یا داخل عضلانی تزریق می شوند و می توانند تعداد و شدت عودها را کاهش دهند. عوارض جانبی احتمالی شامل علائم شبه آنفولانزا و واکنش های محل تزریق است. بیماران باید به طور منظم آزمایش خون بدهند تا آنزیم های کبدی آن ها کنترل شود، زیرا آسیب کبدی یکی از عوارض جانبی احتمالی اینترفرون ها است. همچنین، برخی افراد ممکن است آنتی بادی هایی تولید کنند که می تواند اثربخشی دارو را کاهش دهد.
- گلاتیرامر استات: این دارو ممکن است به جلوگیری از حمله سیستم ایمنی به میلین کمک کند و به صورت زیرجلدی تزریق می شود. عوارض جانبی احتمالی شامل تحریک و تورم در محل تزریق است.
- اوفاتوموماب (کسیمپتا): این دارو سلول های B (نوعی از سلول های ایمنی که در آسیب به سیستم عصبی نقش دارند) را هدف قرار می دهد و به صورت تزریق زیرجلدی تجویز می شود. این دارو می تواند خطر بروز ضایعات جدید و علائم جدید یا بدتر شدن علائم را کاهش دهد. عوارض جانبی احتمالی شامل عفونت ها، واکنش های موضعی در محل تزریق و سردرد است.
درمان های خوراکی:
- تری فلونوماید: این داروی خوراکی که یک بار در روز مصرف می شود، می تواند دفعات عود بیماری را کاهش دهد. عوارض جانبی احتمالی شامل آسیب کبدی، ریزش مو و سایر عوارض است. مصرف این دارو در دوران بارداری با نقایص مادرزادی در نوزادان مرتبط است، بنابراین مردان و زنان مصرف کننده باید در طول درمان و تا دو سال پس از قطع آن از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنند. زوج هایی که قصد بارداری دارند، می توانند با پزشک خود در مورد روش های تسریع خروج دارو از بدن مشورت کنند. مصرف تری فلونوماید نیازمند آزمایش خون منظم است.
- دی متیل فومارات: این داروی خوراکی که دو بار در روز مصرف می شود، می تواند دفعات عود بیماری را کاهش دهد. عوارض جانبی احتمالی شامل گرگرفتگی، اسهال، تهوع و کاهش تعداد گلبول های سفید خون است. مصرف دی متیل فومارات نیازمند آزمایش خون منظم است.
- دیروکسیمل فومارات: این کپسول که دو بار در روز مصرف می شود، مشابه دی متیل فومارات است اما معمولاً عوارض جانبی کمتری ایجاد می کند و برای درمان اشکال عودکننده ام اس تأیید شده است.
- مونومتیل فومارات: این دارو توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) به عنوان یک داروی با رهش تأخیری تأیید شده است که عملکرد آهسته و پیوسته ای دارد و ممکن است به کاهش عوارض جانبی کمک کند. عوارض جانبی احتمالی شامل گرگرفتگی، آسیب کبدی، درد شکم و عفونت ها است.
- فینگولیمود: این داروی خوراکی که یک بار در روز مصرف می شود، میزان عود بیماری را کاهش می دهد. ضربان قلب و فشار خون بیمار به مدت شش ساعت پس از مصرف اولین دوز تحت نظر قرار می گیرد، زیرا ممکن است ضربان قلب کاهش یابد. فینگولیمود برای جنین در حال رشد مضر است، بنابراین مصرف کنندگان باید در طول درمان و حداقل تا سه روز پس از قطع آن از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنند. سایر عوارض جانبی شامل عفونت هایی است که ممکن است نادر اما جدی باشند، سردرد، فشار خون بالا و تاری دید.
- سیپونیمود: این داروی خوراکی که معمولاً یک بار در روز مصرف می شود، می تواند میزان عود بیماری را کاهش داده و به کند کردن پیشرفت ام اس کمک کند و برای ام اس پیشرونده ثانویه نیز تأیید شده است. عوارض جانبی احتمالی شامل عفونت های ویروسی، آسیب کبدی و کاهش تعداد گلبول های سفید خون است. سایر عوارض جانبی احتمالی شامل تغییرات در ضربان قلب، سردرد و مشکلات بینایی است. سیپونیمود برای جنین در حال رشد مضر است و مصرف کنندگان باید در طول درمان و حداقل تا سه روز پس از قطع آن از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنند. برخی افراد باید ضربان قلب و فشار خون خود را به مدت شش ساعت پس از مصرف اولین دوز تحت نظر داشته باشند. مصرف این دارو نیازمند آزمایش خون منظم است.
- اوزانیمود: این داروی خوراکی که یک بار در روز مصرف می شود، میزان عود ام اس را کاهش می دهد. عوارض جانبی احتمالی شامل افزایش فشار خون، عفونت ها و التهاب کبد است. اوزانیمود برای جنین در حال رشد مضر است و مصرف کنندگان باید در طول درمان و حداقل تا سه روز پس از قطع آن از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنند.
- پونسیمود: این داروی خوراکی که یک بار در روز مصرف می شود، با یک برنامه دوزبندی تدریجی افزایش می یابد. عوارض جانبی احتمالی شامل عفونت های دستگاه تنفسی، افزایش فشار خون، تحریک کبد و تغییرات در ضربان قلب و ریتم است. پونسیمود برای جنین در حال رشد مضر است و مصرف کنندگان باید در طول درمان و حداقل تا سه روز پس از قطع آن از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنند.
- کلادریبین: این دارو معمولاً به عنوان درمان خط دوم برای مبتلایان به ام اس عودکننده-بهبود یابنده تجویز می شود و برای ام اس پیشرونده ثانویه نیز تأیید شده است. این دارو در دو دوره درمانی (هر دوره به مدت دو هفته در طی یک سال) تجویز می شود. عوارض جانبی شامل عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی، سردرد، تومور، عفونت های جدی و کاهش سطح گلبول های سفید خون است. افرادی که دچار عفونت های فعال و طولانی مدت یا سرطان هستند نباید این دارو را مصرف کنند. زنان باردار یا شیرده نیز نباید این دارو را مصرف کنند و مصرف کنندگان باید در طول درمان و تا شش ماه پس از آن از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کنند. ممکن است در حین مصرف کلادریبین نیاز به آزمایش خون منظم باشد.
درمان های تزریقی:
- ناتالیزوماب: این یک آنتی بادی مونوکلونال است که نشان داده شده میزان عود را کاهش می دهد و خطر ناتوانی را کند می کند. ناتالیزوماب از حرکت سلول های ایمنی بالقوه مضر از جریان خون به مغز و نخاع جلوگیری می کند و ممکن است به عنوان درمان خط اول برای برخی افراد مبتلا به ام اس عودکننده-بهبود یابنده یا به عنوان درمان خط دوم در دیگران در نظر گرفته شود. این دارو خطر یک عفونت ویروسی بالقوه جدی مغز به نام لکوانسفالوپاتی چند کانونی پیشرونده (PML) را افزایش می دهد. این خطر در افرادی که برای آنتی بادی های ویروس JC (عامل PML) مثبت هستند، بیشتر است. افرادی که این آنتی بادی را ندارند، خطر PML بسیار پایینی دارند.
- اوکرلیزوماب: این دارو توسط FDA برای درمان هر دو شکل عودکننده-بهبود یابنده و پیشرونده اولیه ام اس تأیید شده است و میزان عود را کاهش می دهد و خطر پیشرفت ناتوانی را در ام اس عودکننده-بهبود یابنده کم می کند و همچنین پیشرفت شکل پیشرونده اولیه ام اس را کند می کند. آزمایش های بالینی نشان داده اند که این دارو میزان عود را در بیماری عودکننده کاهش می دهد و بدتر شدن ناتوانی را در هر دو شکل بیماری کند می کند. اوکرلیزوماب از طریق تزریق وریدی توسط متخصص پزشکی تجویز می شود. عوارض جانبی احتمالی شامل تحریک در محل تزریق، افت فشار خون، تب و تهوع است. برخی افراد (از جمله مبتلایان به عفونت هپاتیت B) ممکن است نتوانند از اکرلیزوماب استفاده کنند. این دارو همچنین ممکن است خطر عفونت ها و برخی از انواع سرطان ها، به ویژه سرطان پستان را افزایش دهد.
- آبلیتوکسیماب: این درمان یک آنتی بادی مونوکلونال است که برای درمان اشکال عودکننده ام اس استفاده می شود و از طریق تزریق وریدی تحت نظارت پزشکی تجویز می شود. این دارو ممکن است برای افرادی که نمی توانند اوکرلیزوماب مصرف کنند، تجویز شود. عوارض جانبی شامل واکنش های ناشی از تزریق، افزایش خطر عفونت ها و خطر بالاتر آسیب به جنین است.
- آلمتوزوماب: این درمان یک آنتی بادی مونوکلونال است که تعداد دفعات عود را کاهش می دهد و نتایج MRI را بهبود می بخشد. این دارو با هدف قرار دادن پروتئینی روی سطح سلول های ایمنی و کاهش تعداد گلبول های سفید خون به کاهش عود ام اس کمک کرده و می تواند آسیب عصبی ناشی از این سلول ها را محدود کند. با این حال، خطر عفونت ها و بیماری های خودایمنی (از جمله خطر بالای بیماری های خودایمنی تیروئید و بیماری نادر کلیوی) را افزایش می دهد. درمان با آلمتوزوماب شامل پنج روز متوالی تزریق و سپس سه روز دیگر تزریق یک سال بعد است. واکنش های ناشی از تزریق با آلمتوزوماب شایع است. آلمتوزوماب معمولاً برای افراد مبتلا به ام اس تهاجمی یا به عنوان درمان خط دوم در صورت عدم موفقیت سایر داروهای ام اس توصیه می شود.
درمان های علائم ام اس:
این درمان ها می توانند به تسکین برخی از علائم ام اس کمک کنند:
- تراپی: یک فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر می تواند تمرینات کششی و تقویتی را به شما آموزش دهد. همچنین درمانگر می تواند به شما نشان دهد که چگونه از وسایلی استفاده کنید تا انجام کارهای روزمره آسان تر شود. فیزیوتراپی و یک وسیله کمک حرکتی، در صورت لزوم، همچنین می تواند به مدیریت ضعف پا و بهبود راه رفتن کمک کند.
- شل کننده های عضلات: ممکن است سفتی یا اسپاسم عضلانی به ویژه در پاها تجربه شود. شل کننده های عضلات مانند باکلوفن، تیزانیدین و سیکلوبنزاپرین ممکن است کمک کنند. درمان با اونابوتولینوم توکسین آ (بوتاکس) یکی دیگر از گزینه های درمانی انقباضات عضلانی است.
- داروهایی برای کاهش خستگی: آمانتادین، مدافینیل و متیل فنیدات (ریتالین) برای کاهش خستگی مرتبط با ام اس استفاده شده اند. برخی از داروهایی که برای درمان افسردگی استفاده می شوند، از جمله فلوکستین و بوپروپیون، ممکن است توصیه شوند.
- دارو برای افزایش سرعت راه رفتن: دالفامپریدین ممکن است کمی به افزایش سرعت راه رفتن در برخی افراد کمک کند. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از عفونت های دستگاه ادراری، سرگیجه، بی خوابی و سردرد. افراد با سابقه تشنج یا اختلال عملکرد کلیه نباید این دارو را مصرف کنند.
- سایر داروها: داروها همچنین ممکن است برای افسردگی، درد، اختلال عملکرد جنسی، بی خوابی و مشکلات کنترل مثانه یا روده که با ام اس مرتبط هستند، تجویز شوند.
تحولات اخیر یا درمان های نوظهور:
مهارکننده تیروزین کیناز بروتون (BTK) یک درمان است که در ام اس عودکننده-بهبود یابنده و ام اس پیشرونده ثانویه مورد مطالعه قرار می گیرد. این دارو با تغییر عملکرد سلول های B که سلول های ایمنی در سیستم عصبی مرکزی هستند، عمل می کند.
یکی دیگر از درمان هایی که در افراد مبتلا به ام اس مورد مطالعه قرار می گیرد، پیوند سلول های بنیادی است. این درمان سیستم ایمنی فرد مبتلا به ام اس را از بین می برد و سپس آن را با سلول های بنیادی سالم پیوندی جایگزین می کند. محققان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند که آیا این درمان می تواند التهاب را در افراد مبتلا به ام اس کاهش داده و به "تنظیم مجدد" سیستم ایمنی کمک کند یا خیر. عوارض جانبی احتمالی تب و عفونت است.
نوعی پروتئین به نام CD40L موجود در سلول های T نشان داده شده است که در ام اس نقش دارد. مطالعات اخیر نشان داده اند که مسدود کردن این پروتئین می تواند به مدیریت ام اس کمک کند.
داروی جدیدی به نام مهارکننده فسفودی استراز نیز در حال بررسی است. این دارو با تغییر پاسخ های مضر سیستم ایمنی که در ام اس دیده می شود، به کاهش التهاب کمک می کند.
محققان همچنین در حال یادگیری بیشتر در مورد چگونگی عملکرد درمان های تعدیل کننده بیماری موجود برای کاهش عود و کاهش ضایعات مرتبط با ام اس در مغز هستند. برای تعیین اینکه آیا درمان می تواند ناتوانی ناشی از بیماری را به تأخیر بیاندازد یا خیر، به مطالعات بیشتری نیاز است.
سبک زندگی و درمان های خانگی
علاوه بر درمان های پزشکی، تغییر سبک زندگی و استفاده از درمان های خانگی می تواند به تسکین علائم ام اس و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. برای این منظور، موارد زیر را امتحان کنید:
- به اندازه کافی استراحت کنید: عادات خواب خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید بهترین خواب ممکن را دارید. اگر به مشکلاتی مانند آپنه خواب انسدادی مبتلا هستید، به یک متخصص مراجعه کنید.
- ورزش کنید: اگر ام اس خفیف تا متوسط دارید، ورزش منظم می تواند به بهبود قدرت، تون عضلانی، تعادل و هماهنگی شما کمک کند. اگر گرما علائم شما را بدتر می کند، شنا یا سایر تمرینات آبی گزینه های خوبی هستند. سایر انواع ورزش های سبک تا متوسط که برای افراد مبتلا به ام اس توصیه می شوند عبارتند از: پیاده روی، حرکات کششی، دوچرخه ثابت، یوگا و تای چی.
- خود را خنک نگه دارید: در برخی افراد، با افزایش دمای بدن، علائم ام اس ممکن است بدتر شود. سعی کنید خنک بمانید و از شال یا جلیقه های خنک کننده استفاده کنید.
- یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید: تحقیقات نشان می دهد که پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای ممکن است با کاهش خطر ناتوانی در ام اس مرتبط باشد. رژیم غذایی مدیترانه ای شامل میوه ها و سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل و روغن زیتون است. همچنین به معنای عدم مصرف مقادیر زیاد گوشت قرمز، کره، شکر و سایر غذاهای ناسالم است. برخی تحقیقات نشان می دهد که ویتامین D ممکن است فواید بالقوه ای برای افراد مبتلا به ام اس داشته باشد.
- استرس را کاهش دهید: استرس ممکن است علائم شما را تحریک یا بدتر کند. یوگا، تای چی، ماساژ، مدیتیشن یا تنفس عمیق ممکن است کمک کند.
طب مکمل و جایگزین
بسیاری از افراد مبتلا به ام اس از روش های درمانی مکمل و جایگزین برای مدیریت علائم خود مانند خستگی و درد عضلانی استفاده می کنند.
ورزش، مدیتیشن، یوگا، ماساژ، تغذیه سالم تر، طب سوزنی و تکنیک های آرامش بخش می توانند به بهبود سلامت جسمی و روانی کلی کمک کنند.
بر اساس دستورالعمل های آکادمی عصب شناسی آمریکا، تحقیقات به طور قاطع نشان می دهد که عصاره خوراکی کانابیس (OCE) ممکن است علائم انقباضات عضلانی و درد را بهبود بخشد. شواهد کافی مبنی بر مؤثر بودن کانابیس به هر شکل دیگری در مدیریت سایر علائم ام اس وجود ندارد.
مصرف روزانه 2000 تا 5000 واحد بین المللی ویتامین D3 برای افراد مبتلا به ام اس توصیه می شود.
کنار آمدن با چالش های بیماری
با گذشت زمان، راه هایی را برای مقابله با استرس ناشی از بیماری مزمنی مانند ام اس پیدا خواهید کرد. تا آن زمان، موارد زیر می توانند کمک کننده باشند:
- در مورد ام اس به اندازه کافی اطلاعات کسب کنید تا بتوانید در مورد مراقبت از خود تصمیم بگیرید.
- در مورد ام اس خود، از جمله نتایج آزمایش ها، گزینه های درمانی و در صورت تمایل، پیش آگهی بیماری از تیم مراقبت های بهداشتی خود سؤال کنید. با کسب اطلاعات بیشتر در مورد ام اس، ممکن است در تصمیم گیری های درمانی اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنید.
- دوستان و خانواده را نزدیک خود نگه دارید. حفظ روابط نزدیک می تواند به شما در مقابله با ام اس کمک کند. دوستان و خانواده می توانند حمایت عملی مورد نیاز شما را فراهم کنند، مانند کمک به مراقبت از خانه شما اگر در بیمارستان هستید.
- فردی را برای صحبت کردن پیدا کنید. فردی را پیدا کنید که مایل باشد به صحبت های شما در مورد امیدها و نگرانی هایتان گوش دهد. این فرد می تواند دوست یا عضوی از خانواده باشد. نگرانی و درک یک مشاور، مددکار اجتماعی پزشکی، یا گروه پشتیبانی ام اس نیز ممکن است مفید باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر علائمی دارید که شما را نگران کرده است، با پزشک یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی خود وقت ملاقات بگیرید.
اگر متخصص مراقبت های بهداشتی شما گمان می کند که ممکن است به ام اس مبتلا باشید، ممکن است شما را به پزشکی متخصص در بیماری های مغز و سیستم عصبی، به نام متخصص مغز و اعصاب، ارجاع دهد.
از آنجایی که قرار ملاقات ها می توانند کوتاه باشند، بهتر است از قبل آماده شوید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می کند برای ملاقات با پزشک آماده شوید.
اقداماتی که می توانید انجام دهید:
- از محدودیت های قبل از ملاقات آگاه باشید: در زمان تعیین وقت ملاقات، حتماً بپرسید که آیا کاری وجود دارد که لازم باشد از قبل انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی خود.
- علائمی که دارید را یادداشت کنید: از جمله علائمی که ممکن است به دلیلی که برای آن وقت ملاقات تعیین کرده اید، ارتباطی نداشته باشند.
- اطلاعات شخصی مهم را یادداشت کنید: از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر در زندگی.
- فهرستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید و دوز آن ها را تهیه کنید.
- یکی از اعضای خانواده یا دوستان را همراه خود ببرید: گاهی اوقات به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده در طول قرار ملاقات می تواند بسیار دشوار باشد.
- سؤالاتی که می خواهید از تیم مراقبت های بهداشتی خود بپرسید را یادداشت کنید.
زمان شما با تیم مراقبت های بهداشتی محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سؤالات می تواند به شما کمک کند تا از زمان خود به بهترین شکل استفاده کنید. سؤالات خود را از مهم ترین به کم اهمیت ترین فهرست کنید تا در صورت اتمام وقت، سؤالات مهم تر پرسیده شوند. برای ام اس، برخی از سؤالات اساسی که بهتر است بپرسید عبارتند از:
- محتمل ترین علت علائم من چیست؟
- چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟ آیا به آمادگی خاصی نیاز دارند؟
- آیا وضعیت من احتمالاً موقتی است یا دائمی؟
- آیا وضعیت من پیشرفت خواهد کرد؟
- چه درمان هایی در دسترس است؟
- من بیماری های دیگری نیز دارم. چگونه می توانم آن ها را به بهترین نحو با هم مدیریت کنم؟
از پرسیدن سؤالات دیگر تردید نکنید.
انتظارات شما از پزشک:
آماده پاسخگویی به سؤالاتی مانند موارد زیر باشید:
- علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
- آیا علائم شما دائمی بوده است یا گهگاهی؟
- شدت علائم شما چقدر است؟
- چه چیزی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- چه چیزی علائم شما را بدتر می کند؟
- آیا کسی در خانواده شما به ام اس مبتلا است؟
مقاله مرتبط
۸ راهکار مؤثر برای مدیریت علائم ام اس و بهبود کیفیت زندگی
برخی از علائم بیماری ام اس را با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مانند ورزش و تحرک ملایم، رژیم غذایی مناسب، تنظیم دما و تغییرات در م...
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.