پیرچشمی یک تغییر طبیعی در بینایی است که با افزایش سن رخ می دهد و باعث کاهش تدریجی توانایی چشم برای تمرکز روی اشیای نزدیک می شود. این عارضه معمولاً در حدود ۴۰ سالگی آشکار می شود و باعث می شود کارهایی مانند مطالعه دشوارتر شوند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز پیرچشمی، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
پیرچشمی چیست؟
پیرچشمی به کاهش تدریجی توانایی چشم برای تمرکز کردن بر روی اشیاء نزدیک گفته می شود. این عارضه اغلب بخشی طبیعی از فرایند افزایش سن است. پیرچشمی معمولاً از اوایل تا اواسط دهه ۴۰ زندگی ظاهر می شود و تا حدود سن ۶۵ سالگی شدت می یابد.
ممکن است هنگامی که مجبور می شوید برای دیدن بهتر متن کتاب و روزنامه، آن ها را از خود دورتر نگه دارید، متوجه وجود عارضه پیرچشمی شوید. یک معاینه اساسی از چشم ها، وجود پیرچشمی را تأیید می کند. با استفاده از عینک و لنزهای طبی می توانید این عارضه را بهبود ببخشید. همچنین می توانید جراحی را نیز به عنوان یک گزینه درمانی در نظر بگیرید.
علائم پیرچشمی
پیرچشمی به تدریج پیشرفت می کند. ممکن است پس از سن ۴۰ سالگی و در اوایل بیماری، متوجه علائم و نشانه های زیر شوید:
- نیاز به دور نگه داشتن مطالب برای شفاف دیدن حروف و کلمات.
- تاری دید حتی در فاصله طبیعی برای مطالعه.
- پس از مطالعه یا انجام کارهایی از نزدیک، دچار چشم درد و سر درد می شوید.
در هنگام خستگی یا زمانی که در یک محیط با نور اندک قرار دارید، متوجه تشدید این علائم خواهید شد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
هنگامی که تاری دید نزدیکتان مانع از انجام فعالیت هایی مانند مطالعه، انجام کارهایی در فاصله نزدیک و سایر فعالیت های مورد علاقه تان شده است، به چشم پزشک خود مراجعه کنید. او مشخص می کند که به پیرچشمی مبتلا شده اید یا خیر و در صورت ابتلا، گزینه های درمانی مناسب را ارائه خواهد داد.
در صورت وقوع موارد زیر، فوراً به دنبال کمک های پزشکی باشید:
- از دست دادن ناگهانی بینایی یک چشم که می تواند همراه با درد باشد یا نباشد.
- تاری یا مه گرفتگی ناگهانی دید.
- دیدن هاله های نور و نقاط سیاه اطراف منبع نور.
- دوبینی.
علل ابتلا به پیرچشمی
برای ایجاد یک تصویر واضح، چشم به قرنیه و عدسی متکی است تا بتواند نور منعکس شده از اشیاء را متمرکز کند. هرچه جسم نزدیک تر باشد، عدسی باید بیشتر خم شود.
- قرنیه: سطح شفاف و گنبدی شکل جلویی چشم است.
- عدسی: ساختاری شفاف است که اندازه و شکلی شبیه به اسمارتیز دارد.
هر دو این ساختارها باعث شکست نور ورودی به چشم و متمرکز شدن تصاویر بر روی شبکیه، که در دیواره پشتی داخلی چشم قرار گرفته است، می شوند.
عدسی، برخلاف قرنیه، خاصیت انعطاف پذیری دارد و می تواند با کمک ماهیچه های مدور اطرافش، شکل خود را تغییر دهد. هنگامی که به اشیاء دور نگاه می کنید، ماهیچه های مدور در حال استراحت هستند. اما زمانی که در حال دیدن اشیاء نزدیک هستید، ماهیچه مدور منقبض می شود و به عدسی نسبتاً منعطف اجازه می دهد تا به شکل منحنی دربیاید و قدرت تمرکز خود را تغییر دهد.
پیرچشمی ناشی از سخت شدگی عدسی چشم است که با افزایش سن اتفاق می افتد. هر چه عدسی بیشتر انعطاف خود را از دست بدهد، توانایی اش برای تغییر شکل و تمرکز بر اشیاء نزدیک کمتر می شود و در نتیجه تصاویر خارج از فاصله کانونی تشکیل می شوند.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
برخی از عوامل مشخص، خطر ابتلا به پیرچشمی را افزایش خواهند داد. این عوامل عبارتند از:
- سن: مهم ترین عامل خطرساز برای ایجاد عارضه پیرچشمی، افزایش سن است. تقریباً تمامی افراد بالای ۴۰ سال درجاتی از پیرچشمی را تجربه کرده اند.
- سایر بیماری ها: ابتلا به عارضه دوربینی یا داشتن بیماری های خاص مانند دیابت، ام اس (مالتیپل اسکلروزیس) و بیماری های قلبی عروقی، خطر ابتلا به پیرچشمی زودرس را افزایش خواهد داد (پیرچشمی که پیش از سن ۴۰ سالگی رخ دهد).
- داروها: برخی از داروهای به خصوص که منجر به ایجاد پیرچشمی زودرس می شوند عبارتند از: داروهای ضد افسردگی، آنتی هیستامین ها و داروهای ادرارآور (دیورتیک ها).
تشخیص پیرچشمی
عارضه پیرچشمی با یک معاینه اساسی چشم که شامل آزمایش ارزیابی شکست نور و معاینه سلامت چشم است، تشخیص داده می شود. در آزمایش ارزیابی شکست نور، عارضه هایی مانند نزدیک بینی یا دوربین بینی، آستیگماتیسم یا پیرچشمی تشخیص داده می شوند. چشم پزشک از ابزارهای متنوعی استفاده می کند و از شما می خواهد که از طریق چندین لنز نگاه کنید تا بینایی دور و نزدیکتان را بسنجد.
همچنین چشم پزشک در طول معاینه سلامت چشم، برای گشاد شدن مردمک و معاینه دقیق داخل چشم، قطره ای به داخل آن می ریزد که برای چندین ساعت پس از معاینه، چشم ها را نسبت به نور حساس تر خواهد کرد.
آکادمی چشم پزشکی آمریکا معاینه کامل سلامت چشم را برای افراد بزرگسال به صورت زیر توصیه کرده است:
- هر ۵ تا ۱۰ سال زیر سن ۴۰ سالگی
- هر ۲ تا ۴ سال بین سن ۴۰ تا ۵۴ سالگی
- هر ۱ تا ۳ سال بین سن ۵۵ تا ۶۴ سالگی
- هر ۱ تا ۲ سال از شروع ۶۵ سالگی
در صورتی که برخی از عوامل خطرساز بیماری های چشمی را دارید، فواصل بین معاینات باید کمتر باشد.
درمان پیرچشمی
هدف از درمان پیرچشمی، جبران کردن برخی از ناتوانی های چشم در تمرکز بر روی اشیاء نزدیک است. گزینه های درمانی شامل استفاده از عینک های طبی (عدسی های مخصوص) یا لنزهای طبی، عمل های جراحی انکساری و کاشت عدسی است.
عینک ها
عینک یک روش ساده و امن برای تصحیح مشکلات بینایی ناشی از پیرچشمی است. اگر پیش از ابتلا به پیرچشمی بینایی قوی داشتید، می توانید از عینک های مطالعه بدون نیاز به نسخه استفاده کنید. البته پیش از استفاده از این عینک ها، از چشم پزشک خود بپرسید که آیا می توانید از آنها استفاده کرد یا خیر.
بیشتر عینک های مطالعه بدون نیاز به نسخه پزشک، قدرت دیدی از ۱+ دیوپتر تا ۳+ دارند.
هنگام انتخاب عینک مطالعه
- عینک هایی با قدرت های دید متفاوت را امتحان کنید تا در نهایت عینک مناسب خود را پیدا کنید. برای امتحان کردن عینک ها، با عینک هایی با قدرت دید پایین شروع کنید.
- متنی را در فاصله مناسب از چشم خود قرار دهید و سپس هر دو شیشه عینک را امتحان کنید.
در صورت نامساعد بودن عینک های بدون نسخه و یا استفاده قبلی از لنزهای اصلاحی تجویز شده توسط پزشک برای عارضه هایی مانند نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم، برای عارضه پیرچشمی نیز نیاز به استفاده از عدسی های تجویز شده توسط پزشک خواهید داشت. گزینه های شما شامل موارد زیر است:
- عینک های مطالعه تجویز شده: در صورتی که مشکلات بینایی دیگری نداشته باشید، با استفاده از این عینک ها، آسان تر مطالعه خواهید کرد. این عینک ها تنها مختص مطالعه هستند و می بایست در مواقعی غیر از مطالعه، آنها را از چشمان خود در بیاورید.
- عینک های دوکانونی: این عینک ها یک خط افقی قابل مشاهده دارند که از ناحیه بالای خط برای دیدن فاصله های دور و از ناحیه زیر خط هنگام مطالعه استفاده می شود.
- عینک های سه کانونی: از این عینک ها برای کار در فاصله های نزدیک، دید در فاصله میانی (مانند نگاه کردن به صفحه کامپیوتر) و دید دور استفاده می شود. روی عدسی این عینک ها، دو خط افقی قابل مشاهده وجود دارد.
- عینک های چندکانونی تدریجی: روی این عینک ها، هیچ گونه خط افقی قابل مشاهده ای وجود ندارد، اما دارای قدرت دیدهای متفاوتی مانند دیدن فاصله دور، فاصله میانی و فاصله نزدیک هستند؛ به این صورت که نواحی متفاوتی از عدسی، توانایی متفاوتی دارند.
- عینک های اداری: از این نوع عینک ها برای کار با کامپیوتر، مطالعه و انجام فعالیت هایی در فاصله نزدیک استفاده می شود، اما هنگام رانندگی کردن و قدم زدن از استفاده از این نوع عینک ها اجتناب کنید.
لنزهای طبی
افرادی که تمایل به استفاده از عینک ندارند، برای بهبود بخشیدن به مشکلات بینایی ناشی از پیرچشمی می توانند از لنزهای طبی استفاده کنند. البته افرادی که به بیماری های خاص وابسته به پلک، مجاری اشکی یا سطح چشم مانند خشکی چشم مبتلا هستند، ممکن است نتوانند از لنز استفاده کنند.
انواع لنزهای طبی عبارتند از:
- لنزهای دو کانونی (Bifocal Contact Lenses): این نوع لنزها مشکلات بینایی دور و نزدیک را در هر دو چشم تصحیح می کنند. در یکی از انواع لنزهای دو کانونی، بخشی از لنز که مختص خواندن است، موجب می شود تا لنز به آسانی داخل چشم قرار بگیرد. در برخی از انواع جدیدتر لنزهای دو کانونی، لبه های این لنزها و در برخی دیگر، مرکز آن ها اصلاح شده اند.
- لنز دید تک چشمی (Monovision Contact Lenses): در این روش، در یکی از چشم ها (معمولاً چشم غیر غالب) لنز مخصوص فاصله نزدیک و در چشم دیگر (معمولاً چشم قوی تر و غالب) لنز مخصوص فاصله دور را قرار می دهند. مغز شما با این روش سازگار شده و دید کلی را تنظیم می کند.
- لنز دید تک چشمی تغییر یافته (Modified Monovision Contact Lenses): در این روش، یک لنز دو کانونی یا چند کانونی در یکی از چشم ها و در چشم دیگر (معمولاً چشم قوی تر) لنز مخصوص فاصله دور را قرار می دهند. بنابراین، از هر دو چشمتان می توانید برای دیدن فاصله دور استفاده کنید، اما فقط با یکی از چشم هایتان می توانید مطالعه کنید.
همچنین بخوانید: محلول شستشوی لنز چیست و چه موادی در آن وجود دارد؟
جراحی های اصلاح عیوب انکساری
جراحی های اصلاح عیوب انکساری، شکل قرنیه را تغییر می دهند. این درمان در پیرچشمی مانند استفاده از لنز دید تک چشمی، می تواند دید نزدیک در چشم ضعیف را بهبود ببخشد. حتی پس از جراحی هم، هنگام انجام فعالیت هایی در فاصله کم ممکن است همچنان نیاز به استفاده از عینک داشته باشید.
با پزشک خود درباره عوارض احتمالی این جراحی ها صحبت کنید. از آنجایی که این روش ها معمولاً برگشت ناپذیر هستند، ممکن است بخواهید که پیش از انجام جراحی، مدتی استفاده از لنزهای دید تک چشمی را نیز امتحان کنید تا ببینید آیا با این نوع دید سازگار هستید یا خیر.
انواع جراحی های اصلاح عیوب انکساری برای پیرچشمی عبارتند از:
- کراتوپلاستی (Conductive Keratoplasty - CK): در این روش از انرژی امواج رادیویی برای گرم کردن نقاط ریز اطراف قرنیه استفاده می شود. این گرما موجب می شود تا لبه های قرنیه تیزتر شوند و در نتیجه انحنای قرنیه و همچنین توانایی تمرکز آن افزایش پیدا کند. نتیجه این نوع جراحی متغیر است و ممکن است تداوم نداشته باشد.
- لیزیک (LASIK): در این روش، جراح چشم یک سوراخ کوچک لولایی شکل درون قرنیه ایجاد می کند و سپس با استفاده از لیزر، لایه های داخلی قرنیه را از بین می برد. این امر موجب می شود تا قرنیه انحنای بیشتری به خود بگیرد. در روش لیزیک، بهبودی پس از عمل بسیار سریع تر اتفاق می افتد و نسبت به سایر جراحی ها، درد کمتری نیز دارد.
- لازک (LASEK): در این روش، جراح چشم یک سوراخ خیلی نازک لولایی شکل در بافت پوششی بیرونی قرنیه (اپی تلیوم) ایجاد می کند و سپس با استفاده از لیزر شکل قرنیه را تغییر خواهد داد. این تغییر شکل موجب می شود تا قرنیه انحنای بیشتری به خود بگیرد و سپس اپی تلیوم را به حالت اولیه خودش باز می گرداند.
- پی آر کی (PRK): این روش بسیار شبیه به روش لازک است، با این تفاوت که در این روش، جراح به طور کامل لایه اپی تلیوم را برمی دارد و سپس با استفاده از لیزر شکل قرنیه را تغییر می دهد. بافت اپی تلیوم به حالت اولیه خودش برگردانده نمی شود، اما به طور طبیعی و خودبه خود مجدداً رشد می کند و خودش را با شکل جدید قرنیه منطبق خواهد کرد.
کاشت عدسی
برخی از چشم پزشکان از روشی استفاده می کنند که در آن عدسی طبیعی هر دو چشم برداشته می شود و به جای آن ها عدسی های مصنوعی قرار داده می شود که به آن ها عدسی های داخل چشمی (Intraocular Lenses - IOLs) نیز گفته می شود.
انواع مختلفی از کاشت های عدسی برای اصلاح عارضه پیرچشمی موجود است. عدسی ها در برخی از آن ها اجازه می دهند که چشم هم فاصله های دور و هم نزدیک را به خوبی ببیند و برخی از آن ها با موقعیت و یا شکل درون چشم، سازگاری پیدا می کنند. با این وجود، کاشت لنز ممکن است باعث کاهش کیفیت بینایی شود و همچنان هنگام مطالعه به عینک نیاز داشته باشید.
عوارض جانبی احتمالی این روش عبارتند از: تاری دید و اثر هاله. علاوه بر این، سایر عوارض جانبی جراحی کاشت عدسی شبیه به عوارض جراحی آب مروارید است که عبارتند از: التهاب، عفونت، خونریزی و گلوکوم (افزایش فشار چشم).
کاشت درون قرنیه ای
در این روش، یک حلقه پلاستیکی کوچک که در مرکزش یک سوراخ وجود دارد، در قرنیه یکی از چشم ها قرار می دهند. آن سوراخ مانند یک دوربین بدون لنز عمل می کند و باعث می شود تا نورها درون چشم متمرکز شوند و این گونه اجسام نزدیک بهتر دیده خواهند شد.
در صورتی که از نتیجه جراحی ناراضی بودید، جراح می تواند حلقه را از چشم در بیاورد و به شما اجازه دهد که سایر گزینه های درمانی را امتحان کنید.
سبک زندگی و درمان های خانگی
عارضه پیرچشمی قابل پیشگیری نیست، اما می توانید با پیروی از موارد زیر، از چشم ها و بینایی خود محافظت کنید:
- معاینه منظم چشم ها: این کار را به صورت منظم انجام دهید، حتی اگر تا به حال مشکلی در بینایی تان نداشته اید.
- کنترل سایر بیماری های مزمن: بیماری های خاصی مانند دیابت و فشار خون بالا، در صورت عدم دریافت درمان مناسب، بر روی بینایی اثرگذار خواهند بود.
- محافظت از چشم ها در برابر خورشید: از عینک های آفتابی که از ورود امواج فرابنفش خورشید به داخل چشم جلوگیری می کنند، استفاده کنید. به خصوص اگر روزانه مدت زمان طولانی در معرض نور خورشید قرار دارید یا داروهایی مصرف می کنید که چشم هایتان را نسبت به اشعه فرابنفش حساس تر کرده است.
- پیشگیری از آسیب های چشمی: هنگام انجام فعالیت هایی مانند ورزش کردن، چمن زنی، نقاشی، یا استفاده از محصولاتی که حاوی بخارهای سمی هستند، از عینک های محافظت کننده استفاده نمایید. عینک های مطالعه بدون نسخه معمولاً از چشم ها به خوبی محافظت نمی کنند.
- خوردن غذاهای سالم: سعی کنید مقادیر زیادی میوه و سبزیجات مصرف کنید. این مواد غذایی معمولاً حاوی مقادیر بسیار زیادی آنتی اکسیدان، ویتامین A و بتاکاروتن هستند و برای سالم نگه داشتن چشم نیز بسیار حیاتی اند.
- استفاده از عینک های مناسب: عینک های مناسب بینایی شما را بهبود می بخشند. همچنین با انجام منظم معاینات چشمی می توانید از مناسب بودن عینکتان مطمئن شوید.
- استفاده از نور خوب: برای بهتر دیدن، چراغ های بیشتری را روشن کنید.
در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، فوراً به پزشک خود مراجعه نمایید: از دست دادن ناگهانی بینایی یکی از چشم ها که می تواند همراه با درد باشد یا نباشد، تاری ناگهانی دید، دوبینی، یا دیدن هاله ها و نقاط سیاه اطراف منبع نور. هر یک از این عوارض، نشان دهنده وجود عارضه های جدی چشمی است.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورتی که در بینایی خود دچار مشکل شده اید، به چشم پزشک مراجعه نمایید. برای اینکه بتوانید وقت بیشتری با پزشکتان سپری کنید، بهتر است با آمادگی کامل به ملاقات او بروید. در ادامه اطلاعاتی آورده شده است که با کمک آن ها می توانید برای ملاقات با پزشکتان آماده شوید.
آنچه می توانید انجام دهید
تمام علائمی که تجربه کرده اید را یادداشت کنید. این شامل هرگونه علائم حتی آنهایی که به دلیل مراجعه شما به پزشک نامربوط به نظر می رسند نیز می شود.
لیستی از داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی تان تهیه کنید.
یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستانتان که می توانند رانندگی کنند را همراه با خود ببرید. به دلیل گشاد شدن مردمک هنگام معاینه ممکن است که نتوانید رانندگی کنید. همچنین اگر برخی از اطلاعات ارائه شده توسط پزشک را فراموش کرده اید، شخص همراهتان می تواند آن را به خاطر بسپارد.
همه سوال هایی که می خواهید از پزشکتان بپرسید را یادداشت نمایید. آماده کردن لیستی از سوالات می تواند به شما کمک کند تا وقت بیشتری را با پزشکتان سپری کنید. سوالاتتان را از مهم ترین آن ها تا کم اهمیت ترینشان یادداشت کنید. تعدادی از سوالات اساسی برای عارضه پیرچشمی عبارتند از:
- محتمل ترین دلیل ایجاد بیماری من چیست؟
- آیا علل دیگری نیز دارد؟
- آیا ممکن است داروهایی که مصرف می کنم باعث ایجاد این علائم شده باشند؟
- به غیر از معاینه کامل چشم نیاز به انجام آزمایش های دیگری نیز هست؟
- هر چند وقت یک بار نیاز به معاینه چشم دارم؟
- چه نوع درمان هایی رایج هستند؟
- عوارض جانبی هر یک از این روش های درمانی چیست؟
- کدام یک از روش های درمانی را برای من توصیه خواهید کرد؟
- گزینه های درمانی اولیه که توصیه می کنید، چه هستند؟
- من عارضه های چشمی دیگری نیز دارم. چگونه می توانم همه آن ها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا استفاده از عینک های مطالعه ای که در داروخانه فروخته می شود، صحیح است؟
- آیا بروشور یا مطالب چاپ شده دیگری دارید تا همراه با خود ببرم؟ چه وب سایتی را توصیه می کنید؟
علاوه بر سوالات مذکور، در صورت داشتن هرگونه سوال دیگری تردید نکنید و آن را از پزشکتان بپرسید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً از شما تعدادی سوال مرتبط با سوابق پزشکی تان، سلامت عمومی بدن، سابقه سلامت چشم، سوابق پزشکی اعضای خانواده تان و سوابق بیماری های چشمی خواهد پرسید. برخی از این سوالات عبارتند از:
- چه زمانی برای اولین بار، علائمتان را تجربه کردید؟
- علائم دائمی هستند یا موقتی؟
- شدت علائمتان در چه حدی هستند؟
- آیا عواملی وجود دارند که باعث بهبودی علائمتان شوند؟
- آیا عواملی وجود دارند که باعث تشدید علائمتان شوند؟
- آیا مقدار مطالعه و سایر فعالیت هایی که در فاصله نزدیک انجام می دهید، زیاد است؟
آنچه می توانید در این مدت انجام دهید
- اطمینان حاصل کنید که فضایی که در آن قرار دارید از نور کافی برخوردار باشد.
- اگر در حال حاضر از عینک طبی استفاده نمی کنید، یک عینک مطالعه بدون نسخه را امتحان کنید.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.