متوترکسات (ایموترکس)

متوترکسات (نام تجاری: ایموترکس)، یکی از داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی سرطان است که در درمان برخی سرطان های پوست، مغز استخوان، خون، پستان، ریه و رحم کاربرد دارد.  این دارو برای کنترل پسوریازیس و روماتیسم های شدید نیز تجویز می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره موارد و نحوه مصرف متوترکسات، عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن ارائه می شود.

نام عمومی: متوترکسات

نام تجاری: ایموترکس، روماترکس

موارد مصرف

از متوترکسات در درمان برخی از سرطان ها (مانند لوسمی حاد لنفوسیتی، لنفوم غیرهوچکین، برخی انواع سرطان های پستان، پوست، سر و گردن و غیره) یا کنترل پسوریازیس، آرتریت روماتوئید نوجوانان و روماتیسم مفصلی شدید که به سایر درمان ها پاسخ نداده اند، استفاده می شود. متوترکسات به طبقه ای از داروها به نام آنتی متابولیت ها تعلق دارد. این دارو باعث کاهش یا توقف رشد سلول های سرطانی و سرکوب سیستم ایمنی می شود.

درمان زود هنگام روماتیسم مفصلی با روش های درمانی پیشرفته مانند مصرف داروی متوترکسات، از پیشرفت آسیب های مفصلی جلوگیری کرده و عملکرد مفاصل را حفظ می نماید.

زمان و نحوه مصرف

پیش از هربار مصرف متوترکسات یا در هربار شروع مجدد آن، برگه راهنما دارو را مطالعه نمایید. در صورت داشتن هرگونه سوالی آن را از پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه بپرسید.

متوترکسات یک دارو قوی است و دوز دارو و تعداد دفعات مصرف آن براساس وضعیت پزشکی فرد و میزان پاسخ دهی او به درمان تعیین می شود. برنامه ریزی های متفاوتی برای این دارو (مخصوصاً برای درمان سرطان) وجود دارد. مصرف غیرصحیح این دارو باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناک و حتی مرگ خواهد شد. بنابراین پیروی از دستورات پزشک حائز اهمیت است. این دارو را طبق توصیه پزشک و به صورت خوراکی مصرف کنید.

متوترکسات، به صورت خوراکی برای درمان بیماری پسوریازیس و روماتیسم مفصلی و طبق توصیه پزشک معمولاً یک بار در هفته مصرف می شود. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا این دارو اثر خود را بصورت کامل بگذارد.

در استفاده از نوع شربت متوترکسات (ایموترکس)، مقدار تجویز شده را باید با دقت و به وسیله قاشق های مخصوص اندازه گیری کنید. از قاشق های معمولی استفاده نکنید زیرا باعث خطا در اندازه گیری می شود.

دوز و مدت زمان مصرف دارو را سرخود افزایش ندهید. این کار نه تنها باعث تسریع روند بهبودی نخواهد شد بلکه خطر عوارض جانبی را نیز افزایش خواهد داد.

از آنجایی که متوترکسات می تواند از طریق پوست و ریه جذب شود و به جنین آسیب وارد کند، زنان باردار یا آن هایی که قصد بارداری دارند نباید دارو را لمس و گرد آن را استنشاق کنند.

هنگام مصرف متوترکسات مایعات زیادی بنوشید مگر این که پزشک توصیه دیگری کرده باشد. نوشیدن مایعات کافی باعث می شود تا کلیه ها دارو را از بدن دفع کنند و از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.

عوارض جانبی

حالت تهوع، استفراغ، معده درد، خواب آلودگی و سرگیجه از عوارض جانبی متوترکسات هستند. در صورت تشدید یا تداوم هر یک از این علائم پزشک‌ معالجتان یا پزشک داروخانه را مطلع سازید.

ریزش موقتی مو نیز از عوارض جانبی مصرف متوترکسات هست. معمولاً پس از پایان درمان، موهای ریخته شده مجدداً رشد خواهند کرد.

به خاطر داشته باشید پزشک معالجتان این دارو را برای شما تجویز کرده است چرا که بر این باور است که منافع این دارو بیشتر از عوارض آن است. بیشتر افراد با مصرف متوترکسات دچار عوارض جانبی جدی نمی شوند.

در صورت مشاهده هر یک از عوارض جانبی زیر فوراً پزشک خود را مطلع سازید: زخم های دهان، اسهال، علائم کم خونی (مانند خستگی غیرعادی و رنگ پریدگی پوست)، علائم مشکلات کبدی (مانند تیره شدن رنگ ادرار، استفراغ و تهوع مداوم، درد در ناحیه معده و شکم، زرد شدن رنگ پوست / چشم)، کبودی و خونریزی آسان، سیاه شدن رنگ مدفوع، بزرگ شدن غده ها / گره های لنفاوی، استخوان درد، درد غیرعادی و تغییر رنگ پوست، مشکلات کلیوی (مانند تغییر در میزان ادرار)، سرفه های خشک و ضعف عضلانی.

در صورت بروز عوارض جانبی همچون ضعف یک طرف بدن، سفتی گردن، سر درد شدید، تغییرات بینایی، ضربان قلب نامنظم، تغییرات روحی و روانی و تشنج، به مراکز درمانی مراجعه کنید.

داروی متوترکسات ممکن است توانایی بدن را در برابر مبارزه با عفونت ها کاهش دهد. این ممکن است احتمال ابتلا به یک عفونت جدی را افزایش دهد یا عفونت های پیشین را تشدید کند. در صورت مشاهده علائم عفونت (مانند گلودرد مداوم، تب، لرز، سرفه) فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

واکنش جدی آلرژیک به متوترکسات به ندرت رخ می دهد. با این حال، در صورت مشاهده علائمی همچون راش (عارضه های پوستی)، خارش، تورم (به خصوص در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، دشواری در تنفس، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

موارد مذکور، تمام عوارض جانبی متوترکسات را در برنمی گیرد، بنابراین در صورت مشاهده هر گونه عارضه جانبی دیگری، آن را به پزشک خود یا پزشک داروخانه اطلاع دهید.

مدیریت عوارض جانبی متوترکسات

1. مشکلات گوارشی (تهوع، استفراغ، اسهال، زخم‌های دهانی/مخاطی)

این عوارض از شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین عوارض جانبی متوترکسات هستند، به خصوص زخم‌های دهانی (موسینیت).

اقدامات خانگی:

• رژیم غذایی ملایم و کم‌فیبر: مصرف غذاهای نرم، آب‌پز، بدون ادویه و چربی برای کاهش تحریک دستگاه گوارش.
• وعده‌های غذایی کوچک و مکرر: به جای ۳ وعده بزرگ، ۵-۶ وعده کوچک‌تر مصرف کنید.
• نوشیدن مایعات فراوان: برای جلوگیری از دهیدراسیون ناشی از استفراغ و اسهال.
• برای تهوع: از غذاهای سرد یا در دمای اتاق استفاده کنید که بوی کمتری دارند. از خوردن و آشامیدن در زمان حالت تهوع بپرهیزید.
• برای زخم‌های دهانی (موسینیت): دهان‌شویه‌های آب نمک ولرم (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب) چندین بار در روز، دهان‌شویه‌های بی‌حس‌کننده موضعی (تجویز پزشک)، و پرهیز از غذاهای تند، اسیدی، خشک و داغ. استفاده از مسواک نرم.

مکمل‌های غذایی کمک‌کننده:

• اسید فولیک/لوکوورین: این مهم‌ترین مکمل در درمان با متوترکسات (به ویژه دوزهای پایین) است. متوترکسات با مهار فولات عمل می‌کند. مصرف اسید فولیک یا لوکوورین (فولینیک اسید) با دوز و برنامه مشخص شده توسط پزشک، می‌تواند عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی و زخم‌های دهانی را به شدت کاهش دهد، بدون اینکه اثربخشی دارو را کم کند. دوز مناسب: دقیقاً طبق دستور پزشک (معمولاً ۱-۵ میلی‌گرم اسید فولیک روزانه، به جز در روز مصرف متوترکسات).
• پروبیوتیک‌ها: برای کمک به تعادل فلور روده و کاهش اسهال یا یبوست ناشی از تغییرات گوارشی. دوز مناسب: بر اساس محصول (حاوی حداقل ۵-۱۰ میلیارد واحد کلونی‌ساز (CFU)).

محصولات گیاهی کمک‌کننده (با احتیاط فراوان):

• بابونه: برای تسکین ناراحتی‌های گوارشی خفیف. دوز مناسب: به صورت چای (یک چای کیسه‌ای یا دم‌کرده گل بابونه خشک).
• زنجبیل: برای تهوع و استفراغ. دوز مناسب: به صورت چای (یک تکه کوچک زنجبیل تازه در آب جوش) یا کپسول (۲۵۰-۵۰۰ میلی‌گرم پودر زنجبیل) در صورت نیاز.

نکته مهم در مورد محصولات گیاهی: حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید، زیرا برخی گیاهان ممکن است با متوترکسات تداخل داشته باشند یا اثربخشی آن را کاهش دهند.

تجهیزات پزشکی یا بهداشتی مرتبط:

• مسواک نرم و خمیردندان ملایم: برای بهداشت دهان و دندان در صورت زخم‌های دهانی.
• بطری آب همراه: برای هیدراتاسیون مداوم.
• بسته‌های یخ: برای مکیدن و بی‌حس کردن دهان در صورت زخم.

2. خستگی و ضعف

خستگی می‌تواند یکی از پایدارترین عوارض جانبی متوترکسات باشد.

اقدامات خانگی:

• برنامه‌ریزی برای استراحت کافی: چرت‌های کوتاه و استراحت در طول روز می‌تواند مفید باشد.
• حفظ فعالیت بدنی سبک: پیاده‌روی منظم و فعالیت‌های سبک (در صورت امکان و با تأیید پزشک) می‌تواند به افزایش سطح انرژی کمک کند.
• رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین: برای تأمین انرژی و حمایت از بازسازی سلول‌ها.
• مدیریت استرس: از طریق تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن یا یوگا.

مکمل‌های غذایی کمک‌کننده:

• ویتامین‌های گروه B (به ویژه B12 و B6): متوترکسات می‌تواند بر متابولیسم فولات و سایر ویتامین‌های گروه B تأثیر بگذارد. مکمل‌دهی با این ویتامین‌ها می‌تواند به بهبود سطح انرژی و کاهش خستگی کمک کند. دوز مناسب: بر اساس نیاز فردی و توصیه پزشک.
• آهن: اگر خستگی ناشی از کم‌خونی باشد (که با آزمایش خون مشخص می‌شود). دوز مناسب: ۳۰-۶۰ میلی‌گرم در روز (در صورت تشخیص کمبود). می‌تواند با جذب برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، مکمل‌های کلسیم و داروهای تیروئید تداخل داشته باشد.
• کوآنزیم Q10 (CoQ10): ممکن است به بهبود تولید انرژی سلولی و کاهش خستگی کمک کند. دوز مناسب: ۱۰۰-۲۰۰ میلی‌گرم در روز.

محصولات گیاهی کمک‌کننده (با احتیاط فراوان):

• جینسینگ (با احتیاط شدید): برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است به کاهش خستگی مرتبط با سرطان کمک کند. دوز مناسب: بر اساس محصول و با مشورت پزشک. می‌تواند با داروهای رقیق‌کننده خون و داروهای دیابت تداخل داشته باشد.

نکته مهم در مورد محصولات گیاهی: قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید، زیرا تداخلات جدی ممکن است رخ دهد.

تجهیزات پزشکی یا بهداشتی مرتبط:

• بالش‌ها و تشک راحت: برای بهبود کیفیت خواب.
• اپلیکیشن‌های پایش خواب: برای ارزیابی الگوهای خواب و کمک به بهبود آن.

3. ریزش مو (نازک شدن مو، نه لزوماً طاسی کامل)

متوترکسات می‌تواند باعث نازک شدن مو یا ریزش موقت شود.

اقدامات خانگی:

• شستشو و شانه زدن ملایم موها: از محصولات مراقبت از موی ملایم استفاده کنید.
• پرهیز از استفاده از ابزارهای حرارتی: مانند سشوار با حرارت بالا، اتو مو.
• کوتاه کردن موها: می‌تواند باعث شود موها پرپشت‌تر به نظر برسند و ریزش کمتر به چشم بیاید.

مکمل‌های غذایی کمک‌کننده:

• بیوتین: برای سلامت مو و ناخن مفید است. دوز مناسب: ۵۰۰۰-۱۰۰۰۰ میکروگرم در روز.
• ویتامین‌های گروه B (کمپلکس B): برای سلامت کلی مو و پوست سر ضروری هستند. دوز مناسب: بر اساس محصول.
• پروتئین کافی: اطمینان از دریافت پروتئین کافی در رژیم غذایی برای رشد و تقویت مو.

محصولات گیاهی کمک‌کننده (با احتیاط فراوان):

• نخلک اره‌ای (Saw Palmetto): برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ممکن است به کاهش ریزش مو کمک کند، به ویژه در الگوهای ریزش موی مردانه. دوز مناسب: بر اساس محصول. می‌تواند با داروهای هورمونی و رقیق‌کننده خون تداخل داشته باشد.

نکته مهم در مورد محصولات گیاهی: قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

تجهیزات پزشکی یا بهداشتی مرتبط:

• کلاه‌گیس یا کلاه/شال: برای پوشاندن ریزش مو در صورت تمایل.
• برس مو با دندانه‌های نرم: برای شانه زدن ملایم موها.

4. مشکلات کبدی (افزایش آنزیم‌های کبدی، فیبروز)

متوترکسات، به خصوص در دوزهای بالا یا مصرف طولانی‌مدت، می‌تواند بر کبد تأثیر بگذارد.

اقدامات خانگی:

• پرهیز کامل از الکل: الکل می‌تواند آسیب کبدی را به شدت افزایش دهد.
• رژیم غذایی سالم و کم‌چرب: برای حمایت از سلامت کبد.
• مصرف آب کافی: برای کمک به کلیه‌ها در دفع سموم.
• پایش منظم آنزیم های کبدی: طبق دستور پزشک، برای شناسایی زودهنگام هرگونه مشکل.

مکمل‌های غذایی کمک‌کننده:

• اسید فولیک/لوکوورین: مهم‌ترین عامل در کاهش سمیت کبدی متوترکسات است. مصرف دقیق و منظم آن طبق دستور پزشک می‌تواند خطر آسیب کبدی را کاهش دهد. دوز مناسب: دقیقاً طبق دستور پزشک.
• سام-ای (SAMe - S-adenosyl-L-methionine): ممکن است در حمایت از سلامت کبد و کمک به بازسازی سلول‌های کبدی نقش داشته باشد. دوز مناسب: ۲۰۰-۴۰۰ میلی‌گرم ۲ تا ۳ بار در روز. می‌تواند با داروهای ضد افسردگی تداخل داشته باشد.
• ان-استیل‌سیستئین (NAC): پیش‌ساز گلوتاتیون، یک آنتی‌اکسیدان قوی است که می‌تواند به محافظت از کبد در برابر آسیب کمک کند. دوز مناسب: ۶۰۰-۱۸۰۰ میلی‌گرم در روز.

محصولات گیاهی کمک‌کننده (با احتیاط فراوان):

• خار مریم: دارای خواص محافظت‌کننده کبدی است و به طور سنتی برای سلامت کبد استفاده می‌شود. دوز مناسب: ۲۰۰-۴۰۰ میلی‌گرم عصاره استاندارد شده سیلیمارین در روز. می‌تواند با داروهای رقیق‌کننده خون و داروهایی که توسط کبد متابولیزه می‌شوند تداخل داشته باشد.

نکته مهم در مورد محصولات گیاهی: مصرف این گیاهان حتماً باید با مشورت و تأیید پزشک باشد، زیرا ممکن است با متوترکسات تداخل داشته باشند یا وضعیت را بدتر کنند.

تجهیزات پزشکی یا بهداشتی مرتبط:

• دفترچه یادداشت برای ثبت آزمایش ها: برای پیگیری نتایج آزمایشات کبدی.

5. مشکلات مغز استخوان (کاهش گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها)

این عارضه به دلیل تأثیر متوترکسات بر سلول‌های سریع‌تکثیرشونده مغز استخوان رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به افزایش خطر عفونت، کم‌خونی و خونریزی شود.

اقدامات خانگی:

• رعایت دقیق بهداشت: شستشوی مکرر دست‌ها، اجتناب از تماس با افراد بیمار برای کاهش خطر عفونت.
• پایش علائم عفونت: تب، لرز، گلودرد، سرفه، تنگی نفس، هرگونه قرمزی یا تورم.
• خودداری از فعالیت‌های پرخطر: که ممکن است منجر به کبودی یا خونریزی شوند.
• پایش منظم آزمایشات خون: طبق دستور پزشک، برای بررسی سطح سلول‌های خونی.

مکمل‌های غذایی کمک‌کننده:

• اسید فولیک/لوکوورین: باز هم تأکید می‌شود، این حیاتی‌ترین مکمل است. مصرف دقیق آن به تجویز پزشک برای محافظت از مغز استخوان و کاهش سرکوب آن ضروری است. دوز مناسب: دقیقاً طبق دستور پزشک.
• آهن، ویتامین B12 و فولات (متیل‌فولات): برای حمایت از تولید گلبول‌های قرمز و جلوگیری از کم‌خونی. دوز مناسب: بر اساس تشخیص کمبود و توصیه پزشک.
• ویتامین K (در صورت مشکل پلاکت و خونریزی): در فرآیند لخته شدن خون نقش دارد. دوز مناسب: فقط با تجویز و نظارت پزشک، زیرا مصرف خودسرانه آن می‌تواند خطرناک باشد و با داروهای رقیق‌کننده خون تداخل جدی دارد.

محصولات گیاهی کمک‌کننده (با احتیاط فراوان):

• برای مشکلات مغز استخوان، به دلیل حساسیت و جدی بودن وضعیت، هیچ محصول گیاهی به صورت خودسرانه توصیه نمی‌شود. هر گونه گیاهی که بر سیستم ایمنی یا تولید خون تأثیر بگذارد، می‌تواند خطرناک باشد.

نکته مهم در مورد محصولات گیاهی: به شدت از مصرف هرگونه گیاه بدون مشورت پزشک خودداری کنید.

تجهیزات پزشکی یا بهداشتی مرتبط:

• ماسک‌های پزشکی: در صورت لزوم برای محافظت در برابر عفونت.
• دماسنج تب‌سنج: برای پایش منظم تب.

نکات مهم و هشدارهای پزشکی

همیشه قبل از مصرف هر مکمل (شیمیایی یا گیاهی) یا تغییر در رژیم درمانی خود، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. اطلاعات ارائه شده در اینجا صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و جایگزین نظر و تشخیص پزشکی نیست.

متوترکسات یک داروی قوی با پتانسیل عوارض جانبی جدی است. مصرف آن باید دقیقاً طبق دستور پزشک (دوز، تعداد دفعات، و مدت زمان) و تحت نظارت پزشکی دقیق باشد.

پایش منظم: آزمایشات خون منظم (شمارش کامل خون، آنزیم‌های کبدی و کلیوی) برای تشخیص زودهنگام عوارض جانبی ضروری است.

هیدراتاسیون: نوشیدن آب کافی برای کمک به دفع دارو و محافظت از کلیه‌ها، به ویژه با دوزهای بالاتر متوترکسات، بسیار مهم است.

محصولات گیاهی: احتیاط بسیار جدی!

• برخلاف تصور رایج، "طبیعی" به معنای "بی‌خطر" نیست. بسیاری از محصولات گیاهی دارای ترکیبات فعال قدرتمندی هستند که می‌توانند اثرات دارویی مشابه یا حتی قوی‌تر از داروهای شیمیایی داشته باشند.
• خطر تداخلات دارویی شدید: محصولات گیاهی به شدت می‌توانند با داروهای تجویزی شما (به ویژه متوترکسات، داروهای شیمی‌درمانی، رقیق‌کننده‌های خون، و داروهای متابولیزه شده توسط کبد) تداخل داشته و اثربخشی دارو را کم یا زیاد کنند، یا عوارض جانبی خطرناکی ایجاد نمایند.
• عوارض جانبی شدید: برخی گیاهان در دوزهای بالا یا در افراد حساس می‌توانند عوارض جانبی شدید و حتی تهدیدکننده زندگی مانند مشکلات کبدی، مشکلات قلبی، یا خونریزی ایجاد کنند.
• همیشه قبل از مصرف هرگونه محصول گیاهی، حتی اگر به نظر بی‌ضرر می‌آید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند شما را در مورد خطرات و فواید احتمالی آن راهنمایی کند.

علائم هشداردهنده: در صورت بروز هر یک از علائم زیر، که نشان‌دهنده شدید شدن عوارض جانبی یا بروز عوارض خطرناک هستند، فوراً به اورژانس یا پزشک مراجعه کنید:

• تب بالا (بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد) یا لرز شدید.
• خونریزی غیرعادی، کبودی آسان، یا نقاط قرمز کوچک زیر پوست (پتشی).
• علائم شدید عفونت: گلودرد شدید، سرفه مداوم، تنگی نفس، درد هنگام ادرار.
• زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)، ادرار تیره یا مدفوع روشن.
• درد شدید شکم یا استفراغ خونی.
• مدفوع سیاه و قیری رنگ یا حاوی خون روشن.
• زخم‌های دهانی بسیار دردناک یا گسترده که مانع خوردن و آشامیدن می‌شوند.
• تنگی نفس جدید یا بدتر شدن سرفه (ممکن است نشانه‌ای از پنومونیت مرتبط با متوترکسات باشد).
• تورم دست‌ها و پاها.
• تغییرات در عملکرد کلیه‌ها (کاهش حجم ادرار).

موارد احتیاطی و منع مصرف

پیش از مصرف متوترکسات، در صورت حساسیت به آن یا هر نوع حساسیت دیگری، پزشک خود یا پزشک داروخانه را در جریان قرار دهید. این محصول ممکن است دارای اجزای غیر فعالی باشد که موجب واکنش های آلرژیک و یا مشکلات دیگر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک داروخانه صحبت کنید.

همچنین قبل از مصرف متوترکسات، پزشک یا پزشک داروخانه را از سوابق پزشکی خود به خصوص ابتلا به بیماری های کبدی، کلیوی و ریوی (مانند فیبروز ریوی)، مصرف نوشیدنی های الکل دار، سیستم ایمنی سرکوب شده، بیماری های سلول های خونی و مغز استخوان، بیماری های معده ای و روده ای (مانند زخم معده و کولیت اولسراتیو)، هرگونه عفونت های فعال (مانند آبله مرغان و هر‌ عفونت دیگری که اخیراً در معرض آن قرار گرفته اید) و کمبود فولیک اسید مطلع سازید.

مصرف این دارو می تواند شما را در معرض ابتلا به عفونت قرار دهد یا عفونت های فعلی را تشدید کند. از تماس با افراد مبتلا به بیماری های واگیردار (مانند آبله مرغان، سرخک، آنفولانزا، کووید-19) خودداری کنید. اگر در معرض عفونت قرار داشته اید یا تمایل به کسب اطلاعات بیشتری دارید، با پزشک خود مشورت کنید.

بدون مشورت با پزشک خود واکسیناسیون انجام ندهید و از تماس با افرادی که اخیراً تحت واکسیناسیون با ویروس زنده (مانند واکسن استنشاقی فلج اطفال یا آنفولانزا) قرار گرفته اند، خودداری کنید.

برای کاهش احتمال بریدگی، کوفتگی یا آسیب دیدگی، هنگام استفاده از اشیای تیز مانند تیغ و ناخن گیر احتیاط کرده و از انجام فعالیت هایی مانند ورزش های پربرخورد خودداری کنید.

متوترکسات باعث گیجی یا خواب آلودگی می شود. نوشیدنی های الکل دار و ماریجوانا (شاهدانه) این علائم را تشدید می کنند. از انجام فعالیت هایی مانند رانندگی، کار با ماشین آلات و هرگونه فعالیت دیگری که نیاز به هوشیاری دارد -تا زمانی که نتوانید آنها را با اطمینان خاطر انجام دهید-، خودداری نمایید. از مصرف نوشیدنی های الکل دار امتناع کنید و همچنین اگر ماریجوانا (شاهدانه) مصرف می کنید، پزشک خود را مطلع سازید.

قبل از انجام جراحی، کلیه محصولات مورد استفاده خود (از جمله داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) را به پزشک یا دندانپزشک خود بگویید.

متوترکسات شما را نسبت به آفتاب حساس تر می کند، مدت زمان قرار گیری در معرض نور خورشید را محدود کنید. همچنین از قرار گرفتن در معرض اتاقک ها و چراغ های برنزه کننده خودداری نموده و از کرم های ضد آفتاب و لباس های محافظ استفاده کنید. اگر دچار آفتاب سوختگی، تاول های پوستی و قرمزی پوست شده اید، فوراً پزشک را مطلع سازید.

متوترکسات بر باروری زنان و مردان تاثیر می گذارد. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک مشورت کنید.

متوترکسات در دوران بارداری نباید مصرف شود زیرا باعث آسیب رسیدن به جنین می شود. بنابراین پزشک پیش از تجویز این دارو انجام آزمایش بارداری را تجویز می کند. زنانی که در سن باروری قرار دارند هنگام مصرف این دارو و 6 ماه پس از اتمام آن، می بایست از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده کنند. مردانی که همسر آن ها در سنین باروری می باشد باید در طول درمان و تا سه ماه پس از آن از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده کنند. در صورت بارداری در هنگام مصرف متوترکسات باید فوراً پزشک را مطلع ساخت.

متوترکسات می تواند وارد شیر مادر شود و باعث صدمه رساندن به نوزاد شیرخوار او شود. بنابراین هنگام مصرف این دارو و حداقل یک هفته پس از پایان درمان، مادر نباید به نوزاد شیر دهد. پیش از شیردهی باید با پزشک مشورت نمود.

تداخلات دارویی

تداخل های دارویی می تواند نحوه ی عملکرد دارو را تغییر داده و خطر بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. این یادداشت تمامی تداخلات متوترکسات را پوشش نمی دهد بنابراین بهتر است نام تمام داروهایی که مصرف می کنید (از جمله داروهای با نسخه و بی نسخه و محصولات گیاهی) را با پزشک خود و پزشک داروخانه در میان بگذارید و بدون تایید پزشک، مصرف هیچ دارویی را شروع یا تمام نکنید، همچنین به هیچ وجه میزان دارو را تغییر ندهید.

برخی از محصولاتی که ممکن است با متوترکسات تداخل ایجاد می کنند عبارتند از: آسیترتین، آسپارگیناز، کلرامفنیکل، لفلونوماید، داروهایی که باعث ایجاد مشکلات کبدی می شوند (مانند سیس پلاتین)، داروهایی که باعث ایجاد مشکلات کبدی می شوند (مانند آزاتیوپرین، سولفاسالازین، رتینوئید ها مانند ایزوترتینوئین)، پنی سیلین ها، فنیتوئین ها، پروبنسید، پروکاربازین، پیریمتامین، داروهای سولفا، تتراسایکلین.

داروهایی که اسید معده را کاهش می دهند (بازدارنده های پمپ پروتئین مانند اسومپرازول، امپرازول، پنتوپرازول) ممکن است میزان متوترکسات موجود در خون را افزایش داده و خطرات ناشی از بروز عوارض جانبی را بالا برند.

سوءمصرف

در صورت مصرف بیش از حد دارو و بروز علائم جدی مانند غش کردن و یا دشواری در تنفس با مراکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.

توجه

هرگز این دارو را بصورت سر خود به دیگران تجویز نکنید.

از انجام منظم آزمایش های پزشکی دوره ای (مانند آزمایش شمارش کامل سلول های خونی، تست های عملکرد کلیوی و کبدی، تست های بارداری و رادیوگرافی قفسه سینه) غافل نشوید. انجام این آزمایش ها می تواند به ارزیابی صحیح از میزان بهبودی یا بروز عوارض جانبی، کمک کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.

دوز فراموش شده

مهم است که هر دوز از این دارو را طبق برنامه دریافت کنید. اگر یک دوز را فراموش کردید، برای تعیین یک برنامه جدید با پزشک خود تماس بگیرید.

نگهداری

قرص متوترکسات را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگه دارید. دارو را در حمام و دستشویی نگهداری نکنید. همواره همه داروها را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.

شکل مایع (شربت) این دارو را در یخچال یا دمای اتاق، نگاه دارید. در صورت نگهداری آن در دمای اتاق، پس از 60 روز آن را دور بیندازید.

هیچ گاه دارو را داخل توالت یا فاضلاب نیندازید مگر اینکه در دستورالعمل استفاده از آن ذکر شده باشد. در صورت منقضی شدن محصول یا عدم نیاز به آن، با یک روش مناسب آن را دور بیندازید.