درخواست مشاوره رایگان
متوترکسات (نام تجاری: ایموترکس)، یکی از داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی سرطان است که در درمان برخی سرطان های پوست، مغز استخوان، خون، پستان، ریه و رحم کاربرد دارد. این دارو برای کنترل پسوریازیس و روماتیسم های شدید نیز تجویز می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره موارد و نحوه مصرف متوترکسات، عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن ارائه می شود.
نام عمومی: متوترکسات
نام تجاری: ایموترکس، روماترکس
از متوترکسات در درمان برخی از سرطان ها (مانند لوسمی حاد لنفوسیتی، لنفوم غیرهوچکین، برخی انواع سرطان های پستان، پوست، سر و گردن و غیره) یا کنترل پسوریازیس، آرتریت روماتوئید نوجوانان و روماتیسم مفصلی شدید که به سایر درمان ها پاسخ نداده اند، استفاده می شود. متوترکسات به طبقه ای از داروها به نام آنتی متابولیت ها تعلق دارد. این دارو باعث کاهش یا توقف رشد سلول های سرطانی و سرکوب سیستم ایمنی می شود.
درمان زود هنگام روماتیسم مفصلی با روش های درمانی پیشرفته مانند مصرف داروی متوترکسات، از پیشرفت آسیب های مفصلی جلوگیری کرده و عملکرد مفاصل را حفظ می نماید.
پیش از هربار مصرف متوترکسات یا در هربار شروع مجدد آن، برگه راهنما دارو را مطالعه نمایید. در صورت داشتن هرگونه سوالی آن را از پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه بپرسید.
متوترکسات یک دارو قوی است و دوز دارو و تعداد دفعات مصرف آن براساس وضعیت پزشکی فرد و میزان پاسخ دهی او به درمان تعیین می شود. برنامه ریزی های متفاوتی برای این دارو (مخصوصاً برای درمان سرطان) وجود دارد. مصرف غیرصحیح این دارو باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناک و حتی مرگ خواهد شد. بنابراین پیروی از دستورات پزشک حائز اهمیت است. این دارو را طبق توصیه پزشک و به صورت خوراکی مصرف کنید.
متوترکسات، به صورت خوراکی برای درمان بیماری پسوریازیس و روماتیسم مفصلی و طبق توصیه پزشک معمولاً یک بار در هفته مصرف می شود. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا این دارو اثر خود را بصورت کامل بگذارد.
در استفاده از نوع شربت متوترکسات (ایموترکس)، مقدار تجویز شده را باید با دقت و به وسیله قاشق های مخصوص اندازه گیری کنید. از قاشق های معمولی استفاده نکنید زیرا باعث خطا در اندازه گیری می شود.
دوز و مدت زمان مصرف دارو را سرخود افزایش ندهید. این کار نه تنها باعث تسریع روند بهبودی نخواهد شد بلکه خطر عوارض جانبی را نیز افزایش خواهد داد.
از آنجایی که متوترکسات می تواند از طریق پوست و ریه جذب شود و به جنین آسیب وارد کند، زنان باردار یا آن هایی که قصد بارداری دارند نباید دارو را لمس و گرد آن را استنشاق کنند.
هنگام مصرف متوترکسات مایعات زیادی بنوشید مگر این که پزشک توصیه دیگری کرده باشد. نوشیدن مایعات کافی باعث می شود تا کلیه ها دارو را از بدن دفع کنند و از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.
حالت تهوع، استفراغ، معده درد، خواب آلودگی و سرگیجه از عوارض جانبی متوترکسات هستند. در صورت تشدید یا تداوم هر یک از این علائم پزشک معالجتان یا پزشک داروخانه را مطلع سازید.
ریزش موقتی مو نیز از عوارض جانبی مصرف متوترکسات هست. معمولاً پس از پایان درمان، موهای ریخته شده مجدداً رشد خواهند کرد.
به خاطر داشته باشید پزشک معالجتان این دارو را برای شما تجویز کرده است چرا که بر این باور است که منافع این دارو بیشتر از عوارض آن است. بیشتر افراد با مصرف متوترکسات دچار عوارض جانبی جدی نمی شوند.
در صورت مشاهده هر یک از عوارض جانبی زیر فوراً پزشک خود را مطلع سازید: زخم های دهان، اسهال، علائم کم خونی (مانند خستگی غیرعادی و رنگ پریدگی پوست)، علائم مشکلات کبدی (مانند تیره شدن رنگ ادرار، استفراغ و تهوع مداوم، درد در ناحیه معده و شکم، زرد شدن رنگ پوست / چشم)، کبودی و خونریزی آسان، سیاه شدن رنگ مدفوع، بزرگ شدن غده ها / گره های لنفاوی، استخوان درد، درد غیرعادی و تغییر رنگ پوست، مشکلات کلیوی (مانند تغییر در میزان ادرار)، سرفه های خشک و ضعف عضلانی.
در صورت بروز عوارض جانبی همچون ضعف یک طرف بدن، سفتی گردن، سر درد شدید، تغییرات بینایی، ضربان قلب نامنظم، تغییرات روحی و روانی و تشنج، به مراکز درمانی مراجعه کنید.
داروی متوترکسات ممکن است توانایی بدن را در برابر مبارزه با عفونت ها کاهش دهد. این ممکن است احتمال ابتلا به یک عفونت جدی را افزایش دهد یا عفونت های پیشین را تشدید کند. در صورت مشاهده علائم عفونت (مانند گلودرد مداوم، تب، لرز، سرفه) فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
واکنش جدی آلرژیک به متوترکسات به ندرت رخ می دهد. با این حال، در صورت مشاهده علائمی همچون راش (عارضه های پوستی)، خارش، تورم (به خصوص در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، دشواری در تنفس، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
موارد مذکور، تمام عوارض جانبی متوترکسات را در برنمی گیرد، بنابراین در صورت مشاهده هر گونه عارضه جانبی دیگری، آن را به پزشک خود یا پزشک داروخانه اطلاع دهید.
پیش از مصرف متوترکسات، در صورت حساسیت به آن یا هر نوع حساسیت دیگری، پزشک خود یا پزشک داروخانه را در جریان قرار دهید. این محصول ممکن است دارای اجزای غیر فعالی باشد که موجب واکنش های آلرژیک و یا مشکلات دیگر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک داروخانه صحبت کنید.
همچنین قبل از مصرف متوترکسات، پزشک یا پزشک داروخانه را از سوابق پزشکی خود به خصوص ابتلا به بیماری های کبدی، کلیوی و ریوی (مانند فیبروز ریوی)، مصرف نوشیدنی های الکل دار، سیستم ایمنی سرکوب شده، بیماری های سلول های خونی و مغز استخوان، بیماری های معده ای و روده ای (مانند زخم معده و کولیت اولسراتیو)، هرگونه عفونت های فعال (مانند آبله مرغان و هر عفونت دیگری که اخیراً در معرض آن قرار گرفته اید) و کمبود فولیک اسید مطلع سازید.
مصرف این دارو می تواند شما را در معرض ابتلا به عفونت قرار دهد یا عفونت های فعلی را تشدید کند. از تماس با افراد مبتلا به بیماری های واگیردار (مانند آبله مرغان، سرخک، آنفولانزا، کووید-19) خودداری کنید. اگر در معرض عفونت قرار داشته اید یا تمایل به کسب اطلاعات بیشتری دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
بدون مشورت با پزشک خود واکسیناسیون انجام ندهید و از تماس با افرادی که اخیراً تحت واکسیناسیون با ویروس زنده (مانند واکسن استنشاقی فلج اطفال یا آنفولانزا) قرار گرفته اند، خودداری کنید.
برای کاهش احتمال بریدگی، کوفتگی یا آسیب دیدگی، هنگام استفاده از اشیای تیز مانند تیغ و ناخن گیر احتیاط کرده و از انجام فعالیت هایی مانند ورزش های پربرخورد خودداری کنید.
متوترکسات باعث گیجی یا خواب آلودگی می شود. نوشیدنی های الکل دار و ماریجوانا (شاهدانه) این علائم را تشدید می کنند. از انجام فعالیت هایی مانند رانندگی، کار با ماشین آلات و هرگونه فعالیت دیگری که نیاز به هوشیاری دارد -تا زمانی که نتوانید آنها را با اطمینان خاطر انجام دهید-، خودداری نمایید. از مصرف نوشیدنی های الکل دار امتناع کنید و همچنین اگر ماریجوانا (شاهدانه) مصرف می کنید، پزشک خود را مطلع سازید.
قبل از انجام جراحی، کلیه محصولات مورد استفاده خود (از جمله داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) را به پزشک یا دندانپزشک خود بگویید.
متوترکسات شما را نسبت به آفتاب حساس تر می کند، مدت زمان قرار گیری در معرض نور خورشید را محدود کنید. همچنین از قرار گرفتن در معرض اتاقک ها و چراغ های برنزه کننده خودداری نموده و از کرم های ضد آفتاب و لباس های محافظ استفاده کنید. اگر دچار آفتاب سوختگی، تاول های پوستی و قرمزی پوست شده اید، فوراً پزشک را مطلع سازید.
متوترکسات بر باروری زنان و مردان تاثیر می گذارد. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک مشورت کنید.
متوترکسات در دوران بارداری نباید مصرف شود زیرا باعث آسیب رسیدن به جنین می شود. بنابراین پزشک پیش از تجویز این دارو انجام آزمایش بارداری را تجویز می کند. زنانی که در سن باروری قرار دارند هنگام مصرف این دارو و 6 ماه پس از اتمام آن، می بایست از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده کنند. مردانی که همسر آن ها در سنین باروری می باشد باید در طول درمان و تا سه ماه پس از آن از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری استفاده کنند. در صورت بارداری در هنگام مصرف متوترکسات باید فوراً پزشک را مطلع ساخت.
متوترکسات می تواند وارد شیر مادر شود و باعث صدمه رساندن به نوزاد شیرخوار او شود. بنابراین هنگام مصرف این دارو و حداقل یک هفته پس از پایان درمان، مادر نباید به نوزاد شیر دهد. پیش از شیردهی باید با پزشک مشورت نمود.
تداخل های دارویی می تواند نحوه ی عملکرد دارو را تغییر داده و خطر بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. این یادداشت تمامی تداخلات متوترکسات را پوشش نمی دهد بنابراین بهتر است نام تمام داروهایی که مصرف می کنید (از جمله داروهای با نسخه و بی نسخه و محصولات گیاهی) را با پزشک خود و پزشک داروخانه در میان بگذارید و بدون تایید پزشک، مصرف هیچ دارویی را شروع یا تمام نکنید، همچنین به هیچ وجه میزان دارو را تغییر ندهید.
برخی از محصولاتی که ممکن است با متوترکسات تداخل ایجاد می کنند عبارتند از: آسیترتین، آسپارگیناز، کلرامفنیکل، لفلونوماید، داروهایی که باعث ایجاد مشکلات کبدی می شوند (مانند سیس پلاتین)، داروهایی که باعث ایجاد مشکلات کبدی می شوند (مانند آزاتیوپرین، سولفاسالازین، رتینوئید ها مانند ایزوترتینوئین)، پنی سیلین ها، فنیتوئین ها، پروبنسید، پروکاربازین، پیریمتامین، داروهای سولفا، تتراسایکلین.
داروهایی که اسید معده را کاهش می دهند (بازدارنده های پمپ پروتئین مانند اسومپرازول، امپرازول، پنتوپرازول) ممکن است میزان متوترکسات موجود در خون را افزایش داده و خطرات ناشی از بروز عوارض جانبی را بالا برند.
در صورت مصرف بیش از حد دارو و بروز علائم جدی مانند غش کردن و یا دشواری در تنفس با مراکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
هرگز این دارو را بصورت سر خود به دیگران تجویز نکنید.
از انجام منظم آزمایش های پزشکی دوره ای (مانند آزمایش شمارش کامل سلول های خونی، تست های عملکرد کلیوی و کبدی، تست های بارداری و رادیوگرافی قفسه سینه) غافل نشوید. انجام این آزمایش ها می تواند به ارزیابی صحیح از میزان بهبودی یا بروز عوارض جانبی، کمک کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
مهم است که هر دوز از این دارو را طبق برنامه دریافت کنید. اگر یک دوز را فراموش کردید، برای تعیین یک برنامه جدید با پزشک خود تماس بگیرید.
قرص متوترکسات را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگه دارید. دارو را در حمام و دستشویی نگهداری نکنید. همواره همه داروها را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
شکل مایع (شربت) این دارو را در یخچال یا دمای اتاق، نگاه دارید. در صورت نگهداری آن در دمای اتاق، پس از 60 روز آن را دور بیندازید.
هیچ گاه دارو را داخل توالت یا فاضلاب نیندازید مگر اینکه در دستورالعمل استفاده از آن ذکر شده باشد. در صورت منقضی شدن محصول یا عدم نیاز به آن، با یک روش مناسب آن را دور بیندازید.
