درخواست مشاوره رایگان
پیوند مغز استخوان نوعی درمان است که طی آن، مغز استخوان ناسالم با سلول های سالم جایگزین می شود. پیوند مغز استخوان در درمان انواع خاصی از سرطان، مانند لوسمی، میلوما، لنفوم و سایر بیماری های خونی و سیستم ایمنی که بر مغز استخوان تاثیر می گذارد، کاربرد دارد. در ادامه اطلاعاتی درباره علل، عوارض و نتیجۀ پیوند مغز استخوان ارائه می شود.
_result.webp)
پیوند مغز استخوان روشی است که در آن سلول های بنیادی سالم خون ساز به بدن تزریق می شود تا با استفاده از آنها، مغز استخوان آسیب دیده یا ناسالم، جایگزین شود. پیوند مغز استخوان را پیوند سلول بنیادی نیز می نامند.
اگر مغز استخوان از کار بیفتد و سلولهای خونی سالم و کافی تولید نکند، ممکن است به پیوند مغز استخوان نیاز باشد.
در پیوند مغز استخوان ممکن است از سلولهای بدن خود فرد بیمار (پیوند اتولوگ) یا از سلول های فرد اهدا کننده (پیوند آلوژنیک) استفاده شود.
از پیوند مغز استخوان می توان در موارد زیر استفاده کرد:
پیوند مغز استخوان می تواند به افرادی که دارای انواع بیماری های سرطانی (بدخیم) و غیر سرطانی (خوش خیم) هستند، کمک کند. برخی از این بیماری ها عبارتند از:
_result.webp)
پیوند مغز استخوان می تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. برخی از افراد در پیوند مغز استخوان با کمترین مشکلات روبرو می شوند در حالی که برخی دیگر با عوارض بسیار جدی که حتی ممکن است نیاز به درمان یا بستری شدن در بیمارستان داشته باشد روبه رو خواهند شد.
این عوارض به عوامل زیادی از جمله دلیل پیوند، نوع پیوند، سن و سلامت عمومی، بستگی دارد.
عوارض احتمالی پیوند مغز استخوان عبارتند از:
پزشک می تواند عوارض ناشی از پیوند مغز استخوان را کاهش دهد. با مشورت پزشک می توان خطرات و مزایا این روش را سنجید و تصمیم گرفت که آیا پیوند مغز استخوان برای شما مناسب است یا خیر.
بیماری پیوند در برابر میزبان. هنگامی که سلول های بنیادی از اهدا کننده دریافت می شود، خطر ابتلا به این بیماری به وجود خواهد آمد. در این بیماری سلول های بنیادی اهدا کننده که سیستم ایمنی جدید بدن را تشکیل می دهند، بافت ها و اندام های بدن فرد میزبان را به عنوان یک عامل خارجی می بینند و به آنها حمله کنند.
_result.webp)
این عارضه ممکن است در هر زمان از پیوند اتفاق بیفتد. گروهی افرادی که پیوند آلوژنیک انجام داده اند ممکن است به این عارضه مبتلا شوند. اگر سلول های بنیادی از اهدا کننده ای که هیچ گونه نسبت فامیلی با فرد گیرنده ندارد اهدا شوند، احتمال ابتلا به این بیماری کمی بیشتر است؛ با این حال باید توجه داشت این بیماری ممکن است برای هر فردی که از یک اهدا کننده، مغز استخوان دریافت کند، اتفاق بیفتد.
دو نوع بیماری پیوند در برابر میزبان وجود دارد: حاد و مزمن. نوع حاد معمولاً زودتر و در ماه های اول پس از پیوند اتفاق می افتد. این نوع معمولاً بر روی پوست، دستگاه گوارش یا کبد تأثیر می گذارد. نوع مزمن معمولاً دیرتر ایجاد می شود و بسیاری از اندام ها را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
علائم و نشانه های نوع مزمن بیماری پیوند در برابر میزبان عبارتند از:
بیماران برای ارزیابی سلامت عمومی و وضعیت بیماری خود و اطمینان از آمادگی بدن برای پیوند، تحت آزمایش هایی قرار خواهند گرفت. این ارزیابی ها ممکن است چندین روز یا بیشتر طول بکشند.
علاوه بر این یک جراح یا رادیولوژیست یک لوله نازک طولانی را در یک رگ بزرگ در قفسه سینه یا گردن بیمار قرار می دهد. این لوله که خط مرکزی نیز نامیده می شود، معمولاً در تمام طول درمان در جای خود باقی می ماند. تیم پیوند از خط مرکزی برای تزریق سلول های بنیادی پیوندی، داروها و فرآورده های خونی در بدن استفاده می کند.
_result.webp)
اگر قرار باشد پیوند با استفاده از سلول های بنیادی فرد بیمار (پیوند اتولوگ) انجام شود، برای جمع آوری سلول های بنیادی خون، تحت روشی به نام آفرزیس قرار خواهید گرفت.
پیش از آفرزیس، تزریق فاکتور رشد روزانه برای افزایش تولید سلول های بنیادی و انتقال سلول های بنیادی به خون انجام می شود تا بتوان آنها را جمع آوری کرد.
در طی آفرزیس، خون از ورید گرفته می شود و درون دستگاهی می چرخد. دستگاه، قسمت های مختلف خون از جمله سلولهای بنیادی را جدا می کند. این سلولهای بنیادی برای استفاده بعدی در پیوند، جمع آوری و منجمد می شوند. خون باقیمانده نیز به بدن بازگردانده خواهد شد.
در این روش (پیوند آلوژنیک) به اهدا کننده نیاز است. پس از یافتن یک اهدا کننده، سلول های بنیادی از آن شخص برای پیوند جمع آوری می شود.
سلول های بنیادی یا از خون اهدا کننده یا مغز استخوان او جمع آوری می شوند. تیم پیوند با توجه به شرایط بیمار تصمیم می گیرد که از کدامیک استفاده کند.
در نوع دیگر پیوند آلوژنیک، از سلول های بنیادی خون بند ناف (پیوند خون بند ناف) استفاده می شود. مادران می توانند پس از تولد نوزادان خود، بند ناف آنها را اهدا کنند. خون بندناف منجمد شده و در بانک خون بند ناف تا زمانی که برای پیوند مغز استخوان مورد نیاز باشد، ذخیره می شود.
_result.webp)
بیماران پس از انجام آزمایش ها و مراحل پیش از پیوند، فرآیندی را شروع خواهند کرد که به عنوان فرآیند سازگاری شناخته می شود. در طول این فرآیند، بیمار تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی، قرار خواهد گرفت. این فرآیند به دلایل زیر، انجام خواهد شد:
عوارض جانبی فرآیند سازگاری عبارتند از:
_result.webp)
ممکن است بتوان با مصرف برخی از داروها یا سایر اقدامات، این عوارض جانبی را کاهش داد.
با توجه به سن فرد بیمار و سابقه پزشکی او، پزشک ممکن است دوزهای خفیفی از شیمی درمانی یا پرتودرمانی را تجویز کند.
در این فرآیند، ابتدا برخی از سلول های سرطانی از بین برده شده و سیستم ایمنی بدن سرکوب می شود. سپس سلول های اهدا شده به بدن بیمار تزریق می شود و با گذشت زمان، سلول های اهداشده جایگزین سلول های مغز استخوان بیمار خواهند شد و این گونه عوامل ایمنی موجود در سلول های فرد اهدا کننده با سلول های سرطانی در بدن فرد بیمار، مبارزه می کنند.
پیوند مغز استخوان پس از اتمام فرآیند سازگاری، انجام خواهد شد. در روز پیوند، سلول های بنیادی از طریق خط مرکزی به بدن تزریق می شوند.
تزریق پیوند بدون درد است و فرد گیرنده در طی مراحل بیدار و هشیار خواهد بود.
هنگامی که سلول های بنیادی جدید وارد بدن فرد گیرنده می شوند، از طریق خون به مغز استخوان منتقل می شوند. این سلول ها با گذشت زمان، تکثیر می شوند و شروع به ساختن سلول های خونی سالم و جدید می کنند. معمولاً چند هفته طول می کشد تا تعداد سلول های خونی در بدن به حالت طبیعی برگردد.
در روزها و هفته های پس از پیوند مغز استخوان، آزمایش خون و آزمایش های دیگری برای نظارت بر وضعیت فرد بیمار انجام خواهد شد. همچنین ممکن است برای کنترل عوارضی مانند حالت تهوع و اسهال به دارو نیاز باشد.
افراد گیرنده پس از پیوند مغز استخوان، تحت مراقبت های پزشکی دقیق قرار خواهند گرفت و در صورتی که مبتلا به عفونت یا عوارض دیگری شده باشند، ممکن است لازم باشد چندین روز یا گاهی اوقات بیشتر در بیمارستان بمانند.
همچنین ممکن است تا زمانی که مغز استخوان، تولید کافی گلبول های قرمز خون و پلاکت ها را شروع نکرده است، به انتقال خون نیاز باشد.
بیمار ممکن است ماه ها و حتی سال ها پس از پیوند در معرض خطر ابتلا به عفونت یا عوارض دیگر باشد؛ بنابراین قرار ملاقات های منظم و طبق برنامه با پزشک خود باید ادامه یافته تا شرایط تحت کنترل باشد.
اگر در پیوند مغز استخوان، از سلول های بنیادی اهدا کننده استفاده شده است (پیوند آلوژنیک)، پزشکان ممکن است برای جلوگیری از بیماری پیوند در مقابل میزبان و کاهش واکنش سیستم ایمنی بدن، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی تجویز کنند.
همچنین پس از پیوند، بهبودی سیستم ایمنی بدن زمان می برد. در این مدت ممکن است داروهایی برای جلوگیری از عفونت به بیمار داده شود.
پس از پیوند مغز استخوان، می بایست رژیمی را برای سالم ماندن و جلوگیری از افزایش وزن بیش از حد رعایت کنید؛ بنابراین متخصصین تغذیه و سایر اعضای تیم پیوند با کمک یکدیگر یک برنامه غذایی سالم که نیازهای شما را برآورده کرده و به تناسب وزن کمک می کنند، تنظیم می نمایند. متخصصین تغذیه برای کنترل عوارض جانبی شیمی درمانی و پرتودرمانی مانند حالت تهوع، پیشنهادات غذایی به خصوصی می دهند.
برخی از توصیه های متخصصین تغذیه عبارتند از:
پیوند مغز استخوان می تواند برخی از بیماری ها را بهبود ببخشد. اهداف پیوند مغز استخوان به شرایط فردی بیمار بستگی دارد اما معمولاً به صورت کنترل یا درمان بیماری، افزایش عمر و بهبود کیفیت زندگی بیماران است.
برخی از افراد پس از پیوند مغز استخوان دچار عوارض جانبی کمی می شوند در حالی که برخی دیگر ممکن است مشکلات چالش برانگیز زیادی را چه کوتاه مدت و چه بلند مدت تجربه کنند. شدت عوارض جانبی و موفقیت در پیوند از فردی به فرد دیگر متفاوت است و گاهی پیش بینی آن قبل از پیوند دشوار است.
در صورت بروز چالش های قابل توجه در طی مراحل پیوند، بیمار دچار دلسردی خواهد شد. با این حال، گاهی اوقات بهتر است که به یاد داشته باشیم بسیاری از افراد وجود دارند که روزهای بسیار سخت تری را در طی مراحل پیوند تجربه کرده اند اما در نهایت پیوند موفقیت آمیز داشته اند و به فعالیت های عادی خود بازگشته اند.
زندگی با پیوند مغز استخوان یا انتظار برای پیوند مغز استخوان دشوار است و داشتن ترس و نگرانی یک امر طبیعی است.
داشتن حمایت از طرف دوستان و خانواده و همچنین پیوستن به گروه پشتیبانی متشکل از افرادی که قبلاً این پیوند را تجربه کرده اند، بسیار مفید واقع خواهد شد.
