ایدکابتاژن ویکلوسل (نام تجاری: آبکما) نوعی داروی ایمنی درمانی است که برای بزرگسالان مبتلا به نوعی سرطان خون به نام مالتیپل میلوما استفاده می شود. این دارو زمانی تجویز می شود که بیماری عود کرده (برگشته) یا به درمان های قبلی پاسخ نداده باشد. این دارو یک نوع "سلول درمانی CAR T" است، به این معنی که از سلول های ایمنی خود بیمار برای مبارزه با سرطان استفاده می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره موارد و نحوه مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل، عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن ارائه می شود.
نام عمومی: ایدکابتاژن ویکلوسل
نام تجاری: آبکما
مهم: در صورت بروز هر یک از علائم زیر، فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس
- تب بالای ۳۸ درجه سانتی گراد
- گیجی و منگی
- تپش قلب سریع
- سرگیجه
- لرزش
- خستگی مفرط، تهوع یا اسهال شدید
موارد و نحوه مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل (آبکما)
ایدکابتاژن ویکلوسل برای چه مواردی استفاده می شود؟
ایدکابتاژن ویکلوسل (آبکما) عمدتاً برای درمان نوعی سرطان خون به نام مولتیپل میلوما (میلوم چندگانه) کاربرد دارد.
همچنین، پزشک معالج ممکن است بنا به صلاحدید خود، ایدکابتاژن ویکلوسل را برای درمان سایر بیماری ها نیز تجویز کند.
ایدکابتاژن ویکلوسل چگونه عمل می کند؟
ایدکابتاژن ویکلوسل نوعی داروی سلول درمانی است. این دارو یک درمان شخصی سازی شده است که از سلول های سیستم ایمنی خود بیمار برای تولید دارو استفاده می کند. به این ترتیب، ایدکابتاژن ویکلوسل قادر خواهد بود سلول های سرطانی خاص بیمار را از بین ببرد.
اشکال دارویی
ایدکابتاژن ویکلوسل به صورت تزریقی و توسط پزشک یا کادر درمان مجرب ارائه می شود.
عوارض جانبی ایدکابتاژن ویکلوسل (آبکما)
شایع ترین عوارض جانبی ایدکابتاژن ویکلوسل کدامند؟
در صورت بروز هر یک از عوارض جانبی زیر، به پزشک خود اطلاع دهید:
- تب و لرز
- سندرم آزادسازی سیتوکین
- کاهش سطح آنتی بادی ها
- عفونت ها
- درد عضلانی و استخوانی
- خستگی
- اختلالات خونی
- فشار خون پایین
- تپش قلب سریع
- اسهال
- تهوع
- سردرد
- آنسفالوپاتی (اختلال عملکرد مغز)
- تورم
- تنگی نفس
عوارض جانبی دیگری نیز ممکن است رخ دهند که در لیست بالا ذکر نشده اند. در صورت مشاهده هرگونه عارضه جانبی، با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض جانبی جدی ایدکابتاژن ویکلوسل کدامند؟
در ادامه، عوارض جانبی جدی تر ایدکابتاژن ویکلوسل، همراه با اقداماتی که در صورت بروز آن ها باید انجام دهید، شرح داده شده است:
واکنش های آلرژیک شدید
ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند باعث واکنش های آلرژیک جدی شود. در صورت بروز هر یک از علائم زیر، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس یا خس خس سینه
- تپش قلب شدید
- تب یا احساس ناخوشی عمومی
- تورم غدد لنفاوی
- تورم صورت، لب ها، دهان، زبان یا گلو
- مشکل در بلع یا احساس گرفتگی گلو
- خارش، بثورات پوستی یا برجستگی های قرمز رنگ پریده روی پوست (کهیر)
- تهوع یا استفراغ
- سرگیجه، احساس سبکی سر یا غش کردن
- گرفتگی عضلات شکم
- درد مفاصل
پاسخ ایمنی بیش از حد (سندروم آزادسازی سیتوکین و HLH / MAS)
ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند باعث بروز شرایط خطرناک و تهدیدکننده زندگی به نام های سندروم آزادسازی سیتوکین (CRS) و هیستوسیتوز هموفاگوسیتیک (HLH) / سندروم فعال شدن ماکروفاژ (MAS) شود. این شرایط زمانی رخ می دهند که سیستم ایمنی بدن شما به دارو، سرطان یا عفونت، بیش از حد واکنش نشان دهد. در صورت بروز هر یک از علائم زیر، حتی چند هفته پس از مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل، فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- تب یا لرز
- تپش قلب سریع
- سرگیجه یا احساس سبکی سر
- مشکل در تنفس
- تهوع، استفراغ یا اسهال شدید
- سردرد شدید
- کاهش میزان ادرار
- تورم در پاها، مچ پا یا ساق پا
- ضعف یا خستگی غیرعادی
مشکلات عصبی
ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند باعث بروز مشکلات عصبی، از جمله سندروم سمیت عصبی مرتبط با سلول ایمنی (ICANS) شود. در صورت بروز هر یک از علائم زیر، فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- گیجی و منگی
- تشنج
- مشکلات تعادلی
- مشکل در صحبت کردن
- لرزش
عفونت ها
ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند خطر ابتلا به عفونت ها، از جمله عفونت های جدی را افزایش دهد. در صورت ابتلا به عفونت یا بروز هر یک از علائم زیر، فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
- سوزش یا درد هنگام ادرار
- سرفه یا سرفه خونی
- تب، تعریق، لرز یا دردهای عضلانی
- تنگی نفس
- اسهال یا درد شکم
- کاهش وزن
فعال شدن مجدد عفونت های نهفته
برخی از انواع میکروب هایی که باعث عفونت می شوند (مانند باکتری ها یا ویروس ها) می توانند پس از بهبودی از عفونت، در بدن باقی بمانند. هنگامی که یک میکروب در بدن باقی می ماند اما باعث عفونت نمی شود، به آن میکروب "نهفته" گفته می شود. ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند خطر فعال شدن مجدد یک میکروب نهفته و ایجاد عفونت را افزایش دهد. قبل از شروع درمان با ایدکابتاژن ویکلوسل، اگر سابقه ابتلا به سیتومگالوویروس (CMV)، هپاتیت B، هپاتیت C یا هرگونه عفونت جدی دیگری را دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
اختلالات خونی
ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند باعث بروز اختلالات خونی مانند کاهش گلبول های قرمز (کم خونی)، کاهش پلاکت ها (ترومبوسیتوپنی) و کاهش نوتروفیل ها (نوتروپنی)، از جمله نوتروپنی تب دار شود که می تواند منجر به عفونت های خطرناک شود. برای بررسی خون خود، به طور منظم به پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز هر یک از علائم زیر اختلالات خونی، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- تب
- تنگی نفس
- پوست رنگ پریده یا مایل به زرد
- کبودی یا خونریزی آسان
- عفونت مکرر
- ضعف یا خستگی غیرعادی
- سرگیجه، سبکی سر یا احساس غش کردن
- سردرد
- تپش قلب سریع یا غیرطبیعی
کاهش آنتی بادی ها
ایدکابتاژن ویکلوسل ممکن است باعث کاهش سطح انواع خاصی از آنتی بادی ها به نام ایمونوگلوبولین ها شود. کاهش سطح ایمونوگلوبولین ها می تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. پس از مصرف این دارو، به طور منظم برای بررسی نتایج آزمایش خون خود، به پزشک مراجعه کنید.
سرطان
ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند باعث ایجاد سرطان جدید شود. در صورت بروز هرگونه علائم جدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
موارد احتیاطی و منع مصرف داروی ایدکابتاژن ویکلوسل (آبکما)
چه کسانی نباید از ایدکابتاژن ویکلوسل استفاده کنند؟
در صورتی که این دارو را مصرف کردید و دچار واکنش های آلرژیک شدید، بهتر است که مصرف دارو را قطع کرده و فورا به پزشک مراجعه کنید.
قبل از مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل چه نکاتی را باید بدانم؟
ایدکابتاژن ویکلوسل توسط پزشک یا متخصص در بیمارستان یا کلینیک تجویز و تزریق می شود.
برای تولید ایدکابتاژن ویکلوسل از سلول های ایمنی خود شما استفاده می شود، بنابراین آماده شدن دارو چند هفته طول می کشد. در مورد مراحل این فرآیند با پزشک خود صحبت کنید.
ایدکابتاژن ویکلوسل به صورت یک دوز واحد تزریق می شود. قبل از دریافت ایدکابتاژن ویکلوسل، پزشک شما داروهای خاصی را طبق یک برنامه زمان بندی مشخص تجویز خواهد کرد. حتماً در تمام جلسات حضور داشته باشید و تمام داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف کنید.
ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند بر هوشیاری و هماهنگی شما تأثیر بگذارد. حداقل به مدت هشت هفته پس از دریافت ایدکابتاژن ویکلوسل، از رانندگی یا انجام سایر فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری و هماهنگی دارند، خودداری کنید.
پس از استفاده از ایدکابتاژن ویکلوسل، نباید خون، بافت، اندام یا سلول هایی را که برای پیوند در نظر گرفته شده اند، اهدا کنید.
پس از استفاده از ایدکابتاژن ویکلوسل، ممکن است نتایج آزمایش خون شما به طور کاذب مثبت برای HIV نشان داده شود. به تمام پزشکانی که به آنها مراجعه می کنید، اطلاع دهید که ایدکابتاژن ویکلوسل دریافت کرده اید.
قبل از مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل، چه اطلاعاتی را باید به پزشک خود اطلاع دهم؟
در مورد تمام بیماری ها و داروهای تجویزی و غیرتجویزی (OTC)، ویتامین ها / مواد معدنی، محصولات گیاهی و سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. این کار به آنها کمک می کند تا تشخیص دهند که آیا ایدکابتاژن ویکلوسل برای شما مناسب است یا خیر.
به ویژه، مطمئن شوید که موارد زیر را با پزشک خود در میان می گذارید:
سابقه پزشکی
در صورت ابتلا به هر یک از موارد زیر، به پزشک خود اطلاع دهید:
- مشکلات عصبی، از جمله سابقه یا ابتلا به تشنج، سکته مغزی یا از دست دادن حافظه
- مشکلات ریوی یا تنفسی
- مشکلات قلبی
- مشکلات کبدی
- مشکلات کلیوی
- عفونت فعال
- سابقه ابتلا به هپاتیت B، سیتومگالوویروس (CMV)، هپاتیت C یا HIV
واکسیناسیون
در مورد هر واکسنی که ممکن است به آن نیاز داشته باشید با پزشک خود صحبت کنید. شما نباید از شش هفته قبل از مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل، در طول درمان و تا زمان بهبودی سیستم ایمنی خود پس از مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل، واکسن خاصی دریافت کنید. در مورد هر واکسنی که اخیراً دریافت کرده اید یا برای آن برنامه ریزی کرده اید، به پزشک خود اطلاع دهید.
بارداری
اگر باردار هستید یا فکر می کنید ممکن است باردار باشید، از ایدکابتاژن ویکلوسل استفاده نکنید. مشخص نیست که آیا ایدکابتاژن ویکلوسل می تواند به جنین آسیب برساند یا خیر، اما ممکن است در صورت رسیدن دارو به جنین، مشکلات جدی ایجاد کند. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک شما احتمالاً قبل از مصرف ایدکابتاژن ویکلوسل، آزمایش بارداری را برای شما تجویز می کند.
شیردهی
مشخص نیست که آیا ایدکابتاژن ویکلوسل وارد شیر مادر می شود یا خیر. اگر در دوران شیردهی هستید یا قصد شیردهی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
تداخلات دارویی ایدکابتاژن ویکلوسل (آبکما)
آیا ایدکابتاژن ویکلوسل با غذاها یا نوشیدنی ها تداخل دارد؟
تاکنون هیچ تداخل شناخته شده ای بین ایدکابتاژن ویکلوسل و غذاها یا نوشیدنی ها گزارش نشده است.
تاثیر مصرف الکل بر ایدکابتاژن ویکلوسل مشخص نیست، اما مصرف زیاد الکل می تواند پاسخ ایمنی بدن را کند کرده و مبارزه با عفونت و سرطان را برای بدن دشوارتر کند.
آیا ایدکابتاژن ویکلوسل با داروهای دیگر تداخل دارد؟
تاکنون هیچ تداخل شناخته شده ای بین ایدکابتاژن ویکلوسل و سایر داروها گزارش نشده است. همواره در مورد تمام داروهای تجویزی و غیرتجویزی (OTC)، ویتامین ها / مواد معدنی، محصولات گیاهی و سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید.
مصرف بیش از حد و فراموشی دوز
در صورت مصرف تصادفی بیش از حد ایدکابتاژن ویکلوسل چه باید کرد؟
در صورت مصرف بیش از حد ایدکابتاژن ویکلوسل، فورا با اورژانس (115) تماس بگیرید یا به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
در صورت فراموشی دوز ایدکابتاژن ویکلوسل چه باید کرد؟
از آنجایی که ایدکابتاژن ویکلوسل توسط پزشک در بیمارستان تزریق می شود، در صورت فراموشی یا عدم امکان حضور در نوبت تزریق، فورا با بیمارستان یا پزشک خود تماس بگیرید.
نحوه نگهداری ایدکابتاژن ویکلوسل
از آنجایی که ایدکابتاژن ویکلوسل توسط پزشک یا در بیمارستان و کلینیک تزریق می شود، نیازی به نگهداری آن در منزل نیست.
پرسش های متداول
آبکما چیست و برای چه کسانی استفاده میشود؟
آبکما یک داروی پیشرفته از نوع درمان CAR-T cell therapy است که برای درمان نوع خاصی از سرطان خون به نام مالتیپل میلوما (multiple myeloma) در بیمارانی به کار میرود که قبلاً چندین روش درمانی دیگر را امتحان کردهاند و بیماریشان همچنان فعال مانده است. این دارو از سلولهای ایمنی خودِ بیمار ساخته میشود که بهصورت ژنتیکی اصلاح شدهاند تا بتوانند سلولهای سرطانی را هدف قرار دهند و از بین ببرند.
فرآیند درمان با آبکما چگونه انجام میشود؟ آیا این دارو تزریقی است؟
درمان با آبکما یک فرآیند چندمرحلهای است. ابتدا پزشکان از بیمار نمونه خون گرفته و سلولهای T او را جدا میکنند. سپس در آزمایشگاه، این سلولها را بازبرنامهریزی (مهندسی ژنتیک) میکنند تا گیرندههایی بسازند که بتوانند سلولهای سرطانی را شناسایی کنند. بعد از آمادهسازی و تکثیر این سلولها، آنها به بدن بیمار از طریق تزریق وریدی بازگردانده میشوند.
آیا آبکما سرطان را برای همیشه درمان میکند یا فقط کنترل میکند؟
آبکما ممکن است در برخی بیماران باعث بهبودی کامل یا طولانیمدت شود، اما هنوز نمیتوان با قطعیت گفت که برای همه افراد، درمان قطعی است. در بسیاری از موارد، این دارو موجب کاهش چشمگیر حجم بیماری یا کنترل پایدار آن میشود، بهویژه در بیمارانی که به درمانهای قبلی پاسخ ندادهاند.
آیا ایدکابتاژن ویکلوسل عوارض جانبی خطرناکی دارد؟
مانند بسیاری از درمانهای ایمونوتراپی، آبکما هم میتواند عوارض جانبی جدیای داشته باشد. از جمله این عوارض میتوان به "سندروم آزادسازی سیتوکینها" (CRS) اشاره کرد که باعث تب، فشار خون پایین و اختلالات تنفسی میشود. همچنین ممکن است اختلالات عصبی مثل گیجی، خوابآلودگی شدید یا حتی تشنج ایجاد شود. به همین دلیل، مصرف آن فقط در مراکز درمانی مجهز و تحت نظر متخصصان انجام میشود.
مدت زمان اثر دارو چقدر است؟ آیا نیاز به تزریقهای مکرر دارد؟
آبکما معمولاً تنها یکبار تزریق میشود. تأثیر آن ممکن است از چند ماه تا چند سال باقی بماند. برخی بیماران پاسخ بسیار خوبی میگیرند و بیماریشان برای مدت طولانی غیرفعال میماند. اما در بعضی دیگر، ممکن است پس از مدتی بیماری برگردد و نیاز به گزینههای درمانی دیگر باشد.
برای دریافت این درمان باید چه شرایطی داشته باشم؟
بیمار باید دچار مولتیپل میلوما پیشرفته باشد و دستکم به چهار درمان قبلی پاسخ نداده باشد (مثل داروهای ایمونومدولاتور، پروتئازوم مهارکننده و آنتیبادیهای ضد-CD38). همچنین وضعیت عمومی بیمار باید به گونهای باشد که بتواند این درمان نسبتاً شدید را تحمل کند.
آیا این دارو فقط در آمریکا و اروپا در دسترس است یا در کشورهای دیگر هم استفاده می شود؟
در حال حاضر، آبکما بیشتر در آمریکا، اتحادیه اروپا و برخی کشورهای دیگر مجاز شده، اما هنوز در بسیاری از کشورها (از جمله کشورهای خاورمیانه) بهطور گسترده در دسترس نیست یا فقط در قالب کارآزماییهای بالینی ارائه میشود. شرایط دسترسی به آن بسته به سیاستهای دارویی هر کشور متفاوت است.
هزینه درمان با آبکما چقدر است؟ آیا تحت پوشش بیمه قرار میگیرد؟
هزینه درمان با آبکما بسیار بالاست و در آمریکا ممکن است بیش از ۴۰۰ هزار دلار باشد (صرفاً هزینه دارو). اگرچه بسیاری از بیمهها در کشورهای توسعهیافته بخشی یا تمام این هزینه را پوشش میدهند، اما در کشورهای دیگر ممکن است بیماران مجبور به پرداخت آزاد باشند یا به برنامههای حمایتی خاص نیاز داشته باشند.
چه مدت باید در بیمارستان بستری شد؟
بعد از تزریق سلولهای CAR-T، بیمار معمولاً به مدت ۷ تا ۱۴ روز بستری میشود تا از نظر عوارض جانبی بهشدت تحت نظر باشد. برخی عوارض ممکن است با تأخیر بروز کنند، بنابراین بیمار حتی بعد از ترخیص باید برای چند هفته دیگر بهصورت مداوم تحت پایش قرار گیرد.
آیا این درمان برای کودکان هم قابل استفاده است؟
خیر، آبکما فعلاً تنها برای بزرگسالان بالای ۱۸ سال دارای مولتیپل میلوما تأیید شده است. ایمنی و اثربخشی آن در کودکان هنوز اثبات نشده و در حال بررسی در مطالعات بالینی است.
چه تفاوتی با پیوند مغز استخوان دارد؟
آبکما از سلولهای خودِ بیمار استفاده میکند، درحالیکه در پیوند مغز استخوان معمولاً سلولهای اهداشده از دیگران استفاده میشود. آبکما یک درمان هدفمند و ژنتیکی است و سیستم ایمنی را علیه سلولهای خاصی از سرطان تحریک میکند، در حالیکه پیوند مغز استخوان بیشتر برای بازسازی سیستم خونی استفاده میشود.
آیا بعد از تزریق ایدکابتاژن ویکلوسل، بدن من تغییر دائمی میکند؟
سلولهای CAR-T وارد بدن میشوند و در برخی بیماران ممکن است برای مدت طولانی فعال باقی بمانند. اما این تغییر فقط محدود به سلولهای ایمنی است و ارثی نیست. این سلولها معمولاً بهتدریج کاهش مییابند، ولی ممکن است خاطرهای از سیستم ایمنی ایجاد کنند که در آینده هم مفید باشد.
آیا قبل از تزریق آبکما نیاز به شیمیدرمانی هست؟
بله، پیش از تزریق آبکما، بیمار معمولاً یک دوره کوتاه شیمیدرمانی موسوم به "لیمفودپلیشن" دریافت میکند تا فضای مناسبی برای عملکرد سلولهای مهندسیشده فراهم شود. این شیمیدرمانی سبکتر از درمانهای معمول است ولی نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
آیا می توانم بعد از درمان به زندگی عادی برگردم؟
اگر پاسخ درمانی خوب باشد و عوارض کنترل شود، بله. بسیاری از بیماران پس از مدتی به زندگی عادی بازمیگردند. اما در هفتهها و ماههای اول پس از درمان، لازم است مراقبتهای ویژه انجام شود، از جمله پرهیز از تماس با افراد بیمار و بررسیهای دورهای پزشکی.
آیا این درمان در آینده جایگزین سایر درمانهای سرطان میشود؟
احتمالش زیاد است. درمانهای CAR-T مانند آبکما آیندهی درمان سرطانهای خونی و حتی برخی سرطانهای جامد را تغییر خواهند داد. پژوهشها برای توسعه نسخههای ایمنتر، مؤثرتر و ارزانتر در حال انجام هستند. در سالهای آینده ممکن است آبکما و داروهای مشابه نقش محوری در درمان سرطان ایفا کنند.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.