شیمی درمانی یکی از راه های مبارزه با سرطان است، اما متأسفانه عوارض جانبی مختلفی نیز به همراه خود دارد. هر فرد، واکنش متفاوتی نسبت به شیمی درمانی، از خود نشان خواهد داد. البته نوع داروهای شیمی درمانی که استفاده می شود نیز موثر خواهد بود.
رعایت نکات زیر می تواند به کنترل برخی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی، کمک کند:
تهوع و استفراغ
با تغییر الگوهای غذایی، می توان به کاهش حالت تهوع و استفراغ کمک کرد. این تغییرات می توانند شامل موارد زیر باشند:
- به جای سه وعده بزرگ، پنج یا شش وعده غذایی سبک و کم حجم بخورید.
- بدون عجله و در آرامش غذای خود را بخورید و نوشیدنی بنوشید.
- یک ساعت قبل یا بعد از غذا، نوشیدنی میل کنید نه هنگام غذا خوردن.
- در مواردی مصرف آب سیب، چای و دمنوش زنجبیل می تواند کمک کننده باشد.
- از مصرف غذاهایی با بوی زیاد خودداری کنید، زیرا گاهی بوی تند غذاها می تواند باعث ایجاد حالت تهوع شود.
- از مصرف شیرینی ها و غذاهای سرخ شده و چرب، خودداری نمایید زیرا ممکن است باعث تحریک حالت تهوع شود.
داروها
پزشک ممکن است برای جلوگیری از حالت تهوع، داروهای ضد تهوع نیز تجویز کند.
با پزشک خود در مورد مناسب ترین داروی ضد تهوع، مشورت کنید. در برخی موارد ممکن است لازم باشد که چندین دارو مختلف مصرف شوند تا مناسب ترین دارو متناسب با شرایط بیمار پیدا شود.
طب مکمل و جایگزین
می توان طب سوزنی را نیز امتحان کرد؛ زیرا در برخی موارد این روش درمانی می تواند به تسکین حالت تهوع و استفراغ کمک کند.
تکنیک های تمدد اعصاب مانند تنفس عمیق و مدیتیشن نیز ممکن است به توقف این عوارض کمک کنند.
تغییرات احساس چشایی و مزه
برخی از انواع شیمی درمانی می توانند بر حس چشایی تأثیر بگذارند. برای لذت بردن بیشتر از خوردن غذا، رعایت نکات زیر می توانند مؤثر باشند:
- ممکن است بیمار احساس کند که طعم گوشت قرمز، متفاوت شده است؛ در این صورت، به جای آن می توان از گوشت مرغ، ماهی با طعم ملایم یا محصولات لبنی استفاده کرد.
- در صورتی که طعم غذاهای مورد علاقه تغییر کرده است، بهتر است از خوردن آنها خودداری شود تا فرد نسبت به آنها علاقه خود را از دست ندهد.
- در صورتی که احساس می کنید غذاها، طعم فلزی دارند، از قاشق های پلاستیکی استفاده کنید.
- می توان از طعم دهنده شیرین برای کمک به بهبود طعم غذای اصلی استفاده کرد.
خستگی
ممکن است که در این مدت، بیمار با احساس خستگی مواجه شود؛ اما با انجام برخی اقدامات، از جمله موارد زیر، می توان آن را کنترل کرد:
- داشتن زمان استراحت یا چرت کوتاهی در طول روز
- داشتن یک پیاده روی کوتاه می تواند انرژی را افزایش دهد.
- دریافت کمک از خانواده یا دوستان، در صورت نیاز
- متمرکز کردن انرژی خود بر روی انجام مواردضروری (اولویت بندی کارها)
در صورت تداوم احساس خستگی، با پزشک خود مشورت کنید. در برخی بیماران، شیمی درمانی می تواند باعث ایجاد کم خونی و کاهش تعداد گلبول های قرمز خون شود؛ در این صورت، پزشک، انجام آزمایش خون را توصیه کرده و در صورت نیاز، درمان لازم را برای بهبود کم خونی شروع خواهد کرد.
"شیمی مغز"
برخی افراد پس از درمان، برای زمان کوتاهی حالتی مبهم را در ذهن خود تجربه می کنند، برای کنترل این عارضه که به اصطلاح به آن "شیمی مغز"، گفته می شود، می توان روش های زیر را امتحان کرد:
- از یک دفتر برنامه ریزی برای کمک به مدیریت (و به خاطر سپردن) قرار ملاقات ها، نام ها، آدرس ها، شماره ها و لیست های کارهای روزمره خود، استفاده کنید.
- مغز خود را فعال نگه دارید. برای این کار می توان در کلاس های مختلف و سخنرانی ها شرکت کرده و یا از پازل های مختلف استفاده کرد.
- مصرف غذای سالم و خواب و فعالیت کافی
- تمرکز بر یک موضوع در یک زمان
ریزش مو
برخی از شیمی درمانی ها، نه همه آنها، می توانند باعث ریزش مو شوند. رعایت نکات زیر می تواند ریزش مو را کاهش داده و یا به کنار آمدن با آن کمک کند:
- پس از شیمی درمانی، از برس های نرم استفاده کنید. همچنین از استفاده از محصولات مرتبط با مو که دارای مواد شیمیایی هستند مانند رنگ مو یا مواد فر کردن مو، خودداری کنید.
- کوتاه کردن موها نیز می تواند آن ها را پرپشت تر نشان دهد.
- در صورت تمایل، می توان پیش از ریزش موها، کلاه گیس مد نظر خود را تهیه کنید. به این ترتیب، بهتر می توان آن را با موهای خود هماهنگ کرد.
- در هوای سرد از کلاه یا روسری استفاده کنید و از کرم ضد آفتاب برای محافظت از پوست سر خود در برابر نور خورشید استفاده کنید.
- ممکن است پوست سر، حساس و خشک باشد. آن را با شامپوها و نرم کننده های مرطوب کننده ملایم بشویید و از لوسیون های ملایم استفاده کنید.
می توان از کلاه یخ (وسیله ای که ریزش مو ناشی از برخی از انواع شیمی درمانی را کاهش می دهد) نیز استفاده کرد. این کلاه ها، پوست سر را خنک می کنند و به طور موقت جریان خون را در فولیکول های مو محدود می کنند، در نتیجه ، میزان دارویی را که به موهای سر می رسد کاهش یافته و فولیکول های مو نسبت به اثرات شیمی درمانی کمتر حساس می شوند.
حساسیت به آفتاب
ممکن است در ماه های بعد از درمان، بدن نسبت به نور خورشید حساس تر شود. برای رفع این مشکل می توان اقدامات زیر را انجام داد:
- از قرار گیری در معرض تابش مستقیم آفتاب دوری کنید، به خصوص در زمانی که پرتوهای خورشید، شدت بیشتری دارند (بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر).
- از کرم ضد آفتاب (از محصولات با طیف وسیع با SPF 30 یا بالاتر استفاده شود) و بالم لب دارای ضد آفتاب استفاده کنید.
- در بیرون از منزل شلوار بلند، پیراهن آستین بلند گشاد و کلاه لبه پهن بپوشید.
