مزوتلیوما، یک سرطان نادر و تهاجمی است که از پوشش محافظ اندام های داخلی ناشی می شود و اغلب با قرار گرفتن در معرض آزبست مرتبط است. این بیماری با علائم متنوعی بسته به محل درگیری بروز می کند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز مزوتلیوما، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
مزوتلیومای بدخیم چیست؟
مزوتلیومای بدخیم، یک نوع سرطان تهاجمی است که از لایه نازک بافتی به نام مزوتلیوم منشأ می گیرد. مزوتلیوم پوشش محافظی برای بسیاری از اندام های داخلی بدن فراهم می کند. این سرطان اغلب با پیشرفت سریع و پیش آگهی ضعیف همراه است، اما روش های درمانی متنوعی برای آن وجود دارد.
بر اساس ناحیه ای از مزوتلیوم که تحت تأثیر قرار گرفته است، پزشکان این سرطان را به انواع مختلفی تقسیم می کنند. شایع ترین نوع آن، مزوتلیومای پلورال است که بافت پوشاننده ریه ها (پلورا) را درگیر می کند. انواع دیگر شامل مزوتلیومای صفاقی (بافت اطراف شکم)، مزوتلیومای پریکارد (بافت اطراف قلب) و مزوتلیومای مربوط به بافت اطراف بیضه ها می باشد.
علائم مزوتلیومای بدخیم
علائم و نشانه های مزوتلیوما بسته به محل بروز سرطان متفاوت است:
مزوتلیوما پلورال، که بر بافت اطراف ریه ها تأثیر می گذارد:
- درد قفسه سینه
- سرفه دردناک
- تنگی نفس
- توده های غیرطبیعی بافتی زیر پوست قفسه سینه
- کاهش بدون دلیل وزن
مزوتلیومای صفاقی، که در بافت شکم ایجاد می شود:
- درد شکم
- تورم شکم
- حالت تهوع
- کاهش بدون دلیل وزن
انواع دیگر مزوتلیوما
به دلیل نادر بودن، علائم و نشانه های انواع دیگر مزوتلیوما به خوبی شناخته نشده اند. مزوتلیومای پریکارد ممکن است با مشکل تنفسی و درد قفسه سینه بروز کند، در حالی که مزوتلیومای مربوط به بیضه ها معمولاً به صورت تورم یا توده ای در بیضه ظاهر می شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده علائم و نشانه های نگران کننده، باید به پزشک مراجعه کنید. علائم و نشانه های مزوتلیوما غیراختصاصی هستند و به دلیل نادر بودن این بیماری، احتمال ارتباط آن ها با سایر بیماری ها بیشتر است. با این حال، اگر علائم و نشانه های مداوم، غیرمعمول یا آزاردهنده را تجربه می کنید، برای ارزیابی آن ها به پزشک مراجعه کنید. اگر سابقه قرار گرفتن در معرض آزبست را دارید، حتماً این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
علل ابتلا به مزوتلیومای بدخیم
به طور کلی، سرطان زمانی آغاز می شود که مجموعه ای از جهش های ژنتیکی در داخل یک سلول رخ می دهد و باعث رشد خارج از کنترل آن می شود. علت دقیق جهش های ژنتیکی اولیه که منجر به مزوتلیوما می شوند هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما محققان عواملی را شناسایی کرده اند که ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند. احتمالاً سرطان ها ناشی از تعامل بین عوامل متعددی مانند استعداد ارثی، محیط، شرایط بهداشتی و شیوه زندگی هستند.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
اصلی ترین عامل خطر ابتلا به مزوتلیوما، قرار گرفتن در معرض آزبست است.
آزبست یک ماده معدنی است که به طور طبیعی در محیط یافت می شود. الیاف آزبست قوی و مقاوم در برابر گرما هستند و به همین دلیل در محصولات عایق، لنت ترمز، کف پوش ها و بسیاری محصولات دیگر استفاده می شوند.
هنگام استخراج آزبست یا برداشتن عایق های حاوی آن، گرد و غبار حاوی الیاف آزبست در هوا منتشر می شود. استنشاق این گرد و غبار باعث ورود الیاف به ریه ها یا معده می شود. در آنجا، این الیاف می توانند باعث تحریک شده و در نهایت منجر به مزوتلیوما شوند. روند دقیق این اتفاق هنوز مشخص نیست، اما متخصصان معتقدند که ممکن است این تأثیرگذاری 20 تا 40 سال طول بکشد.
اغلب افراد سالم که در معرض آزبست قرار می گیرند، هرگز به مزوتلیوما مبتلا نمی شوند. با این حال، برخی افراد حتی با تماس کوتاه مدت نیز به این بیماری دچار می شوند. این نشان می دهد که عوامل دیگری نیز در ابتلا نقش دارند. برای مثال، ممکن است برخی افراد از نظر ژنتیکی استعداد بیشتری برای ابتلا داشته باشند.
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به مزوتلیوما را افزایش دهند عبارتند از:
- سابقه قرار گرفتن در معرض آزبست: اگر در محل کار یا خانه به طور مستقیم با الیاف آزبست تماس داشته باشید، خطر ابتلا به مزوتلیوما به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
- زندگی با فردی که با آزبست کار می کند: افرادی که با آزبست کار می کنند، می توانند الیاف آن را روی پوست و لباس خود حمل کرده و به خانه بیاورند. قرار گرفتن در معرض این الیاف در طول سال ها می تواند سایر اعضای خانواده را در معرض خطر مزوتلیوما قرار دهد. افرادی که با سطوح بالایی از آزبست سروکار دارند، می توانند با دوش گرفتن و تعویض لباس قبل از ترک محل کار، خطر انتقال الیاف آزبست را کاهش دهند.
- سابقه خانوادگی ابتلا به مزوتلیوما: در صورت ابتلای والدین، خواهر، برادر یا فرزندان به مزوتلیوما، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در شما نیز افزایش یابد.
- پرتودرمانی قفسه سینه: سابقه پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
عوارض بیماری
با گسترش مزوتلیومای ریه (پلورال)، فشار بر اندام های موجود در قفسه سینه افزایش می یابد. این فشار می تواند عوارض زیر را ایجاد کند:
- مشکل تنفسی
- درد قفسه سینه
- مشکل در بلع
- درد ناشی از فشار به اعصاب و نخاع
- تجمع مایعات در قفسه سینه (پلورال افیوژن) که می تواند بر ریه مجاور فشار وارد کرده و تنفس را دشوار کند.
پیشگیری از بروز بیماری
کاهش قرار گرفتن در معرض آزبست می تواند خطر بروز این بیماری را کاهش دهد.
بیشتر افراد مبتلا به مزوتلیوما در محل کار خود در معرض الیاف آزبست قرار گرفته اند. افراد زیر بیشتر ممکن است با الیاف آزبست مواجه شوند:
- استخراج کنندگان آزبست
- برق کاران
- لوله کش ها
- عایق کاران
- کارگران کشتی سازی
- کارگران تخریب سازه ها
- مکانیک های بخش ترمز ماشین آلات
- برخی از پرسنل نظامی
- بازسازی کنندگان خانه
از کارفرمای خود بپرسید که آیا در معرض آزبست قرار دارید یا خیر و مقررات ایمنی مربوطه را رعایت کنید.
از تمام اقدامات احتیاطی ایمنی مانند استفاده از تجهیزات محافظ در محل کار خود پیروی کنید. همچنین ممکن است لازم باشد قبل از استراحت ناهار یا رفتن به خانه دوش بگیرید و لباس کار خود را عوض کنید. در مورد سایر اقدامات احتیاطی که می توانید برای محافظت از خود در برابر آزبست انجام دهید، با پزشک خود مشورت کنید.
در خانه ها و ساختمان های قدیمی ممکن است آزبست وجود داشته باشد. در بسیاری از موارد، حذف آزبست خطرناک تر از دست نخورده باقی ماندن آن است، زیرا شکستن آزبست می تواند باعث انتشار الیاف در هوا شود که قابل استنشاق هستند. برای شناسایی آزبست در خانه خود با کارشناسان آموزش دیده مشورت کنید. این متخصصان هوای خانه را برای تشخیص میزان خطر آزبست آزمایش می کنند. از خارج کردن آزبست از خانه خود خودداری کنید و یک متخصص واجد شرایط را برای این کار استخدام کنید.
تشخیص مزوتلیومای بدخیم
در صورت وجود علائم و نشانه های مشکوک، اولین قدم معاینه فیزیکی است تا وجود توده یا علائم غیرمعمول بررسی شود و در صورت لزوم، آزمایش های دیگر تجویز گردد. اسکن های تصویربرداری مانند رادیوگرافی قفسه سینه و توموگرافی کامپیوتری (CT) از قفسه سینه یا شکم برای بررسی این ناهنجاری ها مورد استفاده قرار می گیرند.
بر اساس یافته های اولیه، آزمایش های دیگری نیز ممکن است انجام شود:
بیوپسی: روشی برای برداشتن نمونه کوچکی از بافت جهت بررسی های بیشتر است. بیوپسی تنها راه قطعی تشخیص مزوتلیوما محسوب می شود. پزشک با توجه به ناحیه درگیر بدن، روش بیوپسی مناسب را انتخاب می کند.
گزینه های نمونه برداری عبارتند از:
- آسپیراسیون با سوزن ظریف (Fine-needle aspiration): پزشک با استفاده از یک سوزن نازک که وارد قفسه سینه یا شکم می شود، مایع یا قطعه کوچکی از بافت مشکوک را برمی دارد.
- توراکوسکوپی (Thoracoscopy): این روش به جراح اجازه می دهد تا داخل قفسه سینه را مشاهده کند. جراح یک یا چند برش کوچک بین دنده ها ایجاد کرده و لوله ای مجهز به دوربین ویدئویی کوچک را وارد حفره قفسه سینه می کند. ابزارهای جراحی مخصوص به جراح امکان برداشتن نمونه کوچکی از بافت برای آزمایش را می دهند. این روش گاهی جراحی توراکوسکوپی با کمک ویدئو (VATS) نیز نامیده می شود.
- لاپاراسکوپی (Laparoscopy): این روش به جراح کمک می کند تا داخل شکم را ببیند. جراح با استفاده از یک یا چند برش کوچک روی شکم، یک دوربین کوچک و ابزارهای جراحی ویژه را برای برداشتن نمونه کوچکی از بافت جهت بررسی وارد بدن می کند.
- توراکوتومی (Thoracotomy): یک عمل جراحی است که در آن قفسه سینه بین دنده ها باز می شود تا جراح بتواند علائم بیماری را بررسی کند و نمونه ای از بافت برای آزمایش بردارد.
- لاپاراتومی (Laparotomy): عمل جراحی است که برای باز کردن شکم و بررسی علائم بیماری انجام می شود. در این روش نیز نمونه ای از بافت برای آزمایش برداشته می شود.
نمونه بافت برداشته شده زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا بافت های غیرطبیعی و نوع سلول های درگیر در بیماری مشخص شوند. نوع مزوتلیوما به تعیین برنامه درمانی کمک می کند.
تعیین مرحله سرطان
پس از تشخیص مزوتلیوما، پزشک از آزمایش های دیگر برای تعیین میزان گسترش یا مرحله سرطان استفاده می کند. آزمایش های تصویربرداری که می توانند به تعیین مرحله سرطان کمک کنند عبارتند از:
- CT اسکن قفسه سینه و شکم
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- توموگرافی با انتشار پوزیترون (PET)
مراحل مزوتلیومای پلورا به شرح زیر است:
- مرحله I: سرطان لوکال در نظر گرفته می شود، به این معنی که محدود به یک بخش از پوشش ریه (پلورا) است.
- مرحله II: سرطان ممکن است فراتر از پوشش ریه رفته و به دیافراگم یا خود ریه گسترش یافته باشد.
- مرحله III: سرطان به ساختارهای دیگر داخل قفسه سینه گسترش یافته و ممکن است غدد لنفاوی مجاور را نیز درگیر کرده باشد.
- مرحله IV: بیماری پیشرفته است و بیشتر بخش های قفسه سینه را درگیر کرده است. قرار گرفتن در مرحله چهارم نشان می دهد که مزوتلیوما به قسمت های دیگر بدن مانند مغز، کبد و غدد لنفاوی دوردست نیز گسترش پیدا کرده است.
به دلیل نادر بودن سایر انواع مزوتلیوما و عدم انجام مطالعات کافی، هنوز سیستم مرحله بندی استانداردی برای آن ها ارائه نشده است.
درمان مزوتلیومای بدخیم
درمان مزوتلیوما به عوامل مختلفی از جمله سلامت کلی بیمار، مرحله و محل سرطان بستگی دارد.
متأسفانه، اغلب موارد مزوتلیوما تهاجمی بوده و معمولاً در مراحل پیشرفته و زمانی که برداشتن کامل سرطان از طریق جراحی امکان پذیر نیست، تشخیص داده می شوند. با این حال، درمان های کلی برای این بیماری عبارتند از:
عمل جراحی
ممکن است جراحی برای برداشتن مزوتلیوما در مراحل اولیه انجام شود. در برخی موارد، جراحی می تواند سرطان را درمان کند. گاهی اوقات برداشتن تمام توده سرطانی امکان پذیر نیست. در این شرایط، جراحی ممکن است تنها به کاهش علائم و نشانه های ناشی از مزوتلیوما کمک کند. گزینه های جراحی شامل:
- جراحی برای کاهش تجمع مایع (پلورودزیس/پریتونئودزیس): برای تخلیه مایع از قفسه سینه یا شکم و جلوگیری از تجمع مجدد آن.
- جراحی برای برداشتن بافت اطراف ریه یا شکم (پلورکتومی/دکورتیکاسیون یا پریتونکتومی): برای برداشتن بافت سرطانی اطراف ریه ها یا اندام های شکمی به منظور کاهش علائم.
- جراحی برای برداشتن حداکثر بافت سرطانی (جراحی سیتوریداکتیو): برای برداشتن هرچه بیشتر توده سرطانی، حتی اگر برداشتن کامل امکان پذیر نباشد.
- جراحی برای برداشتن ریه و بافت اطراف آن (پنومونکتومی خارج پلورال): برداشتن ریه آسیب دیده و بافت های اطراف آن در موارد خاصی از مزوتلیومای پلورال.
شیمی درمانی
استفاده از داروهای شیمیایی برای کشتن سلول های سرطانی. شیمی درمانی سیستمیک می تواند رشد مزوتلیوما را کند کرده یا آن را کوچک کند و ممکن است قبل یا بعد از جراحی یا به تنهایی استفاده شود. در مزوتلیومای صفاقی، ممکن است شیمی درمانی مستقیماً به داخل حفره شکم تزریق شود (شیمی درمانی داخل صفاقی).
پرتو درمانی (رادیوتراپی)
استفاده از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی در یک ناحیه خاص. ممکن است بعد از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده یا برای کاهش علائم در سرطان پیشرفته استفاده شود.
سایر درمان ها
- ایمونوتراپی: استفاده از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان. داروهای ایمونوتراپی می توانند به سیستم ایمنی کمک کنند تا سلول های سرطانی را شناسایی کرده و از بین ببرد.
- درمان هدفمند: استفاده از داروهایی که به طور خاص به سلول های سرطانی حمله می کنند. این داروها معمولاً به طور روتین برای مزوتلیوما استفاده نمی شوند، اما ممکن است بر اساس نتایج آزمایش های ژنتیکی روی تومور توصیه شوند.
- آزمایش های بالینی: مطالعات تحقیقاتی برای ارزیابی روش های درمانی جدید. شرکت در یک کارآزمایی بالینی ممکن است فرصتی برای دسترسی به درمان های نوظهور فراهم کند.
درمان انواع دیگر مزوتلیوما
مزوتلیومای پریکارد و مزوتلیومای تونیکا واژینالیس بسیار نادر هستند. درمان اغلب شامل برداشتن سرطان از طریق جراحی در مراحل اولیه است. بهترین روش برای درمان مراحل پیشرفته تر هنوز به طور کامل مشخص نشده است و پزشکان ممکن است بر اساس شرایط هر فرد درمان خاصی را در نظر بگیرند.
درمان جایگزین
هیچ درمان جایگزینی برای مزوتلیوما مفید نبوده است. اما درمان های مکمل ممکن است به کنترل علائم و نشانه های مزوتلیوما کمک کنند. گزینه ها را با پزشک خود در میان بگذارید.
این بیماری می تواند باعث ایجاد فشار در قفسه سینه شده و احساس تنگی نفس دائمی و دشواری در تنفس را به همراه داشته باشد. پزشک ممکن است استفاده از اکسیژن مکمل یا داروها را برای راحتی بیشتر توصیه کند، اما اغلب این موارد کافی نیستند. ترکیب روش های درمانی توصیه شده پزشک با رویکردهای مکمل می تواند به احساس بهتری کمک کند.
درمان های مکملی که ممکن است در کمک به افراد برای مقابله با ناراحتی مؤثر باشند عبارتند از:
- طب سوزنی: استفاده از سوزن های نازک که در نقاط خاصی از پوست قرار داده می شوند.
- آموزش تنفس صحیح: یک پرستار یا فیزیوتراپیست می تواند روش های تنفسی را آموزش دهد که در هنگام احساس تنگی نفس از آن ها استفاده کنید. این تکنیک ها به کنترل تنفس کمک می کنند.
- تمرینات آرامش بخش: تنفس آهسته و شل کردن گروه های مختلف عضلانی به آرامش و تنفس راحت تر کمک می کند. پزشک ممکن است شما را به یک درمانگر ارجاع دهد تا تمرینات آرام سازی را آموزش دهد.
- استفاده از پنکه: هدایت پنکه به سمت صورت می تواند به کاهش احساس تنگی نفس کمک کند.
مراقبت و پشتیبانی
تشخیص مزوتلیوما نه تنها برای فرد بیمار بلکه برای خانواده و دوستان نیز می تواند دشوار باشد. برای سازگاری با این وضعیت، سعی کنید:
- اطلاعات کافی کسب کنید: سؤالات خود را یادداشت کرده و از پزشک بپرسید. از تیم مراقبت های پزشکی خود برای درک بهتر بیماری کمک بخواهید.
- با یک شبکه پشتیبانی ارتباط برقرار کنید: دوستان نزدیک یا خانواده می توانند در انجام کارهای روزمره و همراهی در قرار ملاقات ها و درمان ها کمک کنند.
- با افراد دیگری که این بیماری را تجربه کرده اند ارتباط برقرار کنید: صحبت با افرادی که شرایط مشابهی دارند می تواند مفید باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت مشاهده علائم و نشانه های نگران کننده، ابتدا به پزشک خانواده خود مراجعه کنید. اگر پزشک مشکوک به مزوتلیوما باشد، ممکن است شما را به متخصص سرطان ارجاع دهد.
از آنجا که زمان ملاقات با پزشک محدود است و اطلاعات زیادی برای رد و بدل شدن وجود دارد، بهتر است برای آن آماده باشید. در اینجا مواردی برای کمک به شما در آماده شدن برای ملاقات با پزشک آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
- از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات آگاه باشید. هنگام تعیین وقت، بپرسید که آیا لازم است کار خاصی مانند محدود کردن رژیم غذایی انجام دهید یا خیر.
- علائمی را که تجربه می کنید یادداشت کنید، از جمله علائمی که به نظر نمی رسد ارتباطی با مشکل فعلی شما داشته باشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
- نام و مقدار تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید را یادداشت کنید.
- هرگونه پرونده پزشکی مرتبط، مانند عکس های رادیولوژی قبلی قفسه سینه، را همراه داشته باشید.
- یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را همراه داشته باشید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمام اطلاعات ارائه شده در طول ملاقات دشوار است. همراه داشتن یک نفر می تواند به یادآوری نکات مهم کمک کند.
زمان شما با پزشک محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سؤالات می تواند به شما کمک کند تا از وقت خود نهایت استفاده را ببرید. سؤالات خود را از مهم ترین به کم اهمیت ترین اولویت بندی کنید. در مورد مزوتلیوما، برخی از سؤالات اساسی که بهتر است از پزشک بپرسید عبارتند از:
- چه عاملی احتمالاً باعث ایجاد علائم یا بیماری من شده است؟
- سایر علل احتمالی این علائم چیست؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
- آیا می توانم عکس های رادیولوژی یا اسکن های خود را ببینم؟
- بهترین اقدام درمانی چیست؟
- گزینه های جایگزین درمانی که شما پیشنهاد می کنید چیست؟
- به بیماری های دیگری نیز مبتلا هستم، چگونه می توانم به بهترین نحو این وضعیت را مدیریت کنم؟
- آیا محدودیت هایی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- چه بروشورها یا منابع اطلاعاتی دیگری در دسترس هستند؟ چه وب سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنید؟
- آیا نیاز به مراجعه مجدد دارم؟
علاوه بر این سؤالات، در پرسیدن هر سؤال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً سؤالاتی از شما خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخ دادن به آن ها به شما امکان می دهد زمان بیشتری را برای پوشش سایر نکات مورد نظرتان داشته باشید. سؤالاتی که پزشک ممکن است بپرسد عبارتند از:
- چه زمانی برای اولین بار علائم را تجربه کردید؟
- علائم مداوم بوده اند یا گاه به گاه؟
- شدت علائم چقدر است؟
- چه عواملی علائم را بهبود می بخشند؟
- چه عواملی علائم را بدتر می کنند؟
- آیا تنفس عمیق باعث درد می شود؟
- آیا علائم بر توانایی شما در انجام فعالیت های روزمره تأثیر گذاشته است؟
- آیا سابقه کار با آزبست را دارید؟
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.