سرطان تخمدان

سرطان تخمدان یکی از انواع سرطان است که منشأ آن از تخمدان‌ها یا نواحی مرتبط لوله‌های فالوپ و صفاق می باشد. زنان دارای دو تخمدان هستند که در لگن قرار دارند، یکی در هر طرف رحم. تخمدان ها هورمون های زنانه را می سازند و برای تولید مثل تخمک تولید می کنند. سرطان زمانی شروع می شود که سلول های بدن شروع به رشد خارج از کنترل می کنند. تقریباً سلول‌های هر قسمت از بدن می‌توانند سرطانی شوند و گسترش پیدا کنند. در ادامه اطلاعاتی در مورد چگونگی شروع و گسترش سرطان، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

نگاه کلی

سیستم تولید مثل زنان شامل دو تخمدان در هر طرف از بدن می باشد. تخمدان هایی که به اندازه بادام می باشند، تخمک و هورمون های پروژسترون و استروژن تولید می کنند.
سرطان تخمدان تا زمانی که در لگن و شکم گسترش نیابد، قابل شناسایی نمی باشد. در مرحله آخر سرطان تخمدان، درمان دشوارتر می باشد. در بیشتر مراحل اولیه سرطان تخمدان که بیماری محدود به تخمدان می شود، درمان موفقیت آمیز می باشد.

علائم

مراحل اولیه سرطان تخمدان، به ندرت علائم ایجاد می کند. مراحل پیشرفته سرطان تخمدان، علائم کم و غیر اختصاصی ایجاد می کند که با موارد شایع و خوش خیم اشتباه گرفته می شوند.

علائم سرطان تخمدان عبارتند از:

• نفخ یا تورم شکم
• احساس سیری به سرعت پس از غذا خوردن
• کاهش وزن
• احساس ناراحتی در ناحیه لگن
• تغییر وضعیت دفع، مانند یبوست
• تکرر ادرار

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در صورت بروز علائم نگران کننده به پزشک مراجعه شود.
در صورت داشتن سابقه خانوادگی سرطان تخمدان یا پستان، با پزشک در مورد خطر ابتلا به آن ها صحبت شود. پزشک بیمار را به مشاور ژنتیک معرفی می کند تا در مورد آزمایش برخی جهش های ژنی که خطر ابتلا به سرطان تخمدان و پستان را افزایش می دهند، صحبت کنند.

علل بیماری

هنوز عواملی که منجر به سرطان تخمدان می شوند مشخص نشده اند، البته پزشکان عواملی را که خطر ابتلا به بیماری را افزایش می دهد، شناسایی کرده اند.

به طور کلی جهش در DNA سلول، باعث بروز سرطان می شود. جهش سبب سرعت بخشیدن در رشد و تقسیم سلول می شود و توده ای از سلول های غیر طبیعی را ایجاد می کند. حتی اگر سلول های طبیعی از بین بروند، سلول های غیر طبیعی به زندگی ادامه خواهند داد. این سلول ها به بافت های مجاور حمله کرده و از تومور اولیه جدا شده و در سایر نقاط بدن پخش می شوند (متاستاز).

انواع سرطان تخمدان

نوع سرطان تخمدان توسط نوع سلول شروع کننده سرطان تعیین می شود. انواع سرطان تخمدان عبارتند از:

• تومورهای اپیتلیال، که از لایه بافت نازکی که قسمت بیرون تخمدان را می پوشاند شروع می شود. تومورهای اپیتلیال، 90% سرطان های تخمدان را تشکیل می دهند.
• تومورهای استروما، که از بافت تخمدان که حاوی سلول های تولید کننده هورمون می باشند، شروع می شود. این تومورها زودتر از سایر تومورهای تخمدانی تشخیص داده می شوند. تومورهای استروما، 7% تومورهای تخمدان را تشکیل می دهند.
• تومورهای سلول های زایا، که از سلول های تولید کننده تخمک شروع می شوند. این نوع نادر از سرطان تخمدان در زنان جوان تر اتفاق می افتد.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

عواملی که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهند عبارتند از:

• سن بالا. سرطان تخمدان در هر سنی رخ می دهد اما بیشتر زنان 50 تا 60 ساله را درگیر می کند.
• جهش های ژنی ارثی. درصد کمی از سرطان های تخمدان ناشی از جهش های ژنی ارثی می باشد. ژن های BRCA1 و BRCA2 ژن های شناخته شده ای در افزایش خطر سرطان تخمدان و پستان می باشند.
• جهش های ژنی دیگر، از جمله موارد مرتبط با سندرم لینچ، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهند.
• سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان. در صورت ابتلای خویشاوندان به سرطان تخمدان، خطر ابتلا به این بیماری افزایش می یابد.
• درمان جایگزینی هورمون استروژن، به خصوص استفاده ی طولانی مدت با دوزهای بالا.
• سن شروع و پایان قاعدگی. شروع قاعدگی در سنین پایین یا پایان قاعدگی در سنین بالاتر، هردو خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهند.

پیشگیری از بروز بیماری

هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد. اما روش هایی برای کاهش خطر وجود دارند:

• در نظر گرفتن مصرف قرص های ضد بارداری. از پزشک در مورد مناسب بودن قرص های ضد بارداری سؤال شود. استفاده از قرص های ضد بارداری خوراکی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهد، اما از طرفی این داروها مزایا و خطراتی دارند که باید در مورد این ها با پزشک صحبت کرد.
• در میان گذاشتن عوامل خطرساز با پزشک. در صورت سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان یا تخمدان، باید آن را پزشک در میان گذاشت. پزشک در مورد خطرساز بودن این عوامل با بیمار صحبت خواهد کرد. در برخی موارد پزشک بیمار را به مشاور ژنتیک ارجاع می دهد تا او لزوم انجام آزمایش ژنتیک را برای بیمار بررسی کند. در صورت وجود جهش ژنی ک خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهد، نیاز به جراحی برداشتن تخمدان برای جلوگیری از سرطان می باشد.

تشخیص

آزمایش های تشخیصی سرطان تخمدان شامل موارد زیر می شوند: 

• معاینه لگن. طی معاینه لگن، پزشک با کمک دستکش، دست خود را وارد واژن می کند و دست دیگر را روی شکم فشار می دهد تا اعضای لگن را لمس کند. همچنین پزشک، دستگاه تناسلی خارجی، واژن و دهانه رحم را به طور بصری معاینه می کند.
• آزمایش های تصویر برداری. آزمایش هایی مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن شکم یا لگن، اندازه، شکل و ساختار تخمدان را تعیین می کنند.
• آزمایش خون. آزمایش خون، عملکرد عضو را بررسی کرده و سلامت کلی را تعیین کند.
  خون از نظر نشانگرهای توموری که نشان دهنده سرطان می باشند، آزمایش می شود. به عنوان مثال، آزمایش آنتی ژن سرطانی CA125، پروتئینی را که در سطح سلول های سرطانی تخمدان یافت می شود، تشخیص می دهد. این آزمایش ها وجود یا عدم وجود سرطان را تعیین نمی کنند بلکه سرنخی برای تشخیص می باشند.
• جراحی. گاهی اوقات پزشک تا زمانی که بیمار تحت جراحی برای برداشتن تخمدان و آزمایش برای تشخیص علائم سرطان قرار نگیرد، از تشخیص بیماری مطمئن نمی باشد.

پس از تأیید ابتلا به سرطان، پزشک از اطلاعات آزمایش ها برای تعیین مرحله ی سرطان استفاده می کند. مراحل سرطان تخمدان با اعداد رومی از I تا IV نشان داده می شوند، که کمترین مرحله آن نشان دهنده ی محدود بودن سرطان به تخمدان می باشد. در مرحله چهارم، سرطان به مناطق دور دست بدن گسترش یافته است.

درمان

درمان سرطان تخمدان ترکیبی از جراحی و شیمی درمانی می باشد.

جراحی

درمان سرطان تخمدان به صورت های زیر می باشد:

• جراحی برداشتن یک تخمدان. در مراحل اولیه سرطان که سرطان از تخمدان گسترش نیافته است، جراحی شامل برداشتن یک تخمدان آسیب دیده و لوله فالوپ آن می باشد. این روش، توانایی بچه دار شدن را حفظ می کند.
• جرحی برداشتن هردو تخمدان. اگر سرطان به هردو تخمدان محدود باشد، جراح هردو تخمدان و لوله های رحمی آن ها را خارج می کند. در این روش چون رحم دست نخورده است، بچه دار شدن با کمک تخمک منجمد شده یا دریافت تخمک از فرد اهدا کننده، انجام می شود.
• جراحی برداشتن هر دو تخمدان و رحم. در صورت گسترش سرطان و عدم تمایل بیمار به فرزند آوری، جراح تخمدان ها، لوله های رحمی، رحم، گره های لنفاوی اطراف و بافت چربی شکم را خارج می کند.
• جراحی سرطان پیشرفته. در صورت ابتلا به سرطان پیشرفته، پزشک شیمی درمانی همراه با جراحی را برای حذف هرچه بیشتر سلول های سرطانی تجویز می کند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی نوعی درمان دارویی است که با استفاده از مواد شیمیایی، سلول های با سرعت رشد بالا از جمله سلول های سرطانی را از بین می برد. داورهای شیمی درمانی یا داخل وریدی تزریق می شوند و یا به صورت خوراکی می باشند. بعضی اوقات داروها مستقیماً به شکم تزریق می شوند (شیمی درمانی داخل صفاقی).
شیمی درمانی بعد از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده می شود. همچنین در مواردی می توان از آن قبل از جراحی استفاده نمود.

درمان هدفمند

در درمان هدفمند از داروهایی که آسیب پذیری های خاص در سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند، استفاده می شود. داروهای درمان هدفمند مختص درمان سرطان تخمدانی است که عود کرده یا در برابر سایر درمان ها مقاومت می کند. پزشک برای تشخیص تأثیر گذاری روش درمانی، سلول های سرطان را مورد آزمایش قرار می دهد.
درمان هدفمند جزو موارد پر استفاده در تحقیقات سرطانی می باشد. بسیاری از آزمایش های بالینی در حال بررسی روش های درمانی جدید می باشند.

مراقبت حمایتی (تسکینی)

مراقبت تسکینی که به تسکین درد و سایر علائم بیماری متمرکز می شود، مراقبت پزشکی ویژه محسوب می شود. متخصصان، خانواده و سایر پزشکان در ارائه سطح اضافی از پشتیبانی برای تکمیل مراقبت ها، همکاری می کنند. مراقبت های تسکینی همراه درمان های تهاجمی مانند جراحی و شیمی درمانی استفاده می شود.

از مراقبت تسکینی همراه با سایر روش های درمانی، به فرد بیمار حس بهتر و عمر طولانی تری می بخشد.
مراقبت های تسکینی توسط تیمی از پزشکان، پرستاران و سایر افراد متخصص آموزش دیده ارائه می شود. هدف تیم مراقبت های تسکینی، بهبود کیفیت زندگی بیمار و خانواده آنها می باشد.

راهکارهایی برای کنارآمدن با بیماری

درک ابتلا به سرطان تخمدان، طاقت فرسا و ترسناک می باشد. با گذشت زمان روش های کنار آمدن با احساسات پیدا خواهند شد، اما در این بین می توان از موارد زیر کمک گرفت:

• پیدا کردن شخصی برای صحبت با او. بیمار از صحبت در مورد احساسات خود با دوست یا اعضای خانواده احساس بهتری کسب خواهد کرد یا می تواند به گروه پشتیبانی رسمی بپیوندد. گروهای حمایتی برای خانواده های بازماندگان سرطان نیز در دسترس هستند.
• کمک خواستن از بقیه. درمان های سرطان طاقت فرسا می باشند، بنابراین در مورد اینکه چه چیزهایی مفید می باشند به بقیه اطلاع داده شود.
• تعیین اهداف معقول و منطقی. داشتن هدف به کنترل احساسات کمک می کند. می تواند اهداف قابل دستیابی را مد نظر قرار داد.
• وقت گذاشتن برای خود. خوب غذا خوردن، آرامش و استراحت کافی به مقابله با استرس و خستگی ناشی از سرطان کمک می کند.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

در صورت مشاهده علائم نگران کننده، به پزشک عمومی یا متخصص زنان مراجعه شود.
در صورت مشکوک بودن پزشک به سرطان تخمدان، بیمار را به متخصص زنان و زایمان یا متخصص سرطان ارجاع می دهد.

آن چه می توانید انجام دهید

آگاهی از هرگونه محدودیت قبل مراجعه، مانند نخوردن غذای جامد در روز قبل مراجعه

• نوشتن علائم، از جمله مواردی که به نظر نمی رسد با بیماری ارتباطی داشته باشد.
• نوشتن اطلاعات مهم پزشکی، از جمله ابتلا به سایر بیماری.
• نوشتن اطلاعات مهم شخصی، از جمله تغییرات عمده یا عوامل استرس زا در زندگی.
• تهیه لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل ها.
• درخواست همراهی به یکی از اقوام یا دوستان، برای به خاطر سپردن سخنان پزشک.
• نوشتن سؤالاتی که بیمار می خواهد بپرسد.

سؤالاتی که می توان از پزشک پرسید

• علت علائم چیست؟
• به چه آزمایش هایی نیاز می باشد؟
• چه روش های درمانی مناسب هستند و عوارض جانبی آنها چیست؟
• از این بیماری چه شرایطی را پیش بینی می کنید؟
• در صورت تمایل به فرزندآوری، چه روش هایی مناسب می باشند؟
• در صورت ابتلا به سایر بیماری ها، چگونه آنها با هم به بهترین نحو مدیریت شوند؟

علاوه بر پرسیدن سؤالات آماده، از پرسیدن سؤالات دیگر که هنگام مراجعه پیش می آید، دریغ نشود.

از پزشک چه انتظاری می رود

پزشک تعدادی سؤال خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ به سؤالات در صرفه جویی زمان برای پرداختن به نکات بیشتر، مفید می باشد. سؤالاتی که معمولاً پرسیده خواهند شد عبارتند از:

• علائم از چه زمانی شروع شدند و شدت آنها چقدر است؟
• علائم مداوم هستند یا گذرا؟
• چه چیزهایی علائم را بهتر یا بدتر می کنند؟
• آیا خویشاوندان به سرطان تخمدان یا پستان مبتلا شده اند؟
• سابقه ی سرطان های دیگر در خانواده وجود دارد؟