سارکوم نوعی سرطان نادر است که می تواند در استخوان ها و بافت های همبند بدن مانند چربی، ماهیچه، رگ های خونی، اعصاب و بافت های اطراف استخوان ها و مفاصل ایجاد شود. این بیماری می تواند از سر تا نوک پا در هر قسمتی از بدن به وجود آید. از آنجا که سارکوم علائم متفاوتی دارد و می تواند در هر سنی افراد را درگیر کند، افزایش آگاهی درباره آن اهمیت زیادی دارد.
سارکوم چیست؟
سارکوم نوعی سرطان است که در استخوان و یا بافت های نرم بدن شکل می گیرد. بافت های نرم، ساختارهای دیگر بدن را احاطه کرده و از آن ها محافظت می کنند. این بافت ها شامل ماهیچه، چربی، تاندون ها، غضروف، رباط ها، رگ های خونی و اعصاب هستند. سارکوم زمانی ایجاد می شود که سلول های نابالغ استخوان یا بافت نرم، تغییراتی در DNA خود پیدا کرده و به سلول های سرطانی تبدیل شده و به روشی غیرقابل کنترل رشد می کنند. این سلول ها ممکن است در نهایت توده یا توموری را تشکیل دهند که می تواند به بافت های سالم مجاور حمله کند. در صورت عدم درمان، سرطان می تواند از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر اندام ها گسترش یابد (متاستاز).
آمار و شیوع سارکوم
سارکوم یک عارضه نادر محسوب می شود و تنها حدود 1 درصد از کل تشخیص های سرطان در بزرگسالان و تقریباً 15 درصد از تشخیص های سرطان در دوران کودکی را تشکیل می دهد. هر ساله در ایالات متحده، تقریباً ۱۶,۰۰۰ سارکوم تشخیص داده می شود که حدود ۴,۰۰۰ مورد سارکوم استخوان و ۱۳,۰۰۰ مورد سارکوم بافت نرم است.
محل های شایع بروز سارکوم
سارکوم می تواند در بخش های مختلفی از بدن از سر تا انگشتان پا ایجاد شود:
- ۴۰٪ در اندام تحتانی (پا و مچ پا)
- ۱۵٪ در اندام فوقانی (شانه ها، بازوها، مچ دست، دست ها)
- ۳۰٪ در تنه / دیواره قفسه سینه / شکم / لگن
- ۱۵٪ در سر و گردن
انواع سارکوم چیست؟
سارکوم به گروه بزرگی از سرطان ها در استخوان و یا بافت نرم گفته می شود و بیش از ۷۰ زیرگروه شناخته شده دارد.
سارکوم های استخوانی
این نوع سارکوم سرطانی است که از استخوان شروع می شود و بیش از یک سوم موارد آن در افراد زیر ۳۵ سال و تعداد زیادی نیز در کودکان تشخیص داده می شوند. انواع سارکوم استخوان اولیه شامل موارد زیر هستند:
- استئوسارکوم (شایع ترین نوع سرطان استخوان اولیه)
- کندروسارکوم
- کوردوما
- سارکوم یوئینگ
- فیبروسارکوم
بر خلاف سرطان اولیه استخوان، سرطان استخوان متاستاتیک از محل دیگری (مانند یک عضو) شروع شده و به استخوان گسترش می یابد. این سرطان می تواند از غده تیروئید، ریه، کلیه، پستان یا پروستات به استخوان ها برسد و مشکلات ساختاری، درد و کاهش عملکرد در استخوان ها ایجاد کند.
سارکوم های بافت نرم
سارکوم بافت نرم در ماهیچه یا دیگر بافت های همبند بدن شروع می شود. برخلاف سارکوم های استخوان، بیشتر سارکوم های بافت نرم در بزرگسالان رخ می دهند. با این حال، برخی از انواع سارکوم مانند رابدومیوسارکوم، بیشتر در کودکان یافت می شوند. انواع سارکوم بافت نرم شامل موارد زیر هستند:
- آنژیوسارکوم
- تومورهای سلول گرد کوچک دسموپلاستیک
- تومور استرومایی گوارشی (GIST)
- لیومیوسارکوم
- لیپوسارکوم
- تومور بدخیم غلاف عصبی محیطی
- شوانومای بدخیم
- میکسوفیبروسارکوم
- رابدومیوسارکوم
- سارکوم سینوویال
- سارکوم پلئومورفیک تمایز نیافته
چه افرادی به سارکوم مبتلا می شوند؟
سارکوم هم در کودکان و هم در بزرگسالان ایجاد می شود. سارکوم بافت نرم به طور کلی بیشتر در بزرگسالان رخ می دهد، در حالی که تشخیص سارکوم استخوان بیشتر در کودکان، نوجوانان و افراد بالای ۶۵ سال مشاهده می شود. سارکوم استخوان در آقایان و افرادی که سیاه پوست یا دارای نژاد اسپانیایی هستند، شیوع بیشتری دارد.
چه عواملی خطر ابتلا به سارکوم را افزایش می دهند؟
مانند دیگر انواع سرطان ها، علت دقیق تبدیل سلول سالم به سارکوم هنوز به طور کامل مشخص نیست. با این حال، برخی عوامل می توانند احتمال ابتلا به سارکوم را افزایش دهند:
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: تماس با آرسنیک و برخی مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت پلاستیک ها (مونومر وینیل کلرید)، علف کش ها (فنوکسی استیک اسید) و نگهدارنده های چوب (کلروفنول ها) می تواند خطرآفرین باشد.
- پرتودرمانی: قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای تابش پرتودرمانی در درمان های پیشین سرطان.
- لنف ادم: تورم طولانی مدت در بازوها یا پاها.
- اختلالات ژنتیکی: برخی اختلالات ارثی و جهش های کروموزومی مانند سندرم گاردنر، سندرم ورنر، بیماری فون هیپل-لیندائو، سندرم گورلین، توبروس اسکلروزیس، سندرم Li-Fraumeni، رتینوبلاستوما و نوروفیبروماتوز نوع ۱.
علائم سارکوم چیست؟
علائم این بیماری به محل تومور بستگی دارد. برخی سارکوم ها ممکن است در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نکنند. بعضی سارکوم ها ممکن است مانند یک توده بدون درد در زیر پوست حس شوند، در حالی که برخی دیگر تا زمانی که به اندازه کافی بزرگ نشوند و به اندام های اطراف فشار وارد نکنند، دردی ایجاد نمی کنند.
سارکوم های دیگر می توانند باعث ایجاد درد طولانی مدت در استخوان یا تورم در بازو یا پا شوند که ممکن است در شب تشدید یابد. این تغییرات ممکن است مانع از حرکت فرد شوند.
دیگر علائم احتمالی شامل موارد زیر هستند:
- ایجاد توده جدید که ممکن است همراه با درد یا بدون درد باشد.
- درد در اندام (بازو / پا) یا شکم / لگن.
- اختلال در حرکت بازو یا پا (مانند لنگیدن یا محدودیت در حرکت).
- کاهش وزن بدون دلیل.
- کمر درد.
نکته مهم: سارکوم با بسیاری از بیماری های دیگر علائم مشترک دارد. تشخیص اینکه این علائم مربوط به سارکوم هستند یا بیماری های دیگر، به عهده پزشک خواهد بود.
تشخیص سارکوم
تشخیص سارکوم با شرح حال کامل بیمار و معاینه جسمی آغاز می شود. در بیشتر موارد، آزمایش های ویژه ای بر روی نمونه بافتی که از طریق بیوپسی به دست می آید، برای تشخیص نوع دقیق سارکوم انجام می شود. عموماً هنگام تشخیص، از یکی از آزمایش های زیر استفاده می شود:
- رادیوگرافی (تصویربرداری با اشعه ایکس):در این روش از اشعه ایکس برای گرفتن عکس از استخوان ها و بافت های نرم داخل بدن استفاده می شود.
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری): با استفاده از رایانه، بسیاری از تصاویر اشعه ایکس را در نماهای مقطعی از داخل بدن ترکیب می کند.
- ام آرآی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): از آهنرباهای بزرگ، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویر واضح از داخل بدن استفاده می شود. اگر رادیوگرافی علائم غیرطبیعی را نشان دهد، پزشک ممکن است MRI را برای دیدن تصاویر دقیق تر تجویز کند.
- اسکن استخوان: در طول انجام اسکن استخوان، پزشک مقدار کمی ماده رادیواکتیو را به بدن تزریق می کند تا اختلالات استخوانی مانند سارکوم استخوان را شناسایی کند.
- اسکن PET (توموگرافی گسیل پوزیترون): از یک ردیاب گلوکز ویژه استفاده می شود که به سلول هایی با مصرف بالای گلوکز (مانند سلول های سرطانی) می چسبد. اسکن PET قسمت هایی از بدن را نشان می دهد که سطح گلوکز به طور غیرعادی بالا است، که نشان دهنده وجود تومور است.
- بیوپسی: در طول بیوپسی، پزشک قسمتی از بافت مشکوک جدا کرده و نمونه را به آزمایشگاه می فرستد. یک پاتولوژیست (پزشک متخصص) بافت را زیر میکروسکوپ تحلیل می کند تا سارکوم بودن آن را تأیید کرده و نوع دقیق آن را مشخص کند. این تحلیل به پزشک کمک می کند تا بهترین درمان ها را برای بیمار تعیین کند.
مرحله بندی سارکوم
مرحله بندی سرطان برای درک میزان جدی بودن سارکوم و تعیین درمان های موثر استفاده می شود. در بیشتر موارد، سارکوم ها بر اساس سیستم طبقه بندی TNM (T: اندازه و محل تومور، N: گسترش به غدد لنفاوی، M: گسترش به سایر اندام ها) طبقه بندی می شوند.
پزشک همچنین درجه (G) سرطان را تعیین می کند که اطلاعاتی در مورد ظاهر سلول های سرطانی (میزان شباهت آنها به سلول های طبیعی) ارائه می دهد. به طور کلی، هرچه سلول های سرطانی طبیعی تر به نظر برسند، پیش آگهی بیمار بهتر خواهد بود. پزشک با استفاده از این اطلاعات، یک عدد (از ۱ تا ۴) را به مرحله بیماری اختصاص می دهد. هر چه این عدد بالاتر باشد، سرطان بیشتر به صورت موضعی رشد کرده یا در سراسر بدن پخش شده است. معیارهای مرحله بندی برای انواع مختلف سارکوم متفاوت است.
روش های درمانی سارکوم
عمل جراحی: پزشک تلاش می کند تا تمام سلول های سرطانی را از بین ببرد و در عین حال از برداشتن بافت سالم تا حد ممکن خودداری کند. این روش معمولاً شامل ایجاد یک برش موضعی گسترده و حفظ حاشیه ای از بافت سالم ("منفی") در اطراف تومور است. بازسازی منطقه آسیب دیده نیز اهمیت زیادی دارد. در برخی موارد، برای حفظ اندام (بازو یا پا)، ممکن است نیاز به جایگزینی مفصل با فلز یا پیوند استخوان از قسمت دیگری از بدن باشد. در مواردی نیز، امن ترین و بهترین گزینه، قطع عضو آسیب دیده است که می تواند تصمیم بسیار دشواری باشد.
پرتودرمانی: از اشعه ایکس با انرژی بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی و به حداقل رساندن آسیب به سلول های سالم استفاده می شود. پرتودرمانی می تواند داخلی (داخل بدن قرار داده شود) یا خارجی (توسط یک دستگاه خارج از بدن) انجام شود. در پرتودرمانی از تکنیک های پیشرفته استفاده می شود تا پرتو به سمت سرطان هدایت شده و از آسیب به نواحی سالم پیشگیری شود. پرتوهای داخلی که براکی تراپی نیز نامیده می شود، می توانند برای درمان سارکومی که گسترش نیافته است، به کار روند. براکی تراپی می تواند حین عمل جراحی یا پس از آن از طریق کاتتر (لوله های پلاستیکی) انجام شود. پرتودرمانی همچنین می تواند سارکوم منتشر شده (بیماری متاستاتیک) را نیز درمان کند.
شیمی درمانی: در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می شود که رشد سلول های سرطانی را که به سرعت در حال تکثیر هستند، از بین می برند یا کند می کنند. این داروها به صورت داخل وریدی یا خوراکی تجویز می شوند. ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور یا بعد از جراحی شیمی درمانی انجام شود. در برخی موارد، شیمی درمانی همراه با پرتودرمانی انجام می شود.
درمان دارویی هدفمند: در این درمان، نقاط ضعف سلول های سرطانی بدون آسیب رساندن به سلول های سالم هدف قرار می گیرند. درمان هدفمند فقط روی برخی از انواع سلول های سرطانی با نقاط ضعفی که برای هدف قرار دادن طراحی شده است، موثر است. پزشک ممکن است درمان هدفمند را به عنوان یک درمان مستقل یا در ترکیب با سایر درمان ها تجویز کند.
ایمونوتراپی (بیولوژیک درمانی): ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند تا بهتر بتواند سلول های سرطانی را شناسایی کرده و با آنها مبارزه کند. سلول های سرطانی دارای ویژگی هایی هستند که به آنها کمک می کند از دید سیستم ایمنی پنهان شوند یا پاسخ ایمنی را غیرفعال کنند. ایمونوتراپی می تواند این دفاع را از بین ببرد تا بدن بتواند با سلول های سرطانی مبارزه کند.
فرسایش حرارتی: در برخی موارد، برای از بین بردن توده، سارکوم ها را می توان گرم یا منجمد کرد. این روش توسط رادیولوژیست با استفاده از تصویربرداری هدایت شده (مانند سی تی اسکن) برای هدایت پروب انجام می شود.
درمان تسکینی: در درمان تسکینی، مراقبت های پزشکی تخصصی برای افراد مبتلا به بیماری های جدی از جمله سرطان انجام می شود. متخصصان درمان های تسکینی شامل پزشکان، پرستاران، مددکاران اجتماعی و متخصصان تغذیه و غیره هستند. آنها می توانند به تسکین علائم و کنترل عوارض جانبی درمان کمک کنند. این تیم می تواند به بیمار در تشخیص سرطان کمک کرده و اطمینان حاصل کند که کیفیت زندگی همیشه در اولویت قرار دارد.
چشم انداز و زندگی با سارکوم
میزان بقای پنج ساله برای افراد مبتلا به سارکوم بافت نرم از ۱۵ درصد برای سرطان متاستاز شده (سرطانی که به سایر قسمت های بدن گسترش یافته) تا ۸۱ درصد برای سرطانی که گسترش نیافته است، متغیر است. میزان بقای پنج ساله برای استئوسارکوم (شایع ترین نوع سرطان استخوان) از ۲۶٪ برای سرطان متاستاز شده تا ۷۷٪ برای سرطانی که گسترش نیافته است، متغیر است.
این اعداد بدون در نظر گرفتن جزئیات ضروری برای درک پیش آگهی ذکر شده اند. نتایج این آزمایش ها به نوع سارکوم، محل آن، سلامت عمومی فرد، نحوه واکنش به درمان و دیگر موارد بستگی دارد. پزشک بهترین منبع برای درک نتایج احتمالی بر اساس شرایط خاص هر فرد است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ در صورت مشاهده هرگونه توده (چه دردناک باشد چه نباشد) یا توموری بزرگتر از یک توپ تنیس (حدود ۵ سانتی متر) باید به پزشک مراجعه شود. همچنین در صورت داشتن درد استخوانی بدون علت و مداوم، لازم است با پزشک تماس بگیرید.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.