سرطان سلول های مرکل یک نوع بسیار نادر اما تهاجمی سرطان پوست است که لایه بیرونی پوست را تحت تأثیر قرار می دهد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سرطان سلول های مرکل، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
سرطان سلول مرکل یک سرطان پوستی نادر است که معمولاً به صورت گره گوشتی با رنگ مایل به قرمز در صورت، سر یا گردن ظاهر می شود. به کارسینومای سلول مرکل، کارسینوم نورواندوکرین پوست نیز گفته می شود.
سرطان سلول مرکل اغلب در افراد مسن بروز پیدا کرده و می تواند در نتیجه قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفتاب یا ضعف سیستم ایمنی بدن فرد ایجاد شود. سرطان سلول های مرکل تمایل به رشد سریع داشته و به سرعت در قسمت های دیگر بدن گسترش می یابد. گزینه های درمانی سرطان سلول مرکل بستگی به این دارد که سرطان علاوه بر پوست کدام قسمت ها را درگیر کرده باشد.
علائم
اولین علامت، بروز تومور بدون درد و در حال رشد بر روی پوست فرد خواهد بود. این تومور یا زائده امکان دارد به رنگ پوست بوده یا رنگ مایل به قرمز، آبی یا بنفش داشته باشد، و می تواند هر قسمتی از پوست را درگیر کند. در بعضی از موارد قسمت درگیر شده ممکن است اصلاً در معرض آفتاب قرار نگرفته بوده باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر متوجه بروز خال، برآمدگی یا توده گوشتی بر روی پوست شده اید که اندازه، شکل یا رنگ آن به سرعت در حال تغییر یا رشد است و یا اینکه با کوچک ترین ضربه ای ناشی از شستن یا اصلاح به خونریزی می افتد، بهتر است برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علل بیماری
هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث سرطان سلول مرکل می شوند اما چیزی که مشخص است این است که سرطان در ابتدا سلول های مرکل را که در بیرونی ترین لایه پوست (اپیدرم) یافت می شوند، درگیر می کند. سلول های مرکل به انتهای عصب موجود در پوست متصل بوده و مسئول حس لامسه هستند.
محققان اخیراً دریافته اند که یک ویروس مشترک در ایجاد بیشتر موارد سرطان سلول مرکل نقش دارد. این ویروس (ویروس پولیوما سلول مرکل) روی پوست زندگی کرده و هیچ علائم و نشانه ای ایجاد نمی کند. اما هنوز مشخص نشده است که چگونه این ویروس باعث بروز سرطان سلول مرکل می شود. با توجه به اینکه این ویروس بسیار شایع است و سرطان سلول مرکل بسیار نادر است، به احتمال زیاد سایر عوامل خطرناک در ایجاد و بروز این سرطان نقش خواهند داشت.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر ابتلا به این گونه سرطان را افزایش دهد عبارتند از:
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض نورخورشید. قرار گرفتن در معرض نور ماوراء بنفش -نوری که از خورشید یا اتاق های سولاریوم ساطع می شود- می تواند تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان سلول مرکل را افزایش دهد. اکثر سرطان های سلول مرکل بر روی سطوح پوستی که بیش از دیگر قسمت ها در معرض آفتاب قرار داشته، به وجود می آید.
- ضعف سیستم ایمنی. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به عفونت HIV، افرادی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده کرده یا کسانی که مبتلا به لوسمی مزمن هستند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطان سلول مرکل قرار خواهند داشت.
- سابقه سرطان های دیگر پوستی. گاهی سرطان سلول مرکل با عود سرطان های دیگر پوست مانند سلول پایه ای یا سرطان سلول سنگفرشی همراه می شود.
- سن بالا. بالا بودن سن فرد خطر ابتلا به سرطان سلول مرکل را افزایش خواهد داد. این سرطان بیشتر در افراد با سن بالاتر از 50 سال دیده می شود با این حال این بیماری می تواند برای هر فرد در هر سنی اتفاق افتاده و ابتلا به آن مختص سن خاصی نیست.
- رنگ پوست روشن. سرطان سلول مرکل معمولاً در افرادی که پوست روشن دارند ایجاد می شود، در نتیجه افراد دارای پوست سفید بیش از افراد سیاه پوست در معرض ابتلا به این نوع سرطان هستند.
عوارض بیماری
این بیماری سرطانی است که می تواند دیگر قسمت های بدن را درگیر کند.
حتی با وجود درمان، سرطان سلول مرکل معمولاً از پوست فراتر رفته (متاستاز) و قسمت های دیگر بدن فرد را نیز درگیر خواهد کرد.
به طور معمول در ابتدا سرطان سلول مرکل پس از پوست، گره های لنفاوی مجاور را درگیر کرده و در مرحله بعدی نیز امکان دارد به مغز، استخوان ها، کبد یا حتی سیستم تنفسی منتشر شود و عملکرد طبیعی آن ها را با اختلال مواجه کند. بدون شک درمان سرطانی که به دیگر قسمت های بدن گسترش یافته (متاستاز) بسیار دشوارتر است.
پیشگیری از بروز بیماری
در حالی که قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید و تأثیر آن در بروز سرطان سلول مرکل هنوز تأیید نشده است، با این حال اشعه ماوراء بنفش یک عامل خطرناک برای ابتلا به این سرطان به حساب می آید؛ در نتیجه کاهش زمان قرار گرفتن در معرض آفتاب می تواند خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهد.
برای پیشگیری از ابتلا به سرطان سلول مرکل بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
- در معرض نور شدید خورشید قرار نگیرید.
- حتی الامکان از قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید، به خصوص از ساعت 10 صبح تا ساعت 4 بعد از ظهر بپرهیزید.
- سعی کنید کارهای روزانه خود را به ساعات اولیه صبح یا بعد از ظهر که آفتاب ملایم تر است، موکول کنید.
- از پوست و چشم خود محافظت کنید. در زمان خروج از منزل از کلاه لبه دار، لباس آستین دار و عینک آفتابی برای محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) استفاده کنید.
- از ضد آفتاب استفاده کنید. بهتر است به صورت منظم از ضد آفتاب با SPF بالا، حداقل 30 استفاده کرده و حتی در روزهای ابری و برفی نیز این کار را انجام دهید. همچنین برای محافظت بیشتر از پوست، بهتر است هر دو ساعت ضد آفتاب خود را تمدید کنید.
- مراقب تغییرات پوستی باشید. اگر متوجه وجود خال، برآمدگی یا توده گوشتی بر روی پوست خود شده اید که اندازه، شکل یا رنگ آن به سرعت تغییر می کند، حتماً با پزشک خود در این رابطه صحبت کنید. البته بیشتر توده های پوستی هرگز به سرطان تبدیل نمی شوند، اما به خاطر داشته باشید که تشخیص به موقع و زود هنگام سرطان های پوستی، احتمال درمان و بهبودی آن را تا حد قابل توجهی افزایش خواهد داد.
تشخیص
آزمایش ها و روش های مورد استفاده در تشخیص سرطان سلول مرکل عبارتند از:
- معاینه. پزشک برای تشخیص خال های غیر طبیعی، کک و مک و لکه های رنگی پوست فرد را به دقت معاینه خواهد کرد.
- نمونه برداری از قسمت مشکوک در پوست. طی روشی به نام بیوپسی پوست، پزشک، کل زائده یا بخشی از آن را به عنوان نمونه برداشته و برای بررسی های بیشتر و تشخیص دقیق به آزمایشگاه ارسال خواهد کرد.
- نمونه برداری از گره لنفاوی نگهبان (سنتینل). بیوپسی از گره لنفاوی نگهبان یک روش برای تشخیص گسترش سرطان به غدد لنفاوی می باشد. این روش به صورت تزریق ماده ای رنگی در نزدیکی بافت سرطانی است، پس از آن رنگ از طریق سیستم لنفاوی به غدد لنفاوی جریان یافته و گره لنفاوی نگهبان را مشخص می کند؛ اولین گره لنفاوی که رنگ را دریافت می کند، گره سنتینل یا نگهبان نامیده می شود. پزشک این گره لنفی را خارج کرده و برای تشخیص احتمال وجود سلول های سرطانی، آن را زیر میکروسکوپ بررسی می کند.
- تصویر برداری. ممکن است پزشک برای تشخیص میزان پیشرفت این سرطان، عکس برداری از قفسه سینه و سی تی اسکن قفسه سینه و شکم را توصیه کند. این تصاویر تا حد زیادی به تعیین میزان گسترش سرطان سلول مرکل کمک خواهد کرد. همچنین ممکن است پزشک تصویربرداری های دیگری همچون اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET- پت اسکن) یا اسکن اکتروتاید را نیز برای فرد تجویز کند. بعضی از این آزمایش ها با تزریق ردیاب رادیواکتیو میزان شیوع سلول های سرطانی مورد بررسی قرار می دهند.
درمان
درمان های سرطان سلول مرکل می تواند شامل موارد زیر باشد:
- عمل جراحی. در حین این عمل، پزشک تومور را به همراه کمی از بافت سالم اطراف تومور بر می دارد. اگر شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد سرطان به غدد لنفاوی سرایت کرده، در حین این عمل گره های لنفاوی نیز خارج خواهند شد. در اغلب موارد جراح از چاقوی جراحی برای بریدن و خارج کردن سلول های سرطانی استفاده خواهد کرد.
- جراحی موس (Mohs). گاهی از این گونه جراحی برای درمان بیماری سرطان سلول مرکل استفاده می کند. در طی این عمل جراحی، لایه های نازکی از بافت به صورت لایه لایه برداشته شده و زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در صورت یافتن سلول های سرطانی در لایه برداشته شده، عمل جراحی و لایه برداری از پوست ادامه پیدا خواهد کرد، این روند تا جایی ادامه پیدا می کند که دیگر هیچ سلول سرطانی در داخل بافت برداشته شده مشاهده نشود. در حین انجام این عمل جراحی بافت سالم کمتری برداشته شده و در نتیجه احتمال اسکار تا حد قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
- رادیوتراپی (پرتو درمانی). پرتودرمانی به صورت تابش پرتوهای پر انرژی اشعه X و یا پروتون به سلول های سرطانی است. در طول درمان با اشعه، فرد روی تخت درمان دراز کشیده و یک دستگاه بزرگ در اطراف او حرکت می کند تا اشعه به ناحیه خاصی (از پیش مشخص شده) از بدن تابانده شود. پرتودرمانی گاه پس از عمل جراحی و خارج کردن تومور سرطانی انجام خواهد شد تا در صورتی که سلول سرطانی باقی مانده باشد، آن ها را از بین ببرد. همچنین پرتو درمانی می تواند به عنوان تنها درمان در افرادی که امکان انجام عمل جراحی ندارند، استفاده شود. علاوه بر این می توان پرتو درمانی را فقط برای درمان قسمت هایی که سرطان در آن ها پیشرفت کرده تجویز کرد.
- ایمونوتراپی. در ایمونوتراپی از داروهایی برای کمک به سیستم ایمنی در مقابله با سرطان استفاده می شود.
- شیمی درمانی. در شیمی درمانی از داروهایی بسیار قوی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده خواهد شد. داروهای شیمی درمانی می توانند به صورت تزریقی، خوراکی یا هر دو به صورت همزمان تجویز شوند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر خال، برآمدگی یا توده ای روی سطح پوست به وجود آمده که شما را نگران کرده بهتر است به پزشک مراجعه کنید. اگر پزشک به سرطان پوستی مشکوک شده باشد، شما را به پزشک متخصص پوست ارجاع خواهد داد. از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت، بهتر است برای آمادگی بیشتر موارد زیر را یاداشت کنید.
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید.
- اطلاعات مهم شخصی مانند استرس ها و تغییرات اخیر زندگی تان را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را بنویسید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
آنچه می توانید انجام دهید
می توانید از سؤالات زیر در مورد سرطان سلول مرکل استفاده کنید:
- گزینه های درمان پیش رو چه مواردی هستند؟
- چه عاملی باعث ایجاد علائم این بیماری می شود؟
- در صورت عود علائم یا بازگشت آن ها چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟
- چه راه های جایگزینی برای درمانی که شما پیشنهاد می کنید وجود دارد؟
- چه کارهایی نباید انجام دهم؟
- آیا باید به یک متخصص مراجعه کنم؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک معالج احتمالاً در روند معاینه و تشخیص تعدادی سؤال از شخص خواهد پرسید، از جمله:
- چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟
- علائم با گذشت زمان تغییر کرده است؟
- چه چیزی باعث بهبود علائم می شود؟
- چه چیزی باعث بدتر شدن علائم می شود؟
- آیا زمان زیادی را در آفتاب می گذرانید یا از مواد برنزه کننده استفاده کرده اید؟
- آیا دچار اختلال سیستم ایمنی بدن هستید؟ اگر چنین است، چه درمانی را انجام داده اید؟
- آیا مبتلا به بیماری های دیگری بوده اید یا هستید؟ چه شیوه های درمانی را امتحان کرده اید؟
- آیا سابقه ابتلا به سایر بیماری های پوستی مانند سرطان پوست یا پسوریازیس را دارید؟
