مالتیپل میلوما، یکی از انواع سرطان های خون است که در آن نوع خاصی از سلول های ایمنی بدن به طور غیرقابل کنترلی تکثیر می شوند. این اتفاق می تواند عملکرد طبیعی مغز استخوان را مختل کرده و منجر به طیف وسیعی از عوارض در سیستم های مختلف بدن شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز مالتیپل میلوما، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
مالتیپل میلوما چیست؟
مالتیپل میلوما یا میلوم چند گانه، نوعی سرطان است که از یک نوع گلبول سفید خون به نام سلول پلاسما منشاء می گیرد. سلول های پلاسما نقش کلیدی در سیستم ایمنی بدن دارند و آنتی بادی هایی تولید می کنند که به شناسایی و نابودی میکروب ها و مبارزه با عفونت ها کمک می کنند.
در مالتیپل میلوما، سلول های سرطانی در مغز استخوان تجمع پیدا می کنند و جایگزین سلول های خونی سالم می شوند. این سلول های سرطانی به جای تولید آنتی بادی های مفید، پروتئین های غیرطبیعی تولید می کنند که می توانند عوارض مختلفی را در بدن ایجاد کنند.
نیاز به درمان در مالتیپل میلوما همیشه فوری نیست. اگر فرد علائم و نشانه های بیماری را تجربه نکند، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد و پزشک رویکرد "انتظار و مشاهده" را در پیش بگیرد. با این حال، برای افرادی که به درمان نیاز دارند، گزینه های متعددی برای کمک به کنترل بیماری در دسترس است.
علائم مالتیپل میلوما
علائم و نشانه های مالتیپل میلوما متنوع هستند و ممکن است در مراحل اولیه بیماری وجود نداشته باشند. برخی از علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- درد استخوان، به ویژه در ستون فقرات یا قفسه سینه
- حالت تهوع
- یبوست
- از دست دادن اشتها
- گیجی
- خستگی
- عفونت های مکرر
- کاهش ناخواسته وزن
- ضعف یا بی حسی در پاها
- تشنگی بیش از حد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه های نگران کننده ای را تجربه می کنید، برای بررسی آن ها به پزشک مراجعه کنید.
علل ابتلا به مالتیپل میلوما
علت دقیق بروز مالتیپل میلوما هنوز مشخص نیست. آن چه که مشخص است این است که این بیماری با یک سلول پلاسمای غیرطبیعی در مغز استخوان آغاز می شود. مغز استخوان، بافت نرم و خون ساز است که فضای داخلی بیشتر استخوان ها را پر می کند. سلول های غیرطبیعی به سرعت تکثیر می شوند.
از آنجایی که این سلول های سرطانی نمی توانند بالغ شده و مانند سلول های طبیعی از بین بروند، در مغز استخوان تجمع می یابند و تولید سلول های خونی سالم را مختل می کنند. در نتیجه، تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها کاهش می یابد که منجر به خستگی عمومی و ناتوانی بدن در مبارزه با عفونت ها می شود.
سلول های میلوما نیز مانند سلول های پلاسمای سالم سعی در تولید آنتی بادی دارند، اما آنتی بادی های غیرطبیعی تولید می کنند که بدن نمی تواند از آن ها استفاده کند. این آنتی بادی های غیرطبیعی (پروتئین های مونوکلونال یا پروتئین های M) در بدن جمع می شوند و مشکلاتی مانند آسیب به کلیه ها را ایجاد می کنند. سلول های سرطانی همچنین می توانند به استخوان ها آسیب برسانند و خطر شکستگی استخوان ها را افزایش دهند.
ارتباط با MGUS
مالتیپل میلوما تقریباً همیشه از یک وضعیت نسبتاً خوش خیم به نام "گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت ناشناخته (MGUS)" شروع می شود.
MGUS نیز مانند مالتیپل میلوما با وجود پروتئین های M در خون که توسط سلول های پلاسمای غیرطبیعی تولید می شوند، مشخص می شود. با این حال، در MGUS، میزان پروتئین های M پایین تر است و آسیبی به بدن وارد نمی کند. در برخی موارد، MGUS ممکن است به مالتیپل میلوما پیشرفت کند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر ابتلا به مالتیپل میلوما را افزایش دهند عبارتند از:
- افزایش سن: خطر ابتلا به مالتیپل میلوما با بالا رفتن سن افزایش می یابد و بیشتر در دهه ششم زندگی تشخیص داده می شود.
- جنسیت مذکر: مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می شوند.
- نژاد سیاه پوست: افراد سیاه پوست نسبت به سایر نژادها بیشتر در معرض ابتلا به میلوما هستند.
- سابقه خانوادگی: اگر برادر، خواهر، پدر یا مادر فرد مبتلا به مالتیپل میلوما باشند، خطر ابتلا به این بیماری در او بیشتر است.
- سابقه ابتلا به گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت ناشناخته (MGUS): از آنجایی که مالتیپل میلوما تقریباً همیشه از MGUS شروع می شود، سابقه ابتلا به MGUS احتمال پیشرفت به میلوما را افزایش می دهد.
عوارض بیماری
عوارض مالتیپل میلوما عبارتند از:
- عفونت های مکرر: سلول های میلوما توانایی سیستم ایمنی بدن را در مبارزه با عفونت ها تضعیف می کنند.
- مشکلات استخوانی: مالتیپل میلوما می تواند بر استخوان ها تأثیر گذاشته و منجر به درد استخوان، نازک شدن استخوان (استئوپروز) و شکستگی استخوان شود.
- کاهش عملکرد کلیه: مالتیپل میلوما می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد کلیه ها شود، از جمله نارسایی کلیه.
- کم خونی: از آنجایی که سلول های میلوما جایگزین سلول های خونی طبیعی می شوند، مالتیپل میلوما می تواند منجر به کم خونی و سایر مشکلات خونی شود.
تشخیص مالتیپل میلوما
گاهی اوقات مالتیپل میلوما به طور تصادفی در حین آزمایش خون برای سایر مشکلات تشخیص داده می شود. همچنین اگر پزشک به دلیل علائم و نشانه های بیمار به مالتیپل میلوما مشکوک شود، آزمایش های تشخیصی انجام خواهد شد.
آزمایش ها و روش های مورد استفاده برای تشخیص مالتیپل میلوما عبارتند از:
- آزمایش خون: آنالیز نمونه خون در آزمایشگاه خون می تواند پروتئین های M تولید شده توسط سلول های میلوما را نشان دهد. پروتئین غیرطبیعی دیگری به نام بتا-2-میکروگلوبولین نیز در خون قابل تشخیص است و می تواند اطلاعاتی در مورد تهاجمی بودن میلوما به پزشک بدهد. علاوه بر این، آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه، تعداد سلول های خونی، سطح کلسیم و سطح اسید اوریک نیز می تواند در تشخیص کمک کننده باشد.
- آزمایش ادرار: آنالیز ادرار می تواند پروتئین های M را نشان دهد که در صورت شناسایی در ادرار، به آن ها پروتئین های بنس جونز گفته می شود.
- ارزیابی مغز استخوان: پزشک ممکن است نمونه ای از مغز استخوان را برای آزمایش برداشت کند. این نمونه با استفاده از یک سوزن بلند که وارد استخوان می شود (آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان) جمع آوری می شود. در آزمایشگاه، نمونه از نظر وجود سلول های میلوما بررسی می شود.
- تست های تصویربرداری: برای تشخیص مشکلات استخوانی مرتبط با مالتیپل میلوما، آزمایش های تصویربرداری توصیه می شود. این آزمایش ها شامل رادیوگرافی، MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)، CT (توموگرافی کامپیوتری) یا PET (توموگرافی انتشار پوزیترون) می باشند.
مراحل بیماری
اگر آزمایش ها نشان دهنده ابتلا به مالتیپل میلوما باشد، پزشک از اطلاعات جمع آوری شده در آزمایش های تشخیصی برای طبقه بندی بیماری در 3 مرحله استفاده می کند. مرحله I نشان دهنده بیماری با تهاجم کمتر و مرحله III نشان دهنده بیماری با بیشترین تهاجم است.
همچنین، مالتیپل میلوما دارای گروه بندی شدت خطر است که نشان دهنده میزان تهاجمی بودن بیماری در هر بیمار است.
مرحله مالتیپل میلوما و گروه خطر به پزشک کمک می کند تا پیش آگهی و گزینه های درمانی بیمار را تعیین کند.
همچنین بخوانید: مرحله‌بندی و درجه‌بندی در سرطان: راهی برای انتخاب بهترین روش درمانی
درمان مالتیپل میلوما
با توجه به علائمی که تجربه می شود، درمان می تواند به تسکین درد، کنترل عوارض بیماری، ایجاد ثبات در وضعیت و کند کردن پیشرفت مالتیپل میلوما کمک کند.
گاهی درمان فوری الزامی ندارد
اگر مبتلا به مالتیپل میلوما هستید اما هیچ علائمی را تجربه نمی کنید (که به آن میلومای بدون علامت نیز گفته می شود)، ممکن است بلافاصله نیازی به درمان نداشته باشید. درمان فوری برای مالتیپل میلومایی که رشد آن کند است و در مراحل اولیه قرار دارد، معمولاً ضروری نیست. با این حال، پزشک به طور منظم وضعیت شما را از نظر بروز علائم پیشرفت بیماری کنترل می کند که شامل آزمایش های دوره ای خون و ادرار است.
اگر علائم و نشانه های بیماری ظاهر شدند یا میلوما علائم پیشرفت را نشان داد، تصمیم به درمان گرفته می شود.
درمان های درمان مایلتیپل میلوما
گزینه های درمان استاندارد عبارتند از:
- درمان هدفمند: درمان های دارویی هدفمند بر نقاط ضعف خاص موجود در سلول های سرطانی متمرکز هستند. با اثر بر روی ناهنجاری های موجود در سلول های سرطانی، این داروها می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند.
- ایمونوتراپی: ایمنی درمانی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می کند. سیستم ایمنی بدن که به طور طبیعی با بیماری ها مبارزه می کند، ممکن است به سلول های سرطانی حمله نکند زیرا سلول های سرطانی پروتئین هایی تولید می کنند که به آن ها اجازه می دهد از دید سلول های سیستم ایمنی پنهان شوند. ایمنی درمانی با مداخله در این روند فعالیت می کند.
- شیمی درمانی: در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می شود که سلول های سرطانی را از بین می برند. این داروها سلول های با رشد سریع، از جمله سلول های میلوم را نابود می کنند. از دوزهای بالای داروهای شیمی درمانی قبل از پیوند مغز استخوان استفاده می شود.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها سیستم ایمنی بدن را کنترل می کنند تا التهاب در بدن کاهش یابد. آن ها همچنین در برابر سلول های میلوم فعال هستند.
- پیوند مغز استخوان: پیوند مغز استخوان که به آن پیوند سلول های بنیادی نیز گفته می شود، روشی است که مغز استخوان بیمار را با مغز استخوان سالم جایگزین می کند. قبل از پیوند، سلول های بنیادی خون ساز از خون جمع آوری می شوند. سپس برای از بین بردن مغز استخوان بیمار، دوزهای بالای شیمی درمانی داده می شود. پس از آن، سلول های بنیادی به بدن تزریق می شوند تا به مغز استخوان رفته و آن را بازسازی می کنند.
- پرتودرمانی: پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. این روش برای کوچک کردن سریع سلول های میلوما در یک ناحیه خاص استفاده می شود، به عنوان مثال، هنگامی که مجموعه ای از سلول های غیرطبیعی پلاسما، توموری (پلاسماسیتوما) ایجاد می کنند که باعث درد یا تخریب استخوان می شود.
نحوه انتخاب درمان
انتخاب ترکیب درمانی مناسب برای فرد به عواملی همچون واجد شرایط بودن برای پیوند مغز استخوان، میزان پیشرفت بیماری، سن و وضعیت سلامت کلی او بستگی دارد.
در صورت دارا بودن شرایط پیوند، درمان اولیه احتمالاً شامل ترکیبی از درمان های هدفمند، ایمونوتراپی، کورتیکواستروئیدها و در برخی موارد شیمی درمانی خواهد بود. سلول های بنیادی خون با گذشت چند ماه از درمان، جمع آوری شده و پیوند مغز استخوان مدت کوتاهی پس از جمع آوری سلول ها انجام می شود. در صورت به تعویق افتادن پیوند، پزشکان ممکن است در شرایط خاص، دو نوبت پیوند مغز استخوان را برای افراد مبتلا به میلوم توصیه کنند. پس از پیوند، درمان نگهدارنده با داروهای هدفمند یا ایمونوتراپی برای جلوگیری از عود میلوم احتمالاً تجویز خواهد شد.
در صورتی که فرد واجد شرایط پیوند نباشد، درمان اولیه شامل ترکیبی از درمان های هدفمند، ایمونوتراپی، کورتیکواستروئیدها و گاهی شیمی درمانی خواهد بود. اگر میلوما عود کند یا به درمان پاسخ ندهد، پزشک دوره دیگری از درمان را تکرار خواهد کرد.
تحقیقات در زمینه گزینه های درمانی جدید ادامه دارد و فرد ممکن است واجد شرایط شرکت در کارآزمایی های بالینی برای دسترسی به این روش های آزمایشی باشد. مشورت با پزشک در مورد کارآزمایی های بالینی در دسترس توصیه می شود.
درمان عوارض
از آنجا که مالتیپل میلوما می تواند عوارض متعددی ایجاد کند، ممکن است فرد برای مدیریت این شرایط خاص نیز به درمان نیاز داشته باشد. برای مثال:
- درد استخوان: داروهای ضد درد، پرتودرمانی و در برخی موارد جراحی می توانند به کنترل درد استخوان کمک کنند.
- عوارض کلیوی: افرادی که دچار آسیب جدی به کلیه ها شده اند ممکن است به دیالیز نیاز پیدا کنند.
- عفونت ها: پزشک ممکن است واکسن های خاصی را برای پیشگیری از عفونت ها مانند آنفولانزا و ذات الریه توصیه کند.
- پوکی استخوان: پزشک ممکن است داروهای تقویت کننده استخوان را برای جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان تجویز کند.
- کم خونی: اگر فرد دچار کم خونی مداوم باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای افزایش تعداد گلبول های قرمز خون توصیه کند.
درمان جایگزین
هیچ درمان جایگزینی برای درمان مالتیپل میلوما یافت نشده است. با این حال، روش های درمانی مکمل می توانند به فرد در کنار آمدن با استرس و عوارض جانبی درمان این بیماری کمک کنند.
می توان در مورد شیوه های درمانی زیر با پزشک خود مشورت کرد، از جمله:
- هنر درمانی
- ورزش
- مراقبه
- موسیقی درمانی
- تمرینات آرامش بخش
قبل از امتحان هر یک از این تکنیک ها، فرد باید در مورد ایمن بودن آن ها با توجه به شرایط خود با پزشک صحبت کند.
حمایت و پشتیبانی
تشخیص سرطان می تواند تکان دهنده و دشوار باشد. با گذشت زمان، راه هایی برای کنار آمدن با استرس و زندگی در کنار سرطان پیدا خواهید کرد. تا زمانی که متوجه شوید چه چیزی برای شما بهتر است، سعی کنید:
اطلاعات کافی کسب کنید تا بتوانید در مورد درمان خود تصمیمات آگاهانه بگیرید. از پزشک خود در مورد گزینه های درمانی و عوارض جانبی آن ها سوال کنید. برای جمع آوری اطلاعات بیشتر می توانید از کتابخانه و منابع آنلاین معتبر کمک بگیرید.
از کمک خانواده و دوستان خود برای مقابله با استرس و نگرانی هایتان بهره ببرید. دوستانی که در گروه های پشتیبانی ملاقات می کنید ممکن است بخواهند توصیه های عملی برای کنار آمدن با سرطان و درمان آن را به اشتراک بگذارند.
اهداف معقول و منطقی برای خود تعیین کنید. داشتن اهداف به شما کمک می کند احساسات خود را کنترل کنید و می تواند به شما حس هدفمندی بدهد. از تعیین اهداف غیرواقع بینانه خودداری کنید. به عنوان مثال، ممکن است نتوانید هفته ای 40 ساعت کار کنید، اما شاید بتوانید به صورت نیمه وقت کار کنید. در واقع، بسیاری از افراد دریافته اند که ادامه کار در طول درمان سرطان می تواند در حفظ برخی از شرایط طبیعی زندگی مفید باشد.
برای خودتان وقت بگذارید. خوب غذا خوردن، آرامش و استراحت کافی می تواند به مقابله با استرس و خستگی ناشی از سرطان کمک کند. همچنین، برای زمان هایی که نیاز به استراحت بیشتر دارید یا باید کار خود را محدود کنید، از قبل برنامه ریزی کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر علائم و نشانه های نگران کننده ای را تجربه می کنید، به پزشک مراجعه کنید. در صورت ابتلا به مالتیپل میلوما، احتمالاً به متخصص خون یا متخصص سرطان (انکولوژیست) ارجاع خواهید شد. از آنجا که زمان ملاقات با پزشک ممکن است محدود باشد، آمادگی قبلی می تواند به استفاده بهینه از این زمان کمک کند.
آن چه می توانید انجام دهید
- به علائم خود توجه کنید: اگر علائم و نشانه های بیماری را تجربه کرده اید یا احساس ناخوشی دارید، جزئیات آن را قبل از ویزیت یادداشت کنید. پزشک می خواهد بداند چه زمانی این علائم را مشاهده کرده اید و آیا با گذشت زمان تغییری کرده اند یا خیر.
- سایر بیماری های خود را ذکر کنید: پزشک باید بداند که آیا شما سابقه سایر اختلالات پلاسما مانند گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص (MGUS) را داشته اید یا خیر.
- لیست داروهای مصرفی خود را تهیه کنید: نام و مقدار تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید را یادداشت کنید.
- سوالات خود را آماده کنید: سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید، یادداشت کنید.
در صورت امکان، یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود را هنگام ملاقات با پزشک همراه داشته باشید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمام اطلاعات رد و بدل شده دشوار است و همراه می تواند به شما در یادآوری نکات مهم کمک کند.
آن چه می توانید انجام دهید
برخی از سوالات اساسی که بهتر است از پزشک بپرسید عبارتند از:
- علت احتمالی علائم من چیست؟
- چه علائم یا شرایط دیگری ممکن است وجود داشته باشد؟
- چه آزمایش هایی را باید انجام دهم؟
- برای تعیین مراحل تشخیص و درمان من چه اقداماتی را توصیه می کنید؟
- آیا محدودیت هایی وجود دارد که باید در این مدت رعایت کنم؟
سوالاتی که می توانید از پزشک متخصص بپرسید شامل موارد زیر است:
- آیا من به مالتیپل میلوما مبتلا هستم؟
- در چه مرحله ای از بیماری قرار دارم؟
- آیا بیماری من دارای ویژگی های پرخطر است؟
- اهداف درمان برای بیماری من چیست؟
- چه نوع درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین نحو این وضعیت را مدیریت کنم؟
- عوارض جانبی احتمالی درمان چیست؟
- آیا واجد شرایط پیوند مغز استخوان هستم؟
- آیا برای تقویت استخوان هایم به دارو نیاز دارم؟
- پیش آگهی این بیماری چگونه است؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً سوالاتی از شما خواهد پرسید. آماده باشید تا به این سوالات پاسخ دهید تا پزشک زمان بیشتری برای بررسی دقیق تر وضعیت شما داشته باشد. سوالاتی که پزشک ممکن است بپرسد عبارتند از:
- علائم اصلی بیماری شما چیست؟
- چه زمانی برای اولین بار این علائم را تجربه کردید؟
- آیا علائم با گذشت زمان تغییر کرده اند؟
- آیا علائم شامل درد استخوان است؟ در چه قسمت هایی از بدن؟
- آیا علائمی مانند حالت تهوع، کاهش اشتها یا کاهش وزن داشته اید؟
- آیا احساس ضعف یا خستگی می کنید؟
- آیا دچار عفونت هایی مانند ذات الریه، سینوزیت، عفونت مثانه یا کلیه، عفونت های پوستی یا زونا شده اید؟
- آیا تغییراتی در عادات روده خود مشاهده کرده اید؟
- آیا بیشتر از حد معمول احساس تشنگی یا نیاز به دفع ادرار دارید؟
- چه علائم دیگری دارید؟
- آیا سابقه خانوادگی اختلالات پلاسما مانند MGUS دارید؟
- آیا بیماری های دیگری داشته اید و تحت درمان قرار گرفته اید؟
- آیا سابقه لخته شدن خون دارید؟
- چه داروهایی مصرف می کنید؟
مقاله مرتبط
پیوند مغز استخوان
پیوند مغز استخوان نوعی درمان است که سلول های سالم مغز استخوان جایگزین سلول ها ناسالم می شود. این عمل در درمان برخی سرطان و بیمار...
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.