هپاتیت B | علل بروز، نشانه ها، روش تشخیص و درمان

هپاتیت B یک عفونت ویروسی جدی در کبد است که می تواند به دو شکل حاد و مزمن بروز کند. هپاتیت ب مزمن خطر ابتلا به نارسایی کبد، سرطان کبد و سیروز (زخم های شدید کبدی) را افزایش می دهد. در ادامه، اطلاعاتی درباره علائم و علل هپاتیت B، روش های تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

هپاتیت B چیست؟

هپاتیت ب یک عفونت جدی کبدی است که توسط ویروس هپاتیت ب (HBV) ایجاد می شود. این بیماری می تواند به دو شکل حاد (کوتاه مدت) و مزمن (طولانی مدت) بروز کند. هپاتیت B مزمن خطر ابتلا به نارسایی کبد، سرطان کبد و سیروز (زخم های شدید کبدی) را افزایش می دهد.

بیشتر بزرگسالان مبتلا به هپاتیت B حاد، حتی در صورت بروز علائم شدید، به طور کامل بهبود می یابند. با این حال، نوزادان و کودکان بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت B مزمن قرار دارند.

خوشبختانه، واکسن هپاتیت B می تواند از ابتلا به این عفونت جلوگیری کند. درمان هپاتیت B به حاد یا مزمن بودن عفونت بستگی دارد. برخی افراد به دارو نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر در صورت آسیب جدی کبدی ناشی از عفونت مزمن، ممکن است به پیوند کبد نیاز پیدا کنند.

با رعایت اقدامات احتیاطی مناسب، افراد مبتلا به هپاتیت B می توانند از انتقال ویروس به دیگران جلوگیری کنند.

هپاتیت ب چیست؟

علائم هپاتیت B

علائم هپاتیت B از خفیف تا شدید متغیر است و معمولاً یک تا چهار ماه پس از آلودگی به ویروس ظاهر می شوند. در برخی موارد، علائم ممکن است زودتر، حتی دو هفته پس از عفونت، بروز کنند. برخی افراد، به خصوص کودکان خردسال، ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. علائم شایع هپاتیت B عبارتند از:

درد شکمی
ادرار تیره
تب
درد مفاصل
کاهش اشتها
حالت تهوع و استفراغ
ضعف و خستگی
زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)

زردی پوست از علائم هپاتیت ب

چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد

اگر می دانید در معرض هپاتیت B قرار گرفته اید، فوراً با پزشک تماس بگیرید. درمان پیشگیرانه در 24 ساعت اول پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، خطر ابتلا به بیماری را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. اگر علائم هپاتیت B را تجربه می کنید، به پزشک مراجعه کنید.

علل ابتلا به هپاتیت B

عفونت هپاتیت ب توسط ویروس هپاتیت ب (HBV) ایجاد می شود. این ویروس از طریق خون، مایع منی یا مایعات دیگر از بدن فردی به فرد دیگر منتقل می شود. اما با عطسه یا سرفه انتقال نمی یابد. راه های انتقال عبارتند از:

تماس جنسی: رابطه جنسی محافظت نشده با فرد آلوده می تواند منجر به انتقال ویروس از طریق خون، بزاق، مایع منی یا ترشحات واژن شود.

استفاده از سرنگ مشترک: ویروس HBV به راحتی از طریق سوزن ها و سرنگ های آلوده به خون منتقل می شود. استفاده مشترک از سرنگ های آلوده، خطر ابتلا به هپاتیت B را به شدت افزایش می دهد.

فرورفتن تصادفی سرسوزن: ابتلا به هپاتیت B یکی از نگرانی های اصلی برای کارکنان مراکز بهداشتی و درمانی و هر فردی است که با خون انسان دیگر در تماس است. فرورفتن تصادفی سرسوزن آلوده می تواند به راحتی منجر به انتقال ویروس شود.

انتقال از مادر به فرزند: زنان باردار آلوده به ویروس هپاتیت ب می توانند در هنگام زایمان ویروس را به نوزاد خود منتقل کنند. با این حال، با واکسیناسیون نوزاد تازه متولد شده، می توان از آلودگی او جلوگیری کرد. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتماً با پزشک خود در مورد آزمایش هپاتیت B صحبت کنید.

انتقال هپاتیت ب از مادر به جنین

هپاتیت ب حاد و مزمن:

عفونت هپاتیت B می تواند به دو شکل کوتاه مدت (حاد) یا طولانی مدت (مزمن) بروز کند:

عفونت حاد هپاتیت B: این نوع عفونت کمتر از شش ماه طول می کشد. در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن می تواند ویروس را از بین ببرد و فرد در عرض چند ماه بهبود یابد. بیشتر افرادی که در بزرگسالی به هپاتیت B مبتلا می شوند، دچار عفونت حاد می شوند. با این حال، عفونت حاد می تواند در برخی موارد به عفونت مزمن تبدیل شود.

عفونت مزمن هپاتیت B: این نوع عفونت شش ماه یا بیشتر طول می کشد. دلیل طولانی شدن این بیماری این است که سیستم ایمنی بدن قادر به مبارزه کامل با ویروس نیست. عفونت مزمن هپاتیت B می تواند تا آخر عمر باقی بماند و منجر به بیماری های خطرناکی مانند سیروز و سرطان کبد شود. هر چه سن ابتلا به هپاتیت ب پایین تر باشد -به خصوص در نوزادان تازه متولد شده و کودکان زیر 5 سال-، خطر مزمن شدن عفونت بیشتر است. عفونت مزمن هپاتیت B ممکن است برای دهه ها بدون علامت باقی بماند و تا زمانی که فرد به دلیل اختلالات کبدی دچار مشکلات جدی نشود، شناسایی نشود.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

هپاتیت ب از طریق تماس با خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن فرد آلوده منتقل می شود. عوامل زیر خطر ابتلا به عفونت هپاتیت B را افزایش می دهند:

رابطه جنسی محافظت نشده با چندین شریک جنسی یا فرد آلوده به HBV.
استفاده مشترک از سرنگ های تزریق.
رابطه جنسی مرد با مردان دیگر.
زندگی با فرد مبتلا به عفونت مزمن HBV.
تولد نوزاد از مادر آلوده.
شغلی که فرد را در معرض خون انسان قرار دهد.
سفر به مناطقی که میزان عفونت HBV در آنها زیاد است، مانند آسیا، جزایر اقیانوس آرام، آفریقا و اروپای شرقی.

عوارض بیماری

ابتلا به عفونت مزمن HBV می تواند منجر به عوارض جدی مانند موارد زیر شود:

زخم شدن کبد (سیروز): التهاب ناشی از عفونت هپاتیت B می تواند منجر به ایجاد زخم های گسترده در کبد (سیروز) شود، که عملکرد کبد را مختل می کند.
سرطان کبد: در افراد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B، خطر ابتلا به سرطان کبد بیشتر است.
نارسایی کبد: در نارسایی های حاد، کبد عملکردهای حیاتی خود را از دست می دهد. در صورت بروز این امر، پیوند کبد تنها راه برای حفظ جان بیمار است.
سایر بیماری ها: ممکن است افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن به بیماری کلیوی یا التهاب عروق خونی مبتلا شوند.

سیروز کبدی از عوارض ابتلا به هپاتیت ب

پیشگیری از بروز بیماری

واکسیناسیون هپاتیت B برای سه یا چهار مرتبه در طول شش ماه انجام می شود. واکسیناسیون از ابتلا به هپاتیت ب جلوگیری می کند.

واکسن هپاتیت B در موارد زیر توصیه می شود:

نوزادان تازه متولد شده.
کودکان و نوجوانانی که در بدو تولد واکسینه نشده اند.
کسانی که در مراکز مختص به افراد با ناتوانی رشدی کار می کنند.
افرادی که با کسی که به هپاتیت B مبتلا است زندگی می کنند.
کارکنان مراکز بهداشتی، اورژانس و سایر افرادی که با خون در تماس هستند.
افرادی که مبتلا به بیماری هایی هستند که از طریق رابطه جنسی منتقل می شوند، مانند HIV (ایدز).
مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی برقرار می کنند.
افرادی که چندین شریک جنسی دارند.
تماس جنسی با فرد مبتلا به هپاتیت B.
افرادی که مخدر یا داروهای غیرمجاز تزریق می کنند یا از سوزن و سرنگ مشترک استفاده می کنند.
افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی.
افراد مبتلا به مرحله نهایی بیماری کلیوی.
مسافرانی که قصد دارند به منطقه ای از جهان با درصد بالای ابتلا به عفونت هپاتیت B سفر کنند.

اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از ابتلا به HBV

علاوه بر واکسیناسیون، روش های دیگری نیز برای کاهش خطر ابتلا به هپاتیت B وجود دارند:

آگاهی از وضعیت ابتلای شریک جنسی: رابطه جنسی حتماً باید محافظت شده باشد، مگر آنکه کاملاً از عدم ابتلا به HBV یا هرگونه عفونت مقاربتی اطمینان حاصل شود.
استفاده از کاندوم: در صورت عدم اطمینان از وضعیت ابتلای شریک جنسی، حتماً حین برقراری رابطه جنسی از کاندوم جدید لاتکس یا پلی اورتان استفاده کنید. به یاد داشته باشید که اگرچه کاندوم می تواند خطر ابتلا به HBV را کاهش دهد، اما خطر را به طور کامل از بین نمی برد.
پرهیز از مصرف مواد مخدر و داروهای غیرمجاز: در صورت استفاده از مخدرها، از یک مشاور یا متخصص برای قطع مصرف آن ها کمک بگیرید. در صورت ناتوانی در قطع مصرف دارو، موارد احتیاطی مانند استفاده از سرنگ استریل و عدم استفاده از سرنگ مشترک را رعایت کنید.
احتیاط در سوراخ کردن بدن و خالکوبی: در صورت تمایل به سوراخ کردن بدن یا خالکوبی، حتماً به مراکز معتبر مراجعه کنید. به نحوه استریل سازی تجهیزات توجه کنید و از استفاده از سوزن های استریل اطمینان حاصل کنید. در صورت دریافت پاسخ های غیرقانع کننده، به مرکز دیگری مراجعه کنید.
واکسیناسیون قبل از سفر: در صورت سفر به منطقه ای که هپاتیت B در آن شایع است، از پزشک درباره لزوم واکسیناسیون مشاوره بگیرید. این واکسن در سه تزریق و طی شش ماه انجام می شود.

تشخیص هپاتیت B

پزشک حین معاینه به جستجوی علائم آسیب کبدی مانند زردی پوست یا درد شکم می پردازد. آزمایش هایی که به تشخیص هپاتیت B یا عوارض آن کمک می کنند عبارتند از:

آزمایش خون: به کمک آزمایش خون می توان نشانه های وجود ویروس هپاتیت B را در بدن تشخیص داد و همچنین اطلاعاتی در مورد حاد یا مزمن بودن آن کسب کرد. همچنین به کمک آزمایش خون می توان از ایمن بودن خود در برابر بیماری اطمینان حاصل کرد.
سونوگرافی کبد: سونوگرافی خاصی به نام الاستوگرافی میزان آسیب به کبد را نشان می دهد.
نمونه برداری از کبد (بیوپسی): پزشک نمونه کوچکی از کبد را برای بررسی آسیب کبدی برمی دارد (نمونه برداری/بیوپسی کبدی). در طول این آزمایش، پزشک از طریق پوست یک سوزن نازک را درون کبد وارد می کند و نمونه بافتی را برای بررسی در آزمایشگاه خارج می کند.

غربالگری افراد سالم برای بررسی هپاتیت B

از آنجا که ویروس قبل از ایجاد علائم، به کبد آسیب می رساند، گاهی پزشکان بعضی افراد سالم را از نظر ابتلا به عفونت هپاتیت B مورد بررسی قرار می دهند. در موارد زیر بهتر است بیمار تحت غربالگری هپاتیت B قرار گیرد:

بارداری
زندگی با فرد مبتلا به هپاتیت ب
داشتن شریک های جنسی متعدد
تماس جنسی با فردی که مبتلا به هپاتیت B بوده است
رابطه جنسی مرد با مردان دیگر
داشتن سابقه بیماری های مقاربتی
ابتلا به بیماری های HIV (ایدز) یا هپاتیت C
نتایج غیرعادی در آزمایش آنزیم های کبدی
دیالیز کلیه
استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند داروهایی که پس از پیوند عضو تجویز می شوند
استفاده از داروهای غیرمجاز و مخدرها
تجربه زندان
تولد در کشوری که هپاتیت B در آنجا شایع است، از جمله آسیا، جزایر اقیانوس آرام، آفریقا و اروپای شرقی
والدین یا فرزندخوانده از جایی باشند که هپاتیت B در آنجا شایع است، مانند آسیا، جزایر اقیانوس آرام، آفریقا و اروپای شرقی.

درمان هپاتیت B

درمان برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت B پس از قرارگیری در معرض آن:

اگر می دانید در معرض ویروس هپاتیت B قرار گرفته اید و مطمئن نیستید که واکسینه شده اید یا خیر، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. تزریق ایمونوگلوبولین (آنتی بادی) که در فاصله 12 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس انجام می شود، می تواند از بدن در برابر بیماری هپاتیت B محافظت کند. از آنجا که این روش درمانی محافظت کوتاه مدتی ایجاد می کند، می بایست در صورتی که پیش از این واکسیناسیون انجام نشده باشد، واکسن هپاتیت B نیز تزریق شود.

درمان عفونت حاد هپاتیت B:

اگر پزشک تشخیص دهد که بیماری از نوع حاد است - یعنی کوتاه مدت بوده و خودبه خود بهبود می یابد - به درمان خاصی نیاز نیست. در این زمان که بدن با بیماری مبارزه می کند؛ پزشک، استراحت کافی، تغذیه مناسب و نوشیدن مایعات را توصیه می کند. در موارد شدید بیماری، برای جلوگیری از بروز عوارض، به داروهای ضدویروسی یا بستری شدن در بیمارستان نیاز می باشد.

درمان عفونت مزمن هپاتیت B:

افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن، باید تا پایان عمر تحت مراقبت های درمانی قرار داشته باشند. درمان، به کاهش خطر بروز نارسایی و اختلالات کبدی کمک کرده و از انتقال عفونت به دیگران جلوگیری می کند. درمان هپاتیت B مزمن به صورت زیر می باشد:

داروهای ضدویروسی: برخی از داروهای ضدویروس (آنتی ویرال) - از جمله انتکاویر، تنوفوویر، لامیوودین، آدفوویر و تلبیوودین - به بدن در مبارزه با ویروس کمک کرده و قدرت آسیب رسانی ویروس را کاهش می دهند. این داروها خوراکی می باشند.

آمپول های اینترفرون: اینترفرون آلفا -2 ب (اینترون آ) نسخه ای ساخت دست انسان از ماده ای است که بدن آن را برای مبارزه با عفونت تولید می کند. عمدتاً پس از گذراندن دوره درمانی کوتاهی، از این دارو برای جوانان مبتلا به هپاتیت B که تمایلی به درمان های بلندمدت ندارند و یا خانم هایی که می خواهند به زودی (طی چند سال) باردار شوند، استفاده می شود. در دوران بارداری نباید از اینترفرون استفاده شود. عوارض جانبی آن شامل حالت تهوع، استفراغ، مشکلات تنفسی و افسردگی می باشد.

پیوند کبد: در مواردی که کبد به شدت آسیب دیده است، پیوند کبد انجام می شود. در پیوند کبد، جراح بافت آسیب دیده کبد را برداشته و کبد سالم را جایگزین آن می کند. اهداکنندگان اکثر کبدهای پیوندی دیگر در قید حیات نیستند، اگرچه تعداد کمی از اهداکنندگان کبد وقتی زنده هستند بخشی از کبد خود را اهدا می کنند.

سبک زندگی و درمان خانگی

در صورت ابتلا به هپاتیت ب باید اقداماتی را در جهت محافظت از سایرین انجام داد:

رابطه جنسی محافظت شده: اگر از نظر جنسی فعال هستید، ابتلا به HBV را با شریک جنسی خود در میان بگذارید و در مورد خطر انتقال آن به او صحبت کنید. در هر بار رابطه جنسی از کاندوم لاتکس جدید استفاده کنید، به خاطر داشته باشید که کاندوم خطر را کاهش می دهد اما به طور کامل از بین نمی برد.
آزمایش شرکای جنسی: شرکای جنسی افراد مبتلا به هپاتیت B باید تحت آزمایش قرار گیرند. با هر فردی که رابطه جنسی برقرار کرده اید باید تحت آزمایش تشخیصی قرار گیرد. شرکای جنسی باید وضعیت ابتلای خود به HBV را بدانند تا به دیگران انتقال ندهند.
عدم استفاده از لوازم شخصی مشترک: اگر از داروهای IV (تزریق وریدی) استفاده می کنید، هرگز از سوزن و سرنگ مشترک استفاده نکنید. همچنین نباید تیغ یا مسواک را به صورت اشتراکی استفاده کرد چرا که ممکن است حاوی خون آلوده باشند.

راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری

اگر مبتلا به هپاتیت ب تشخیص داده شده اید، راهکارهای زیر به شما در سازگاری با آن کمک می کند:

کسب اطلاعات کافی: اطلاعات کافی را درباره هپاتیت ب کسب کنید. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری نقطه خوبی برای شروع کسب اطلاعات بیشتر هستند.
حفظ ارتباط با دوستان و خانواده: این بیماری با تماس های معمول منتقل نمی شود بنابراین ارتباط خود را با افرادی که می توانند به شما کمک کنند قطع نکنید.
مراقبت از خود: رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه و سبزیجات داشته باشید، به طور منظم ورزش کرده و به اندازه کافی بخوابید.
مراقبت از کبد: هرگز بدون مشورت با پزشک مشروبات الکلی و داروهای بدون نسخه مصرف نکنید. برای تشخیص ابتلا به هپاتیت آ و سی آزمایش دهید. اگر در معرض هپاتیت آ قرار نگرفته اید، واکسن آن را بزنید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

برای مراجعه به پزشک در مورد هپاتیت B، بهتر است ابتدا به پزشک عمومی خود مراجعه کنید. پزشک عمومی شما ممکن است شما را به متخصصان زیر ارجاع دهد:

متخصصین گوارش
متخصصین کبد
متخصصین بیماری های عفونی

آنچه می توانید انجام دهید

برخی از اطلاعاتی که می تواند در هنگام مراجعه به پزشک به شما کمک کند عبارتند از:

از محدودیت های قبل از قرار ملاقات آگاه شوید: اگر نیاز به ناشتا بودن یا اقدامات خاص دیگری قبل از آزمایش دارید، از پزشک خود بپرسید.
علائم خود را یادداشت کنید: حتی اگر علائم شما خفیف به نظر می رسند یا فکر می کنید به هپاتیت B مرتبط نیستند، آن ها را یادداشت کنید.
اطلاعات شخصی مهم را بنویسید: تغییرات اخیر در زندگی، استرس های شدید، یا هر اطلاعات دیگری که ممکن است مرتبط باشد را یادداشت کنید.
لیست داروها و مکمل ها را تهیه کنید: تمام داروهایی که مصرف می کنید، از جمله ویتامین ها و مکمل ها، را در یک لیست بنویسید.
فردی را همراه خود ببرید: حضور یک همراه می تواند به شما در یادآوری اطلاعات و سوالات کمک کند.
سوالات خود را یادداشت کنید: سوالات خود را قبل از ملاقات یادداشت کنید تا چیزی را فراموش نکنید.

آمادگی برای پرسش سوالات به صرفه جویی در وقت کمک می کند. در مورد عفونت هپاتیت ب، برخی از سوالات اساسی که بهتر است از پزشک بپرسید عبارتند از: