هپاتیت آ یک عفونت کبدی قابل پیشگیری با واکسن است که توسط ویروس هپاتیت آ ایجاد می شود، این ویروس در مدفوع و خون افراد آلوده یافت می شود. هپاتیت A بسیار مسری است. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز هپاتیت آ، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
هپاتیت آ عفونت کبدی بسیار مسری است که توسط ویروس هپاتیت آ ایجاد می شود. این ویروس یکی از چندین نوع ویروس هپاتیت است که باعث التهاب شده و عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار می دهد.
ویروس هپاتیت آ، از طریق غذا و آب آلوده یا تماس نزدیک با شخص یا شیء آلوده به هپاتیت آ انتقال می یابد. موارد خفیف هپاتیت آ به درمان نیازی ندارد. بیشتر افرادی که آلوده شده اند، بدون آسیب دائمی به کبد، بهبود می یابند.
رعایت صحیح موارد بهداشتی مانند شستن دست ها به طور منظم، یکی از بهترین راه ها برای محافظت در برابر هپاتیت آ می باشد. واکسن هپاتیت آ برای افراد در معرض خطر موجود می باشد.
علائم
معمولاً علائمی از بیماری هپاتیت آ تا چند هفته پس از ورود ویروس به بدن مشاهده نمی شود. لزوماً همه افراد درگیر این ویروس علامتی از بیماری را بروز نمی دهند. علائم هپاتیت عبارتند از:
- خستگی
- حالت تهوع و استفراغ ناگهانی
- درد شکم، به ویژه در بالا و سمت راست، زیر دنده های پایینی (کنار کبد)
- تغییر رنگ مدفوع (روشن شدن آن)
- کاهش اشتها
- تب خفیف
- ادرار تیره
- درد مفصلی
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان / زردی)
- خارش شدید
ممکن است این علائم خفیف بوده و طی چند هفته از بین بروند؛ هرچند گاهی، عفونت هپاتیت آ منجر به بیماری شدید می شود که می تواند برای چندین ماه طول بکشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده علائم هپاتیت آ باید به پزشک مراجعه نمود.
واکسن هپاتیت آ یا تزریق ایمونوگلوبولین (آنتی بادی) تا دو هفته از بدن در برابر عفونت محافظت می کند. اگر در هرکدام از شرایط زیر قرار گرفته اید و یا دارید، درباره لزوم واکسیناسیون هپاتیت آ با پزشک صحبت کنید:
- سفر، به ویژه به مکزیک، آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی یا سایر مناطقی که از نظر بهداشتی ضعیف هستند.
- گزارش هایی مبنی بر شیوع هپاتیت آ در رستورانی که اخیراً غذا خورده اید، داده شود.
- اشخاص نزدیک به شما مانند هم اتاقی یا مراقب، به هپاتیت آ مبتلا باشند.
- سابقه تماس جنسی با فرد مبتلا به هپاتیت آ.
علل بیماری
هپاتیت آ توسط ویروسی ایجاد می شود که سلول های کبدی را درگیر کرده و باعث التهاب می شود. این التهاب می تواند بر روی عملکرد کبد تأثیر گذاشته و باعث بروز علائم دیگر هپاتیت آ شود.
معمولاً این ویروس با خوردن یا نوشیدن مواد آلوده به ریز ذرات مدفوع، هرچند بسیار ناچیز، شیوع می یابد و عطسه یا سرفه باعث انتقال آن نمی شود. برخی از راه های گسترش ویروس هپاتیت آ عبارتند از:
- مصرف غذایی که توسط فرد مبتلا به ویروس که پس از استفاده از دستشویی دستان خود را به خوبی نشسته، تهیه شده است.
- نوشیدن آب آلوده
- خوردن صدف خام صید شده از آب آلوده به فاضلاب
- تماس نزدیک با شخص آلوده، حتی اگر علائمی نداشته باشد.
- رابطه جنسی با شخص مبتلا
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که خطر ابتلا به هپاتیت آ را افزایش می دهند عبارتند از:
- سفر و کار کردن در مناطقی که هپاتیت آ شیوع بالایی دارد.
- کارکردن در مراکز مراقبت از کودکان
- زندگی کردن با شخص مبتلا به هپاتیت آ
- داشتن هر نوع تماس جنسی با فردی که به هپاتیت آ مبتلا است.
- ابتلا به ایدز
- تماس با افراد بی خانمان
- اختلال در یکی از فاکتور های لخته شدن خون مانند هموفیلی
- استفاده از هر نوع مخدر و داروی غیر مجاز (نه فقط داروهای تزریقی)
عوارض بیماری
برخلاف انواع دیگر هپاتیت های ویروسی، هپاتیت آ باعث آسیب طولانی مدت به کبد نشده و مزمن نمی شود.
در موارد نادری، به ویژه در افراد مسن یا افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی، هپاتیت آ می تواند باعث نابودی ناگهانی عملکرد کبد شود. برای مراقبت و درمان موارد نارسایی حاد کبدی، بستری شدن در بیمارستان بسیار ضروری است. برخی از افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی نیاز به پیوند کبد دارند.
پیشگیری از بروز بیماری
واکسن هپاتیت آ از ابتلا به ویروس جلوگیری می کند.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، واکسن هپاتیت آ را برای افراد زیر توصیه می کنند:
- همه کودکان در سن 1 سالگی یا کودکان بزرگتر که در کودکی واکسیناسیون انجام نداده اند.
- افراد بی خانمان
- نوزادان 6 تا 11 ماهه که سفری خارج از کشور در پیش دارند.
- خانواده یا مراقب، از کشورهایی با شیوع بالای هپاتیت آ آمده باشند.
- افرادی که در تماس مستقیم با بیماران مبتلا به هپاتیت آ می باشند.
- کارمندان آزمایشگاه که ممکن است در تماس با نمونه های حاوی هپاتیت آ قرار گیرند.
- مردانی که با مردان دیگر تماس جنسی دارند.
- افرادی که به مناطق شیوع هپاتیت آ سفر کرده اند یا در آنجا کار می کنند.
- افرادی که از هر نوع داروی غیر مجاز و مخدری استفاده می کنند (نه فقط انواع تزریقی آن ها).
- افراد مبتلا به بیماری های اختلال لخته شدن خون
- افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی مانند هپاتیت ب یا هپاتیت سی
- هرکسی که تمایل به واکسیناسیون دارد.
می توانید با پزشک خود در مورد احتمال ابتلا به هپاتیت آ و مزایای واکسینه شدن صحبت کنید.
در هنگام سفر نکات ایمنی را رعایت کنید
اگر به مناطقی که هپاتیت آ در آنجا شیوع پیدا کرده است سفر می کنید، برای جلوگیری از عفونت این مراحل را انجام دهید:
- خودتان پوست همه میوه ها و سبزیجات تازه را کنده و بشویید.
- گوشت و ماهی خام یا نیم پخته مصرف نکنید.
- آب معدنی بنوشید و حتی هنگام مسواک زدن از آن استفاده کنید.
- از مصرف تمام نوشیدنی هایی که در استریل بودن آن ها شک و شبهه است، با یا بدون یخ، پرهیز کنید.
- اگر آب معدنی در دسترس نیست، از آب جوشیده شده استفاده کنید.
- بهداشت را رعایت کنید.
دستان خود را به خصوص بعد از استفاده از توالت یا تعویض پوشک و قبل از تهیه غذا به خوبی بشویید.
تشخیص
برای یافتن نشانه های وجود ویروس هپاتیت آ در بدن آزمایش خون گرفته می شود. نمونه خون از ورید بازو گرفته شده و برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می شود.
درمان
هیچ درمان خاصی برای هپاتیت آ وجود ندارد. بدن به خودی خود ویروس هپاتیت آ را از بین می برد. در بیشتر موارد ابتلا به هپاتیت آ، کبد ظرف شش ماه بهبود یافته و آسیب طولانی مدتی به آن وارد نمی کند.
هپاتیت آ، با استراحت و کنترل علائم درمان می شود. کارهایی که به بهبود علائم کمک می کنند عبارتند از:
- استراحت. بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت آ احساس خستگی و بیماری می کنند و انرژی کمتری دارند.
- کنترل حالت تهوع. حالت تهوع، غذا خوردن را دشوار می کند؛ بنابراین بهتر است در طول روز به جای خوردن وعده های حجیم غذایی، غذهایی با حجم کم و میان وعده میل کنید. برای دریافت کالری کافی، غذاهای پر کالری بیشتری مصرف کنید. به عنوان مثال، به جای آب، آب میوه یا شیر بنوشید. در صورت استفراغ، نوشیدن مایعات فراوان برای جلوگیری از کم آب شدن بدن از اهمیت به سزایی برخوردار است.
- از مصرف الکل خودداری کرده و از داروها با احتیاط استفاده کنید. ممکن است کبد دچار اختلال در تجزیه و فرآوری داروها و الکل باشد. در موراد ابتلا به هپاتیت مصرف الکل ممنوع می باشد، زیرا الکل باعث آسیب بیشتر به کبد می شود. با پزشک خود در مورد تمام داروهایی که مصرف می کنید -از جمله داروهای بدون نسخه- صحبت کنید.
سبک زندگی و درمان های خانگی
اقداماتی که باعث کاهش خطر انتقال هپاتیت آ به دیگران می شوند، عبارتند از:
- اجتناب از فعالیت های جنسی. در صورت ابتلا به هپاتیت آ از برقراری هرگونه فعالیت جنسی خودداری کنید. انواع مختلفی از فعالیت های جنسی عفونت را به شریک زندگی منتقل می کند. کاندوم محافظت کافی را ارائه نمی دهد.
- دست ها را پس از استفاده از توالت و تعویض پوشک به خوبی و کاملاً بشویید. دستانتان را حداقل 20 ثانیه با شوینده های صابونی شسته و برای خشک کردن آن ها از حوله یک بار مصرف استفاده کنید.
- اگر مبتلا به هپاتیت آ هستید، برای دیگران غذا درست نکنید. با این کار عفونت به راحتی به دیگران منتقل می شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر از نزدیکانتان فردی مبتلا به هپاتیت آ می باشد، با پزشک یا مراکز بهداشتی در مورد لزوم واکسیناسیون برای جلوگیری از عفونت مشورت کنید.
در صورت مشاهده علائم هپاتیت آ به پزشک مراجعه کنید.
آنچه می توانید انجام دهید
از آنجا که زمان ملاقات با پزشک محدود بوده و موارد زیادی برای بحث وجود دارد، بهتر است پیش از مراجعه به پزشک آمادگی های لازم را داشته باشید.
- از محدودیت های قبل از قرار ملاقات آگاه باشید. قبل از تعیین وقت، در خصوص محدودیت ها و آمادگی های لازم مثل تغییر رژیم غذایی سوال کنید.
- علائم خود را یادداشت کنید، حتی اگر به نظر می رسد علائم به بیماری مرتبط نمی باشند.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی خود را بنویسید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کنید، تهیه کنید.
- فردی از اعضای خانواده یا دوستان را جهت یادآوری موارد ذکر شده در مراجعه با پزشک، همراه خود داشته باشید.
- سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید، یادداشت نمایید.
تهیه لیستی از سوالات به صرفه جویی در وقت کمک می کند. برخی سوالات اساسی در مورد عفونت هپاتیت آ عبارتند از:
- چه عاملی باعث ایجاد علائم یا بیماری می شود؟
- غیر از محتمل ترین علت، چه عوامل دیگری ممکن است باعث بروز این بیماری یا علائم آن شده باشند؟
- در صورت ابتلا به هپاتیت آ، چه اقداماتی را می توانم برای جلوگیری از انتقال آن به دیگران انجام دهم؟
- آیا افراد نزدیک به من باید واکسیناسیون انجام دهند؟
- آیا می توانم در حین ابتلا به هپاتیت آ به کار ادامه دهم یا به مدرسه بروم؟
- عوارض خطرناک هپاتیت آ چه علائمی دارند؟
- چگونه می توانم متوجه شوم که دیگر ناقل هپاتیت آ نمی باشم؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که احتمالاً پزشک خواهد پرسید عبارتند از:
- علائم از چه زمانی شروع شده است؟
- علائم دائمی هستند یا گذرا؟
- شدت علائم چقدر است؟
- چه مواردی علائم را بهبود می بخشند؟
- چه مواردی علائم را بدتر می کنند؟
