سرطان اندومتر

سرطان اندومتر، شایع ترین سرطان در سیستم تناسلی بانوان است که از پوشش داخلی رحم (اندومتریوم) آغاز می شود. احتمال بهبودی این بیماری در صورت تشخیص به موقع بسیار بالاست. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سرطان اندومتر، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

نگاه کلی

سرطان اندومتر نوعی سرطان است که از رحم شروع می شود. رحم اندامی تو خالی و گلابی شکل در ناحیه لگن است که تکامل جنین در آن اتفاق می افتد.
سرطان اندومتر از اندومتریوم (لایه ای از سلول ها که مخاط رحم را تشکیل می دهند)، شروع می شود. گاهی به سرطان اندومتر، سرطان رحم نیز گفته می شود. انواع دیگری از سرطان ها از جمله سارکوم رحم نیز می توانند در رحم شکل بگیرند، اما بسیار کمتر از سرطان اندومتر شایع هستند.

سرطان اندومتر اغلب در مرحله ابتدایی تشخیص داده می شوند؛ زیرا باعث خونریزی های غیر عادی و مکرر واژینال می شوند. اگر سرطان اندومتر در مراحل بسیار ابتدایی و زود تشخیص داده شود، می توان با خارج کردن رحم از طریق جراحی آن را درمان کرد.

علائم

علائم و نشانه های سرطان رحم عبارتند از:

• خونریزی بعد از یائسگی
• خونریزی در فواصل بین قاعدگی ها
• درد در ناحیه لگنی

علل بیماری

پزشکان از علل بروز سرطان اندومتر اطلاعی ندارند. آنچه مشخص است این است که اتفاقاتی باعث ایجاد تغییراتی در DNA (جهش) سلول های اندومتریوم -پوشش داخلی رحم- می شوند و جهش در ماده ژنتیکی، سلول های طبیعی و سالم را به سلول های غیر طبیعی تبدیل می کند. سلول های طبیعی تا حد مشخصی رشد و تقسیم می یابند و نهایتا در زمان معینی می میرند. سلول های غیر طبیعی به صورت خارج از کنترل رشد و تقسیم شده و در زمان تعیین شده از بین نمی روند. تجمع سلول های غیر طبیعی باعث ایجاد توده (تومور) می شود. گاهی سلول های سرطانی به بافت های اطراف خود حمله کرده و از توده اولیه جدا می شوند و در هر قسمتی از بدن منتشر می شوند (متاستاز).

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

عواملی که خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش می دهند به شرح زیر می باشند:

• تغییر در تعادل هورمون های زنانه در بدن. تخمدان ها دو هورمون اصلی زنانه را تولید می کنند (استروژن و پروژسترون). نوساناتی که در تعادل هورمون ها اتفاق می افتد، باعث ایجاد تغییراتی در اندومتریوم می شود.
  بیماری یا وضعیتی که باعث افزایش مقدار استروژن شود، اما سطح هورمون پروژسترون تغییر نکند، در بدن فرد خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش می دهد. به طور مثال می توان به الگوهای تخمک گذاری نامنظم، که امکان دارد باعث ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شود، چاقی و دیابت اشاره کرد. مصرف داروهای هورمونی بعد از یائسگی، از جمله داروهای حاوی استروژن و عاری از پروژسترون، خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش می دهد.
• طولانی شدن سال های قاعدگی. شروع قاعدگی در سنین پایین (قبل از ١٢ سالگی) یا تاخیر در شروع یائسگی، خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش می دهد. هرچه تعداد قاعدگی ها بیشتر باشد، اندومتریوم رحم بیشتر در معرض استروژن قرار می گیرد.
• انواع نادری از تومور های تخمدان که استروژن ترشح می کنند، می توانند خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش دهند.
• عدم تجربه بارداری. افرادی که تا به حال باردار نشده اند، نسبت به افرادی که حداقل یک بار باردار شده اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان اندومتر قرار دارند.
• افزایش سن. با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان اندومتر افزایش می یابد. سرطان اندومتر اغلب بعد از یائسگی اتفاق می افتد.
• چاقی. چاقی، خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش می دهد. این اتفاق به این علت است که افزایش چربی بدن می تواند تعادل هورمون های بدن را بر هم بزند.
• هورمون درمانی جهت بهبود سرطان پستان. مصرف داروی هورمونی تاموکسیفن به منظور درمان سرطان پستان، خطر بروز سرطان اندومتر را افزایش می دهد. در صورت مصرف تاموکسیفن بهتر است در این باره با پزشک صحبت شود. در اکثر افراد، فایده تاموکسیفن نسبت به خطر بسیار کم ابتلا به سرطان اندومتر ارجحیت دارد.
• سندروم سرطان کولون ارثی. سندروم لینچ -که به آن سرطان کولورکتال (روده بزرگ و راست روده) غیر پولیپوز وراثتی (HNPCC) نیز گفته می شود-، سندرومی است که خطر ابتلا به سرطان کولون و سایر سرطان ها، از جمله سرطان اندومتر را افزایش می دهد. سندروم لینچ در اثر انتقال جهش ژنی از والدین به فرزندان اتفاق می افتد. اگر فردی در خانواده مبتلا به سندروم لینچ تشخیص داده شود، می بایست در مورد خطر ابتلای سایر اعضا به این سندروم ژنتیکی با پزشک صحبت شود. اگر مشخص شد که فرد به سندروم لینچ مبتلاست، بهتر است در رابطه با اینکه تحت چه آزمایش هایی جهت غربالگری سرطان قرار بگیرد، با پزشک خود مشورت کند.

پیشگیری از بروز بیماری

برای کاهش خطر ابتلا به سرطان اندومتر، می توان اقدامات زیر را انجام داد:

• مشورت با پزشک در رابطه با خطرات هورمون درمانی بعد از یائسگی. پیش از انتخاب درمان جایگزینی هورمون برای کمک به کنترل علائم یائسگی، با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای آن صحبت کنید. استفاده از استروژن به تنهایی پس از یائسگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش و مصرف ترکیبی از استروژن و پروژستین می تواند این خطر را کاهش دهد. هورمون درمانی خطرات دیگری را به همراه دارد؛ بنابراین فواید و خطرات آن را با پزشک خود بسنجید.
• در نظر داشتن مصرف قرص های ضد بارداری. مصرف حداقل یک سال از داروهای ضد بارداری خوراکی می تواند خطر ابتلا سرطان اندومتر را کاهش دهد. ممکن است که اثر کاهشی خطر ابتلا به سرطان اندومتر تا چندین سال پس از قطع مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی ادامه داشته باشد. داروهای ضد بارداری خوراکی عوارض جانبی دارد؛ بنابراین درمورد مزایا و خطرات آن با پزشک صحبت شود.
• حفظ وزن مناسب. چاقی خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش می دهد، بنابراین لازم است جهت دستیابی و حفظ وزن سالم تلاش کرد. در صورت نیاز به کاهش وزن، می بایست شدت فعالیت جسمی افزایش و تعداد کالری دریافتی روزانه کاهش داده شود.

تشخیص

تشخیص سرطان اندومتر

آزمایش ها و روش هایی که جهت تشخیص سرطان اندومتر استفاده می شوند، عبارتند از:

• معاینه لگن. حین معاینه لگن، پزشک با دقت قسمت خارجی دستگاه تناسلی را بررسی می کند؛ پس از آن، دو انگشت از یک دست خود را وارد واژن کرده و هم زمان دست دیگر را روی شکم فشار می دهد تا رحم و تخمدان ها را لمس کند. گاهی برای معاینه بیشتر، وسیله ای به نام اسپکولوم را وارد واژن می کند؛ اسپکولوم واژن را باز می کند تا پزشک بتواند واژن و دهانه رحم را از نظر وجود ناهنجاری بررسی کند.
• استفاده از امواج صوتی جهت ایجاد تصویری از رحم. گاهی پزشک جهت بررسی ضخامت و بافت آندومتر و رد کردن احتمال ابتلا به سایر بیماری ها، استفاده از سونوگرافی ترنس واژینال را توصیه می کند. در این روش، وسیله ای گرز مانند (مبدل) وارد واژن می شود. مبدل از امواج صوتی جهت ایجاد تصویری از رحم استفاده می کند. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا ناهنجاری های موجود در پوشش رحم را جست و جو کند.
• استفاده از وسیله ای (اسکوپ) جهت بررسی آندومتر. در حین هیستروسکوپی (بررسی داخل رحم توسط دوربین کوچکی مانند آندوسکوپی)، پزشک یک لوله نازک، انعطاف پذیر و چراغ دار (هیستروسکوپ) را از طریق واژن و دهانه رحم وارد رحم می کند. لنز روی هیستروسکوپ به پزشک امکان معاینه داخل رحم و آندومتر را می دهد.
• نمونه گیری از بافت جهت انجام آزمایش. برای گرفتن نمونه ای از سلول ها از داخل رحم، فرد تحت بیوپسی اندومتر قرار خواهد گرفت. این کار عبارت است از برداشتن بافتی از پوشش رحم برای بررسی در آزمایشگاه. بیوپسی آندومتر می تواند در مطب پزشک انجام شود و معمولاً نیازی به بیهوشی ندارد.
• خارج کردن بافت با انجام جراحی جهت آزمایش. اگر نتایج بیوپسی دقیق نباشند، ممکن است فرد تحت آزمایش با روشی به نام اتساع و کورتاژ (D & C) قرار بگیرد. حین C&D، بافت از پوشش رحم خراشیده می شود و در زیر میکروسکوپ از نظر سلول های سرطانی بررسی می شود.

در صورت تشخیص سرطان اندومتر، احتمالا فرد به متخصص انکولوژی زنان (پزشکی که در زمینه درمان سرطان های مربوط به سیستم تولید مثل زنان تخصص دارد)، ارجاع داده می شود.

تعیین مرحله سرطان اندومتر

زمانی که سرطان تشخیص داده می شود، پزشک مرحله سرطان را مشخص می کند.

آزمایش هایی که جهت تعیین مرحله سرطان استفاده می شوند عبارتند از:

• تهیه عکس از قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT- سی تی اسکن)
• توموگرافی انتشار پوزیترون (PET)
• آزمایش خون

تعیین قطعی و نهایی مرحله سرطان تا بعد از انجام جراحی به منظور درمان، امکان پذیر نیست. پزشک با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این آزمایش ها و روش ها، می تواند مرحلۀ سرطان را تعیین کند. مراحل سرطان اندومتر با استفاده از اعداد رومی از I (اول) تا IV (چهارم) مشخص می شوند، به این صورت که کمترین مرحله نشان می دهد که سرطان فراتر از رحم رشد نکرده است. در مرحله IV، سرطان پیشرفت کرده است و اندام های مجاور مانند مثانه را درگیر کرده و یا به مناطق دورتری در بدن گسترش یافته است.

درمان

معمولا درمان سرطان اندومتر با جراحی و با برداشتن رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها انجام می پذیرد. گزینه دیگر جهت درمان، رادیوتراپی است. از درمان های دارویی سرطان اندومتر می توان به شیمی درمانی و هورمون درمانی جهت جلوگیری از فعالیت هورمون هایی که سلول های سرطانی به آن ها متکی هستند، اشاره کرد. از سایر گزینه ها می توان به درمان دارویی هدفمند اشاره کرد که طی آن دارو به نقاط ضعف توده سرطانی حمله می کند تا به سیستم ایمنی جهت مبارزه با سرطان کمک کند.

جراحی

درمان سرطان اندومتر معمولاً عبارت است از جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) و برداشتن لوله های رحمی و تخمدان ها (سالپینگو اوفورکتومی). جراحی برداشتن رحم، باردار شدن فرد بیمار در آینده را غیر ممکن می کند. همچنین، در صورت برداشته شدن تخمدان ها، در صورتی که بیمار هنوز یائسه نشده باشد، فرد دچار یائسگی می شود.
حین جراحی، جراح مناطق اطراف رحم را جهت بررسی علائم گسترش سرطان جست و جو می کند. ممکن است جراح غدد لنفاوی را به منظور انجام آزمایش خارج کند. این کار در تعیین مرحله سرطان کمک کننده است.

پرتو درمانی

در پرتودرمانی از پرتوهای قدرتمندی مانند اشعه ایکس و پروتون، جهت از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می شود. در برخی موارد، پزشک به منظور کاهش خطر عود سرطان پس از جراحی، پرتودرمانی را توصیه می کند. در شرایط خاصی می توان از پرتودرمانی قبل از جراحی، برای کوچک کردن تومور و برداشتن آسان تر آن بهره برد.
اگر فرد بیمار سلامت کافی جهت قرار گرفتن تحت عمل جراحی را نداشته باشد، احتمالا فقط پرتودرمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

پرتودرمانی می تواند به اشکال زیر انجام شود:

• پرتودهی از دستگاهی خارج از بدن بیمار (رادیوتراپی خارجی). حین رادیوتراپی خارجی، بیمار روی یک تخت دراز می کشد و دستگاهی در اطراف او پرتوهای پرانرژی را به ناحیه مورد نظر می تابانند.
• پرتودهی از درون بدن بیمار (براکی تراپی). عبارت است از قرار دادن دستگاه حاوی ماده رادیواکتیو در داخل واژن.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از داروهای بسیار قوی جهت از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. ممکن است برای بیمار یک داروی شیمی درمانی یا ترکیبی از دو یا بیشتر از دو داروی شیمی درمانی تجویز شود. داروهای شیمی درمانی می توانند به صورت خوراکی یا تزریق وریدی دریافت شوند. این داروها وارد جریان خون می شوند و سپس سلول های سرطانی را از بین می برند.

گاهی اوقات در صورت بالا بودن احتمال عود سرطان، انجام شیمی درمانی بعد از جراحی توصیه می شود. همچنین از این روش برای کوچک کردن توده سرطانی قبل از جراحی استفاده می شود تا احتمال برداشتن کامل آن در زمان جراحی بیشتر شود.

شیمی درمانی می تواند در درمان سرطان پیشرفته یا عود شده اندومتر که در اطراف رحم نیز گسترش یافته است، کاربرد داشته باشد.

هورمون درمانی

هورمون درمانی عبارت است از مصرف داروهایی جهت کاهش سطح هورمون ها در بدن. در واکنش به این درمان، سلول های سرطانی که به هورمون متکی هستند، از بین می روند. در صورت ابتلا به سرطان اندومتر پیشرفته ای که در اطراف رحم نیز گسترش یافته است، هورمون درمانی می تواند یک گزینه باشد.

درمان هدفمند

درمان های دارویی هدفمند روی نقاط ضعف خاص موجود در سلول های سرطانی متمرکز می شوند. با مسدود کردن این نقاط ضعف، درمان های دارویی هدفمند می توانند منجر به مرگ سلول های سرطانی شوند. معمولاً جهت درمان سرطان پیشرفته آندومتر از ترکیب شیمی درمانی با درمان دارویی هدفمند استفاده می شود.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که به سیستم ایمنی بدن بیمار کمک می کند تا با سرطان مقابله کند. سیستم ایمنی بدن که علیه بیماری ها مبارزه می کند، ممکن است به سلول های سرطانی حمله نکند زیرا سلول های سرطانی پروتئین هایی تولید می کنند که از دید سلول های سیستم ایمنی دور می مانند. ایمنی درمانی در این روند تداخل ایجاد می کند. در مورد سرطان اندومتر، در صورتی که سرطان پیشرفته باشد و سایر درمان ها کمکی نکرده باشند، می توان ایمنی درمانی را به عنوان یک گزینه در نظر گرفت.

مراقبت های حمایتی (تسکینی)

مراقبت های تسکینی، مراقبت پزشکی ویژه است که بر روی تسکین درد و سایر علائم یک بیماری جدی تمرکز می کند. متخصصان روش مراقبت تسکینی با بیمار، خانواده و سایر پزشکان همکاری می کنند تا پشتیبانی بیشتری را ارائه دهند که مکمل مراقبتهای دائمی بیمار باشد. مراقبت تسکینی را می توان در حالی که بیمار تحت درمان های سخت دیگری مانند جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی، استفاده کرد.

وقتی از مراقبت تسکینی همراه با سایر روش های درمانی مناسب استفاده شود، افراد مبتلا به سرطان می توانند احساسی بهتر و عمری طولانی تر داشته باشند.

مراقبت های تسکین دهنده توسط تیمی از پزشکان، پرستاران و سایر افراد متخصص تحصیل کرده ارائه می شود. هدف تیم های مراقبتی، بهبود کیفیت زندگی در افراد مبتلا به سرطان و خانواده های آنهاست. این روش می تواند در کنار سایر روش های درمانی استفاده شود.

راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری

پس از تشخیص ابتلا به سرطان اندومتر، ممکن است برای فرد سوالات، ترس ها و نگرانی های زیادی به وجود آید. هر فردی سرانجام راهی می یابد تا با سرطان اندومتر مقابله کند. تا آن زمان فرد بیمار می تواند از راه های زیر کمک بگیرد:

• کسب اطلاعات کافی در مورد سرطان اندومتر تا بتوان در مورد مناسب ترین راه مراقبت از خود تصمیم گرفت. کسب اطلاعات در مورد سرطان به فرد این امکان را می دهد تا راحت تر با بیماری خود کنار آید. بهتر است از پزشک در مورد مرحله بیماری، گزینه های درمانی موجود و عوارض جانبی آن ها سوال شود. علاوه بر پرس و جو از پزشک می توان با جست و جو در اینترنت اطلاعات لازم را به دست آورد.
• داشتن ارتباطات قوی با سایر افراد می تواند به فرد جهت مقابله با بیماری توسط درمان کمک کند. بهتر است فرد با دوستان نزدیک و اعضا خانواده خود در مورد احساساتی که دارد صحبت کند.از جمله راه های کمک کننده، برقراری ارتباط با سایر افرادی است که از بیماری بهبود یافته اند یا شرکت در گروه های حمایتی به صورت حضوری یا آنلاین. در مورد گروه های این چنینی موجود در منطقه خود با پزشک صحبت شود.
• انجام فعالیت های روزانه تا حد امکان. هنگامی که فرد بیمار احساس توانایی در خود کرد، سعی شود تا حد امکان به فعالیت های عادی بپردازد.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

اگر فردی دچار علائم و نشانه های نگران کننده باشد، باید به پزشک عمومی یا متخصص زنان مراجعه کند. از آنجایی که مدت زمان ملاقات با پزشک می تواند کوتاه باشد و اغلب مطالب زیادی وجود دارد که باید در مورد آن ها با پزشک صحبت شود، بهترین راهکار، داشتن آمادگی کامل است.

آن چه می توانید انجام دهید

• نوشتن تمام علائمی که وجود دارد، از جمله علائمی که به نظر می رسند با علت مراجعه به پزشک ارتباطی ندارند.
• تهیه لیستی از تمامی داروهای مصرفی، ویتامین ومکمل ها. همچنین در صورت استفاده از هرگونه روش هورمون درمانی در گذشته، از جمله قرص های ضد بارداری، تاموکسیفن و سایر روش های هورمون درمانی، باید آن را با پزشک در میان گذاشت.
• همراهی با عضوی از خانواده یا یک دوست. گاهی اوقات به خاطر سپاردن تمامی اطلاعات مورد نیاز طی قرار ملاقات با پزشک دشوار است. فردی که بیمار را همراهی می کند می تواند در یادآوری مواردی که بیمار فراموش کرده است به او کمک کند.
• نوشتن سوالاتی که باید از پزشک پرسیده شوند.

مدت زمان ملاقات با پزشک محدود است پس آماده کردن لیستی از سوالات از پیش، می تواند به فرد کمک کند تا از زمان ملاقات خود با پزشک به صورت بهینه استفاده کند. در صورت کمبود وقت سوالات خود را از مهم ترین به کم اهمیت ترین رتبه بندی کنید. سوالاتی که در رابطه با سرطان اندومتر بهتر است از پزشک پرسیده شوند، عبارتند از:

• محتمل ترین علت بروز علائم چیست؟
• آیا علل احتمالی دیگری برای این علائم وجود دارد؟
• برای تشخیص سرطان اندومتر به چه آزمایش هایی احتیاج است؟
• چه درمان هایی در دسترس هستند؟ چه نوع عوارض جانبی می توان از هر یک از روش های درمانی انتظار داشت؟ هر یک از این روش های درمانی چقدر بر روی خصوصیات جنسی و جنسیتی تأثیر می گذارند؟
• بهترین روش درمانی چیست؟
• دچار بیماری یا سایر مشکلات مربوط به سلامتی دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین روش آن ها را همزمان مدیریت کنم؟
• آیا محدودیت هایی وجود دارد که لازم باشد از آن تبعیت کنم؟
• آیا سرطان گسترش یافته است؟ در چه مرحله ای است؟
• آیا بروشور یا سایر موارد چاپ شده ای وجود دارد که بتوان آن ها را با خود به منزل برد؟ چه وب سایت هایی توصیه می کنید؟

علاوه بر این سوالات، در پرسیدن سایر سوالاتی که حین مراجعه به پزشک ایجاد شده است، تردید نکنید.

از پزشک چه انتظاری می رود

پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما می پرسد. آماده بودن برای پاسخ دادن به آنها به شما کمک خواهد کرد تا جواب مناسبی به پزشک داده و بتوانید از زمان ملاقات خود با پزشک بهترین بهره را ببرید.

ممکن است پزشک سوالات زیر را از شما بپرسد:

• آیا تا به حال تجربه خونریزی یا ترشحات غیرطبیعی از واژن را داشته اید؟ اغلب چه زمان هایی اتفاق می افتند؟
• آیا دردی در ناحیه لگنی وجود دارد؟
• آیا علائم دیگری را نیز تجربه کرده اید؟
• علائم مداوم اند یا گذرا؟
• آیا عاملی وجود دارد که باعث بهبود علائم شود؟ چه عاملی؟
• آیا عاملی وجود دارد که باعث وخیم تر شدن علائم شود؟ چه عاملی؟
• آیا جهت برطرف کردن علائم ناشی از یائسگی از داروهای هورمونی که فقط حاوی استروژن هستند استفاده کرده اید؟
• آیا سابقه ابتلا به سرطان داشته اید؟
• آیا عضوی از خانواده مبتلا به سرطان بوده است؟ زمان تشخیص ابتلای آنها به سرطان، هریک چند سال داشته اند؟ به چه نوع سرطانی مبتلا بوده اند؟