سندرم تخمدان پلی کیستیک، یک اختلال هورمونی رایج در زنان در سنین باروری است که با عدم تعادل هورمون های جنسی، مشکلات تخمک گذاری و اغلب با علائمی چون پرمویی و آکنه بروز می کند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک اختلال هورمونی رایج در زنان در سنین باروری است که با پریودهای نامنظم یا طولانی، سطوح بالای هورمون های مردانه و وجود کیست های متعدد در تخمدان ها مشخص می شود. این کیست ها می توانند مانع از تخمک گذاری طبیعی شوند.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم و نشانه های PCOS ممکن است در زمان اولین قاعدگی یا بعداً، حتی در پاسخ به افزایش وزن قابل توجه، ظاهر شوند و در شدت و نوع بین افراد متفاوت است. تشخیص این سندرم معمولاً بر اساس وجود دو یا سه مورد از علائم زیر صورت می گیرد:
- بی نظمی های قاعدگی: شامل پریودهای غیرمعمول (کمتر از 9 بار در سال)، طولانی شدن فاصله بین دو پریود (بیش از 35 روز) یا خونریزی های غیرطبیعی و سنگین.
- سطح بالای آندروژن: افزایش هورمون های مردانه می تواند منجر به پرمویی (رشد موهای زائد در صورت و بدن)، آکنه شدید و سایر علائم مردانه شود.
- تخمدان های پلی کیستیک: تخمدان ها ممکن است بزرگ شده و حاوی فولیکول های کوچک متعددی باشند که تخمک را احاطه کرده اند و عملکرد طبیعی تخمدان را مختل می کنند. چاقی می تواند شدت این علائم را افزایش دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت تجربه ناباروری، نگرانی در مورد نظم قاعدگی یا مشاهده علائم افزایش آندروژن مانند پرمویی، آکنه و تغییر در الگوی مو، مشورت با پزشک توصیه می شود.
علل ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق PCOS هنوز مشخص نیست، اما عوامل زیر در بروز آن نقش دارند:
- مقاومت به انسولین: انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید می شود و به سلول ها کمک می کند از قند خون به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. در صورت مقاومت سلول ها به انسولین، سطح قند خون و به دنبال آن سطح انسولین افزایش می یابد. افزایش انسولین می تواند تولید آندروژن را تحریک کرده و در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند.
- التهاب: زنان مبتلا به PCOS اغلب سطح کمی از التهاب مزمن را نشان می دهند. این التهاب می تواند تولید آندروژن را افزایش داده و با مشکلات قلبی عروقی مرتبط باشد.
- وراثت: مطالعات نشان می دهند که ژن ها می توانند در انتقال استعداد ابتلا به PCOS نقش داشته باشند.
- افزایش آندروژن: تخمدان ها در PCOS مقادیر غیرطبیعی بالایی از آندروژن تولید می کنند که منجر به علائمی مانند پرمویی و آکنه می شود.
عوارض بیماری
سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند منجر به عوارض متعددی شود، از جمله:
- مشکلات باروری: ناباروری یکی از شایع ترین عوارض PCOS است.
- عوارض بارداری: افزایش خطر دیابت بارداری، افزایش فشار خون در بارداری، سقط جنین و زایمان زودرس.
- کبد چرب حاد بارداری: یک عارضه نادر اما جدی در دوران بارداری.
- سندرم متابولیک: مجموعه ای از عوامل خطرساز شامل افزایش فشار خون، قند خون بالا، سطوح غیرطبیعی کلسترول و تری گلیسیرید که خطر بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد.
- دیابت نوع 2 و پیش دیابت: افزایش خطر ابتلا به دیابت و مراحل قبل از آن.
- آپنه انسدادی خواب: اختلال در تنفس در طول خواب.
- مشکلات سلامت روان: افزایش احتمال افسردگی، اضطراب و اختلالات در تغذیه.
- خونریزی غیرطبیعی رحم: پریودهای نامنظم و سنگین می توانند منجر به خونریزی غیرطبیعی شوند.
- سرطان رحم (اندومتر): به دلیل عدم تعادل هورمونی و عدم ریزش منظم دیواره رحم.
چاقی اغلب با سندرم تخمدان پلی کیستیک همراه است و می تواند عوارض این بیماری را تشدید کند.
تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. پزشک معمولاً بر اساس شرح حال پزشکی شما، از جمله سابقه قاعدگی و تغییرات وزن، و معاینه فیزیکی (بررسی الگوی رشد مو، علائم مقاومت به انسولین و آکنه) به تشخیص می رسد.
پس از ارزیابی اولیه، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- معاینه لگنی: برای بررسی اندازه و شکل تخمدان ها و تشخیص هرگونه توده یا ناهنجاری دیگر.
- آزمایش خون: برای اندازه گیری سطح هورمون ها (از جمله آندروژن ها و هورمون های مرتبط با قاعدگی)، تعیین سطح قند خون، کلسترول و تری گلیسیرید.
- سونوگرافی تخمدان: برای بررسی ظاهر تخمدان ها و تشخیص وجود کیست های متعدد و همچنین ارزیابی ضخامت دیواره رحم.
در صورت تشخیص PCOS، پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری را برای بررسی عوارض مرتبط توصیه کند، از جمله:
- پایش منظم: فشار خون، سطح قند خون، کلسترول و تری گلیسیرید.
- غربالگری: برای تشخیص افسردگی و اضطراب.
- ارزیابی: برای تشخیص اختلالات خواب.
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) عمدتاً بر مدیریت نگرانی های فردی بیمار، از جمله ناباروری، پرمویی (هیرسوتیسم)، آکنه و چاقی، متمرکز است و شامل تغییرات در سبک زندگی و استفاده از داروها می شود.
تغییر سبک زندگی
پزشک ممکن است کاهش وزن را از طریق یک رژیم غذایی کم کالری و ورزش منظم توصیه کند. حتی کاهش مقدار کمی از وزن (حدود 5%) می تواند به بهبود قابل توجه علائم PCOS کمک کند. کاهش وزن می تواند اثربخشی داروهای تجویز شده برای PCOS را افزایش داده و در بهبود باروری نیز نقش داشته باشد.
داروها
-
داروهای ضد بارداری هورمونی: قرص های ترکیبی استروژن و پروژستین می توانند سطح آندروژن را کاهش داده و سطح استروژن را تنظیم کنند. این امر می تواند خطر سرطان رحم (اندومتر) را کاهش داده و به بهبود خونریزی های غیرطبیعی، پرمویی و آکنه کمک کند. جایگزین های این قرص ها شامل پَچ های پوستی یا حلقه های واژینال حاوی استروژن و پروژسترون هستند.
-
درمان با پروژستین: مصرف پروژستین به مدت 10 تا 14 روز در هر یک تا دو ماه می تواند به تنظیم دوره های قاعدگی و جلوگیری از سرطان رحم کمک کند. با این حال، این روش سطح آندروژن را کاهش نمی دهد و از بارداری جلوگیری نمی کند. استفاده از پروژستین به همراه IUD (دستگاه داخل رحمی) می تواند یک روش مؤثر برای پیشگیری از بارداری باشد.
داروهای کمک به تخمک گذاری: پزشک ممکن است داروهای زیر را برای کمک به تحریک تخمک گذاری تجویز کند:
- کلومیفن سیترات: یک داروی خوراکی ضد استروژن است که در ابتدای دوره قاعدگی مصرف می شود.
- لتروزول: دارویی که معمولاً برای درمان سرطان پستان استفاده می شود و می تواند تخمدان ها را تحریک کند.
- متفورمین: یک داروی خوراکی مورد استفاده در درمان دیابت نوع 2 که می تواند مقاومت به انسولین را بهبود بخشیده و سطح انسولین را کاهش دهد. در صورت عدم بارداری و استفاده از کلومیفن، پزشک ممکن است مصرف متفورمین را نیز توصیه کند. در افراد مبتلا به پیش دیابت، متفورمین می تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش داده و به مدیریت وزن کمک کند.
- گنادوتروپین ها: داروهای هورمونی که تزریقی هستند.
برای جلوگیری از رشد موهای زائد پزشک موارد زیر را به شما توصیه می کند:
درمان پرمویی (هیرسوتیسم): پزشک ممکن است داروهای زیر و روش های دیگر را برای کاهش رشد موهای زائد توصیه کند:
- قرص های ضد بارداری: می توانند سطح آندروژن را که عامل رشد موهای زائد است، کاهش دهند.
- اسپیرونولاکتون: این دارو می تواند اثر آندروژن بر روی پوست را کاهش دهد و یک روش مؤثر برای پیشگیری از بارداری است. با این حال، در دوران بارداری یا در صورت اقدام به بارداری توصیه نمی شود.
- افلورنیتین (وانیکا): یک کرم موضعی است که می تواند سرعت رشد موهای صورت در زنان را کاهش دهد.
- الکترولیز: روشی که در آن یک سوزن کوچک به داخل فولیکول های مو وارد می شود تا به آن ها آسیب برساند و از رشد مجدد آن ها جلوگیری کند. ممکن است به جلسات متعدد درمان نیاز باشد.
- لیزر موهای زائد: در این روش از پرتوهای متمرکز نور برای تخریب فولیکول های مو استفاده می شود و امروزه به دلیل اثربخشی و ماندگاری نسبتاً طولانی، کاربرد بیشتری در درمان پرمویی دارد. برای دستیابی به نتایج مطلوب معمولاً به چندین جلسه درمان نیاز است.
سبک زندگی و درمان خانگی
برای کمک به مدیریت سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- حفظ وزن مناسب: کاهش وزن می تواند به تنظیم سطح انسولین و آندروژن کمک کرده و احتمال تخمک گذاری منظم را افزایش دهد. برای برنامه ریزی کاهش صحیح وزن، از پزشک یا متخصص تغذیه کمک بگیرید.
- مدیریت کربوهیدرات دریافتی: مصرف زیاد کربوهیدرات های ساده می تواند سطح انسولین را به سرعت افزایش دهد. در صورت ابتلا به PCOS، با پزشک خود در مورد میزان مناسب کربوهیدرات در رژیم غذایی و انتخاب کربوهیدرات های پیچیده که دیرتر باعث افزایش قند خون می شوند، مشورت کنید.
- افزایش فعالیت بدنی: ورزش منظم می تواند به کاهش قند خون و بهبود مقاومت به انسولین کمک کند. افزایش فعالیت های روزانه و ورزش منظم می تواند در مدیریت وزن و پیشگیری یا کنترل دیابت مرتبط با PCOS مؤثر باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً به متخصص زنان و زایمان یا متخصص غدد ارجاع خواهید شد. برای آماده شدن برای ملاقات با پزشک، موارد زیر می توانند کمک کننده باشند:
آن چه می توانید انجام دهید
- فهرستی از تمام علائم و مدت زمانی که آن ها را تجربه کرده اید، تهیه کنید.
- لیستی از تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کنید، به همراه دوز و نحوه مصرف آن ها، تهیه کنید.
- اطلاعات مربوط به سوابق پزشکی شخصی، بیماری های زمینه ای، تغییرات اخیر در زندگی و سطح استرس خود را یادداشت کنید.
- فهرستی از تمام سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید، تهیه کنید.
- تاریخ آخرین سیکل پریود خود را یادداشت کنید.
برخی از سؤالاتی که بهتر است از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- چه آزمایش هایی برای تشخیص دقیق وضعیت من لازم است؟
- این بیماری چه تأثیری بر باروری من خواهد داشت؟
- چه داروهایی برای بهبود علائم من پیشنهاد می کنید؟
- چه تغییراتی در سبک زندگی برای مدیریت این بیماری باید ایجاد کنم؟
- عوارض طولانی مدت این بیماری چیست؟
- من بیماری های دیگری نیز دارم؛ چگونه می توانم همه آن ها را به طور همزمان مدیریت کنم؟
در طول ملاقات با پزشک، در پرسیدن هر سؤال دیگری که برایتان پیش می آید، تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید:
- علائم و نشانه های شما چیست و از چه زمانی شروع شده اند؟
- شدت علائم شما در حال حاضر چقدر است؟
- اولین بار کدام علامت را تجربه کردید؟
- آخرین دوره قاعدگی شما چه تاریخی بوده است؟
- از آخرین دوره قاعدگی تاکنون چه مقدار و چگونه وزن اضافه کرده اید؟
- آیا عواملی وجود دارند که علائم شما را بدتر می کنند؟
- آیا در حال حاضر باردار هستید یا قصد بارداری دارید؟
- آیا سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده (مادر یا خواهر) وجود دارد؟
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.