ناباروری | علل بروز، نشانه ها، روش تشخیص و درمان

ناباروری، چالشی فراگیر که زوجین بسیاری را درگیر می کند، به ناتوانی در بارداری پس از تلاش مداوم اطلاق شده و می تواند هم مردان و هم زنان را تحت تأثیر قرار دهد. درک این موضوع که عوامل متعددی در هر دو جنس می توانند منجر به این وضعیت شوند، اولین گام در مسیر تشخیص و درمان مؤثر است. در ادامه اطلاعاتی درباره علل ناباروری و نحوه تشخیص و درمان آن ارائه شده است.

ناباروری چیست؟

اگر شما و همسرتان برای باردار شدن تلاش می کنید و هنوز موفق نشده اید، بدانید که تنها نیستید. در ایالات متحده، 10 تا 15 درصد زوج ها با مشکل ناباروری دست و پنجه نرم می کنند. ناباروری به ناتوانی در باردار شدن پس از حداقل یک سال تلاش منظم و بدون استفاده از روش های پیشگیری در اکثر زوج ها اطلاق می شود.

ناباروری می تواند ناشی از مشکلات مربوط به مرد، زن یا ترکیبی از عواملی باشد که مانع از بارداری می شوند. خوشبختانه، امروزه روش های درمانی ایمن و مؤثری وجود دارند که به طور چشمگیری احتمال بارداری را افزایش می دهند.

ناباروری چیست؟

علائم ناباروری

اصلی ترین علامت، باردار نشدن است. ممکن است علائم آشکار دیگری وجود نداشته باشد. با این حال، گاهی اوقات در زنان نابارور، دوره های قاعدگی نامنظم یا قطع قاعدگی مشاهده می شود. در برخی موارد نیز، مردان نابارور ممکن است علائمی از مشکلات هورمونی مانند تغییر در الگوی رشد مو یا اختلال در عملکرد جنسی را تجربه کنند. نکته قابل توجه این است که بیشتر زوج ها در نهایت، چه با درمان و چه بدون آن، صاحب فرزند خواهند شد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

معمولاً نیازی به مراجعه فوری به پزشک در مورد ناباروری نیست، مگر اینکه حداقل یک سال به طور منظم برای باردار شدن تلاش کرده باشید.

با این وجود، خانم ها در شرایط زیر بهتر است زودتر با پزشک متخصص مشورت کنند:

سن 35 سال یا بیشتر باشد و پس از شش ماه تلاش برای بارداری موفق نشده باشند.
سن بالای 40 سال باشد.
دوره های قاعدگی نامنظم داشته باشند یا قاعدگی آن ها قطع شده باشد.
دوره های قاعدگی بسیار دردناک را تجربه کنند.
سابقه تشخیص مشکلات ناباروری داشته باشند.
مبتلا به اندومتریوز یا بیماری التهابی لگن باشند.
سابقه چندین بار سقط جنین داشته باشند.
تحت درمان سرطان قرار گرفته باشند.

آقایان نیز در صورت مشاهده موارد زیر باید با پزشک متخصص مشورت کنند:

تعداد کم اسپرم یا سایر مشکلات مربوط به کیفیت اسپرم.
سابقه مشکلات بیضه، پروستات یا اختلالات جنسی.
سابقه درمان سرطان.
کوچک بودن بیضه ها یا وجود تورم در کیسه بیضه.
وجود سابقه مشکلات ناباروری در سایر اعضای خانواده.

همچنین بخوانید:

علل ناباروری

برای وقوع بارداری، تمامی مراحل تخمک گذاری و لقاح باید به درستی انجام شوند. گاهی اوقات، عواملی که منجر به ناباروری در زوج ها می شوند، از بدو تولد وجود دارند و در برخی موارد نیز در طول زندگی ایجاد می شوند. علل ناباروری می توانند هر یک از زوجین یا هر دو را تحت تأثیر قرار دهند. به طور کلی:

در حدود یک سوم موارد، مشکل مربوط به مرد است.
در حدود یک سوم موارد، مشکل مربوط به زن است.
در موارد باقی مانده، مشکل هم در زن و هم در مرد وجود دارد، یا علت مشخصی برای ناباروری یافت نمی شود.

علل ناباروری مردان

تولید یا عملکرد غیرطبیعی اسپرم: این مشکل می تواند ناشی از عدم نزول بیضه، نقص های ژنتیکی، مشکلات سلامتی مانند دیابت یا عفونت هایی نظیر کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا HIV باشد. بزرگ شدن وریدهای بیضه (واریکوسل) نیز می تواند کیفیت اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد.
مشکلات در انتقال اسپرم: این امر ممکن است به دلیل مشکلات جنسی مانند انزال زودرس، برخی بیماری های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک، مشکلات ساختاری مانند انسداد در مجاری بیضه یا آسیب و صدمه به اندام های تولید مثلی رخ دهد.
قرار گرفتن بیش از حد در معرض عوامل محیطی: تماس طولانی مدت با برخی سموم دفع آفات و سایر مواد شیمیایی و تشعشعات می تواند بر باروری مردان تأثیر منفی بگذارد. همچنین، مصرف سیگار، الکل، ماری جوانا، استروئیدهای آنابولیک و برخی داروها برای درمان عفونت های باکتریایی، فشار خون بالا و افسردگی نیز می توانند باروری را مختل کنند. قرار گرفتن مکرر در معرض گرما، مانند استفاده از سونا یا وان آبگرم، می تواند دمای بدن را افزایش داده و بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
آسیب های ناشی از سرطان و درمان آن: پرتودرمانی یا شیمی درمانی می توانند تولید اسپرم را مختل کنند، که این اختلال گاهی اوقات شدید و دائمی است.

علل ناباروری مردان

علل ناباروری زنان

علل ناباروری در زنان می تواند شامل موارد زیر باشد:

اختلالات تخمک گذاری: این اختلالات بر آزاد شدن تخمک از تخمدان ها تأثیر می گذارند. از جمله این موارد می توان به اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) اشاره کرد. هایپرپرولاکتینمی، وضعیتی که در آن سطح هورمون پرولاکتین (هورمونی که تولید شیر مادر را تحریک می کند) بیش از حد بالا است، نیز می تواند در تخمک گذاری تداخل ایجاد کند. افزایش یا کاهش بیش از حد هورمون های تیروئید (پرکاری یا کم کاری تیروئید) نیز می توانند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارند یا باعث ناباروری شوند. سایر علل زمینه ای می توانند شامل ورزش بیش از حد، اختلالات خوردن یا وجود تومورها باشند.
ناهنجاری های رحم یا دهانه رحم: این موارد شامل ناهنجاری های ساختاری دهانه رحم، پولیپ در رحم یا شکل غیرطبیعی رحم می شوند. تومورهای غیرسرطانی (خوش خیم) در دیواره رحم (فیبروم رحم) نیز می توانند با انسداد لوله های رحمی یا جلوگیری از لانه گزینی تخمک بارور شده در رحم، باعث ناباروری شوند.
آسیب یا انسداد لوله های فالوپ: این مشکل اغلب به دلیل التهاب لوله های رحمی (سالپنژیت) ایجاد می شود که می تواند ناشی از بیماری التهابی لگن (PID)، عفونت های مقاربتی، اندومتریوز یا چسبندگی های لگنی باشد.
اندومتریوز: در این بیماری، بافت مشابه پوشش داخلی رحم (اندومتر) در خارج از رحم نیز رشد می کند و می تواند بر عملکرد تخمدان ها، رحم و لوله های رحمی تأثیر بگذارد.
نارسایی اولیه تخمدان (یائسگی زودرس): این وضعیت زمانی رخ می دهد که تخمدان ها قبل از 40 سالگی از کار می افتند و قاعدگی متوقف می شود. اگرچه علت آن اغلب ناشناخته است، اما عوامل خاصی با یائسگی زودرس مرتبط هستند، از جمله بیماری های خودایمنی، برخی شرایط ژنتیکی مانند سندرم ترنر یا ناقلین سندرم X شکننده، و پرتودرمانی یا شیمی درمانی.
چسبندگی های لگنی: این ها نوارهایی از بافت اسکار (جای زخم) هستند که می توانند اندام های لگنی را به هم متصل کنند و پس از عفونت لگن، آپاندیسیت، اندومتریوز یا جراحی شکم یا لگن ایجاد می شوند.
سرطان و درمان آن: برخی از سرطان ها - به ویژه سرطان های اندام های تولید مثلی - اغلب قدرت باروری زنان را مختل می کنند. پرتودرمانی و شیمی درمانی نیز می توانند بر باروری تأثیر منفی بگذارند.

علل ناباروری در زنان

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

بسیاری از عوامل خطرساز ناباروری در زنان و مردان مشترک هستند. این عوامل می توانند احتمال بارداری را کاهش داده و بر اثربخشی درمان های باروری تأثیر بگذارند.

سن: قدرت باروری زنان به تدریج با افزایش سن کاهش می یابد، به ویژه پس از 35 سالگی این کاهش سرعت می گیرد. در زنان مسن تر، احتمال ناباروری به دلیل کاهش تعداد و کیفیت تخمک ها و همچنین افزایش احتمال بروز مشکلات سلامتی مؤثر بر باروری بیشتر است. مردان بالای 40 سال نیز نسبت به مردان جوان تر قدرت باروری کمتری دارند.
مصرف دخانیات: استعمال دخانیات، چه سیگار و چه ماری جوانا، توسط هر یک از زوجین می تواند شانس بارداری را کاهش دهد. سیگار کشیدن همچنین اثربخشی درمان های ناباروری را کم می کند و احتمال سقط جنین در زنان سیگاری بیشتر است. در مردان، سیگار کشیدن می تواند خطر اختلال نعوظ و کاهش تعداد اسپرم را افزایش دهد.
مصرف الکل: برای زنان باردار یا کسانی که قصد بارداری دارند، هیچ میزان مصرف الکل ایمن تلقی نمی شود و می تواند در ناباروری نقش داشته باشد. در مردان، مصرف زیاد الکل می تواند منجر به کاهش تعداد و تحرک اسپرم شود.
اضافه وزن: در زنان، داشتن سبک زندگی غیرفعال و اضافه وزن می تواند خطر ناباروری را افزایش دهد. در مردان نیز، اضافه وزن ممکن است بر تعداد اسپرم تأثیر منفی بگذارد.
کمبود وزن: افرادی که دچار اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی هستند و کسانی که رژیم های غذایی بسیار کم کالری یا محدودکننده را دنبال می کنند، در معرض خطر مشکلات باروری قرار دارند.
ورزش: کمبود ورزش در بروز چاقی نقش دارد که خود یکی از عوامل خطر ناباروری است. در برخی موارد، ورزش سنگین، مکرر و شدید در زنانی که وزن طبیعی دارند نیز می تواند با مشکلات تخمک گذاری همراه باشد.

پیشگیری از بروز عارضه

اگرچه برخی از انواع ناباروری قابل پیشگیری نیستند، اما با اتخاذ چند راهکار می توان احتمال بارداری را افزایش داد.

زوج ها

برای دستیابی به بالاترین میزان بارداری، مقاربت منظم، به ویژه در حوالی زمان تخمک گذاری، ضروری است. برقراری رابطه جنسی از حدود پنج روز قبل از تخمک گذاری تا یک روز بعد از آن، احتمال بارداری را به طور قابل توجهی بهبود می بخشد. تخمک گذاری معمولاً در اواسط چرخه قاعدگی (تقریباً در نیمه فاصله بین دو دوره قاعدگی) برای بیشتر زنانی که چرخه 28 روزه دارند، رخ می دهد.

مردان

اگرچه بیشتر علل ناباروری در مردان قابل پیشگیری نیستند، اما راهکارهای زیر می توانند کمک کننده باشند:

پرهیز از مصرف مواد مخدر، دخانیات و نوشیدن بیش از حد الکل، زیرا این مواد می توانند در ناباروری مردان نقش داشته باشند.
اجتناب از قرار گرفتن در معرض دمای بالا مانند وان های آب گرم و حمام های داغ، زیرا این شرایط می توانند به طور موقت بر تولید و تحرک اسپرم تأثیر منفی بگذارند.
پرهیز از قرار گرفتن در معرض سموم صنعتی یا محیطی که می توانند بر تولید اسپرم اثر بگذارند.
محدود کردن مصرف داروهایی که ممکن است بر باروری تأثیر بگذارند، شامل داروهای تجویزی و بدون نسخه. در مورد تمام داروهایی که به طور منظم مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید و هرگز مصرف داروهای تجویزی را بدون توصیه پزشکی قطع نکنید.
داشتن فعالیت بدنی متوسط. ورزش منظم می تواند کیفیت اسپرم را بهبود بخشیده و احتمال باروری را افزایش دهد.

پیشگیری از ناباروری با داشتن ورزش روزانه

زنان

خانم ها می توانند با اقدامات زیر، احتمال باردار شدن را افزایش دهند:

ترک سیگار. مصرف تنباکو اثرات منفی متعددی بر باروری دارد، علاوه بر سلامت عمومی، سلامت جنین را نیز تهدید می کند. اگر سیگار می کشید و قصد بارداری دارید، هرچه زودتر آن را ترک کنید.
پرهیز از مصرف الکل و مواد مخدر. این مواد می توانند توانایی بارداری و داشتن یک بارداری سالم را مختل کنند. اگر قصد باردار شدن دارید، از مصرف الکل و هرگونه ماده مخدر حتی ماری جوانا خودداری کنید.
محدود کردن مصرف کافئین. زنانی که قصد بارداری دارند ممکن است بخواهند مصرف کافئین را محدود کنند. در مورد میزان مصرف ایمن کافئین با پزشک خود مشورت کنید.
داشتن فعالیت بدنی متوسط. ورزش منظم مهم است، اما ورزش شدید که منجر به کاهش یا قطع قاعدگی شود، می تواند بر باروری تأثیر منفی بگذارد.
حفظ وزن سالم. اضافه وزن یا کمبود وزن می تواند بر تولید هورمون ها تأثیر گذاشته و منجر به ناباروری شود.

پیشگیری از ناباروری در زنان با محدود کردن مصرف کافئین

تشخیص ناباروری

پیش از انجام هرگونه آزمایش ناباروری، پزشک یا کلینیک تخصصی، سابقه عادات جنسی شما و همسرتان را بررسی کرده و ممکن است توصیه هایی برای بهبود شانس بارداری ارائه دهند. در برخی از زوج های نابارور، علت مشخصی برای ناباروری یافت نمی شود که به آن ناباروری بدون دلیل گفته می شود.

ارزیابی ناباروری می تواند پرهزینه و گاهی شامل اقدامات ناخوشایندی باشد. همچنین، برخی از برنامه های بیمه ممکن است هزینه های درمان باروری را پوشش ندهند. در نهایت، حتی پس از انجام تمام آزمایش ها و مشاوره ها، هیچ تضمینی برای باردار شدن وجود ندارد.

آزمایش های مربوط به آقایان

باروری در مردان مستلزم تولید تعداد کافی اسپرم سالم توسط بیضه ها و انتقال مؤثر اسپرم به داخل واژن و رسیدن آن به تخمک است. آزمایش های ناباروری مردان برای تشخیص اختلال در هر یک از این مراحل انجام می شود.

ممکن است یک معاینه جسمی کامل، از جمله معاینه دستگاه تناسلی، انجام شود. آزمایش های اختصاصی باروری می تواند شامل موارد زیر باشد:

آنالیز مایع منی: ممکن است به یک یا چند نمونه مایع منی نیاز باشد. این نمونه معمولاً از طریق خودارضایی یا قطع رابطه جنسی و تخلیه مایع منی در ظرف تمیز جمع آوری می شود. آزمایشگاه، نمونه منی را از نظر حجم، تعداد اسپرم، تحرک، شکل و سایر عوامل مورد بررسی قرار می دهد. در برخی موارد، ممکن است ادرار نیز از نظر وجود اسپرم آزمایش شود.
آزمایش هورمونی: آزمایش خون برای تعیین سطح تستوسترون و سایر هورمون های مردانه که در تولید اسپرم نقش دارند، انجام می شود.
آزمایش ژنتیک: برای تشخیص وجود نقص های ژنتیکی که می توانند باعث ناباروری شوند، آزمایش ژنتیک انجام می گیرد.
نمونه برداری از بیضه (بیوپسی): در موارد خاص، ممکن است نمونه برداری از بیضه برای شناسایی ناهنجاری های مؤثر در ناباروری یا برای به دست آوردن اسپرم جهت استفاده در روش های کمک باروری مانند IVF انجام شود.
تصویربرداری: در شرایط خاص، ممکن است مطالعات تصویربرداری مانند MRI مغز، سونوگرافی از طریق رکتوم یا کیسه بیضه، یا آزمایش واز دفرنس (وازوگرافی) انجام شود.
سایر آزمایش های تخصصی: در موارد نادر، آزمایش های دیگری برای ارزیابی کیفیت اسپرم، مانند بررسی ناهنجاری های DNA اسپرم، ممکن است انجام شود.

آزمایش هایی برای خانم ها

باروری در زنان به آزاد شدن تخمک های سالم، عبور آن ها از لوله های رحمی برای لقاح با اسپرم، رسیدن تخمک بارور شده به رحم و لانه گزینی آن در دیواره رحم بستگی دارد. آزمایش های ناباروری زنان برای بررسی اختلال در هر یک از این مراحل انجام می شود.

ممکن است یک معاینه جسمی کامل، از جمله معاینه معمول زنان و زایمان، انجام شود. آزمایش های اختصاصی باروری می تواند شامل موارد زیر باشد:

آزمایش تخمک گذاری: آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون هایی که نشان دهنده تخمک گذاری هستند، انجام می شود.
هیستروسالپنگوگرافی (HSG): این روش وضعیت رحم و لوله های رحمی را ارزیابی کرده و به دنبال انسداد یا سایر مشکلات می گردد. ماده حاجب از طریق دهانه رحم به داخل رحم تزریق شده و سپس با اشعه ایکس تصویربرداری می شود تا مشخص شود حفره رحم طبیعی است و آیا مایع از لوله های رحمی خارج می شود یا خیر.
آزمایش ذخیره تخمدان: این آزمایش به تعیین تعداد و کیفیت تقریبی تخمک های موجود برای تخمک گذاری کمک می کند. این ارزیابی اغلب با آزمایش هورمونی در اوایل چرخه قاعدگی آغاز می شود.
سایر آزمایش های هورمونی: آزمایش های هورمونی دیگر، میزان هورمون های تخمک گذاری و همچنین هورمون های هیپوفیز که فرآیندهای تولید مثل را کنترل می کنند، بررسی می کنند.
آزمایش های تصویربرداری: سونوگرافی لگن برای بررسی وضعیت رحم و تخمدان ها انجام می شود. گاهی اوقات از سونوهیستروگرام (سونوگرافی با تزریق سالین) برای مشاهده جزئیات داخل رحم که در سونوگرافی معمولی قابل مشاهده نیست، استفاده می شود.

بسته به شرایط فردی، به ندرت ممکن است آزمایش های زیر نیز انجام شود:

هیستروسکوپی: پزشک ممکن است برای بررسی بیماری های رحم، هیستروسکوپی را توصیه کند. در این روش، یک وسیله نازک و مجهز به دوربین از طریق دهانه رحم وارد رحم می شود تا حفره رحم به طور مستقیم مشاهده شود.
لاپاراسکوپی: این یک جراحی با حداقل تهاجم است که در آن یک برش کوچک زیر ناف ایجاد شده و یک وسیله مشاهده گر نازک وارد می شود تا لوله های رحمی، تخمدان ها و رحم بررسی شوند. لاپاراسکوپی می تواند اندومتریوز، بافت اسکار، انسداد یا ناهنجاری های لوله های رحمی و مشکلات تخمدان ها و رحم را مشخص کند.

لازم به ذکر است که پیش از مشخص شدن علت ناباروری، نیازی به انجام تمام یا حتی بسیاری از این آزمایش ها برای همه افراد نیست. شما و پزشکتان با هم تصمیم خواهید گرفت که چه آزمایش هایی در چه زمانی انجام شوند.

درمان ناباروری

درمان ناباروری به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:

علت (یا علل) ناباروری
مدت زمان نابارور بودن زوجین
سن شما و همسرتان
ترجیحات شخصی شما

برخی از علل ناباروری قابل اصلاح نیستند. در مواردی که بارداری به طور طبیعی رخ نمی دهد، زوجین اغلب می توانند با استفاده از فناوری کمک به باروری (ART) باردار شوند. درمان ناباروری ممکن است شامل تعهدات مالی، جسمی، روانی و زمانی قابل توجهی باشد.

درمان ناباروری در مردان

درمان مشکلات جنسی عمومی یا عدم وجود اسپرم سالم در مردان می تواند شامل موارد زیر باشد:

تغییر عوامل سبک زندگی: بهبود شیوه زندگی و برخی رفتارها می تواند شانس بارداری را افزایش دهد، از جمله قطع داروهای غیرضروری، کاهش یا حذف مواد مضر، بهبود زمان بندی و دفعات رابطه جنسی، ورزش منظم و بهینه سازی سایر عواملی که در صورت عدم بهبود، باعث اختلال در باروری می شوند.
داروها: برخی داروها می توانند تعداد اسپرم و احتمال بارداری موفق را بهبود بخشند. این داروها ممکن است عملکرد بیضه ها، از جمله تولید و کیفیت اسپرم را افزایش دهند.
جراحی: در برخی موارد، جراحی می تواند انسداد مجاری انتقال اسپرم را برطرف کرده و باروری را بازگرداند. در موارد دیگر، ترمیم واریکوسل با جراحی ممکن است شانس کلی بارداری را بهبود بخشد.
بازیابی اسپرم: زمانی که انزال با مشکل مواجه است یا در مایع انزالی اسپرم وجود ندارد، از این تکنیک ها برای به دست آوردن اسپرم استفاده می شود. همچنین ممکن است در مواردی که روش های کمک باروری برنامه ریزی شده اند و تعداد اسپرم کم یا غیرطبیعی است، از این روش ها استفاده شود.

درمان ناباروری در زنان

برخی از خانم ها برای بهبود باروری تنها به یک یا دو روش درمانی نیاز دارند. سایر خانم ها ممکن است برای رسیدن به بارداری به چندین روش درمانی مختلف نیاز داشته باشند:

تحریک تخمک گذاری با داروهای باروری: داروهای باروری، درمان اصلی برای زنانی هستند که به دلیل اختلالات تخمک گذاری نابارور هستند. این داروها تخمک گذاری را تنظیم یا القا می کنند. در مورد گزینه های دارویی باروری، از جمله مزایا و خطرات هر نوع، با پزشک خود صحبت کنید.
تلقیح داخل رحمی (IUI): در روش IUI، اسپرم های سالم مستقیماً در رحم قرار می گیرند، تقریباً در زمانی که تخمدان یک یا چند تخمک برای لقاح آزاد می کند. بسته به دلایل ناباروری، زمان انجام IUI می تواند با چرخه طبیعی فرد یا با استفاده از داروهای باروری هماهنگ شود.
جراحی برای بازگرداندن باروری: مشکلات رحمی مانند پولیپ های اندومتر، سپتوم رحم، بافت اسکار داخل رحمی و برخی از فیبروم ها با جراحی هیستروسکوپی قابل درمان هستند. اندومتریوز، چسبندگی های لگنی و فیبروم های بزرگتر ممکن است به جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی با برش بزرگتر در شکم نیاز داشته باشند.

روش های کمک به باروری

فناوری کمک به باروری (Assisted Reproductive Technology - ART) اصطلاحی فراگیر است که به کلیه مداخلات پزشکی اطلاق می گردد که در آن ها به منظور دستیابی به بارداری، از گامت های انسانی، اعم از تخمک و اسپرم، استفاده می شود. این حوزه درمانی، روش های متنوعی را در بر می گیرد که با بهره گیری از تکنیک های پیشرفته، امکان باروری را برای زوجین یا افرادی که به طور طبیعی قادر به بارداری نیستند، فراهم می آورد. به بیان ساده تر، هر روش درمانی که در آن تخمک و اسپرم، به هر نحوی، در فرآیند باروری دخیل باشند، در چتر ART قرار می گیرد.

لقاح آزمایشگاهی (IVF) رایج ترین نوع ART است. در IVF، تخمک های بالغ متعددی از تخمدان ها جمع آوری و در آزمایشگاه با اسپرم لقاح داده می شوند. پس از چند روز، جنین های حاصل در رحم خانم کاشته می شوند.

در طول چرخه IVF، ممکن است از تکنیک های دیگری نیز استفاده شود، از جمله:

تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI): در این روش، یک اسپرم سالم مستقیماً به داخل یک تخمک بالغ تزریق می شود. ICSI اغلب در مواردی استفاده می شود که کیفیت یا تعداد اسپرم پایین است یا در تلاش های قبلی لقاح موفقیت آمیز نبوده است.
هَچینگ جنین: این تکنیک با ایجاد یک روزنه در پوشش خارجی بدن جنین، به لانه گزینی جنین در دیواره رحم کمک می کند.
استفاده از تخمک یا اسپرم اهدایی: در بیشتر روش های ART از تخمک و اسپرم خود زوج استفاده می شود. با این حال، در صورت وجود مشکلات جدی در کیفیت یا کمیت تخمک یا اسپرم، می توان از تخمک، اسپرم یا جنین اهدایی (از افراد شناخته شده یا ناشناس) استفاده کرد.
حاملگی جایگزین: زنانی که رحم آن ها قادر به نگهداری جنین نیست یا بارداری برای سلامتی آن ها خطر جدی دارد، ممکن است IVF را با استفاده از یک حامل بارداری انتخاب کنند. در این حالت، جنین زوج برای بارداری در رحم زن دیگری (حامل) قرار می گیرد.

عوارض درمان

عوارض درمان ناباروری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

بارداری چندقلویی: شایع ترین عارضه درمان ناباروری، بارداری چندقلو (دوقلو، سه قلو یا بیشتر) است. به طور کلی، هرچه تعداد جنین های منتقل شده بیشتر باشد، خطر زایمان زودرس و بروز مشکلاتی در دوران بارداری مانند دیابت بارداری افزایش می یابد. نوزادانی که نارس به دنیا می آیند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مشکلات سلامتی و رشد قرار دارند. قبل از شروع درمان، در مورد هرگونه نگرانی در مورد بارداری چندقلو با پزشک خود صحبت کنید.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): داروهای باروری که برای تحریک تخمک گذاری استفاده می شوند، می توانند منجر به OHSS شوند، به ویژه در روش های ART که در آن تخمدان ها متورم و دردناک می شوند. علائم ممکن است شامل درد خفیف شکمی، نفخ و حالت تهوع باشد که حدود یک هفته طول می کشد یا در صورت بارداری، ممکن است طولانی تر شود. در موارد نادر، نوع شدیدتر OHSS باعث افزایش سریع وزن و تنگی نفس می شود و نیاز به درمان فوری دارد.
خونریزی یا عفونت: مانند هر روش تهاجمی، خطر نادر خونریزی یا عفونت در روش های کمک باروری یا جراحی های باروری وجود دارد.

راهکارهایی برای کنار آمدن با ناباروری

مقابله با ناباروری به دلیل ابهامات فراوان موجود در این مسیر، بسیار دشوار است و می تواند از نظر عاطفی برای زوجین طاقت فرسا باشد. انجام مراحل زیر می تواند به شما در کنار آمدن با این چالش کمک کند:

آمادگی داشته باشید: عدم اطمینان در مورد آزمایش ها و درمان های ناباروری می تواند دشوار و استرس زا باشد. از پزشک خود بخواهید مراحل را به طور کامل توضیح دهد و خود را برای هر یک آماده کنید.
محدودیت هایی تعیین کنید: قبل از شروع درمان، تصمیم بگیرید که کدام روش ها و تا چه حد از نظر عاطفی و مالی برای شما و همسرتان قابل قبول است. درمان های باروری ممکن است پرهزینه باشند و اغلب تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرند و موفقیت در بارداری ممکن است نیازمند تلاش های مکرر باشد.
گزینه های دیگر را در نظر بگیرید: در مراحل اولیه ارزیابی ناباروری، گزینه های جایگزین مانند استفاده از اسپرم یا تخمک اهدایی، حاملگی جایگزین یا به فرزندی قبول کردن، یا حتی تصمیم به نداشتن فرزند را بررسی کنید. این کار می تواند در صورت عدم موفقیت درمان، اضطراب را کاهش داده و احساس آمادگی بیشتری ایجاد کند.
به دنبال حمایت باشید: برای کمک به تحمل این فرآیند و تسکین غم و اندوه در صورت عدم موفقیت درمان، از گروه های پشتیبانی یا خدمات مشاوره ای قبل و بعد از درمان استفاده کنید.

مدیریت استرس عاطفی در طول درمان

برای کمک به مدیریت استرس عاطفی در طول درمان ناباروری، راهکارهای زیر را امتحان کنید:

احساسات خود را بیان کنید: صحبت کردن با دیگران در مورد احساساتتان می تواند به شما کمک کند تا با احساس گناه یا عصبانیت کنار بیایید.
با عزیزان خود در ارتباط باشید: صحبت کردن با همسرتان، خانواده و دوستان نزدیک می تواند بسیار مفید باشد. بهترین حمایت اغلب از جانب نزدیک ترین افراد زندگی شماست.
اضطراب را کاهش دهید: برخی مطالعات نشان داده اند که زوج هایی که سطح استرس روانی بالاتری دارند، نتایج ضعیف تری در درمان ناباروری می گیرند. قبل از اقدام به بارداری، سعی کنید استرس را در زندگی خود کاهش دهید.
ورزش کنید و رژیم غذایی سالم داشته باشید: حفظ یک برنامه ورزشی متوسط و پیروی از یک رژیم غذایی سالم می تواند حال روحی شما را بهبود بخشیده و تمرکز شما را بر زندگی تان حفظ کند.

بدون توجه به نتایج درمان، احتمالاً با چالش های روانشناختی روبرو خواهید شد:

عدم دستیابی به بارداری یا سقط جنین: استرس عاطفی ناشی از ناتوانی در به دنیا آوردن فرزند، حتی در صمیمانه ترین روابط، می تواند ویرانگر باشد.
موفقیت: حتی اگر درمان باروری موفقیت آمیز باشد، تجربه استرس و ترس از شکست در دوران بارداری امری عادی است. اگر سابقه افسردگی یا اختلال اضطراب داشته باشید، در معرض خطر افزایش مجدد این مشکلات در ماه های پس از تولد فرزند خود هستید.
چندقلوزایی: بارداری موفقی که منجر به چندقلوزایی شود، پیچیدگی های پزشکی و احتمال استرس عاطفی قابل توجهی را هم در دوران بارداری و هم پس از زایمان به همراه دارد.

اگر تأثیر عاطفی نتیجه درمان های باروری برای شما یا همسرتان بیش از حد سنگین است، حتماً از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

بسته به سن و سابقه سلامت شخصی شما، پزشک ممکن است ارزیابی پزشکی اولیه ای را توصیه کند. یک متخصص زنان، متخصص اورولوژی یا پزشک عمومی می تواند در تعیین نوع مشکلی که نیازمند مراجعه به متخصص یا کلینیکی با تخصص در درمان ناباروری است، به شما کمک کند. در برخی موارد، ممکن است شما و همسرتان به یک ارزیابی جامع ناباروری نیاز داشته باشید.

آن چه می توانید انجام دهید

برای آمادگی جهت اولین ملاقات با پزشک متخصص:

شرح دقیقی از تلاش های خود برای باردار شدن ارائه دهید. جزئیات مربوط به زمان شروع اقدام به بارداری و تعداد دفعات مقاربت، به ویژه در حوالی میانه چرخه قاعدگی (زمان تخمک گذاری) را یادداشت کنید.

اطلاعات پزشکی کلیدی خود را به همراه داشته باشید. سوابق مربوط به سایر بیماری های پزشکی شما یا همسرتان، و همچنین اطلاعات مربوط به هرگونه ارزیابی یا درمان های ناباروری قبلی را جمع آوری کنید.

فهرستی از تمام داروهای مصرفی تهیه کنید. این فهرست باید شامل داروهای تجویزی، ویتامین ها، داروهای گیاهی و سایر مکمل ها، به همراه دوز و تعداد دفعات مصرف آن ها باشد.

لیستی از سؤالات خود برای پزشک تهیه کنید. با توجه به محدودیت احتمالی زمان ملاقات، مهم ترین سؤالات خود را در ابتدای فهرست قرار دهید.

در مورد ناباروری، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:

به نظر شما چه دلایل احتمالی وجود دارد که تاکنون بارداری رخ نداده است؟
چه نوع آزمایش هایی برای تشخیص مشکل مورد نیاز است؟
چه درمانی را برای شروع توصیه می کنید؟
عوارض جانبی درمان پیشنهادی شما چیست؟
با درمان پیشنهادی شما، احتمال بارداری چندقلو چقدر است؟
این روش درمانی را برای چند دوره امتحان خواهیم کرد؟
اگر اولین روش درمانی مؤثر نبود، چه روش دیگری را پس از آن توصیه می کنید؟
آیا عوارض جانبی طولانی مدتی در ارتباط با این روش درمانی یا سایر درمان های ناباروری وجود دارد؟

از پزشک چه انتظاری می رود

برای پاسخگویی به سؤالات پزشک آماده باشید تا به او در تشخیص و تعیین مراحل بعدی مراقبت کمک کنید.

سوالات احتمالی از زوجین:

چه مدت است که به طور جدی برای باردار شدن تلاش می کنید؟
معمولاً چند بار در هفته رابطه جنسی دارید؟
آیا در هنگام رابطه جنسی از مواد روان کننده استفاده می کنید؟
آیا شما یا همسرتان سیگار می کشید؟
آیا شما یا همسرتان از الکل یا داروهای روان گردان استفاده می کنید؟ هر چند وقت یکبار؟
آیا در حال حاضر شما یا همسرتان از داروها، مکمل های غذایی یا استروئیدهای آنابولیک استفاده می کنید؟
آیا شما یا همسرتان به دلیل بیماری های دیگر، از جمله عفونت های مقاربتی، تحت درمان قرار گرفته اید؟

سوالات احتمالی از آقایان:

آیا در عضله سازی مشکل دارید یا برای افزایش حجم عضلات ماده ای مصرف می کنید؟
آیا متوجه پری یا سنگینی در کیسه بیضه خود، به خصوص پس از ایستادن طولانی مدت، شده اید؟
آیا بعد از انزال، درد یا ناراحتی در بیضه های خود احساس می کنید؟
آیا از نظر جنسی دچار مشکلاتی مانند مشکل در حفظ نعوظ، انزال زودرس، عدم توانایی در انزال یا کاهش میل جنسی هستید؟
آیا در روابط جنسی قبلی با افراد دیگر، بارداری رخ داده است؟
آیا به طور مرتب از وان آب گرم یا حمام بخار استفاده می کنید؟

سوالات احتمالی از خانم ها:

در چه سنی اولین قاعدگی خود را تجربه کردید؟
چرخه های قاعدگی شما به طور معمول چگونه است؟ آیا منظم، طولانی یا سنگین هستند؟
آیا قبلاً باردار بوده اید؟
آیا چرخه های قاعدگی خود را ثبت کرده اید یا از کیت های تخمک گذاری استفاده کرده اید؟ اگر بله، برای چند دوره؟
رژیم غذایی روزانه معمول شما چگونه است؟
آیا به طور منظم ورزش می کنید؟ چه مقدار؟