منوراژی، اصطلاحی است که به خونریزی های شدیدی که یک خانم در زمان قاعدگی تجربه می کند، اطلاق می شود. این اتفاق می تواند بسیار آزاردهنده بوده و روی کیفیت زندگی اثر بگذارد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز منوراژی، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
منوراژی اصطلاحی برای دوره های قاعدگی با خونریزی شدید غیر طبیعی یا طولانی می باشد. اگرچه خونریزی شدید قاعدگی از نگرانی های رایج است، اما اکثر خانم ها به آن صورت دچار خونریزی شدید نمی شوند که بتوان آن را به عنوان منوراژی تعریف کرد.
در منوراژی، شخص نمی تواند در دوران پریود فعالیت های معمول خود را داشته باشد، زیرا باعث خونریزی و گرفتگی عضلانی زیادی می شود. اگر هنگام پریود، خونریزی شدید باشد، باید با پزشک صحبت کرد. درمان های مؤثر زیادی برای منوراژی وجود دارد.
علائم
علائم منوراژی عبارتند از:
- لزوم تعویض یک یا چند نوار بهداشتی یا تامپون هر ساعت
- نیاز به استفاده همزمان از دو نوار بهداشتی برای کنترل جریان قاعدگی
- نیاز به بیدار شدن برای تعویض نوار بهداشتی در طول شب
- خونریزی بیش از یک هفته
- عبور لخته خون های بزرگ
- محدود کردن فعالیت های روزمره به دلیل قاعدگی شدید
- علائم کم خونی مانند خستگی یا تنگی نفس
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت تجربه موارد ذیل باید به پزشک مراجعه شود:
- خونریزی شدید واژینال تا حدی که یک پد یا تامپون که برای بیشتر از دو ساعت هم پاسخگو می باشد، در عرض یک ساعت استفاده شود.
- خونریزی بین دوره های پریود یا نامنظم
- هرگونه خونریزی واژینال پس از یائسگی
علل بیماری
در برخی موارد، علت خونریزی شدید قاعدگی ناشناخته است، اما برخی عارضه ها عامل منوراژی می باشند. علل شایع آن عبارتند از:
- عدم تعادل هورمون ها. در چرخه قاعدگی طبیعی، تعادل هورمون های استروژن و پروژسترون باعث تنظیم ضخامت پوشش داخلی رحم (آندومتر) که در دوران قاعدگی ریزش می کند، می شود. اگر توازن هورمون ها به هم بریزد، لایه داخلی رحم (اندومتریوم) بیش از حد ضخیم شده و در نهایت با خونریزی شدید قاعدگی ریزش می کند. شرایطی از جمله سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، چاقی، مقاومت به انسولین و مشکلات تیروئید، باعث به هم ریختن تعادل هورمون ها می شوند.
- اختلال عملکرد تخمدان ها. اگر تخمدان ها طی چرخه قاعدگی تخمک آزاد نکنند (تخمک گذاری نکنند)، بدن هورمون پروژسترون (هورمونی که طی قاعدگی طبیعی تولید می شود) را تولید نمی کند. این اتفاق منجر به عدم توازن هورمون و در نتیجه منوراژی می شود.
- فیبروئید رحم. تومورهای غیر سرطانی (خوش خیم) رحم در سال های باروری ظاهر می شوند. فیبروئید رحم باعث خونریزی شدیدتر از حد طبیعی یا طولانی مدت در حین قاعدگی می شود.
- پولیپ ها. رشد زوائد کوچک و خوش خیم در پوشش رحم (پولیپ رحم)، باعث قاعدگی شدید یا طولانی مدت می شود.
- آدنومیوزیس. این عارضه زمانی رخ می دهد که غدد پوشش داخلی رحم (اندومتریوم) در عضله رحم قرار گرفته و باعث خونریزی شدید و دوره های دردناک شود.
- آی یو دی (IUD). منوراژی، عارضه جانبی شناخته شده ناشی از استفاده از ابزار درون رحمی غیر هورمونی برای کنترل بارداری است. پزشک به انتخاب روش های جایگزین کمک می کند.
- عوارض بارداری. به دلیل سقط جنین، ممکن است اولین پریود پس از آن با تأخیر و طولانی باشد. یکی دیگر از دلایل خونریزی شدید در دوران بارداری، قرارگیری جفت در محلی غیر معمول مانند چرخش جنین به سمت پایین یا جفت سر راهی می باشد.
- سرطان. سرطان رحم و دهانه رحم باعث خونریزی بیش از حد در قاعدگی می شوند، به خصوص اگر فرد در دوران یائسگی باشد یا در گذشته نتایج آزمایش پاپ اسمیر غیر طبیعی بوده باشد.
- اختلالات خونریزی ارثی. برخی اختلالات خونریزی مانند فون ویلبراند (کمبود یا اختلال در فاکتور مهم لخته شدن خون)، باعث خونریزی غیر عادی در دوران قاعدگی می شوند.
- داروها. داروهای خاصی از جمله داروهای ضد التهاب، داروهای هورمونی مانند استروژن و پروژسترون ها و داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین یا انوکساپارین، در خونریزی زیاد یا طولانی مدت قاعدگی نقش دارند.
- سایر عارضه های پزشکی. سایر عارضه های پزشکی از جمله بیماری کبد یا کلیه، می تواند منجر به منوراژی شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل خطرساز براساس سن و ابتلا به عارضه های پزشکی متفاوت می باشند. در چرخه طبیعی، آزاد شدن تخمک از تخمدان ها باعث تولید پروژسترون (هورمون زنانه که مسئول تنظیم قاعدگی می باشد) در بدن می شود. وقتی تخمک آزاد نمی شود، پروژسترون ناکافی باعث خونریزی شدید قاعدگی می شود.
به طور معمول منوراژی در دختران نوجوان، به دلیل عدم تخمک گذاری می باشد. دختران نوجوان به خصوص در اولین سال پس از اولین قاعدگی، مستعد سیکل های بدون تخمک گذاری هستند.
منوراژی در خانم های بالغی که توانایی باروری دارند، بیشتر به علت آسیب های رحمی از جمله فیبروئید، پولیپ و آدنومیوزیس می باشد. با این حال سایر اختلالات از جمله سرطان رحم، اختلالات خونریزی، عوارض جانبی دارو و بیماری کبدی یا کلیوی از عوامل مؤثر آن می باشند.
عوارض بیماری
خونریزی بیش از حد یا طولانی مدت قاعدگی منجر به سایر عوارض می شود، از جمله:
- کم خونی (آنمی). منوراژی با کاهش تعداد گلبول های قرمز خون باعث کم خونی می شود. برای تشخیص آنمی تعداد گلبول های قرمز خون و هموگلوبین (پروتئینی که سلول های قرمز خون را قادر می سازد اکسیژن را به بافت ها منتقل کنند) اندازه گیری می شود.
کم خونی ناشی از فقر آهن هنگامی اتفاق می افتد که بدن تلاش کند گلبول های قرمز از دست داده شده را با استفاده از ذخیره آهن برای تولید هموگلوبین بیشتر جبران کند تا بتواند اکسیژن را به سلول های قرمز خون منتقل کند. منوراژی به حدی سطح آهن را کاهش می دهد که کم خونی ناشی از فقر آهن را افزایش می دهد.
علائم این عارضه شامل رنگ پریدگی پوست، ضعف و خستگی می باشد. اگرچه رژیم غذایی در کم خونی ناشی از فقر آهن نقش دارد اما در قاعدگی های سنگین، مشکل ایجاد می شود. - درد شدید. همراه با خونریزی شدید قاعدگی، گرفتگی دردناک عضلات هم می تواند (دیس منوره) ایجاد شود. گاهی اوقات گرفتگی های ناشی از منوراژی به حدی شدید است که نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
تشخیص
پزشک در مورد سابقه پزشکی و چرخه قاعدگی سوالاتی خواهد کرد. از بیمار خواسته می شود که تعداد روزهای خونریزی و غیر خونریزی را یادداشت کند، در کنار تعداد روزهای قاعدگی باید میزان خونریزی و تعداد نوار بهداشتی های مورد نیاز برای کنترل آن را نیز یادداشت نمود.
پزشک، بیمار را معاینه کرده و ممکن است انجام یک یا چندین آزمایش یا تجویز کند، مانند:
- آزمایش خون. نمونه خونی از لحاظ کمبود آهن (کم خونی) و احتمال ابتلا به سایر بیماری ها مانند اختلالات تیروئید یا مشکل در لخته شدن خون، ارزیابی می شود.
- آزمایش پاپ اسمیر. در این آزمایش، سلول های دهانه رحم جمع آوری شده و از لحاظ عفونت، التهاب یا تغییرات پیش سرطانی، بررسی می شوند.
- نمونه برداری از آندومتر. پزشک از بافت داخل رحم، نمونه برداری کرده و متخصص آسیب شناسی (پاتولوژیست) آن را بررسی می کند.
- سونوگرافی. در این روش تصویربرداری، از امواج صوتی برای تولید تصاویری از رحم، تخمدان و لگن استفاده می شود.
براساس نتایج آزمایش های اولیه، پزشک آزمایش های تکمیلی دیگری را تجویز می کند، از جمله:
- سونوهیستروگرافی. طی این آزمایش، مایعی از طریق لوله ای که درون واژن و دهانه رحم قرار گرفته است، به رحم تزریق می شود. پس از آن پزشک برای بررسی ناهنجاری های غشای درونی رحم از سونوگرافی استفاده می کند.
- هیستروسکوپی. این تست به صورت قرار دادن وسیله ای نازک و سبک از طریق واژن و دهانه رحم، به درون رحم می باشد، که به پزشک اجازه می دهد داخل رحم را معاینه کند.
پزشکان پس از رد سایر اختلالات قاعدگی، بیماری ها و داروها، که دلایل احتمالی تشدید این بیماری می باشند، از تشخیص منوراژی مطمئن می شوند.
درمان
درمان های منوراژی بر اساس تعدادی از عوامل انجام می شود، از جمله:
- سابقه کلی سلامتی و وضعیت بیماری
- علت و شدت بیماری
- تحمل بیمار نسبت به داروها، روش ها و شرایط درمانی خاص
- احتمال کاهش خونریزی های قاعدگی
- تمایل به فرزندآوری در آینده
- نظر یا اولویت شخصی بیمار
داروها
درمان پزشکی برای منوراژی شامل موارد زیر می باشد:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs). NSAID ها مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم، به کاهش از دست دادن خون هنگام قاعدگی کمک می کنند. NSAID ها مزیت زیادی در تسکین گرفتگی و دردهای قاعدگی (دیسمنوره) دارند.
- اسید ترانگزامیک. ترانگزامیک اسید به کاهش از دست دادن خون در دوران قاعدگی کمک می کند و فقط در زمان خونریزی باید مصرف شود.
- داروهای خوراکی برای پیشگیری از بارداری. این داروها به تنظیم چرخه قاعدگی و کاهش خونریزی های بیش از حد و طولانی دوره های قاعدگی، کمک می کنند.
- پروژسترون خوراکی. هورمون پروژسترون به اصلاح عدم تعادل هورمون و کاهش منوراژی، کمک می کند.
- IUD. این دستگاه داخل رحمی، نوعی پروژسترون به نام لوونورژسترل آزاد می کند که باعث نازک شدن پوشش رحم و کاهش جریان خون قاعدگی و گرفتگی عضلات ناشی از آن می شود.
اگر مصرف داروهای هورمونی سبب منوراژی شود، بیمار و پزشک با تغییر یا قطع دارو به بهبود آن کمک می کنند.
اگر علت کم خونی، منوراژی باشد، پزشک استفاده منظم از مکمل های آهن را تجویز می کند. اگر سطح آهن پایین باشد اما فرد هنوز دچار کم خونی نشده باشد، به جای انتظار برای کم خونی، باید از مکمل های آهن استفاده کند.
سایر روش ها
اگر درمان دارویی ناموفق باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد. روش های درمانی عبارتند از:
- اتساع دهانه رحم و کورتاژ (D و C). در این روش، پزشک دهانه رحم را باز و گشاد می کند، سپس بافت رحم را خراشیده یا ساکشن می کند تا خونریزی قاعدگی کاهش یابد. اگرچه این روش معمول می باشد و اغلب خونریزی حاد یا فعال را با موفقیت درمان می کند، اما در صورت بازگشت منوراژی باید تکرار شود.
- امبولیزاسیون شریان رحم. این روش برای خانم هایی که منوراژی ناشی از فیبروئید دارند، تجویز می شود. هدف از این روش کوچک شدن هر نوع فیبروئید در رحم از طریق انسداد عروق رحم و قطع جریان خون آنها می باشد. طی آمبولیزاسیون شریان رحم، جراح کاتتر را از طریق شریان بزرگ ران (شریان استخوان ران) عبور می دهد و آن را به عروق رحم (جایی که به رگ خونی، مواد تزریق می شود تا فیبروئید جریان خون را کاهش دهد) هدایت می کند.
- هایفوتراپی. هایفوتراپی مشابه امبولیزاسیون شریان رحم، خونریزی ناشی از فیبروئید را با کوچک شدن فیبروئید درمان می کند. در این روش از امواج سونوگرافی برای از بین بردن بافت فیبروئید استفاده می شود. در این روش هیچ برشی لازم نیست.
- میومکتومی. این روش شامل برداشتن فیبروئید رحم توسط جراحی می باشد. بسته به اندازه، تعداد و محل فیبروئیدها، جراح تصمیم می گیرد که میومکتومی را با استفاده از جراحی شکم باز (از طریق چندین برش کوچک به روش لاپاراسکوپی) یا از طریق واژن و دهانه رحم (به روش هیستروسکوپی) انجام دهد.
- سایش آندومتر. این روش شامل تخریب پوشش رحم (آندومتر) می باشد. در این روش از لیزر، فرکانس رادیویی یا اعمال گرما به آندومتر برای از بین بردن بافت استفاده می شود.
بعد از فرسایش آندومتر، بیشتر خانم ها دوره های قاعدگی بسیار کمتری دارند. بارداری پس از سایش آندومتر، عوارض زیادی را به همراه دارد. اگر سایش آندومتر انجام شده باشد، استفاده از داروهایی برای پیشگیری از بارداری مطمئن یا دائمی تا زمان یائسگی تجویز می شود. - تراشیدن آندومتر. در این روش جراحی از حلقه سیم الکتروجراحی برای تراشیدن پوشش رحم استفاده می شود. فرسایش و برداشتن آندومتر به نفع زنانی می باشد که خونریزی قاعدگی آنها بسیار شدید است. بارداری بعد از این روش توصیه نمی شود.
- هیسترکتومی (برداشتن رحم و دهانه رحم). روشی دائمی است که باعث عقیم شدن و پایان دوره های قاعدگی می شود. هیسترکتومی تحت بیهوشی انجام می شود و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. برداشت اضافی تخمدان ها (اووفورکتومی دو طرفه) باعث یائسگی زودرس می شود.
بسیاری از این اقدامات جراحی، به صورت سرپایی انجام می شوند. اگرچه ممکن است به بیهوشی عمومی نیاز باشد، اما بعد از همان روز می توان به خانه رفت. میومکتومی یا هیسترکتومی، نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
هنگامی که منوراژی در نتیجۀ بیماری دیگری مانند اختلالات تیروئیدی باشد، به درمان کوتاه مدتی احتیاج دارد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر دوره ها به قدری سنگین باشند که باعث محدودیت در فعالیت های روزانه شود، نیاز به مراجعه به پزشک یا مراکز بهداشتی می باشد.
در اینجا برخی اطلاعات برای کمک در آماده شدن برای ملاقات با پزشک آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
کارهایی که برای آماده شدن برای ملاقات باید انجام داد، عبارتند از:
- سوال در مورد دستورالعمل های قبل مراجعه. گاهی باید چرخه های قاعدگی با توجه به دوام و شدت خونریزی، یادداشت شوند.
- نوشتن علائم مشاهده شده، مدت دوره ها و سایر علائمی که به طور معمول در زمان قاعدگی بروز می کنند، مانند حساسیت پستان، گرفتگی های عضلانی یا درد لگن.
- نوشتن اطلاعات مهم شخصی، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی. این عوامل، چرخه قاعدگی را تحت تأثیر قرار می دهند.
- تهیه ی لیستی از اطلاعات پزشکی، از جمله سایر شرایطی که تحت درمان می باشند و نام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی.
- نوشتن سوالاتی که باید از پزشک پرسید، کمک می کند تا در زمان صرفه جویی شود.
سوالات اساسی در مورد منوراژی که بهتر است از پزشک بپرسید، عبارتند از:
- آیا دوره های قاعدگی به طور غیر طبیعی سخت هستند؟
- آیا به آزمایش نیاز می باشد؟
- چه رویکرد درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- آیا این روش های درمانی، عوارض جانبی دارند؟
- آیا این روش های درمانی بر توانایی برای بارداری تأثیر دارد؟
- ایا تغییراتی برای سبک زندگی وجود دارد که به کنترل علائم کمک کند؟
- ایا علائم با گذر زمان تغییر می کنند؟
در پرسیدن سوالات پیش آمده تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که معمولاً پزشک می پرسد عبارتند از:
- آخرین قاعدگی از چه زمانی شروع شد؟
- قاعدگی از چه سنی شروع شد؟
- دوره ها چگونه تغییر کرده اند؟
- آیا در طول قاعدگی، حساسیت پستان یا درد لگن به وجود آمده است؟
- چه مدت قاعدگی ادامه داشته است؟
- در زمان قاعدگی، چند بار باید تامپون یا نوار بهداشتی تعویض شود؟
- آیا در دوران قاعدگی گرفتگی شدید عضلات وجود داشته است؟
- آیا اخیراً وزن بدن تغییر کرده است؟
- آیا از نظر جنسی فعال هستید؟
- چه نوع پیشگیری برای بارداری استفاده شده است؟
- آیا سابقه خانوادگی در اختلالات خونی وجود دارد؟
- آیا علائم، توانایی ها را محدود می کنند؟ به عنوان مثال، آیا تا به حال به دلیل عادت ماهیانه، مجبور به ترک تحصیل یا کار، شده اید؟
- آیا در حال حاضر تحت معالجه می باشید یا اخیراً به دلیل شرایط پزشکی دیگر، تحت درمان قرار گرفته اید؟
در این بین چه کارهایی می توان انجام داد
حین انتظار جهت ملاقات پزشک، با اعضای خانواده مشورت شود تا سابقه خانوادگی در اختلالات خونریزی، تشخیص داده شود. علاوه بر این، دفعات و میزان خونریزی در طول هر ماه یادداشت شود. برای پیگیری میزان خونریزی، تعداد تامپون یا نوار بهداشتی های استفاده شده در طول یک دوره قاعدگی، شمارش شود.
