سندرم پیش از قاعدگی که به نام پی ام اس (PMS) بیشتر شناخته می شود، نوعی عارضه رایج در میان خانم ها است که می توانند علائم جسمی و روحی ناخوشایندی ایجاد کند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سندرم پیش از قاعدگی (پی ام اس)، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) باعث علائم متفاوتی همچون تغییرات خُلقی، حساس شدن پستان ها، گرسنگی و ولع بیشتر برای غذا خوردن، خستگی، زودرنجی و افسردگی می شود. تخمین زده می شود که از هر 4 زن در دورۀ پریود، 3 مورد به گونه ای سندرم پیش از قاعدگی را تجربه می کنند.
معمولاً علائم در قالب الگوهای قابل پیش بینی عود می کنند؛ اما تغییرات جسمی و عاطفی که در سندرم پیش از قاعدگی تجربه می شوند، از خفیف تا شدید متفاوت می باشند.
با این حال نباید اجازه داد که این مشکلات، زندگی را تحت تأثیر قرار داده و آن را کنترل کنند. درمان های کمکی و مدیریت سبک زندگی به کاهش یا کنترل علائم سندرم پیش از قاعدگی کمک می کنند.
علائم
فهرست تمام علائم سندرم قبل قاعدگی (پی ام اس)، بسیار طولانی است، اما اکثر خانم ها تنها تعدادی از این مشکلات را تجربه می کنند.
علائم عاطفی و رفتاری
- فشار روحی یا تشویش و اضطراب
- احساس افسردگی
- تمایل به گریه
- نوسانات خُلقی، زودرنجی یا عصبانیت و برافروختگی
- تغییر اشتها و تمایل به غذا خوردن بیشتر
- بی خوابی و مشکل در خوابیدن
- تمایل به گوشه گیری
- پایین آمدن تمرکز
- تغییر میل جنسی
علائم جسمی
- درد مفاصل یا عضلات
- سر درد
- خستگی
- افزایش وزن در نتیجه احتباس و تجمع مایعات در بدن
- نفخ شکم
- حساس شدن پستان ها
- ظاهر شدن ناگهانی آکنه
- یبوست یا اسهال
- تغییر قدرت تحمل بدن نسبت الکل
در گروهی از خانم ها، درد جسمی و فشار روحی به حدی شدید است که زندگی روزمرۀ آنها را کاملاً تحت تأثیر خود قرار می دهد. به طور کلی در اکثر خانم ها، علائم (صرف نظر از شدت) تا چهار روز پس از شروع قاعدگی از بین می روند.
اما سندرم پیش از قاعدگی در تعداد کمی از زنان منجر به ناتوانی شدیدی می شود. این شکل از سندرم پیش از قاعدگی را اختلال دیسفوریک قبل قاعدگی (اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی / PMDD) می نامند.
علائم PMDD عبارتند از: افسردگی، نوسانات خلقی، عصبانیت، اضطراب، احساس پایمال شدن، اختلال تمرکز، زودرنجی و فشارعصبی.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر سندرم پیش از قاعدگی (پی ام اس) را نتوان با تغییر سبک زندگی کنترل کرد و علائم آن بر سلامتی و فعالیت های روزمره تأثیر بگذارد، باید به پزشک مراجعه کرد.
علل بیماری
علت دقیق ایجاد سندرم پیش از قاعدگی ناشناخته است، اما عوامل مختلفی در بروز این عارضه نقش دارند:
- تغییرات چرخه هورمون ها. علائم سندرم پیش از قاعدگی با نوسانات هورمونی تغییر کرده و با بارداری و یائسگی از بین می روند.
- تغییر هورمون های شیمیایی در مغز. تغییر سطح سروتونین (انتقال دهنده عصبی که نقش اساسی را در حالت های خلقی دارد)، علائم PMS را تحریک می کند. میزان ناکافی سروتونین می تواند منجر به افسردگی پیش از قاعدگی، خستگی، گرسنگی بیش از حد، و مشکلات خواب شوند.
- افسردگی. در برخی خانم هایی که دچار سندرم پیش از قاعدگی شدید می شوند، افسردگی تشخیص داده نشده است؛ اگرچه افسردگی به تنهایی باعث همه علائم نمی شود.
تشخیص
هیچ علامت یا آزمایش خاصی برای تشخیص مثبت بودن سندرم پیش از قاعدگی وجود ندارد. اگر الگوی علائم پیش از قاعدگی ها یکسان باشد، پزشک آن علائم خاص را به PMS نسبت می دهد.
برای تشخیص الگوی علائم پیش از قاعدگی، پزشک به بیمار توصیه می کند تا حداقل برای دو دوره پریود، علائم خود را یادداشت کرده و به روزی که برای اولین بار علائم PMS تجربه می شود و همچنین روزی که از بین می روند، توجه کند. همچنین روزهای شروع و پایان دوره قاعدگی باید ذکر شود.
برخی عارضه ها، از جمله سندرم خستگی مزمن، اختلالات تیروئید و اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب، علائمی مشابه به علائم پی ام اس دارند. برای تشخیص دقیق تر، آزمایش هایی مانند آزمایش عملکرد تیروئید یا آزمایش بررسی اعصاب، تجویز می شوند.
درمان
در بسیاری از خانم ها، تغییر سبک زندگی به تسکین علائم PMS کمک می کند. اما بسته به شدت علائم و در صورت صلاحدید، پزشک یک یا چند دارو نیز برای سندرم پیش از قاعدگی (پی ام اس) تجویز خواهد کرد.
تأثیر داروها در تسکین علائم متفاوت می باشد. معمولاً داروهای تجویزی برای سندرم پیش از قاعدگی عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی. مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRIs) که شامل فلوکستین، پاروکستین، سرترالین و غیره می باشد، در بهبود علائم خلقی - عصبی موفق بوده اند. SSRIs اولین خط درمان سندرم پیش از قاعدگی شدید یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی می باشند. این داروها به صورت روزانه تجویز می شوند. اما برای برخی زنان، شروع استفاده از این داروهای ضد افسردگی به دو هفته پیش از شروع پریود محدود می شود.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs). مصرف NSAID ها مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم پیش یا در ابتدای دوره قاعدگی می تواند انقباض های عضلانی و حساسیت پستان ها را کاهش دهد.
- داروهای ادرار آور. اگر ورزش و کاهش مصرف نمک برای کاهش وزن، تورم و نفخ ناشی از PMS کافی نباشند، مصرف داروهای ادرارآور به بدن کمک می کنند تا مایعات اضافی از طریق کلیه ها دفع شود. یکی از این داروها اسپیرونولاکتون است که نوعی داروی ادرار آور است که به کاهش برخی علائم پی ام اس کمک می کند.
- داروهای هورمونی ضد بارداری. این داروها، تخمک گذاری را متوقف کرده و علائم PMS را تسکین می دهند.
درمان های مکمل
درمان های مکملی که برای تسکین علائم سندرم قبل قاعدگی استفاده می شود، عبارتند از:
- مکمل های حاوی ویتامین. گزارش هایی از اثربخشی مکمل های کلسیم، منیزیم، ویتامین E و ویتامین B6 در تسکین علائم داده شده است، اما هنوز شواهد کافی در این مورد موجود نمی باشد.
- داروهای گیاهی. خانم های زیادی گزارش داده اند که مصرف گیاهانی مانند جینکو، زنجبیل، چستبری (ویتاگنوس)، روغن گل مغربی و گل راعی باعث تسکین علائم PMS شده است. با این حال، همچنان شواهد علمی در مورد اثربخشی داروهای گیاهی بر تسکین علائم PMS بسیار اندک و ناکافی می باشد.داروهای گیاهی توسط سازمان غذا و دارو کنترل نمی شوند؛ بنابراین هیچ گزارش قطعی در مورد ایمنی یا اثربخشی محصول ثبت نشده است. به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی یا تداخل با سایر داروها، باید پیش از مصرف هرگونه فرآورده گیاهی با پزشک خود صحبت کنید. به عنوان مثال گل راعی، اثر قرص های ضد بارداری را کاهش می دهد.
- طب سوزنی. متخصص طب سوزنی، سوزن های مخصوص و استریلی را وارد پوست نقاط خاصی از بدن می کند. در برخی زنان، علائم PMS پس از طب سوزنی تسکین می یابد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
گاهی علائم سندرم پیش از قاعدگی با تغییر رژیم غذایی، ورزش و انجام راهکارهایی در زندگی روزمره، کنترل شده یا کاهش می یابند. اقدامات زیر می توانند کمک کننده باشند:
اصلاح رژیم غذایی و ورزش
- افزایش تعداد وعده های غذایی در کنار کاهش حجم آن ها، به منظور کاهش نفخ و احساس سیری.
- محدود کردن مصرف نمک و غذاهای شور به منظور کاهش نفخ و احتباس مایعات در بدن.
- مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات های پیچیده مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل.
- مصرف غذاهای غنی از کلسیم. اگر دستگاه گوارش توانایی تحمل محصولات لبنی را نداشته یا در رژیم غذایی کلسیم کافی وجود ندارد، مصرف روزانۀ مکمل کلسیم، نیز کمک کننده می باشد.
- خودداری از مصرف کافئین و الکل
- ورزش کردن. بهتر است بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه پیاده روی سریع، دوچرخه سواری، شنا یا سایر فعالیت های هوازی انجام شوند. ورزش منظم روزانه به بهبود سلامت کلی کمک کرده و علائم خاصی مانند خستگی و روحیه افسرده را برطرف می کند.
کاهش استرس
- خواب کافی
- انجام تمرینات آرامش بخش برای عضلات یا تنفس عمیق، برای کاهش سر درد، اضطراب یا بی خوابی
- یوگا یا ماساژ برای آرامش و از بین بردن استرس
ثبت علائم به مدت چند ماه
- برای شناسایی عوامل محرک و زمان بروز علائم، باید همه اطلاعات ثبت شوند. این کار می تواند به تشخیص راه های مقابله با علائم کمک کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
معمولاً در ابتدا به پزشک عمومی مراجعه می شود. با این حال در صورت لزوم بیمار به متخصص زنان ارجاع داده می شود.
در اینجا اطلاعاتی برای کمک به آماده شدن برای ملاقات پزشک و آنچه از پزشک انتظار می رود، آورده شده است.
آنچه می توانید انجام دهید
- از محدودیت های پیش از قرار ملاقات آگاه باشید. قبل از تعیین وقت، در خصوص محدودیت ها و آمادگی های لازم سوال کنید.
- علائم خود را یادداشت کنید، حتی اگر به نظر می رسد علائم به بیماری مرتبط نمی باشند.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله ابتلا به سایر بیماری ها، و نام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی را که مصرف می کنید، یادداشت کنید.
- سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید، یادداشت نمایید.
سوال های اساسی در مورد سندرم پیش از قاعدگی که بهتر است از پزشک پرسیده شوند، عبارت است از:
- چه کاری علائم PMS را به حداقل می رساند؟
- آیا علائم پی ام اس به خودی خود برطرف می شوند؟
- آیا علائم به وجود آمده، نشان دهنده بیماری خطرناکی می باشند؟
- چه روش های درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوال هایی که احتمالاً پزشک خواهد پرسید، عبارتند از:
- شدت علائم چقدر است؟
- در چه روزهایی از چرخه قاعدگی، علائم در بدترین حالت قرار دارند؟
- آیا در طول دوره قاعدگی، روزهای بدون علامت هم وجود دارند؟
- آیا می توان زمان بروز علائم را پیش بینی کرد؟
- آیا چیزی علائم را بدتر یا بهتر می کنند؟
- آیا علائم این عارضه در فعالیت روزانه تداخل ایجاد کرده است؟
- آیا اخیراً احساس ضعف، افسردگی و ناامیدی داشته اید؟
- آیا در خانواده، کسی به بیماری های روحی - روانی مبتلا می باشد؟
- تاکنون چه روش های درمانی را انجام داده اید؟ چه اثری داشته اند؟
