جراحی برای کاهش وزن، طیف وسیعی از روش هایی را دربر می گیرد که برای درمان افراد مبتلا به چاقی طراحی شده اند. به طور معمول، این جراحی ها برای دسته ای افراد خاص مناسب هستند و هرکسی نمی تواند تحت جراحی چاقی قرار گیرد. در ادامه اطلاعاتی درباره روش های مختلف و عوارض جراحی های کاهش وزن ارائه می شود.
امروزه چاقی یکی از بزرگترین معضلات تمام جوامع می باشد و بسیاری از افراد از این معضل رنج می برند. جراحی های لاغری برای افرادی می توانند مفید باشند که تمام روش های کاهش وزن را امتحان کرده اند و به نتیجه نرسیده اند و در حقیقت تنها راه نجات آنها محسوب می شود. جراحی برای کاهش وزن می تواند منجر به اتفاقات مفیدی از جمله بهبود عملکرد بدنی، عملکرد اجتماعی، برطرف شدن محدودیت های جسمی، برطرف شدن محدودیت عاطفی، سلامت روان، نشاط و ... میگردد.
جراحی بایپس معده که با نام جراحی Roux-en-Y نیز شناخته می شود، با ایجاد تغییراتی در سیستم گوارشی موجب تغییر نحوه گوارش غذا و کاهش وزن می شود.
جراحی بایپس معده به دو روش انجام می شود:
جراحی به روش باز: که جراح برش بزرگی در شکم ایجاد می کند.
جراحی به روش لاپاراسکوپی: که به جای برش های بزرگ، از طریق یک برش کوچک بر روی شکم، دوربین کوچکی به نام لاپاراسکوپ به داخل شکم وارد می شود و به جراح محل جراحی را نشان می دهد. عمل بایپس معده ترجیحا به روش لاپاراسكوپی انجام می شود.
در عمل بایپس، معده به دو قسمت تقسیم می شود. جراح، قسمت کوچک تر را که به اندازه یک کیوی است، با ایجاد یک مسیر میانبر از قسمت بزرگ تر معده و بخش ابتدایی روده کوچک جدا کرده و از مسیر گوارشی حذف می کند. با این کار محتویات غذایی خورده شده مستقیما و بدون توقف وارد روده می شود. در عمل بایپس، مواد غذایی هضم نشده در معده مستقیما به داخل روده تخلیه می شوند.
پس از جراحی، کیسه معده می تواند تنها 28 گرم از غذا را در خود نگه دارد. به همین دلیل فرد کمتر غذا می خورد و وزن از دست می دهد. سپس غذا از کیسه معده مستقیما وارد روده کوچک می شود در نتیجه بدن کالری کمتری جذب می کند.
این جراحی معمولا در افرادی با BMI بالای 50 انجام می شود.
باندینگ یا حلقه معده یک باند سیلیکونی قابل تنظیم است که دور قسمت بالایی معده پیچیده می شود. قرار دادن این باند در قسمت بالایی معده باعث می شود بعد از خوردن مقدار کمی غذا، احساس سیری به سراغ فرد بیاید. وقتی باند در جای مشخص خود قرار گرفت، میزان غذای مصرفی کاهش می یابد. در نتیجه غذای کمتری می خورید و بنابراین کالری کمتری نیز جذب می کنید که باعث کاهش تدریجی وزن می شود. این کار باعث تقسیم معده به دو قسمت می شود. یک قسمت به صورت پاکتی کوچک است و توسط مجرایی که توسط باند ایجاد شده، با دیگر بخش های معده در ارتباط است. قسمت کوچک باعث می شود مقدار غذای دریافتی فرد محدود شود. این باند قابل تنظیم است، بنابراین تعیین می شود محدودیت غذایی تا چه میزان باشد.
قرار دادن باندینگ یا حلقه دور قسمت بالایی معده، نیازمند عمل جراحی است. این عمل نیازمند بیهوشی عمومی است و ممکن است حدود دو ساعت طول بکشد. عمل باندینگ یا حلقه معده با استفاده از روش لاپاراسکوپی انجام می شود.
اسلیو گاسترکتومی لاپاراسکوپی (Laparoscopic Sleeve Gastrectomy) که به اختصار (LSG) نامیده می شود.
این جراحی حدود یک ساعت طول می کشد. جراح چند برش کوچک ایجاد کرده و لاپاراسکوپ را وارد شکم می کند. پزشک، سه چهارم معده را برمی دارد. سرانجام، بقیه قسمت های معده را به یکدیگر متصل کرده و معده به شکل آستین یا لوله در می آید. پس از جراحی، بیمار ممکن است حدود دو یا سه روز در بیمارستان بستری شود. در این عمل جراحی پیلور (دریچه معده) حفظ شده و برداشته نمی شود. این دریچه که چگونگی تخلیه معده را تنظیم می کند، اجازه می دهد تا غذا قبل از اینکه وارد روده شود در معده باقی مانده و احساس سیری ایجاد کند.
از فواید این روش می توان به این مورد اشاره نمود که بر جذب غذا تأثیر نمی گذارد. در نتیجه فردی که جراحی می شود دچار کمبود ویتامین و مواد معدنی و پروتئین نخواهد شد. بیمار تا 18 ماه کاهش وزن خواهد داشت که 50 درصد آن، در شش ماه اول خواهد بود. علاوه بر این، عمل در جراحی اسلیو بخشی از معده که باعث تولید هورمون های افزایش اشتها می شود، حذف می کند و باعث تغییر در تولید هورمون های ساخته شده از معده و روده ها می شود که گرسنگی را کاهش می دهد.
پلیسه کردن معده (پلیکاسیون)، کم تهاجمی ترین و جدیدترین روش جراحی لاغری است. این جراحی از راه لاپاراسکوپی و به صورت تا زدن یک یا چند بخش از معده و در نهایت بخیه کردن آن می باشد. حین عمل، حدود 70 درصد از حجم معده کاسته شده و موجب کاهش اشتها می شود. پلیسه معده نوعی جراحی لاغری محدود کننده است و در این جراحی هیچ بخشی از معده و روده بریده یا برداشته نمی شود، پس این جراحی می تواند کاملا بازگشت پذیر باشد. پلیسه معده نوعی جراحی کم تهاجمی بوده و در حدود 1 تا دو ساعت به طول می انجامد. اکثر بیماران لازم است یک تا دو روز پس از جراحی در بیمارستان بستری شوند.
این روش به افرادی که شاخص توده بدني بالای 40 و پائین تر از 55 دارند تجویز می شود. البته در شاخص توده بدنی بین 35 تا 40 اگر بیمار مشکلات نظیر کمر درد شدید و غیره نیز دچار باشد این عمل تجویز می شود.
با توجه به اینکه هیچ بخشی از معده بریده نمی شود، در نتیجه امکان نشت داخل شکمی و خونریزی بسیار کم است و اگر مشکلی پیش بیاید با بازکردن پلیسه مشکل ایجاد شده برطرف می شود.
جراحی لاغری پلیسه معده روشی دائمی است که برای همیشه در بدن باقی می ماند.
در 10- 15 درصد موارد پس از 5 سال و به دنبال پرخوری زیاد، معده تا حدودی بزرگ و پلیسه ها از یکدیگر فاصله می گیرند و احتمال افزایش وزن دوباره وجود دارد.
عمل جراحی بای پس روده یا دئودنال سوئیچ در یک مفهوم ساده ترکیبی از عمل جراحی بایپس معده و اسلیو است. در این روش جراحی هم حجم معده کاهش می یابد و هم بیشتر طول روده بجز 100 تا 150 سانتی متری بخش انتهای آن بای پس شده یا به عبارتی میانبر زده می شود؛ به این صورت بخش اعظم روده نمی تواند کار جذب مواد غذایی را انجام دهد. در جراحی بایپس روده، جراح حدود 70 درصد حجم معده را به بخش ابتدایی روده که به عنوان دئودنوم یا دوازده (duodenum) شناخته می شود، متصل می کند. با این عمل در اصل، تنها 20 % چربی مصرف شده جذب می شود.
این عمل گاهی بین 3 تا 6 ساعت طول می کشد.
به اندازه 2 تا 5 میلی متر، سوراخ هایی در بخش هایی از بدن که قرار است عمل لیپوماتیک انجام شود، ایجاد می شود. پس از آن دستگاه از طریق سوراخ ایجاد شده وارد بافت چربی می شود و با استفاده از موج های ماورا بنفش بافت چربی را از بین می برد و محلولی برای بی حسی و پیشگیری از خون ریزی به درون بدن تزریق می شود. در نهایت چربی و محلول بی حس کننده توسط سوراخ ها از بدن خارج می شوند. این دستگاه یک سیستم ایمنی فعال دارد که هنگام برخورد با بافت چربی متوقف می شود از این رو احتمال آسیب اعضای بدن و سوختگی پوست به پایین ترین حد خود می رسد.
این روش معمولا با بی حسی موضعی انجام می شود اما در مواردی هم ممکن است نیاز به بیهوشی باشد؛ در لیپوساکشن، برش های بسیار کوچک 3 الی 4 میلی متری بر روی بدن، آن هم در بخش هایی که اسکار آن مشخص نباشد، ایجاد می شود؛ سپس چربی های اضافه آن ناحیه به کمک دستگاه مکنده و از طریق لوله های کوچک (کانول) از جنس استیل از این برش های ریز وارد بدن شده و تخلیه می گردد.
لیپوساکشن تقریباً در تمامی نواحی بدن قابل انجام است در طی این جراحی چند سوراخ کوچک در حدود 1 الی 2 میلی متر در ناحیه تحت درمان ایجاد شده و مایع مخصوص ساکشن در محل تجمع چربیها تزریق می گردد سپس براساس قطر چربی، حالت پوست و منطقه تحت درمان توسط کانولاهای مخصوص، چربی ناحیه به قطعات کوچک شکسته و خارج می شود. انجام لیپوساکشن بطور همزمان در چند منطقه از بدن امکان پذیر است. مدت زمان عمل بر مبنای حجم چربی، منطقه مورد درمان و تکنیک مورد استفاده متفاوت است ولی بطور کلی از یک تا چندین ساعت متغیر است.
لیپوساکشن برای از بین بردن گروهی رسوبات چربی کاربرد دارد که به رژیم غذایی یا ورزش پاسخ نمی دهند. لیپوساکشن هنگامی که با رژیم غذایی سالم و ورزش همراه شود بهترین نتایج را به همراه دارد.