واریس، رگ های متورم و پیچ خورده ای هستند که معمولاً در پاها ظاهر می شوند و فراتر از یک نگرانی زیبایی، می توانند باعث درد و ناراحتی قابل توجهی گردند. این عارضه ناشی از عملکرد نامناسب دریچه های درون رگ ها است که به خون اجازه می دهد به عقب برگشته و در رگ ها جمع شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز واریس، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
واریس (رگ های واریسی) چیست؟
رگ های واریسی به رگ هایی گفته می شود که بزرگ، گشاد و پیچ خورده شده اند. اگرچه هر رگ سطحی در بدن می تواند واریسی شود، اما بیشتر رگ های پا تحت تأثیر قرار می گیرند. این اتفاق به دلیل فشاری است که ایستادن و راه رفتن بر عروق پایین تنه وارد می کند.
برای بسیاری از افراد، رگ های واریسی و واریس عنکبوتی (نوع خفیف تر و شایع تر رگ های واریسی) تنها از نظر زیبایی مشکل ساز هستند. اما برای برخی دیگر، واریس می تواند باعث دردهای شدید یا آزاردهنده شود. در موارد نادر، رگ های واریسی ممکن است به مشکلات جدی تری منجر شوند.
درمان رگ های واریسی از چند اقدام ساده خود مراقبتی در خانه تا جراحی پیچیده برای برداشتن یا بستن رگ های آسیب دیده را شامل می شود.
علائم رگ های واریسی
رگ های واریسی ممکن است در ابتدا هیچ دردی ایجاد نکنند. علائم ظاهری آن ها عبارتند از:
- آبی یا بنفش شدن رگ ها.
- پیچیده یا برآمده شدن رگ ها که مانند تارهایی روی پا ظاهر می شوند.
هنگامی که رگ های واریسی دردناک می شوند، ممکن است علائم زیر را ایجاد نمایند:
- احساس درد یا سنگینی در پاها.
- سوزش، تیر کشیدن یا گرفتگی عضله پا و ورم در پایین پاها.
- تشدید درد پس از نشستن یا ایستادن به مدت طولانی.
- خارش اطراف یک یا چند رگ.
- تغییر رنگ پوست در اطراف رگ مبتلا (معمولاً قهوه ای یا آبی تیره).
واریس عنکبوتی (Spider Veins) مشابه رگ های واریسی است، اما کوچک تر می باشد. واریس عنکبوتی به سطح پوست نزدیک تر بوده و اغلب قرمز یا آبی به نظر می رسد. این رگ ها بیشتر در پاها ایجاد می شوند، اما ممکن است در صورت نیز دیده شوند. اندازه آن ها متفاوت بوده و الگوی آن ها شبیه به تار عنکبوت است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اقدامات خود مراقبتی مانند ورزش کردن، بالا نگه داشتن پاها یا پوشیدن جوراب های فشاری می توانند به تسکین درد کمک کنند و ممکن است از تشدید وضعیت جلوگیری نمایند. اما اگر نگران ظاهر رگ های واریسی خود هستید، یا اگر اقدامات خود مراقبتی که انجام داده اید در کنترل علائم یا جلوگیری از تشدید وضعیت مؤثر نبوده است، به پزشک مراجعه کنید.
علل ابتلا به واریس (رگ های واریسی)
ضعف یا آسیب دیدگی دریچه های عروق می تواند منجر به واریسی شدن آن ها شود. سرخرگ ها خون را از قلب به بقیه بافت های بدن می رسانند و سیاهرگ ها خون را از سرتاسر بدن به قلب بازمی گردانند، بنابراین خون دائماً در گردش است. برای برگرداندن خون از سرتاسر بدن (به ویژه از پاها) به قلب، سیاهرگ های پا باید بر جاذبه زمین نیز غلبه کنند.
انقباضات عضلات پا همانند پمپ عمل کرده و دیواره های الاستیک رگ ها به برگشت خون به قلب کمک می کنند. دریچه های کوچک موجود در سیاهرگ ها با عبور جریان خون به سمت قلب باز می شوند و سپس بسته می شوند تا از برگشتن خون جلوگیری کنند. اگر این دریچه ها ضعیف شوند یا صدمه ببینند، خون به عقب برگشته و در سیاهرگ محبوس می شود و منجر به کشیدگی، گشاد شدن یا پیچ خوردگی سیاهرگ می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
این عوامل خطر ابتلا به واریس را افزایش می دهند:
- سن: خطر واریسی شدن رگ ها با افزایش سن بیشتر می شود. افزایش سن باعث تخریب دریچه های سیاهرگ هایی که به تنظیم جریان خون کمک می کنند، می شود. در نهایت این تخریب باعث می شود دریچه ها درست عمل نکرده و اجازه بدهند مقداری از خونی که باید به سمت قلب برود، به داخل رگ بازگردد.
- جنسیت: احتمال ابتلا به واریسی شدن رگ ها در زنان بیشتر است. تغییرات هورمونی در دوران بارداری، پیش از قاعدگی و یائسگی می تواند نوعی عامل زمینه ساز باشد، چرا که هورمون های زنانه باعث شل شدن دیواره سیاهرگ ها می شوند. درمان های هورمونی مانند قرص های ضد بارداری نیز می توانند احتمال واریسی شدن رگ ها را افزایش دهند.
- بارداری: در دوران بارداری حجم خون در بدن افزایش می یابد. این تغییر به رشد جنین کمک می کند، اما علاوه بر آن، عارضه ای ناخوشایند یعنی بزرگ شدن رگ های پا را نیز به دنبال دارد. تغییرات هورمونی در دوران بارداری نیز می تواند در این زمینه نقش داشته باشد.
- سابقه خانوادگی: اگر سایر اعضای خانواده دارای رگ های واریسی باشند، احتمال ابتلا به آن در شما افزایش می یابد.
- چاقی: اضافه وزن باعث وارد آمدن فشار بیشتر بر رگ ها می شود.
- ایستادن یا نشستن به مدت طولانی: اگر مدت طولانی در یک حالت قرار داشته باشید، خون در سرتاسر بدن به خوبی جریان نمی یابد و در وریدها تجمع پیدا می کند.
عوارض بیماری
عوارض واریس، اگرچه نادر اما می توانند شامل موارد زیر باشند:
- زخم: زخم های دردناکی روی پوست در نزدیکی رگ های واریسی، به خصوص نزدیک مچ پا، ممکن است ایجاد شوند. معمولاً پیش از تشکیل زخم، لکه های تغییر رنگ یافته در پوست پدیدار می شوند. در صورت مشکوک شدن به زخم، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- لخته شدن خون: گاهی رگ های عمقی داخل پا بزرگ می شوند. در چنین مواردی ممکن است درد و تورم در پا ایجاد شود. بهبود نیافتن درد یا ورم پا ممکن است نشان دهنده لخته شدن خون در رگ (ترومبوفلبیت) باشد، که نیازمند مراجعه فوری به پزشک است.
- خونریزی: گاهی اوقات رگ های بسیار نزدیک به پوست ممکن است پاره شوند. این امر معمولاً تنها خونریزی جزئی به وجود می آورد، اما هر گونه خونریزی از ورید واریسی نیازمند درمان پزشکی است.
پیشگیری از بروز بیماری
هیچ راهی برای پیشگیری کامل و مطمئن از واریسی شدن رگ ها وجود ندارد، اما بهبود گردش خون در بدن و تون عضلانی می تواند خطر آن را به طور قابل توجهی کاهش دهد. اقداماتی مشابه آنچه برای درمان ناراحتی ناشی از واریس در خانه انجام می دهید، می تواند به جلوگیری از واریس نیز کمک کند. این اقدامات شامل موارد زیر می باشند:
- ورزش منظم: فعالیت بدنی به بهبود گردش خون کمک می کند.
- حفظ وزن سالم و نرمال: کاهش فشار بر رگ ها.
- خوردن غذاهای کم نمک و پر فیبر: کمک به جلوگیری از یبوست و کاهش تورم.
- اجتناب از پوشیدن کفش های پاشنه بلند و جوراب های تنگ: که می توانند جریان خون را محدود کنند.
- بالا گرفتن پاها: به ویژه پس از دوره های طولانی ایستادن یا نشستن، به بازگشت خون به قلب کمک می کند.
- تغییر مکرر حالت بدن: چه در حالت نشسته و چه ایستاده، برای جلوگیری از رکود خون در رگ ها.
تشخیص واریس (رگ های واریسی)
برای تشخیص رگ های واریسی، پزشک ابتدا یک معاینه جسمی انجام می دهد. در این معاینه، پزشک پاهای شما را در حالی که ایستاده اید بررسی می کند تا هر گونه ورم، برجستگی یا تغییر رنگ را ارزیابی کند. پزشک همچنین در مورد علائم شما و شدت آن ها سوالاتی می پرسد.
برای بررسی دقیق تر عملکرد طبیعی دریچه های سیاهرگی یا شواهد مبنی بر لخته شدن خون، ممکن است نیاز به انجام آزمایش سونوگرافی باشد. در این روش غیرتهاجمی، یک تکنسین یک مبدل انرژی را که به اندازه مشت یک انسان است، روی پوست ناحیه مورد نظر قرار می دهد. دستگاه سونوگرافی با ساطع کردن امواج صوتی، تصاویری از داخل رگ ها و جریان خون تهیه می کند. این روش به پزشک کمک می کند تا دریچه های عروق را ببیند و هرگونه انسداد یا برگشت جریان خون را شناسایی کند.
درمان واریس (رگ های واریسی)
خوشبختانه، درمان رگ های واریسی معمولاً نیازی به بستری شدن در بیمارستان یا دوره نقاهت طولانی ندارد. به لطف درمان های کم تهاجمی امروزی، می توان اغلب درمان ها را به صورت سرپایی انجام داد.
خودمراقبتی
اقدامات خود مراقبتی ساده ای مانند ورزش منظم، کاهش وزن (در صورت نیاز)، نپوشیدن لباس تنگ، بالا آوردن پاها و پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی مدت می تواند درد را کاهش دهد و از تشدید واریس جلوگیری کند. این اقدامات نه تنها برای درمان مؤثر هستند، بلکه در پیشگیری از بروز یا کند کردن روند توسعه واریس نیز نقش دارند.
جوراب های واریس (جوراب های فشاری)
پوشیدن تمام وقت جوراب های واریس اغلب اولین و مهم ترین گامی است که پیش از هر درمان دیگری باید در نظر بگیرید. این جوراب های فشاری، فشار ملایم و یکنواختی را دائماً به پا وارد می کنند و به رگ ها و عضلات پا در گردش بهتر خون به سمت قلب کمک می کنند. مقدار فشاری که جوراب به رگ ها وارد می کند بر اساس نوع جوراب و برند آن، متفاوت است و پزشک می تواند نوع مناسب را توصیه کند.
درمان های تکمیلی برای واریس شدید
در مواردی که اقدامات خود مراقبتی و جوراب های فشاری مؤثر نباشند یا واریس تشدید شود، پزشک ممکن است یکی از درمان های کم تهاجمی زیر را تجویز کند:
اسکلروتراپی:
این روش برای درمان رگ های واریسی کوچک تا متوسط عالی است. پزشک یک محلول یا فوم مخصوص را به داخل رگ تزریق می کند. این ماده باعث تحریک دیواره رگ شده، آن را می بندد و در نهایت رگ محو می شود. معمولاً در عرض چند هفته نتایج را می بینید. گاهی ممکن است یک رگ به بیش از یک تزریق نیاز داشته باشد، اما این روش بسیار موثر است. اسکلروتراپی بدون نیاز به بی حسی و در مطب پزشک قابل انجام است. نوع فومی این روش هم برای رگ های بزرگ تر واریسی کاربرد دارد که رگ را مهر و موم می کند.
لیزر درمانی:
برای رگ های واریسی بسیار کوچک، به خصوص واریس های عنکبوتی، لیزردرمانی گزینه خوبی است. در این روش، پزشک نور لیزر قوی و متمرکزی را به رگ می تاباند. انرژی لیزر باعث می شود رگ واریسی محو شود. این روش کاملاً غیرتهاجمی است و هیچ برش یا تزریقی ندارد، فقط نور لیزر از سطح پوست عبور می کند.
درمان های با کمک کاتتر با استفاده از رادیوفرکانس یا لیزر:
این روش برای رگ های واریسی بزرگ تر که مشکل اصلی هستند، ترجیح داده می شود. پزشک یک لوله نازک به نام کاتتر را وارد رگ واریسی می کند. سپس با استفاده از انرژی لیزر یا فرکانس رادیویی، نوک کاتتر را گرم می کند. همزمان با بیرون کشیدن کاتتر، این گرما باعث تخریب و بسته شدن رگ می شود. این درمان معمولاً با بی حسی موضعی انجام می شود.
انسداد عروق واریسی و برداشتن آن ها:
در این روش، پزشک سیاهرگ اصلی آسیب دیده (که معمولاً در کشاله ران قرار دارد) را قبل از اینکه به یک رگ عمیق تر متصل شود،می بندد. سپس بخش آسیب دیده رگ را با یک برش کوچک برمی دارد. این یک عمل جراحی سرپایی رایج است. نگران نباشید، برداشتن این رگ بر گردش خون شما تأثیر منفی نمی گذارد، زیرا سیاهرگ های عمیق تر پا می توانند حجم بیشتری از خون را کنترل کنند.
فلبکتومی سرپایی:
اگر رگ های واریسی کوچک تری نزدیک به سطح پوست دارید، پزشک می تواند با ایجاد چند سوراخ ریز در پوست، آن ها را بردارد. در این روش که به صورت سرپایی انجام می شود، فقط قسمتی از پا که قرار است جراحی شود بی حس می گردد. مزیت این روش این است که جای زخم بسیار جزئی باقی می ماند.
جراحی اندوسکوپی رگ:
این روش تنها زمانی استفاده می شود که واریس بسیار پیشرفته باشد و زخم های پوستی ایجاد کرده باشد، یا زمانی که روش های دیگر موثر نبوده اند. جراح با استفاده از یک دوربین کوچک که از طریق یک برش کوچک وارد پا می شود، رگ های واریسی را دقیقاً مشاهده و ارزیابی می کند. سپس با برش های کوچک دیگر، رگ مورد نظر را برمی دارد. این عمل جراحی نیز سرپایی است.
نکته: اگر در دوران بارداری دچار واریس شده اید، معمولاً لازم نیست نگران باشید. این رگ ها اغلب ظرف سه تا دوازده ماه پس از زایمان، خودبه خود و بدون نیاز به درمان بهبود می یابند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
برخی اقدامات خود مراقبتی وجود دارد که می توانید برای کاهش ناراحتی واریس انجام دهید. همین اقدامات می توانند به جلوگیری یا کند شدن روند واریس کمک کنند. آن ها عبارتند از:
- ورزش: فعال باشید و تحرک داشته باشید. پیاده روی روشی عالی برای بهبود گردش خون در پاها است.
- حفظ وزن و رژیم سالم: کاهش وزن، فشار غیر ضروری را از روی پاها برمی دارد. رژیم غذایی نیز می تواند کمک کننده باشد. برای جلوگیری از تورم ناشی از احتباس آب، یک رژیم غذایی کم نمک داشته و مصرف فیبر را افزایش دهید.
- لباس مناسب: از پوشیدن کفش پاشنه بلند پرهیز کنید. با پوشیدن کفش های پاشنه کوتاه، عضلات پا بهتر کار می کنند که برای رگ ها بهتر هستند. از لباس هایی که در قسمت کمر، پاها و کشاله ران تنگ هستند، استفاده نکنید، زیرا این لباس ها می توانند سبب کاهش جریان خون شوند.
- بالا بردن پاها: برای بهبود گردش خون در پاها، روزانه چندین بار استراحت کوتاه کنید به طوری که پاها را از سطح قلب بالاتر قرار دهید. به عنوان مثال، دراز بکشید و پاها را روی سه یا چهار بالش قرار دهید.
- پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی مدت: برای ایجاد گردش خون مناسب، به طور مکرر تغییر حالت دهید و راه بروید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
هیچ آمادگی خاصی برای قبل ملاقات نیاز نمی باشد. پزشک با معاینه پا و ساق پا بهترین روش برای درمان را تجویز می نماید.
پزشک عمومی ممکن است شما را به پزشک متخصص در زمینه رگ (فلبولوژیست) یا جراح قلب و عروق ارجاع دهد. در این میان، مراحلی جهت آمادگی برای ملاقات و شروع خود مراقبتی وجود دارد که می توانید انجام دهید.
آنچه می توانید انجام دهید
- علائمی که تجربه می کنید را یادداشت کنید، از جمله مواردی که ممکن است به نظر شما با دلیل ملاقات ارتباطی نداشته باشند.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید، از جمله سابقه خانوادگی ابتلا به رگ های واریسی یا رگ های عنکبوتی.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل های مصرفی خود را تهیه کنید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
وقت ملاقات محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید در صرفه جویی وقت کمک کننده می باشد. برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
- به احتمال زیاد علت علائم من چیست؟
- آیا دلایل احتمالی دیگری برای واریس من وجود دارد؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
- واریس چگونه درمان می شود؟ چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- آیا بیمه هزینه درمان واریس را پرداخت می کند؟
- آیا محدودیت های فعالیتی وجود دارد که لازم باشد آن ها را دنبال کنم؟
- آیا بروشور یا سایر مواد چاپی وجود دارد که بتوانم با خود به خانه ببرم؟ بازدید از چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک شما احتمالاً تعدادی سوال خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخگویی به این سوالات در صرفه جویی در وقت و پرداختن به نکات دیگر مؤثر خواهد بود. سوالاتی که پزشک ممکن است بپرسد عبارتند از:
- چه زمانی متوجه واریس شدید؟
- آیا دردی دارید؟ اگر چنین است، شدت درد چقدر است؟
- چه مواردی به نظر می رسد علائم شما را بهبود می بخشند؟
- چه مواردی به نظر می رسد علائم شما را تشدید می کنند؟
آنچه می توانید دراین میان انجام دهید
حتی قبل از ملاقات با پزشک، می توانید اقدامات خود مراقبتی را شروع کنید. سعی کنید از نشستن و ایستادن طولانی مدت پرهیز کنید، هنگام نشستن پاها را بلند کنید، و از پوشیدن کفش های آزاردهنده و جوراب های تنگ یا کشباف (غیر فشاری) خودداری کنید.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.