دیابت نوع ۲ یکی از بیماری های شایع در جهان امروز است. این بیماری که بر نحوه پردازش قند توسط بدن تأثیر می گذارد، می تواند به مرور زمان و بدون علائم خاصی پیشرفت کند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز دیابت نوع 2، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
دیابت نوع ۲ چیست؟
دیابت نوع ۲ یک بیماری مزمن است و زمانی رخ می دهد که بدن نمی تواند به درستی از هورمون انسولین استفاده کند، یا لوزالمعده (پانکراس) به اندازه کافی انسولین تولید نمی کند. نتیجه این اختلال، تجمع قند (گلوکز) در خون است که می تواند به مرور زمان به اندام های حیاتی آسیب جدی برساند. در گذشته این بیماری بیشتر در بزرگسالان دیده می شد، اما با افزایش نرخ چاقی، شاهد شیوع آن در کودکان و نوجوانان نیز هستیم.
در دیابت نوع ۲، بدن با دو مشکل اصلی مواجه است:
- مقاومت به انسولین: سلول های بدن (به ویژه در عضلات، چربی و کبد) به خوبی به انسولین پاسخ نمی دهند و قند کمتری را جذب می کنند.
- کاهش تولید انسولین: لوزالمعده قادر به تولید انسولین کافی برای جبران مقاومت به انسولین و نگه داشتن سطح قند خون در محدوده سالم نیست.
سطوح بالای قند خون در طولانی مدت می تواند به چشم ها، کلیه ها، اعصاب و قلب آسیب بزند و منجر به عوارض جدی شود. در حال حاضر، درمان قطعی برای دیابت نوع ۲ وجود ندارد، اما می توان با کاهش وزن، تغذیه سالم و ورزش آن را مدیریت کرد. در صورت عدم کنترل قند خون با این روش ها، ممکن است نیاز به داروهای خوراکی یا تزریقی، یا انسولین درمانی باشد.
علائم دیابت نوع ۲
علائم دیابت نوع ۲ اغلب به تدریج و طی سال ها ظاهر می شوند، به همین دلیل بسیاری از افراد ممکن است سال ها با این بیماری زندگی کنند و از آن بی اطلاع باشند. در صورت بروز علائم، این نشانه ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تشنگی بیش از حد
- تکرر ادرار (به ویژه در شب)
- گرسنگی مداوم
- کاهش وزن بی دلیل
- خستگی مفرط
- تاری دید
- دیر خوب شدن زخم ها یا بریدگی ها
- عفونت های مکرر (مانند عفونت های پوستی، واژینال یا ادراری)
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست ها یا پاها (نوروپاتی دیابتی)
- تیرگی پوست، به ویژه در نواحی زیر بغل و گردن (آکانتوز نیگریکانس)
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم دیابت نوع ۲، به سرعت به پزشک یا متخصص مراقبت های بهداشتی مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و شروع درمان می تواند به پیشگیری از عوارض جدی بیماری کمک کند.
علل بروز دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲ عمدتاً ناشی از دو مشکل اساسی در بدن است که پیش تر نیز اشاره شد:
- مقاومت به انسولین: سلول های بدن در عضلات، چربی و کبد، آن طور که باید به انسولین پاسخ نمی دهند. در نتیجه، نمی توانند قند (گلوکز) کافی را از خون جذب کنند.
- نقص در تولید انسولین: لوزالمعده (غده ای که انسولین تولید می کند)، نمی تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند تا سطح قند خون را در محدوده سالم نگه دارد.
اضافه وزن و کم تحرکی از عوامل کلیدی و قابل اصلاح در بروز و پیشرفت این بیماری هستند، زیرا می توانند به مقاومت به انسولین دامن بزنند.
نحوه عملکرد انسولین و نقش گلوکز
برای درک بهتر دیابت نوع ۲، لازم است با نحوه عملکرد طبیعی انسولین و نقش گلوکز آشنا شویم:
نحوه عملکرد انسولین
انسولین هورمونی است که از لوزالمعده (پانکراس/غده ای در پشت و زیر معده) ترشح می شود. این هورمون نقش کلیدی در تنظیم نحوه استفاده بدن از قند دارد:
- هنگامی که شما غذا می خورید، سطح قند (گلوکز) در خون افزایش می یابد.
- این افزایش قند، لوزالمعده را تحریک می کند تا انسولین ترشح کند.
- انسولین موجود در خون، قند را به داخل سلول ها (برای استفاده به عنوان انرژی یا ذخیره) منتقل می کند.
- با ورود قند به سلول ها، میزان قند در خون کاهش می یابد.
- در نتیجه، لوزالمعده انسولین کمتری ترشح می کند تا تعادل قند خون حفظ شود.
نقش گلوکز
گلوکز نوعی قند ساده است که منبع اصلی انرژی برای سلول های تشکیل دهنده عضلات، مغز و سایر بافت ها به شمار می رود.
- گلوکز از دو منبع اصلی تامین می شود: غذایی که می خوریم (به ویژه کربوهیدرات ها) و کبد.
- پس از هضم غذا، گلوکز وارد جریان خون می شود. در آنجا، به کمک انسولین، وارد سلول ها می شود.
- کبد، گلوکز را به شکل گلیکوژن ذخیره می کند. زمانی که سطح گلوکز خون پایین است (مثلاً بین وعده های غذایی یا در طول خواب)، کبد می تواند گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تجزیه کرده و آن را وارد جریان خون کند. این فرآیند به حفظ سطح گلوکز بدن در محدوده سالم کمک می کند.
در دیابت نوع ۲، این فرآیند پیچیده به درستی عمل نمی کند. به جای ورود به سلول ها، قند در خون تجمع می یابد. با افزایش سطح قند خون، لوزالمعده سعی می کند با ترشح انسولین بیشتر، این وضعیت را جبران کند. اما با گذشت زمان، سلول های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده تحت فشار قرار گرفته و آسیب می بینند. در نتیجه، این سلول ها نمی توانند به اندازه کافی انسولین تولید کنند تا نیازهای بدن را برآورده سازند و سطح قند خون همچنان بالا می ماند.
عوامل خطر ساز ابتلا به دیابت نوع ۲
عوامل متعددی می توانند شانس ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند. این عوامل شامل ترکیبی از ژنتیک و سبک زندگی هستند:
- اضافه وزن و چاقی: داشتن اضافه وزن یا چاقی یکی از مهم ترین عوامل خطر است. تجمع چربی اضافی، به خصوص در ناحیه شکم، می تواند به مقاومت به انسولین منجر شود. خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در مردانی که دور کمرشان بیش از ۱۰۱.۶ سانتی متر و در زنان با دور کمر بیش از ۸۸.۹ سانتی متر است، افزایش می یابد.
- کم تحرکی: هر چه فعالیت بدنی فرد کمتر باشد، خطر ابتلا بیشتر است. فعالیت بدنی منظم به کنترل وزن، استفاده موثرتر از گلوکز به عنوان انرژی و افزایش حساسیت سلول ها به انسولین کمک می کند.
- سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادری به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، خطر ابتلای شما نیز افزایش می یابد که نشان دهنده نقش عوامل ژنتیکی است.
- نژاد و قومیت: به دلایلی که کاملاً مشخص نیست، افراد از نژادها و قومیت های خاص (مانند سیاه پوستان، اسپانیایی تبارها، بومیان آمریکا، آسیایی ها و ساکنان جزایر اقیانوس آرام) بیشتر از سفیدپوستان در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
- سطح چربی خون: سطوح پایین کلسترول HDL ("کلسترول خوب") و سطوح بالای تری گلیسیرید (نوعی چربی در خون) با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط است.
- سن: خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش سن، به ویژه پس از ۳۵ سالگی، افزایش می یابد.
- پیش دیابت: پیش دیابت وضعیتی است که در آن قند خون بالاتر از محدوده طبیعی است، اما هنوز به اندازه ای بالا نیست که به عنوان دیابت نوع ۲ تشخیص داده شود. در صورت عدم تغییر سبک زندگی، پیش دیابت اغلب به دیابت نوع ۲ تبدیل می شود.
- خطرات مرتبط با بارداری: افرادی که در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا بوده اند، یا کسانی که نوزادی با وزن بیش از ۴ کیلوگرم به دنیا آورده اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده هستند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): این وضعیت که با قاعدگی نامنظم، رشد بیش از حد مو و چاقی مشخص می شود، خطر ابتلا به دیابت را در زنان افزایش می دهد.
عوارض دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲ بر بسیاری از اندام های اصلی بدن تأثیر می گذارد. این اندام ها شامل قلب، عروق خونی، اعصاب، چشم ها و کلیه ها می شوند. همچنین، عواملی که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهند، عوامل خطرساز بروز سایر بیماری های جدی نیز هستند. مدیریت دیابت و قند خون می تواند خطر ابتلا به این عوارض و سایر بیماری ها را کاهش دهد:
- بیماری های قلبی و عروقی: دیابت به شدت با خطر افزایش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا و باریک شدن عروق خونی (آترواسکلروز) مرتبط است.
- آسیب عصبی (نوروپاتی): قند خون بالا می تواند به اعصاب بدن آسیب برساند یا آنها را از بین ببرد. نوروپاتی محیطی ممکن است باعث احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی، سوزش، درد یا از دست دادن حس در دست ها و پاها شود. آسیب به اعصاب سایر اندام ها نیز می تواند مشکلاتی مانند ضربان قلب نامنظم یا مشکلات گوارشی ایجاد کند.
- بیماری کلیوی (نفروپاتی): دیابت یکی از علل اصلی بیماری کلیوی مزمن است که می تواند تا مرحله نارسایی کلیوی پیشرفت کرده و باعث لزوم انجام دیالیز یا پیوند کلیه شود.
- آسیب چشم (رتینوپاتی): دیابت خطر ابتلا به بیماری های جدی چشمی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می دهد. همچنین می تواند به عروق خونی شبکیه آسیب برساند که رتینوپاتی دیابتی نامیده می شود و در صورت عدم درمان منجر به نابینایی می شود.
- مشکلات پوستی: دیابت ممکن است خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی و قارچی پوستی را افزایش دهد.
- بهبودی آهسته زخم ها: بریدگی ها و تاول ها در افراد دیابتی دیرتر بهبود می یابند و می توانند به عفونت های جدی تبدیل شوند. در موارد شدید، این عفونت ها ممکن است منجر به نیاز به قطع عضو (آمپوتاسیون) (مانند انگشت پا یا پا) شوند.
- اختلال شنوایی: مشکلات شنوایی در افراد مبتلا به دیابت شایع تر است.
- آپنه خواب: آپنه انسدادی خواب (توقف تنفس در خواب) در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ شایع است و چاقی ممکن است عامل اصلی هر دو بیماری باشد.
- زوال عقل (دمانس): به نظر می رسد دیابت نوع ۲ خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر شرایطی که باعث زوال عقل می شوند را افزایش می دهد. قند خون کنترل نشده با از دست دادن سریع تر حافظه و سایر مهارت های تفکر مرتبط است.
پیشگیری از دیابت نوع ۲
انتخاب های سبک زندگی سالم می تواند به میزان قابل توجهی به پیشگیری از دیابت نوع ۲ کمک کند. اگر به پیش دیابت مبتلا هستید، تغییر این عادت ها می تواند پیشرفت بیماری را کند کرده یا از تبدیل شدن آن به دیابت کامل جلوگیری کند:
- مصرف غذاهای سالم: بر مصرف میوه ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید و غذاهایی با چربی و کالری کمتر و فیبر بیشتر را انتخاب کنید. کاهش مصرف قندهای فرآوری شده و نوشیدنی های شیرین بسیار مهم است.
- فعال بودن: هدف خود را بر انجام ۱۵۰ دقیقه یا بیشتر در هفته فعالیت هوازی متوسط تا شدید قرار دهید. پیاده روی سریع، دوچرخه سواری، دویدن یا شنا همگی گزینه های عالی برای این کار هستند.
- کاهش وزن: اگر اضافه وزن دارید، کاهش ۷ تا ۱۰ درصد از وزن بدن و حفظ آن می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
- برای مدت طولانی ننشینید: نشستن برای مدت طولانی می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. سعی کنید هر ۳۰ دقیقه یکبار از جای خود بلند شوید و حداقل برای چند دقیقه حرکت کنید یا کشش انجام دهید.
در برخی موارد، پزشک ممکن است برای افراد مبتلا به پیش دیابت که چاق هستند و نمی توانند قند خون خود را با تغییر سبک زندگی کنترل کنند، داروی متفورمین را برای کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ تجویز کند.
تشخیص دیابت نوع ۲
تشخیص زودهنگام دیابت نوع ۲ از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا می تواند به جلوگیری یا به تأخیر انداختن عوارض جدی کمک کند.
آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c): این آزمایش، که به آن آزمایش A1C نیز گفته می شود، میانگین سطح قند خون را در دو تا سه ماه گذشته نشان می دهد.
- زیر ۵.۷٪: سالم
- ۵.۷٪ تا ۶.۴٪: پیش دیابت
- ۶.۵٪ یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه: دیابت
آزمایش قند خون تصادفی: این آزمایش در هر زمان از روز و بدون نیاز به ناشتایی انجام می شود. سطح ۲۰۰ mg/dL (۱۱.۱ mmol/L) یا بالاتر نشان دهنده دیابت است، به خصوص اگر با علائم دیابت مانند تشنگی زیاد و تکرر ادرار همراه باشد.
آزمایش قند خون ناشتا: پس از حداقل ۸ ساعت ناشتایی، نمونه خون برای آزمایش گرفته می شود.
- کمتر از ۱۰۰ mg/dL (۵.۶ mmol/L): سالم
- ۱۰۰ تا ۱۲۵ mg/dL (۵.۶ تا ۶.۹ mmol/L): پیش دیابت
- ۱۲۶ mg/dL (۷ mmol/L) یا بالاتر در دو آزمایش: دیابت
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): این آزمایش بیشتر برای تشخیص دیابت بارداری یا در موارد مشکوک استفاده می شود. پس از یک دوره ناشتایی، مایع شیرینی نوشیده می شود و نمونه های خون در فواصل زمانی (معمولاً ۲ ساعت بعد) برای اندازه گیری سطح قند خون گرفته می شوند.
- کمتر از ۱۴۰ mg/dL (۷.۸ mmol/L) بعد از دو ساعت: سالم
- ۱۴۰ تا ۱۹۹ mg/dL (۷.۸ mmol/L و ۱۱.۰ mmol/L): پیش دیابت
- ۲۰۰ mg/dL (۱۱.۱ mmol/L) یا بالاتر بعد از دو ساعت: دیابت
غربالگری: انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند که همه بزرگسالان ۳۵ ساله یا بیشتر به طور منظم از نظر دیابت نوع ۲ آزمایش شوند. همچنین، افراد زیر ۳۵ سال با اضافه وزن یا چاقی و یک یا چند عامل خطر، زنان با سابقه دیابت بارداری، افراد با تشخیص پیش دیابت و کودکانی که اضافه وزن یا چاق هستند و سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲ یا سایر عوامل خطر را دارند، باید مورد غربالگری قرار گیرند.
بعد از تشخیص
در صورت تشخیص دیابت، پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری را برای افتراق بین دیابت نوع ۱ و نوع ۲ انجام دهد، زیرا رویکرد درمانی برای هر نوع متفاوت است. تیم مراقبت های بهداشتی به طور منظم (حداقل دو بار در سال و در صورت تغییر درمان) سطح A1C شما را آزمایش خواهد کرد. A1C برای اکثر افراد زیر ۷٪ است، اما این میزان بسته به سن و سایر عوامل می تواند متفاوت باشد. همچنین، آزمایش های دیگری برای بررسی عوارض دیابت و سایر شرایط پزشکی مرتبط انجام خواهد شد.
درمان دیابت نوع ۲
زندگی با دیابت نوع ۲ مستلزم درک عمیق بیماری و ایجاد تغییرات پایدار در سبک زندگی است. آموزش در مورد دیابت بخش حیاتی مدیریت این وضعیت است و به افراد کمک می کند تا کنترل بهتری بر سلامت خود داشته باشند. مدیریت موثر دیابت نوع ۲ شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، نظارت بر قند خون و در صورت لزوم، درمان دارویی است.
ارکان اصلی مدیریت دیابت نوع ۲
اقدامات زیر احتمال اینکه قند خون در محدوده سالم باقی بماند را افزایش می دهند و به تأخیر انداختن یا پیشگیری از عوارض کمک می کنند:
- تغذیه سالم: انتخاب های غذایی آگاهانه و برنامه ریزی شده.
- ورزش منظم: افزایش فعالیت بدنی و کاهش بی تحرکی.
- کاهش وزن: در صورت نیاز، رسیدن به وزن سالم و حفظ آن.
- مصرف داروهای دیابت یا انسولین درمانی: در صورت عدم کنترل قند خون با تغییرات سبک زندگی.
- نظارت بر قند خون: پایش منظم سطح گلوکز خون.
تغذیه سالم
هیچ رژیم غذایی واحدی برای همه افراد مبتلا به دیابت مناسب نیست، اما اصول کلی زیر می توانند راهگشا باشند:
- برنامه زمانی منظم: داشتن برنامه منظم برای وعده های غذایی و میان وعده ها به پایداری سطح قند خون کمک می کند.
- مقادیر کمتر غذا: کنترل اندازه وعده ها برای جلوگیری از افزایش ناگهانی قند خون.
- مصرف بیشتر فیبر: افزایش مصرف میوه ها، سبزیجات غیرنشاسته ای و غلات کامل که سرشار از فیبر هستند و به کنترل قند خون کمک می کنند.
- کاهش مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده: محدود کردن غلات تصفیه شده (مانند نان سفید)، سبزیجات نشاسته ای (مانند سیب زمینی) و شیرینی ها.
- پروتئین و چربی های سالم: مصرف متعادل لبنیات کم چرب، گوشت های کم چرب و ماهی. استفاده از روغن های پخت و پز سالم مانند روغن زیتون یا روغن کانولا.
- کاهش کالری: مصرف کلی کالری کمتر برای کمک به کاهش وزن.
مشاوره با یک متخصص تغذیه می تواند بسیار مفید باشد. او می تواند به شما در انتخاب های غذایی سالم، برنامه ریزی وعده های غذایی، ایجاد عادات جدید و کنترل میزان کربوهیدرات دریافتی برای پایداری بیشتر قند خون کمک کند.
فعالیت بدنی
ورزش نه تنها برای کاهش وزن یا حفظ وزن سالم مهم است، بلکه به طور مستقیم به مدیریت قند خون نیز کمک می کند. قبل از شروع یا تغییر برنامه ورزشی خود، با پزشک یا تیم مراقبت های بهداشتی خود مشورت کنید تا از ایمن بودن فعالیت ها برای شما اطمینان حاصل کنید.
- فعالیت هوازی: فعالیت هایی را انتخاب کنید که از آن ها لذت می برید، مانند پیاده روی سریع، شنا، دوچرخه سواری یا دویدن. هدف حدود ۳۰ دقیقه یا بیشتر ورزش هوازی متوسط در بیشتر روزهای هفته، یا حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته است.
- تمرینات قدرتی: این تمرینات قدرت، تعادل و توانایی شما را در انجام فعالیت های روزمره افزایش می دهند. تمرینات قدرتی را می توان با استفاده از وزنه ها، کش های مقاومتی، دستگاه های وزنه یا وزن بدن خود انجام داد. سعی کنید حداقل دو بار در هفته تمرینات قدرتی برای تمام گروه های عضلانی اصلی را انجام دهید.
- بیشتر حرکت کنید: شکستن دوره های طولانی بی تحرکی، مانند نشستن طولانی پشت کامپیوتر، می تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. هر ۳۰ دقیقه یکبار از جای خود بلند شوید و حداقل چند دقیقه حرکت کنید یا فعالیت سبک انجام دهید.
کاهش وزن
اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن می تواند به شما در مدیریت سطح قند خون، کلسترول، تری گلیسیرید و فشار خون کمک کند. حتی کاهش تنها ۵٪ از وزن بدن می تواند بهبود قابل توجهی در این عوامل ایجاد کند. هر چه وزن بیشتری کم کنید، برای سلامتی شما بهتر است. پزشک یا متخصص تغذیه می تواند به شما در تعیین اهداف کاهش وزن مناسب و ایجاد تغییرات لازم در سبک زندگی کمک کند.
نظارت بر قند خون
تیم مراقبت های بهداشتی شما به شما خواهد گفت که هر چند وقت یک بار باید سطح قند خون خود را بررسی کنید تا از باقی ماندن آن در محدوده هدف اطمینان حاصل کنید. این کار ممکن است شامل بررسی روزانه، قبل یا بعد از ورزش، یا چندین بار در روز (در صورت مصرف انسولین) باشد.
- گلوکومتر خانگی: می توانید از یک دستگاه کوچک خانگی به نام گلوکومتر استفاده کنید که مقدار قند موجود در یک قطره خون را اندازه گیری می کند. ثبت نتایج برای به اشتراک گذاشتن با تیم مراقبت های بهداشتی بسیار مهم است.
- پایش مداوم گلوکز (CGM): این یک سیستم الکترونیکی است که سطح قند خون را هر چند دقیقه یک بار از یک حسگر که زیر پوست قرار می گیرد، ثبت می کند. این سیستم می تواند نتایج را به یک دستگاه تلفن همراه ارسال کرده و در صورت بالا یا پایین بودن سطح قند خون به شما هشدار دهد.
داروهای دیابت
اگر نمی توانید با رژیم غذایی و ورزش در سطح قند خون هدف خود بمانید، تیم مراقبت های بهداشتی شما ممکن است داروهای دیابت را برای کمک به کاهش سطح گلوکز تجویز کند یا انسولین درمانی را آغاز کند.
۱. متفورمین: اغلب اولین دارویی است که برای دیابت نوع ۲ تجویز می شود. این دارو عمدتاً به دو روش عمل می کند:
- کاهش میزان گلوکزی که کبد تولید می کند.
- کمک به بدن برای استفاده بهتر از انسولین. عوارض جانبی ممکن است شامل تهوع، درد شکم، نفخ و اسهال باشد که با گذشت زمان بهبود می یابند. برخی افراد ممکن است دچار کمبود ویتامین B-۱۲ شوند.
۲. سولفونیل اوره ها: به بدن کمک می کنند تا انسولین بیشتری تولید کند. این داروها شامل گلی پیزاید و گلی مپراید می شوند. عوارض جانبی ممکن است به صورت افت قند خون و افزایش وزن باشد.
۳. گلینیدها: همچون سولفونیل اوره ها به لوزالمعده کمک می کنند تا انسولین بیشتری تولید کند، اما سریع تر عمل می کنند و اثر آن ها کوتاه تر است. شامل رپاگلینید و ناتگلینید. عوارض جانبی مشابه سولفونیل اوره ها هستند.
۴. تیازولیدین دیون ها: به بافت های بدن کمک می کنند تا به انسولین حساس تر شوند و قند بیشتری را جذب کنند. شامل پیوگلیتازون و رزیگلیتازون. عوارض جانبی ممکن است به صورت افزایش وزن، شکستگی استخوان ها، احتباس مایعات و نارسایی قلبی باشد.
۵. مهارکننده های DPP-۴: به کاهش سطح قند خون کمک می کنند، اما اثر آن ها معمولاً متوسط است. شامل آلوگلیپتین، سیتاگلیپتین، ساکساگلیپتین و لیناگلیپتین. عوارض جانبی ممکن است به صورت التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) و درد مفاصل باشد.
۶. آگونیست های گیرنده GLP-۱: این داروها معمولاً به صورت تزریقی مصرف می شوند. هضم را کند می کنند و به کاهش سطح قند خون کمک می کنند. اغلب با کاهش وزن مرتبط هستند و برخی از آن ها خطر حمله قلبی و سکته مغزی را کاهش می دهند. شامل دولاگلوتاید، اگسناتید، لیراگلوتاید و سماگلوتاید. عوارض جانبی ممکن است به صورت تهوع، استفراغ و اسهال باشد.
۷. مهارکننده های SGLT۲: بر نحوه فیلتر کردن خون توسط کلیه ها تأثیر می گذارند و از بازگشت گلوکز به جریان خون جلوگیری می کنند، سپس گلوکز اضافی از طریق ادرار از بدن خارج می شود. این داروها ممکن است خطر حمله قلبی و سکته مغزی را در افراد با خطر بالا کاهش دهند. شامل کاناگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین و امپاگلیفلوزین. عوارض جانبی ممکن است به صورت عفونت های قارچی واژن، عفونت های دستگاه ادراری، فشار خون پایین، کلسترول بالا، قانقاریا و شکستگی استخوان ها باشد. در موارد نادر، خطر قطع عضو نیز گزارش شده است.
۸. سایر داروها: پزشک شما ممکن است داروهایی را برای کاهش فشار خون و کلسترول (مانند استاتین ها) تجویز کند. آسپیرین با دوز پایین نیز ممکن است به پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی در برخی افراد کمک کند.
انسولین درمانی
برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ در نهایت به انسولین درمانی نیاز پیدا می کنند. در گذشته، انسولین معمولاً آخرین گزینه درمانی بود، اما امروزه، اگر تغییرات سبک زندگی و سایر داروها نتوانند سطح قند خون را به خوبی مدیریت کنند، ممکن است زودتر تجویز شود.
- انواع انسولین: انسولین ها بر اساس سرعت عملکرد و مدت زمان ماندگاری متفاوت هستند (مثلاً انسولین طولانی اثر برای کنترل قند خون پایه و انسولین کوتاه اثر برای وعده های غذایی).
- نحوه مصرف: بیشتر انواع انسولین به صورت تزریقی مصرف می شوند.
- تنظیم دوز: پزشک نوع، دوز و برنامه مصرف انسولین مناسب برای شما را تعیین می کند که ممکن است بر اساس پایداری سطح قند خون شما تغییر کند.
- عوارض جانبی: یکی از عوارض جانبی اصلی انسولین، افت قند خون (هیپوگلیسمی) است.
جراحی کاهش وزن
جراحی کاهش وزن، شکل دستگاه گوارش و نحوه عملکرد آن را تغییر می دهد و می تواند به کاهش وزن و مدیریت دیابت نوع ۲ و سایر شرایط مرتبط با چاقی کمک کند. این جراحی با محدود کردن میزان غذایی که افراد می توانند بخورند (و گاهی اوقات با محدود کردن جذب مواد مغذی) به کاهش وزن کمک می کند.
- بخشی از برنامه درمانی جامع: جراحی کاهش وزن تنها بخشی از یک برنامه درمانی کلی است که شامل رژیم غذایی، مکمل های غذایی، ورزش و مراقبت های بهداشت روان نیز می شود.
- کاندیداها: این جراحی ممکن است انتخابی برای بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ باشد که شاخص توده بدنی (BMI) آن ها ۳۵ یا بالاتر است. در برخی موارد، برای افراد با BMI کمتر از ۳۵ نیز ممکن است در نظر گرفته شود، بسته به شدت دیابت یا وجود سایر شرایط پزشکی.
- تغییرات سبک زندگی پس از جراحی: در صورت انجام جراحی کاهش وزن، باید برای زندگی تغییرات دائمی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. عوارض جانبی بلندمدت ممکن است شامل جذب ناکافی مواد مغذی و بیماری پوکی استخوان باشد.
بارداری
افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که باردار می شوند، اغلب نیاز دارند که برنامه درمانی خود را تغییر دهند و رژیمی را دنبال کنند که کربوهیدرات ها را به دقت کنترل کند. بسیاری از این افراد در طول بارداری به انسولین درمانی نیاز پیدا می کنند و ممکن است لازم باشد مصرف برخی داروهای دیگر (مانند داروهای فشار خون خاص) را قطع کنند.
- خطر رتینوپاتی دیابتی: در طول بارداری، خطر ابتلا یا بدتر شدن بیماری چشمی به نام رتینوپاتی دیابتی افزایش می یابد.
- مراجعه به چشم پزشک: توصیه می شود در هر سه ماهه بارداری و یک سال پس از زایمان، به چشم پزشک مراجعه کنید، یا طبق توصیه تیم مراقبت های بهداشتی خود عمل کنید.
علائم هشداردهنده
کنترل سطح قند خون برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است. همچنین، از علائمی که ممکن است به این معنی باشد که سطح قند خون نیاز به مراقبت فوری دارد، آگاه باشید:
۱. قند خون بالا (هایپرگلیسمی): ناشی از مصرف غذاهای خاص یا مقدار زیاد غذا، بیماری، یا مصرف نکردن داروهای دیابت در زمان مناسب.
علائم: تکرر ادرار، تشنگی شدید، خشکی دهان، تاری دید، خستگی، سردرد.
۲. سندرم هایپرگلیسمیک هایپراسمولار غیرکتونی (HHNS): یک وضعیت تهدیدکننده زندگی با قند خون بالاتر از ۶۰۰ mg/dL. ممکن است در صورت عفونت، عدم مصرف صحیح داروها، یا مصرف برخی استروئیدها یا داروهای ادرارآور رخ دهد.
علائم: خشکی دهان، تشنگی شدید، خواب آلودگی، گیجی، ادرار تیره، تشنج.
۳. کتواسیدوز دیابتی (DKA): زمانی رخ می دهد که کمبود شدید انسولین باعث شود بدن به جای قند، چربی را برای سوخت تجزیه کند. این امر باعث تجمع اسیدهایی به نام کتون در جریان خون می شود که سمی هستند و می توانند تهدیدکننده زندگی باشند.
- عوامل: بیماری های خاص، بارداری و برخی داروها (مانند مهارکننده های SGLT۲، به ویژه در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱).
- علائم: علاوه بر علائم هایپرگلیسمی، ممکن است شامل تهوع، استفراغ، درد شکم، تنگی نفس و بوی میوه از دهان باشد.
۴. قند خون پایین (هیپوگلیسمی): زمانی که سطح قند خون به زیر محدوده هدف می رسد. دلایل شامل از دست دادن یک وعده غذایی، مصرف بیشتر دارو نسبت به معمول یا فعالیت بدنی بیش از حد است.
- علائم: عرق کردن، لرزش، ضعف، گرسنگی، تحریک پذیری، سرگیجه، سردرد، تاری دید، تپش قلب، لکنت زبان، خواب آلودگی، گیجی.
- اقدامات فوری: اگر علائم قند خون پایین دارید، فوراً چیزی بنوشید یا بخورید که سطح قند خون شما را به سرعت بالا ببرد (مانند آب میوه، نوشابه شیرین، قرص های گلوکز یا آب نبات سفت). پس از ۱۵ دقیقه قند خون خود را دوباره تست کنید. اگر به سطح هدف نرسید، منبع دیگری از قند مصرف کنید. پس از بازگشت قند خون به حالت عادی، یک وعده غذایی میل کنید.
- در موارد شدید: اگر فرد بیهوش شود، باید آمپول گلوکاگون به او تزریق شود (هورمونی که باعث آزاد شدن قند در خون می شود).
سبک زندگی و درمان های خانگی
مدیریت دقیق دیابت نوع ۲ می تواند خطر عوارض جدی یا حتی تهدید کننده زندگی را کاهش دهد. این نکات را امتحان کنید:
- متعهد به مدیریت دیابت خود باشید: هر آنچه می توانید در مورد دیابت نوع ۲ بیاموزید. تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم را بخشی جدایی ناپذیر از برنامه روزانه خود قرار دهید.
- با تیم درمانی خود همکاری کنید: با یک متخصص آموزش دیابت خبره ارتباط برقرار کنید. در صورت نیاز، از پزشک، متخصص تغذیه، پرستار یا مشاور دیابت خود کمک بخواهید. آن ها منابع و راهنمایی های ارزشمندی را ارائه می دهند.
- دیگران را مطلع کنید: گردنبند یا دستبندی همراه داشته باشید که نشان دهد شما دیابت دارید. این امر به ویژه اگر انسولین یا سایر داروهای کاهنده قند خون مصرف می کنید، اهمیت دارد تا در مواقع اورژانسی، اطرافیان و پرسنل پزشکی از وضعیت شما آگاه باشند.
- معاینات پزشکی منظم داشته باشید: علاوه بر ویزیت های مربوط به دیابت، یک معاینه فیزیکی سالانه و معاینات منظم چشم (توسط چشم پزشک) را برنامه ریزی کنید. این معاینات برای غربالگری و بررسی عوارض دیابت بسیار مهم هستند.
- واکسیناسیون خود را به روز نگه دارید: قند خون بالا می تواند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کند. هر سال واکسن آنفولانزا و واکسن های COVID-19 را بزنید. تیم مراقبت های بهداشتی شما همچنین ممکن است واکسن ذات الریه (پنومونی) و واکسن هپاتیت B (اگر بین ۱۹ تا ۵۹ سال دارید و واکسینه نشده اید) را توصیه کند. در مورد سایر واکسیناسیون های مورد نیاز با پزشک خود مشورت کنید.
- از دندان های خود مراقبت کنید: دیابت می تواند شما را مستعد ابتلا به عفونت های لثه جدی کند. دندان های خود را مرتباً مسواک بزنید و نخ دندان بکشید و معاینات منظم دندانپزشکی را برنامه ریزی کنید. اگر لثه هایتان خونریزی می کند، قرمز یا متورم به نظر می رسد، فوراً با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
- مراقب پاهای خود باشید: دیابت می تواند به اعصاب و رگ های خونی پاها آسیب برساند. هر روز پاهای خود را با آب ولرم بشویید و به آرامی، از جمله بین انگشتان پا، خشک کنید. برای مرطوب نگه داشتن آن ها از لوسیون استفاده کنید (به جز بین انگشتان پا). هر روز پاهای خود را از نظر تاول، بریدگی، زخم، تغییر رنگ و تورم بررسی کنید. اگر زخمی دارید یا مشکل دیگری در پا دارید که بهبود نمی یابد، بلافاصله با تیم مراقبت های بهداشتی خود تماس بگیرید.
- فشار خون و کلسترول خود را مدیریت کنید: خوردن غذاهای سالم و ورزش منظم می تواند به میزان زیادی در کنترل فشار خون بالا و کلسترول کمک کند. داروهای تجویز شده برای این شرایط را طبق دستور مصرف کنید.
- از مصرف محصولات دخانی خودداری کنید: اگر سیگار می کشید یا از انواع دیگر دخانیات استفاده می کنید، از تیم مراقبت های بهداشتی خود بخواهید که به شما در ترک کمک کنند. سیگار کشیدن خطر عوارض دیابت را به شدت افزایش می دهد.
- الکل را به مقدار کم مصرف کنید: نوشیدنی های الکلی ممکن است سطح قند خون را کاهش یا افزایش دهند. اگر تصمیم به نوشیدن الکل دارید، فقط همراه با غذا این کار را انجام دهید و به اندازه اعتدال بنوشید (حداکثر یک نوشیدنی در روز برای زنان و حداکثر دو نوشیدنی در روز برای مردان). بعد از نوشیدن الکل، قند خون خود را مرتباً بررسی کنید.
- به اندازه کافی بخوابید: بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مشکلات خواب دارند. نخوابیدن کافی ممکن است حفظ سطح قند خون در محدوده سالم را سخت تر کند. اگر در خواب مشکل دارید، با تیم مراقبت های بهداشتی خود در مورد راهکارهای بهبود خواب صحبت کنید.
طب جایگزین و مکمل
بسیاری از درمان های طب جایگزین ادعا می کنند که به افراد مبتلا به دیابت کمک می کنند. با این حال، مرکز ملی سلامت مکمل و یکپارچه (NCCIH) بیان می کند که مطالعات کافی برای اثبات اثربخشی هیچ یک از درمان های جایگزین در مدیریت قند خون وجود ندارد.
برخی از مکمل های محبوب برای دیابت نوع ۲ عبارتند از:
- کروم: مطالعات نشان داده اند که مکمل های کروم کمک کمی می کنند یا اصلاً کمکی نمی کنند. دوزهای بالا می تواند باعث آسیب کلیه، مشکلات عضلانی و واکنش های پوستی شود.
- منیزیم: در برخی مطالعات به مدیریت قند خون کمک کرده است، اما نه در همه. عوارض جانبی شامل اسهال و گرفتگی عضلات است. دوزهای بیش از ۵۰۰۰ میلی گرم در روز می تواند کشنده باشد.
- دارچین: در برخی مطالعات سطح گلوکز ناشتا را کاهش داده است اما سطح A1C را کاهش نداده است. بنابراین، هیچ مدرکی وجود ندارد که دارچین به طور کلی مدیریت قند خون را بهبود بخشد.
همیشه قبل از استفاده از مکمل های غذایی یا درمان های طبیعی، با تیم مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. هرگز از داروهای جایگزین به جای داروهای تجویزی دیابت خود استفاده نکنید.
مقابله و حمایت
دیابت نوع ۲ یک بیماری جدی است و پیروی از یک برنامه درمانی می تواند چالش برانگیز باشد. برای مدیریت خوب دیابت، داشتن یک شبکه پشتیبانی قوی بسیار مهم است.
- اضطراب و افسردگی در افراد مبتلا به دیابت شایع است. صحبت کردن با یک مشاور یا درمانگر ممکن است به شما در مقابله با تغییرات سبک زندگی و استرسی که با تشخیص دیابت نوع ۲ به وجود می آید، کمک کند.
- گروه های پشتیبانی می توانند منابع خوبی برای آموزش دیابت، حمایت عاطفی و اطلاعات مفید باشند. در این گروه ها می توانید تجربیات خود را به اشتراک بگذارید، از دیگران بیاموزید و احساس تنهایی نکنید. تیم مراقبت های بهداشتی شما می تواند گروه های پشتیبانی در منطقه شما را پیشنهاد دهد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
ویزیت سالانه شما می تواند شامل غربالگری دیابت باشد. و می تواند شامل مراقبت و درمان شرایطی باشد که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهند. این شرایط شامل فشار خون بالا، کلسترول بالا یا BMI بالا است.
اگر علائمی دارید که ممکن است مربوط به دیابت باشد، برای پاسخ به سوالات زیر آماده باشید:
- علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
- چه چیزی علائم را بهتر یا بدتر می کند؟
- چه داروهایی مصرف می کنید، از جمله مکمل های غذایی و داروهای گیاهی؟
- در یک روز معمولی چه می خورید؟ آیا بین وعده های غذایی یا قبل از خواب غذا می خورید؟
- چه مقدار الکل می نوشید؟
- چه مقدار ورزش روزانه انجام می دهید؟
- آیا سابقه دیابت در خانواده شما وجود دارد؟
با پزشک خود در مورد سایر متخصصانی که ممکن است به آن ها نیاز داشته باشید صحبت کنید.
برای ملاقات های بعدی
هر زمان که یکی از اعضای تیم درمانی خود را ملاقات می کنید، در مورد موارد زیر سوال کنید:
- هر چند وقت یک بار نیاز به بررسی قند خون خود دارم؟
- چه تغییراتی در رژیم غذایی من می تواند به من کمک کند تا قند خون خود را بهتر مدیریت کنم؟
- دوز مناسب برای داروهایی که تجویز می کنید چقدر است؟ چه زمانی داروها را مصرف کنم؟ آیا آن ها را با غذا مصرف کنم؟
- مدیریت دیابت من چگونه بر درمان های سایر شرایط پزشکی تأثیر می گذارد؟ چگونه می توانم مطمئن شوم که درمان ها با هم سازگار هستند؟
- چه زمانی باید قرار ملاقات بعدی را بگذارم؟
- چه زمانی باید با شما تماس بگیرم یا به دنبال مراقبت های اورژانسی باشم؟
- آیا بروشورها یا منابع آنلاین معتبری وجود دارد که پیشنهاد می کنید؟
- آیا اگر در پرداخت هزینه لوازم دیابت مشکل دارم، کمکی وجود دارد؟
انتظاراتی که از پزشک خود می توانید داشته باشید
تیم مراقبت های بهداشتی شما ممکن است در ملاقات های شما سوالاتی بپرسند، مانند:
- آیا برنامه درمانی خود را می دانید و احساس می کنید که می توانید از آن پیروی کنید؟
- چگونه با دیابت کنار می آیید؟ (از نظر عاطفی و روانی)
- آیا تا به حال افت قند خون (هیپوگلیسمی) داشته اید؟
- اگر قند خونتان خیلی پایین یا خیلی بالاست چه می کنید؟
- در یک روز بیشتر چه مواد غذایی می خورید؟
- آیا ورزش می کنید؟ چه نوع ورزشی؟ هر چند وقت یکبار؟
- آیا برای مدت طولانی می نشینید؟ (اشاره به کم تحرکی)
- چه چیزی مدیریت دیابت را برای شما سخت می کند؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.