سلولیتیس که در زبان فارسی از آن با سلولیت یاد می شود یک عفونت باکتریایی جدی است که لایه های عمیق پوست را درگیر می کند و معمولاً در اندام های تحتانی بروز می کند. این بیماری از طریق شکاف های پوستی وارد بدن شده و با قرمزی، تورم و گرمای موضعی همراه است. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سلولیت، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
سلولیتیس (التهاب بافت) چیست؟
سلولیت یک عفونت پوستی شایع اما جدی است که توسط باکتری ها ایجاد می شود. این عارضه در درجه اول در لایه های عمیق تر پوست رخ می دهد و می تواند در هر نقطه ای از بدن و صورت ظاهر شود، اگرچه پوست قسمت های پایینی پاها بیشترین آسیب را در این بیماری متحمل می شود.
علائم ظاهری سلولیت به صورت یک منطقه ملتهب مشخص می شود که معمولاً قرمزرنگ، گرم و نسبت به لمس حساس است. باکتری ها از طریق یک شکاف، زخم یا ترک در سطح پوست وارد بدن می شوند. در صورت عدم درمان به موقع و مؤثر، عفونت می تواند به غدد لنفاوی و جریان خون راه یافته و خطرات جدی تری را برای سلامتی فرد به همراه داشته باشد. نکته مهم این است که سلولیت یک بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود.
علائم سلولیتیس (التهاب بافت)
علائم و نشانه های احتمالی عارضه سلولیت معمولاً به سرعت بروز کرده و اغلب در یک طرف بدن محدود می شوند. از جمله این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ظاهر پوست: قرمزی پوست که تمایل به گسترش به سایر نقاط بدن دارد، تورم، لکه های قرمز یا تاول و در برخی موارد فرورفتگی پوست (Pitting).
- احساس موضعی: حساس شدن، درد و احساس گرما در ناحیه درگیر.
- علائم سیستمیک: تب.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
تشخیص و درمان به موقع سلولیت حیاتی است، زیرا این بیماری باکتریایی به سرعت می تواند در سراسر بافت ها گسترش یابد.
اگر عارضه های پوستی قرمز، متورم، ملایم، گرم و در حال گسترش مشاهده شود، حتی اگر در ابتدا تب وجود نداشته باشد، مراجعه فوری به پزشک توصیه می شود.
علل ابتلا به سلولیتیس (التهاب بافت)
سلولیت زمانی رخ می دهد که باکتری ها، عمدتاً از جنس استرپتوکوک ها و استافیلوکوک ها، از طریق یک شکاف در لایه محافظ پوست وارد لایه های زیرین شوند. اگرچه استافیلوکوک ها عامل شایع هستند، اما اخیراً بروز عفونت های جدی تر ناشی از نوع مقاوم به متی سیلین آن به نام استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین (MRSA) در حال افزایش است.
باکتری ها از طریق نواحی آسیب دیده پوست به بدن راه می یابند. این نواحی آسیب دیده می توانند شامل موارد زیر باشند:
- صدمات پوستی: زخم های باز، خراش ها، مناطق سایش پوست، یا مناطق جراحی هایی که اخیراً انجام شده اند.
- بیماری های پوستی: ترک های پوستی ناشی از خشکی شدید، پوسته پوسته شدن یا متورم شدن پوست، و عفونت های قارچی پا (مانند قارچ پا یا درماتیت).
- گزش حیوانات: گزش حیوانات نیز می تواند شکافی ایجاد کرده و باکتری ها را مستقیماً به زیر پوست منتقل کند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل متعددی می توانند فرد را مستعد ابتلا به عفونت سلولیت کنند، زیرا این عوامل عموماً باعث ایجاد شکاف در سد محافظتی پوست می شوند یا توانایی بدن برای مبارزه با باکتری ها را کاهش می دهند:
- جراحات و صدمات: هرگونه آسیب فیزیکی به پوست مانند بریدگی، خراش، شکستگی، سوختگی، یا حتی خارش های مزمن، می تواند نقطه ای را برای ورود باکتری های مولد سلولیت به بدن ایجاد کند.
- سیستم ایمنی ضعیف: شرایطی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کنند (مانند دیابت کنترل نشده، سرطان خون و بیماری HIV/ایدز) فرد را نسبت به ابتلا حساس می سازد. همچنین، مصرف برخی داروها نظیر کورتیکواستروئیدها نیز می تواند عملکرد سیستم ایمنی را مختل کند.
- اختلالات پوستی زمینه ای: بیماری های پوستی نظیر اگزما، قارچ پا، آبله مرغان و زونا، با ایجاد ترک و شکاف در پوست، مسیر ورود آسانی را برای باکتری ها فراهم می کنند.
- تورم مزمن (ورم لنفاوی): این حالت که گاهی به دنبال جراحی یا آسیب به سیستم لنفاوی اتفاق می افتد، به دلیل اختلال در سیستم تخلیه مایعات، پوست را مستعد ابتلا به عفونت می سازد.
- سابقه ابتلای قبلی: افرادی که قبلاً به سلولیت مبتلا شده اند، مستعد ابتلای مجدد به این بیماری هستند.
- چاقی: داشتن اضافه وزن یا ابتلای به چاقی، خطر توسعه سلولیت را افزایش می دهد.
عوارض بیماری
در اکثر موارد، سلولیت با درمان آنتی بیوتیکی به خوبی کنترل می شود؛ با این حال، در صورت پیشرفت، عوارضی جدی دارد:
- آسیب مزمن لنفاوی: ابتلای مکرر به سلولیت می تواند به سیستم تخلیه لنفاوی آسیب دائمی وارد کرده و منجر به تورم مزمن اندام آسیب دیده (ورم لنفاوی ثانویه) شود.
- گسترش عفونت عمیق: در موارد نادر، عفونت می تواند به لایه عمیق بافتی که عضلات را می پوشاند (پوشش فاشیال)، گسترش یابد. فاشیت نکروزان (Necrotizing Fasciitis) نمونه ای اورژانسی از این عفونت عمیق و جدی است که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.
پیشگیری از بروز بیماری
پیشگیری از سلولیت بر حفظ سد دفاعی پوست و مدیریت عوامل خطر متمرکز است.
مراقبت عمومی از زخم ها
برای کمک به جلوگیری از ابتلای اولیه یا مجدد به سلولیت و سایر عفونت ها، پس از ایجاد هرگونه زخمی در پوست، این اقدامات احتیاطی باید انجام شوند:
- شستشوی روزانه: زخم خود را روزانه با آب و صابون به آرامی بشویید.
- محافظت موضعی: از یک کرم محافظ یا پماد بدون نسخه (مانند وازلین) استفاده کنید تا حفاظت کافی برای زخم های سطحی فراهم شود.
- پوشاندن زخم: زخم را با یک باند بپوشانید و آن را حداقل به صورت روزانه تعویض کنید.
- پایش عفونت: باید همواره مراقب علائم عفونت (قرمزی، درد، گرمی و وجود شیارهای پوستی) بود، زیرا این موارد نیاز به ارزیابی پزشکی فوری خواهند داشت.
مراقبت های ویژه در افراد پرخطر
افراد مبتلا به دیابت و کسانی که دچار ضعف گردش خون هستند، باید اقدامات احتیاطی بیشتری برای جلوگیری از آسیب های پوستی انجام دهند:
- بازرسی روزانه: به طور منظم پای خود را جهت علائم آسیب دیدگی، به ویژه در نواحی بین انگشتان، بررسی کنید.
- رطوبت رسانی منظم: به طور مرتب پوست خود را مرطوب کنید تا از ترک خوردگی، لایه لایه شدن و تاول زدن جلوگیری شود.
- مراقبت از ناخن: ناخن ها و انگشتان پا را با دقت کوتاه کنید و مراقب باشید که پوست اطراف ناخن آسیب نبیند.
- حفاظت فیزیکی: در هنگام فعالیت از کفش و دستکش مناسب برای محافظت از دست و پا استفاده کنید.
- درمان سریع عفونت های سطحی: عفونت های سطحی پوست مانند قارچ پا می توانند به عنوان دروازه ورودی باکتری های سلولیت عمل کنند. نباید شروع درمان این عفونت ها را به تأخیر انداخت.
تشخیص سلولیتیس (التهاب بافت)
پزشک در اکثر موارد می تواند با مشاهده سطح پوست و علائم بالینی مشخص سلولیت، بیماری را تشخیص دهد. در برخی موارد برای رد سایر بیماری های احتمالی یا ارزیابی میزان گسترش عفونت، آزمایش های تکمیلی تجویز می شود.
درمان سلولیتیس (التهاب بافت)
درمان اصلی و ضروری برای سلولیت، تجویز یک آنتی بیوتیک خوراکی است. پزشک معمولاً دارویی را تجویز می کند که علیه باکتری های شایع مولد سلولیت، یعنی استرپتوکوک و استافیلوکوک، مؤثر باشد.
طول دوره درمان: دوره مصرف آنتی بیوتیک باید دقیقاً طبق دستور پزشک باشد و معمولاً بین ۵ تا ۱۴ روز طول می کشد.
اهمیت تکمیل دوره: مصرف دارو باید حتی پس از بهبود علائم نیز ادامه یابد و هرگز نباید خودسرانه قطع شود.
پاسخ به درمان: پس از حدود ۳ روز از شروع مصرف آنتی بیوتیک، باید وضعیت و میزان پاسخ بدن به دارو را به پزشک اطلاع دهید.
بستری شدن و درمان وریدی:
در موارد زیر، احتمال نیاز به بستری شدن در بیمارستان و دریافت آنتی بیوتیک به صورت وریدی (IV) وجود دارد:
- عدم پاسخ مناسب به آنتی بیوتیک خوراکی.
- گسترده و شدید بودن علائم و نشانه ها.
- تب شدید و کنترل نشده.
همچنین، پزشک ممکن است برای کمک به روند بهبودی، بالا نگه داشتن ناحیه آسیب دیده را به بیمار توصیه کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
در کنار درمان دارویی، انجام اقدامات زیر می تواند به تسکین درد و تورم و بهبود سریع تر کمک کند:
- کمپرس خنک: برای احساس راحتی و کاهش التهاب، یک پارچه خنک و مرطوب را در قسمت آسیب دیده قرار دهید.
- مسکن ها: در مورد استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه، با پزشک مشورت کنید تا مناسب ترین گزینه برای تسکین درد به شما پیشنهاد شود.
- بالا نگه داشتن اندام: قسمت آسیب دیده را بالا نگه دارید؛ این کار به کاهش تورم کمک می کند.
- مشاوره برای پوشش: در مورد پوشیدن لباس های تنگ یا جوراب های ساق بلند، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
برای اطمینان از تشخیص صحیح و دریافت بهترین درمان، آمادگی برای ویزیت پزشکی اهمیت دارد:
تخصص پزشک: شما ابتدا توسط پزشک عمومی ویزیت می شوید و بسته به شدت و نوع عفونت، ممکن است به متخصص پوست یا متخصص بیماری های عفونی ارجاع داده شوید. در موارد عفونت شدید، مراجعه به اورژانس برای معاینه اولیه ضروری است.
آن چه می توانید انجام دهید
- ثبت علائم: یادداشت دقیق تمام علائم، حتی آن هایی که به نظر می رسد به بیماری ربطی ندارند، و زمان شروع آن ها.
- سوابق آسیب: یادداشت سوابق پزشکی مرتبط، مانند هرگونه جراحی، بریدگی، گزش حیوانات یا نیش حشرات در گذشته نزدیک.
- داروها: نام و مقدار تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
- لیست سؤالات: تهیه لیستی از سؤالات به شما کمک می کند تا هیچ نکته مهمی فراموش نشود.
تهیه لیستی از سوالات باعث می شود سوالی فراموش نشود،برخی از سؤالاتی که بهتر است درباره ی سلولیت از پزشک بپرسید عبارتند از:
- چگونه به این عفونت مبتلا شده ام؟
- به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟ آیا این آزمایش ها به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- این بیماری چگونه درمان می شود؟
- چه مدت درمان طول می کشد؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
- آیا درمان جایگزینی برای درمان با آنتی بیوتیک وجود دارد؟
- چگونه می توانم از این نوع عفونت پیشگیری کنم؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:
- علائم شما از چه زمانی شروع شده است؟
- آیا جراحات یا نیش حشرات را در منطقه ای که به آن سفرکرده اید به یاد می آورید؟
- درد ناشی از این عارضه در شما چقدر شدید است؟
- به نظر شما چه چیزی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- آیا دارای حساسیت به هر نوع آنتی بیوتیکی می باشید؟
- آیا قبلاً این نوع عفونت را داشته اید؟
در این بین چه کاری می توان انجام داد
تا زمان مراجعه به پزشک، محل آسیب دیده را با آب و صابون بشویید و یک پارچه مرطوب و خنک را برای تسکین درد و التهاب روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.