اگزما (درماتیت آتوپیک) | علل بروز، نشانه ها، تشخیص و درمان

اگزما، یا درماتیت آتوپیک، یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که با خارش شدید، قرمزی، خشکی و ترک خوردگی پوست همراه است. این بیماری می تواند در هر سنی بروز کند، اما اغلب در دوران کودکی آغاز می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز اگزما، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

اگزما (درماتیت آتوپیک) چیست؟

درماتیت آتوپیک (اگزما) یک بیماری پوستی است که با خارش و قرمزی پوست مشخص می شود. این بیماری می تواند در هر سنی بروز کند، اما در کودکان شایع تر است. اگزما یک بیماری مزمن است که به صورت دوره ای و متناوب عود می کند. معمولاً درماتیت آتوپیک با آسم و تب یونجه (حساسیت فصلی) همراه است.

هیچ درمان قطعی برای درماتیت آتوپیک وجود ندارد، اما با درمان های مناسب و خودمراقبتی می توان خارش را تسکین داد و از عود بیماری جلوگیری کرد. این اقدامات شامل استفاده از صابون های ملایم، مرطوب کردن منظم پوست و استفاده از کرم ها و پمادهای دارویی است.

اگزما (درماتیت آتوپیک)

علائم اگزما (درماتیت آتوپیک)

نشانه ها و علائم اگزما در افراد مختلف متفاوت است. این علائم عبارتند از:

خشکی پوست
خارش شدید، به خصوص در شب
لکه های قرمز تا قهوه ای-خاکستری، به ویژه روی دست ها، پاها، مچ دست و پا، گردن، بالای سینه، پلک ها و داخل خم آرنج و زانوها
در نوزادان، لکه ها بیشتر در صورت و پوست سر دیده می شوند.
برآمدگی های کوچک و برجسته که ممکن است ترشح داشته باشند و پس از خاراندن پوسته پوسته شوند.
ضخیم و پوسته پوسته شدن و ترک خوردن پوست
آسیب، تورم و حساسیت پوست در اثر خاراندن

خشکی پوست از علائم اگزما (درماتیت آتوپیک)

در بیشتر موارد، اگزما قبل از 5 سالگی شروع می شود و ممکن است تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابد. در برخی افراد، اگزما به صورت دوره ای و با عود و بهبودی متناوب تا سال ها ادامه دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در موارد ذیل بهتر است به پزشک مراجعه شود:

اگر شدت بیماری خواب و فعالیت های روزانه را مختل کند.
اگر علائم عفونت پوستی (مانند رگه های قرمز، چرک یا زخم های زرد رنگ) بروز کند.
اگر علائم با وجود درمان های خانگی ادامه داشته باشد.
در صورت بروز تب یا عفونت ضایعات پوستی در کودک، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

علل ابتلا به اگزما (درماتیت آتوپیک)

پوست سالم رطوبت را حفظ کرده و از بدن در برابر باکتری ها، محرک ها و آلرژن ها (عوامل حساسیت زا) محافظت می کند. اگزما در نتیجه تغییرات در ژن مسئول این حفاظت ایجاد می شود. تغییر این ژن بر قدرت محافظتی پوست تأثیر گذاشته و آن را در برابر عوامل محیطی، محرک ها و آلرژن ها آسیب پذیر می کند. حساسیت های غذایی در برخی کودکان می تواند عامل بروز اگزما باشد.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

عامل خطرساز اصلی در بروز اگزما، داشتن سابقه ی فردی یا خانوادگی ابتلا به اگزما، آلرژی، تب یونجه یا آسم می باشد.

عوارض بیماری

عوارض درماتیت آتوپیک عبارتند از:

آسم و تب یونجه. گاهی اگزما پیش از این بیماری ها خود را نشان داده است. بیش از نیمی از کودکان مبتلا به آتوپیک درماتیت، پیش از 13 سالگی به آسم و تب یونجه مبتلا می شوند.
پوست فلس مانند و خارش مزمن. عارضه ای پوستی به نام نورودرماتیت (Neurodermatitis/lichen simplex chronicus) با لکه پوستی خارش داری شروع می شود. حتی خاراندن این نواحی می تواند باعث تشدید خارش ها شده و در نهایت این کار به صورت عادت در می آید. این موضوع باعث تغییر رنگ، ضخیم و چرمی شدن پوست می شود.
عفونت های پوستی. خاراندن مکرر باعث آسیب به پوست و به دنبال آن ایجاد زخم و ترک های پوستی شده که در نتیجه آن احتمال بروز عفونت های باکتریایی افزایش پیدا می کند.
درماتیت تماسی تحریکی دست ها. بیشتر در افرادی مشاهده می شود که شغل آن ها ایجاب می کند دست هایشان اغلب خیس و مرطوب باشد و در معرض صابون های قلیایی، شوینده ها و ضدعفونی کننده ها می باشند.
درماتیت تماسی آلرژیک. این عارضه در افرادی که به درماتیت آتوپیک مبتلا هستند رایج است.
اختلال در خواب. چرخه خارش و خاراندن کیفیت خواب را کاهش می دهد.

ابتلا به آسم از عوارض اگزما (درماتیت آتوپیک)

پیشگیری از بروز بیماری

راهکار های زیر می توانند به جلوگیری از عود دوره های اگزما و کاهش خشکی پوست ناشی از استحمام کمک کنند:

پوست را دست کم روزی دو بار مرطوب کنید. کرم ها، پمادها و لوسیون های مرطوب کننده رطوبت پوست را حفظ می کنند. انتخاب محصول یا محصولات حفظ رطوبت پوست برای هر فرد باید متناسب با خصوصیات پوست او باشد. استفاده از وازلین های کاملاً بهداشتی برای نوزادان، می تواند به جلوگیری از بروز اگزما کمک کند.
عواملی که بیماری را تشدید می کنند، شناسایی کرده و از آن ها دوری کنید. عواملی مانند تعریق، استرس، چاقی، صابون های قوی، شوینده ها، آلودگی و گرده ی گیاهان می توانند واکنش های پوستی را بدتر کنند. به همین دلیل باید کمتر در معرض این عوامل قرار گرفت.
برخی نوزادان و کودکان ممکن است با خوردن غذاهای خاصی مانند تخم مرغ، شیر، سویا و گندم دچار علائم اگزما شوند. با پزشک درباره ی غذاهایی که ممکن است حساسیت ایجاد کنند، مشورت کنید.
زمان استحمام خود را کوتاه کنید. بهتر است زمان حمام کردن و دوش گرفتن بیشتر از 10 تا 15 دقیقه نشود و از آب ولرم استفاده شود.
حمام با محلول بسیار رقیق سفید کننده. آکادمی درماتولوژی آمریکا حمام با محلول رقیق سفید کننده را برای جلوگیری از عود و گسترش اگزما توصیه می کند. حمام در محلول رقیق سفید کننده باعث کاهش باکتری های سطح پوست و عفونت های مرتبط با آن ها می شود. برای تهیه این محلول، نصف پیمانه (118 میلی لیتر) سفیدکننده معمولی (نه غلیظ) را به وان حاوی 151 لیتر آب گرم اضافه کنید.توجه داشته باشید که باید در این روش فقط از گردن به پایین یا ناحیه ی درگیر به مدت 10 دقیقه در تماس با محلول قرار گیرد و سر را نباید زیر آب فرو برد. تعداد دفعات حمام با محلول سفید کننده نباید بیشتر از دو بار در هفته شود.
از صابون های ملایم استفاده کنید: صابون های معطر و ضدباکتریایی چربی طبیعی پوست را از بین می برند و باعث خشکی آن می شوند.
پوست را به آرامی خشک کنید: پس از حمام، با یک حوله ی نرم و به آرامی بدن را خشک کنید و در حالی که پوست هنوز کمی مرطوب است، از مرطوب کننده استفاده کنید.

تشخیص اگزما (درماتیت آتوپیک)

برای تشخیص اگزما به هیچ آزمایشی نیاز نیست و پزشک با معاینه پوست و بررسی سوابق پزشکی بیمار، بیماری را تشخیص می دهد. علاوه بر آن ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق تر و رد کردن سایر بیماری های پوستی از تست پچ پوستی استفاده کند. اگر گمان می کنید غذای خاصی باعث بروز ضایعات پوستی در فرزند شما شده است، در مورد شناسایی آلرژی های احتمالی غذایی با پزشک خود صحبت کنید.

درمان اگزما (درماتیت آتوپیک)

اگزما می تواند مزمن باشد و برای کنترل آن، درمان های مختلفی در طول ماه ها یا سال ها مورد نیاز باشد. حتی پس از موفقیت درمان ها، ممکن است علائم بیماری دوباره ظاهر شوند.

تشخیص زودهنگام اگزما اهمیت زیادی دارد، زیرا می توان درمان را سریع تر آغاز کرد. اگر اقدامات خود مراقبتی و مرطوب کردن مداوم پوست مؤثر نبود، باید به پزشک مراجعه کرد و احتمالاً تحت درمان با یک یا چند روش زیر قرار گرفت:

داروها

کرم هایی که خارش را کنترل و پوست را ترمیم می کنند: پزشک ممکن است کرم ها یا پمادهای کورتیکواستروئیدی تجویز کند که باید بلافاصله پس از مرطوب کردن پوست، طبق دستورالعمل استفاده شوند. استفاده بیش از حد از این داروها می تواند عوارضی مانند نازک شدن پوست ایجاد کند.
سایر کرم های دارویی: مهارکننده های کلسی نورین (مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس) که بر سیستم ایمنی تأثیر می گذارند، برای کنترل واکنش های پوستی در افراد بالای 2 سال استفاده می شوند. نحوه و میزان مصرف آن ها پس از مرطوب کردن پوست و طبق دستورالعمل پزشک است. هنگام استفاده از این محصولات، نباید در معرض آفتاب شدید قرار گرفت. در رابطه با این داروها، خطر ابتلا به سرطان مطرح شده است اما آکادمی آسم، آلرژی و ایمونولوژی آمریکا به این نتیجه رسیده است که نسبت فایده به خطر داروهای موضعی پیمکرولیموس و تاکرولیموس، مشابه سایر روش های معمول درمان اگزمای مزمن است و یافته ها مخاطره آمیز بودنشان را تأیید نمی کنند.
داروهای مقابله با عفونت: در مواردی که پوست دچار عفونت های باکتریایی، ترک و زخم شده است، پزشک کرم های آنتی بیوتیک تجویز می کند. گاهی برای درمان عفونت، مصرف کوتاه مدت آنتی بیوتیک های خوراکی نیز توصیه می شود.
داروهای خوراکی کنترل کننده التهاب: در شرایط وخیم، پزشک کورتیکواستروئید خوراکی (مانند پردنیزون) تجویز می کند. این داروها مؤثر هستند، اما به دلیل عوارض جانبی احتمالی، نمی توان از آن ها برای مدت طولانی استفاده کرد.
راهکارهای جدید در درمان اگزمای شدید: اخیراً سازمان غذا و دارو (FDA) یک داروی تزریقی بیولوژیکی (آنتی بادی مونوکلونال) به نام دوپیلوماب (دوپیکسنت) را تأیید کرده است. این دارو در موارد شدید بیماری و زمانی که سایر روش های درمانی مؤثر نبوده اند، تجویز می شود. این دارو جدید است و اطلاعات زیادی در مورد اثربخشی آن در طولانی مدت وجود ندارد. مطالعات نشان داده اند که اگر این دارو طبق دستورات پزشک مصرف شود، امن و بی خطر است، اما قیمت بالایی دارد.

درمان اگزما (درماتیت آتوپیک) با تاکرولیموس

روش های درمانی

پانسمان مرطوب: درمانی مؤثر برای درماتیت آتوپیک شدید. در این روش، ناحیه درگیر اگزما با داروهای کورتیکواستروئیدی موضعی و باند مرطوب مخصوصی پوشانده می شود. معمولاً این روش در بیمارستان و برای افرادی که دچار ضایعات گسترده هستند انجام می شود یا از پزشک در مورد نحوه انجام آن در خانه راهنمایی گرفته می شود.
نوردرمانی: این روش برای افرادی استفاده می شود که با درمان های موضعی بهبود نیافته اند یا پس از درمان، علائم آن ها به سرعت عود کرده است. ساده ترین روش نوردرمانی، قرار گرفتن در معرض مقدار مشخصی نور خورشید است. در سایر روش ها از فرابنفش مصنوعی به صورت تکی یا همراه با سایر درمان ها استفاده می شود. با وجود مؤثر بودن این روش، نوردرمانی در طولانی مدت آسیب رسان بوده و می تواند عوارضی مانند پیری زودرس پوست و افزایش احتمال سرطان پوست ایجاد کند. به همین دلیل، نوردرمانی به ندرت برای کودکان تجویز می شود و هرگز برای نوزادان استفاده نمی شود. در مورد جنبه های مثبت و منفی نوردرمانی با پزشک خود مشورت کنید.
مشاوره: در افرادی که به دلیل وضعیت پوستی خود خجالت زده یا ناامید هستند، صحبت با درمانگر یا مشاور می تواند کمک کننده باشد.
استراحت، اصلاح رفتار، بیوفیدبک: این روش ها عادت خاراندن غیرارادی را اصلاح می کنند.

اگزمای نوزادان

درمان اگزما در نوزادان به صورت زیر انجام می شود:

شناسایی و دوری از محرک ها: مهم ترین گام، شناسایی عواملی است که اگزما را تشدید می کنند و اجتناب از تماس نوزاد با آن ها.
اجتناب از محیط های گرم: دمای بالا می تواند اگزما را بدتر کند. سعی کنید نوزاد را در محیط خنک و مطبوع نگه دارید.
مرطوب کردن پوست: استفاده از روغن های بدن، کرم ها و پمادهای مخصوص نوزادان، به حفظ رطوبت پوست و کاهش خارش کمک می کند.

اگر عارضه های پوستی نوزاد بهبود نیافت یا علائم عفونت (مانند قرمزی، تورم یا ترشح) ظاهر شد، باید به پزشک اطفال مراجعه کنید. پزشک ممکن است داروهای موضعی یا خوراکی برای کنترل اگزما یا درمان عفونت تجویز کند. همچنین، برای کاهش خارش و بهبود خواب شبانه، ممکن است آنتی هیستامین خوراکی تجویز شود.

سبک زندگی و درمان های خانگی

جهت کاهش خارش و تسکین پوست ملتهب، راهکارهای خود مراقبتی زیر می توانند کارآمد باشند:

مرطوب کردن پوست حداقل دوبار طی روز. از محصول یا ترکیبی استفاده کنید که مؤثر و کاملاً متناسب با شرایط شما باشد. این محصولات می توانند روغن های حمام، کرم ها، پمادها یا اسپری های مخصوص باشند. برای خردسالان مرطوب کردن روزانه پوست باید به این صورت باشد: قبل از خواب از پماد و قبل از رفتن به مدرسه از کرم استفاده شود. پماد ها چرب تر بوده و کم تر باعث سوزش می شوند.
کرم ضد خارش. استفاده از کرم هیدروکورتیزون (حاوی حداقل 1% هیدروکورتیزون) می تواند به طور موقتی خارش را تسکین دهد. بهتر است این کرم، حداکثر دو بار در روز و پس از مرطوب کردن پوست استفاده شود. استفاده از مرطوب کننده قبل از کرم های دارویی، به جذب بهتر آن ها در پوست کمک می کند.
داروهای ضد آلرژی خوراکی. آنتی هیستامین هایی مانند سیتریزین، فکسوفنادین و همچنین دیفن هیدرامین می توانند در مواقعی که خارش شدید است کمک کننده باشند. از آن جا که این داروها باعث خواب آلودگی می شوند، بهتر است قبل از خواب مصرف شوند.
نخاراندن محل عارضه. بهتر است به جای خاراندن پوست، روی آن کمی فشار وارد کنید؛ اگر نمیتوانید با این وسوسه مقابله کنید آن را بپوشانید. برای کودکان، کوتاه کردن ناخن ها و پوشاندن دستکش در شب ها، می تواند مؤثر باشد.
استفاده از بانداژ. پوشاندن ناحیه آسیب دیده با بانداژ، از خاراندن و آسیب بیشتر جلوگیری می کند.
دوش آب گرم. افزودن جوش شیرین یا بلغور جو دوسر به آب حمام می تواند تسکین دهنده باشد. پس از حمام، پوست را به آرامی خشک کرده و مرطوب کننده بزنید.
انتخاب صابون های ملایم بدون رنگ و بو. از صابون های فوق چرب و بدون مواد قلیایی استفاده کنید. باید دقت کرد که صابون کاملا از روی پوست پاک شود.
بخور. هوای گرم و خشک داخل خانه می تواند پوست حساس را خشک کرده و خارش و پوسته پوسته شدن آن را تشدید کند. دستگاه بخور، رطوبت هوای خانه را افزایش می دهد.
پوشیدن لباس هایی خنک با بافت نرم. با استفاده نکردن از لباس های زبر و تنگ، می توان التهاب و تحریک پوست را کمتر کرد. علاوه بر آن پوشیدن لباس مناسب در هوای گرم یا طی ورزش کردن،از تعریق بیش از حد جلوگیری می کند.

درمان خانگی اگزما (درماتیت آتوپیک) با هیدروکورتیزون

راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری

درماتیت آتوپیک، به ویژه برای نوجوانان و جوانان، می تواند اضطراب آور، خسته کننده و خجالت آور باشد. این بیماری ممکن است خواب را مختل کرده و حتی باعث افسردگی شود. در طول دوره بیماری، گاهی خانواده ها نیز با مشکلات مالی، اجتماعی و روحی مواجه می شوند.

حمایت های روانی از طریق مشاور، گروه های حمایتی، دوستان و خانواده می تواند کمک کننده باشد.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

اغلب افراد به پزشک عمومی یا پزشک خانواده خود مراجعه می کنند، اما برخی نیز به متخصص پوست ارجاع داده می شوند.

در ادامه، اطلاعاتی برای آماده شدن شما برای ملاقات با پزشک ارائه شده است.

آن چه می توانید انجام دهید

لیستی از علائم، زمان بروز آن ها و مدت زمان بهبودی تهیه کنید. تهیه فهرستی از عوامل تشدیدکننده علائم (مانند صابون ها، شوینده ها، دود سیگار، تعریق یا دوش های طولانی با آب گرم) به پزشک در تشخیص و درمان بهتر کمک می کند.

تمام داروها، ویتامین ها، مکمل ها و داروهای گیاهی مصرفی را بنویسید. همراه داشتن جعبه یا شیشه دارو نیز مفید است.

سوالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید، یادداشت کنید. در پرسیدن سوالات مبهم تردید نکنید.

برخی از سؤالات اساسی که بهتر است در مورد اگزما از پزشک پرسیده شوند، عبارتند از: