درماتیت یا اگزما یک بیماری پوستی مزمن است که با علائم آزاردهنده‌ای مانند خشکی، قرمزی، پوسته پوسته شدن و خارش شدید پوست همراه است. اما یکی از علائم کمتر شناخته‌شده و اغلب نگران‌کننده اگزما، ظهور لکه‌های تیره پس از التهاب است که به آن هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (Post-Inflammatory Hyperpigmentation - PIH) گفته می‌شود. هر گونه عارضه التهابی در پوست، نه فقط اگزما، می‌تواند منجر به تغییر رنگ پوست شود. به طور کلی، هرچه رنگ پوست تیره‌تر باشد، احتمال ابتلا به PIH/پی آی اچ بیشتر است، زیرا این افراد به طور طبیعی ملانین بیشتری دارند. در این مقاله، به بررسی جامع دلایل بروز این لکه‌ها، ویژگی‌های ظاهری آن‌ها و موثرترین روش‌های درمانی، از راهکارهای تجویزی تا رویکردهای خانگی، خواهیم پرداخت تا به شما در داشتن پوستی یکنواخت‌تر و سالم‌تر کمک کنیم.
هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (PIH) چیست و چگونه ظاهر می‌شود؟
هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (PIH) به لکه‌های تیره‌ای اطلاق می‌شود که پس از بهبود یک عارضه التهابی در پوست، مانند اگزما، آکنه یا حتی خراشیدگی، بر جای می‌مانند. این لکه‌ها، که معمولاً تیره‌تر از رنگ طبیعی پوست فرد هستند، می‌توانند از قهوه‌ای روشن تا بنفش تیره متغیر باشند. در موارد نادر و در افراد با پوست بسیار تیره، ممکن است لکه‌های روشن‌تر (هایپوپیگمانتاسیون) نیز مشاهده شود.
این لکه‌ها اغلب در نواحی در معرض نور خورشید و پس از برطرف شدن حملات حاد اگزما ظاهر می‌شوند و ممکن است برای ماه‌ها ماندگار باشند.
ویژگی‌های لکه‌های اگزما (PIH) عبارتند از:
- تغییر رنگ: طیف رنگی از خاکستری تا قهوه‌ای یا بنفش تیره، بسته به رنگ پوست فرد.
- بافت: خشکی، خارش و پوسته پوسته شدن ممکن است در نواحی تغییر رنگ یافته ادامه یابد.
- ضخیم شدن پوست: خاراندن مکرر و مزمن می‌تواند منجر به ضخیم شدن و چرم‌مانند شدن پوست در این نواحی شود.
- همراهی با علائم اگزما: این لکه‌ها معمولاً با سایر نشانه‌های عمومی اگزما مانند قرمزی، ورم، تاول یا ترشح از زخم‌های پوستی همراه هستند.
البته باید به خاطر داشت که همه افراد مبتلا به اگزما همه این علائم، از جمله هایپرپیگمانتاسیون، را تجربه نمی‌کنند.
دلایل بروز لکه‌های تیره اگزما
اگزما باعث ایجاد یک پاسخ التهابی در بدن می‌شود. این بیماری منجر به آزاد شدن پروتئین‌هایی به نام سیتوکین‌ها می‌شود که سلول‌های مسئول تولید ملانین (ملانوسیت‌ها) را تحریک می‌کنند. ملانین نوعی رنگدانه است که بر رنگ پوست تأثیر می‌گذارد. هنگامی که تولید ملانین افزایش می‌یابد، این رنگدانه می‌تواند به لایه‌های بالایی پوست منتقل شده و در نتیجه تکه‌هایی از پوست تغییر رنگ پیدا کرده (لکه‌های تیره) ایجاد شود.
همانطور که اشاره شد، افرادی که پوست تیره‌تری دارند به طور طبیعی ملانین بیشتری تولید می‌کنند، بنابراین بیشتر در معرض هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب هستند. قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز می‌تواند باعث ایجاد PIH یا بدتر شدن وضعیت موجود شود، زیرا اشعه UVA خورشید می‌تواند سلول‌ها را تحریک کند تا ملانین بیشتری تولید کنند. حتی خاراندن پوست هم می‌تواند منجر به تیره تر شدن لکه‌ها شود، زیرا این عمل التهاب را افزایش می‌دهد.
درمان لکه‌های تیره اگزما
هرچه درمان تغییر رنگ ناشی از اگزما به تعویق بیفتد، رنگ پوست تیره تر می شود. معمولا لکه های تیره ناشی از اگزما در نهایت خود به خود از بین می روند. اما ممکن است که شما نخواهید ماه ها منتظر باشید تا لکه های تیره به مرور زمان درمان شوند.
درمان تجویزی
رایج‌ترین روش‌های درمانی برای این نوع هایپرپیگمانتاسیون، شامل داروهای موضعی تجویزی است:
هیدروکینون (Hydroquinone): یک عامل روشن‌کننده پوست است که با کاهش تعداد سلول‌های تولیدکننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) پوست را سفید می‌کند. معمولاً باید آن را یک یا دو بار در روز به مدت ۳ تا ۶ ماه مصرف کنید. اگر پس از حدود ۳ ماه نتیجه‌ای مشاهده نشد، پزشک متخصص پوست ممکن است درمان‌های دیگری را پیشنهاد دهد. مطالعات قدیمی‌تر روی ملاسما (نوعی هایپرپیگمانتاسیون مرتبط با تغییرات هورمونی) نشان داده‌اند که ترکیب ۴ درصد هیدروکینون با ترتینوئین می‌تواند بسیار مؤثر باشد. با این حال، باید توجه داشت که هیدروکینون ممکن است هایپرپیگمانتاسیون را در برخی افراد با پوست تیره بدتر کند (اُکرونوز). پزشک متخصص پوست می‌تواند بهترین راهنمایی را در مورد مناسب‌ترین روش درمان برای شما ارائه دهد.
ترتینوئین (Tretinoin): این دارو، که فرم طبیعی ویتامین A یا اسید رتینوئیک است، به افزایش سرعت تجدید سلول‌های پوست کمک می‌کند. به عبارت دیگر، باعث می‌شود سلول‌های قدیمی سریع‌تر از بین بروند و سلول‌های جدید و سالم جایگزین آن‌ها شوند. یک تحقیق در سال ۲۰۲۲ نشان داد که ترتینوئین در کاهش تغییر رنگ ناشی از اگزما، حتی در شرکت‌کنندگان با پوست متوسط تا تیره، مؤثر بوده است. مطالعات نشان می‌دهند که هیدروکینون و ترتینوئین زمانی که به طور همزمان استفاده می‌شوند، ممکن است مؤثرتر عمل کنند.
نکته مهم: هیدروکینون و ترتینوئین گاهی ممکن است باعث تحریک یا تشدید اگزما شوند که می‌تواند هایپرپیگمانتاسیون را بدتر کند. در این شرایط، پزشک متخصص ممکن است یک استروئید موضعی را به همراه این داروها برای کاهش هرگونه تحریک احتمالی تجویز کند.
درمان های لیزری و لایه برداری های شیمیایی
این روش‌ها نیز می‌توانند مفید باشند، اما با ریسک بالاتری از عوارض جانبی از جمله تحریک پوست همراه هستند و باید حتماً توسط متخصص انجام شوند:
روش‌های لیزری:
- لیزرهای ابلیتیو (Ablative Lasers): لایه‌های آسیب‌دیده پوست را حذف می‌کنند.
- لیزرهای غیرابلیتیو (Non-ablative Lasers): بدون برداشتن لایه‌های پوست، به سفت شدن پوست و تحریک رشد کلاژن کمک می‌کنند. پزشک متخصص پوست می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین نوع درمان لیزری متناسب با نوع پوست و شدت هایپرپیگمانتاسیون خود را تعیین کنید.
لایه‌برداری‌های شیمیایی:
- لایه بالایی پوست حذف می‌شود که می‌تواند منجر به از بین رفتن لکه‌های هایپرپیگمانتاسیون شود. این روش در مطب پزشک متخصص پوست یا توسط یک متخصص زیبایی مجاز در یک کلینیک انجام می شود.
- تحقیقات درباره استفاده از لایه‌برداری‌های شیمیایی برای هایپرپیگمانتاسیون نتایج مختلفی را نشان داده است. این روش‌ها زمانی که با داروهای موضعی تجویزی مانند ترتینوئین و هیدروکینون استفاده شوند، می‌توانند مؤثرتر باشند.
- اگر پوست شما حساس و مستعد تحریک است، لایه‌برداری‌های ملایم‌تر با اسید لاکتیک و اسید ماندلیک ممکن است گزینه‌های بهتری باشند.
نکته: تمام این درمان‌ها می‌توانند حساسیت شما به خورشید را افزایش دهند، بنابراین ضروری است که در حین استفاده از آن‌ها و حتی پس از قطع درمان، روزانه و به طور مداوم از کرم ضد آفتاب با حداقل SPF 50 استفاده کنید و آن را هر ۹۰ دقیقه یا پس از تعریق و شنا تجدید نمایید.
آیا درمان های خانگی می توانند کمک کنند؟
اگر به دنبال درمان تغییر رنگ اگزما در خانه یا در جستجوی گزینه‌های ملایم‌تری نسبت به درمان‌های نسخه‌ای هستید، می‌توانید از موارد زیر کمک بگیرید:
محصولات مراقبت از پوست حاوی ترکیبات روشن‌کننده گیاهی: برخی ترکیبات طبیعی می‌توانند به کاهش تولید ملانین کمک کنند. این مواد شامل آربوتین، کوجیک اسید، ترانکسامیک اسید، آزلائیک اسید و عصاره ریشه شیرین بیان هستند. برای مشاهده اثربخشی این محصولات، حداقل ۳ ماه زمان لازم است.
ویتامین C: این ویتامین یک آنتی‌اکسیدان قوی است که خاصیت ضدالتهابی دارد، به کاهش تولید ملانین کمک می‌کند و رادیکال‌های آزاد ناشی از نور خورشید را خنثی می‌کند.
ویتامین B3 (نیاسینامید): این ترکیب می‌تواند با جلوگیری از انتقال رنگدانه به لایه‌های سطحی پوست، به کاهش بروز لکه‌های تیره کمک کند.
مرطوب‌کننده‌های ترمیم‌کننده سد پوستی: استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌های غنی و حاوی ترکیباتی مانند هیالورونیک اسید، گلیسیرین، آلوئه ورا، جو دوسر کلوئیدی و سرامیدها، به ترمیم سد دفاعی پوست کمک کرده و در کاهش تغییر رنگ مؤثر است.
پیشگیری و مدیریت خارش برای جلوگیری از تشدید عارضه
محافظت در برابر آفتاب: مهم‌ترین نکته در پیشگیری از PIH یا بدتر شدن آن، استفاده روزانه و مداوم از ضدآفتاب با حداقل SPF 50 و تجدید آن در هر دو ساعت است.
اجتناب از خاراندن و کندن: از خاراندن یا کندن نواحی آسیب‌دیده جداً اجتناب کنید، زیرا این کار التهاب را تشدید کرده، ملانوسیت‌ها را تحریک می‌کند و می‌تواند منجر به زخم و تیره‌تر شدن لکه‌ها شود.
برای تسکین خارش، از روش‌های زیر کمک بگیرید:
- حمام ولرم با پودر جو دوسر به مدت ۱۵ دقیقه.
- استفاده از یک مرطوب‌کننده غلیظ و کامل بلافاصله بعد از حمام.
- گذاشتن کمپرس سرد و مرطوب روی ناحیه خارش‌دار.
نتیجه گیری
هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (PIH) یک عارضه شایع و چالش‌برانگیز در اگزما است که می‌تواند ظاهر پوست را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه این لکه‌ها اغلب به مرور زمان محو می‌شوند، اما این فرآیند می‌تواند طولانی باشد. خوشبختانه، با درک علت بروز این لکه‌ها و دسترسی به طیف وسیعی از درمان‌های تجویزی و خانگی، می‌توان به طور موثری آن‌ها را مدیریت کرد.
مراجعه زودهنگام به متخصص پوست برای تشخیص دقیق و دریافت برنامه درمانی مناسب، کلید موفقیت در کنترل PIH است. همچنین، محافظت مداوم در برابر آورشید و جلوگیری از خاراندن پوست، نقش حیاتی در پیشگیری و بهبود این لکه‌ها ایفا می‌کند. با یک رویکرد جامع و صبر، می‌توانید به پوستی سالم‌تر و یکنواخت‌تر دست یابید و اعتماد به نفس خود را بازیابید.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.