هیدروکورتیزون (خوراکی)

هیدروکورتیزون (نام تجاری: کورتف)، از دسته داروهای گلوکوکورتیکوئید است که با کاهش التهاب و سرکوب سیستم ایمنی در بهبود و تسکین برخی بیماری های استخوانی، گوارشی، پوستی، آلرژی و غیره کاربرد دارد. در ادامه اطلاعاتی درباره موارد و نحوه مصرف قرص هیدروکورتیزون، عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن ارائه می شود.

نام عمومی: هیدروکورتیزون (خوراکی)

نام تجاری: کورتف

موارد مصرف

هیدروکورتیزون دارویی ساخته دست انسان است که مشابه نوعی ماده طبیعی مترشحه از غدد فوق کلیوی بنام کورتیزول می باشد. از این دارو برای درمان بیماری هایی چون آرتروز، بیماریهای خونی / هورمونی / سیستم ایمنی، بیماری های پوست و چشم، مشکلات تنفسی، سرطان، و آلرژی های شدید استفاده می شود. هیدروکورتیزون با تضعیف پاسخ سیستم ایمنی به بیماری ها باعث کاهش علائمی همچون درد، تورم و واکنش های آلرژیک می شود.

از دیگر کاربردهای هیدروکورتیزون، می توان به درمان کمبود کورتیزول به دلیل ابتلا به بیماری های غدد فوق کلیوی (همچون بیماری آدیسون، نارسایی غدد فوق کلیوی) اشاره کرد. کورتیکواستروئیدها برای عملکرد مناسب بدن ضروری بوده و در حفظ تعادل نمک و آب در بدن و سطح طبیعی فشار خون اهمیت دارند.

اَشکال دارویی

قرص (10 میلی گرم، 20 میلی گرم، 5 میلی گرم)

زمان و نحوه مصرف

قرص هیدروکورتیزون باید طبق تجویز پزشک به صورت خوراکی با غذا و همراه با یک لیوان پر آب (8 اونس / 240 میلی لیتر) مصرف شود مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد.

مقدار مصرف و مدت زمان درمان با هیدروکورتیزون بر اساس وضعیت بیمار و پاسخ او به درمان تعیین می شود. پزشک ممکن است مصرف هیدروکورتیزون را 1 تا 4 بار در روز و یا یک دوز به صورت یک روز در میان تجویز کند. می توان برای جلوگیری از فراموشی دارو، از یادآور و یا جعبه یادآوری دارو استفاده کرد.

حتی پس از بهبودی علائم نیز مصرف دارو نباید بدون مشورت با پزشک قطع شود. قطع ناگهانی دارو، می تواند باعث تشدید برخی عارضه ها شود، بنابراین لازم است ابتدا میزان دوز دارو به تدریج کاهش یابد.

قطع ناگهانی این دارو سبب ایجاد علائمی چون ضعف، کاهش وزن، حالت تهوع، درد عضلات، سردرد، خستگی، و سرگیجه می شود. برای جلوگیری از ایجاد این عوارض، پزشک دز مصرفی را کم کم کاهش می دهد. در صورتی که هیدروکورتیزون به مدت طولانی و یا در دوزهای بالا مصرف شده باشد احتمال ایجاد عوارض پس از قطع مصرف دارو افزایش می یابد. در صورت بروز علائم ترک مصرف دارو، تشدید آن ها و یا تداوم عارضه ها پزشک را در جریان قرار دهید.

عوارض جانبی

تهوع، احساس سوزش درد قفسه سینه، سردرد، مشکلات خواب، افزایش تعریق یا آکنه می تواند از عوارض هیدروکورتیزون باشند. در صورت وخامت یا تداوم این عوارض، فورا پزشک یا داروساز را در جریان قرار دهید.

به یاد داشته باشید که پزشک معالجتان این دارو را برای شما تجویز کرده چرا که بر این باور است که منافع این دارو بیشتر از عوارض آن است. بیشتر افراد با مصرف این دارو، دچار عوارض جانبی جدی نمی شوند.

از آن جایی که اثر گذاری هیدروکورتیزون بر پایه ضعیف کردن سیستم ایمنی می باشد، مصرف آن می تواند توانایی بدن را در مبارزه با عفونت ها کاهش داده و در نتیجه احتمال ابتلا به عفونت های جدی و یا تشدید عفونت های موجود را افزایش دهد. بروز هر کدام از علائم عفونت (همچون سرفه، گلودرد، تب، لرز) را فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. مصرف طولانی مدت و یا تکرار دوره مصرف این دارو می تواند سبب ایجاد برفک دهان و یا عفونت های قارچی شود. در صورتی که متوجه ایجاد لکه های سفید در دهان و یا تغییراتی در ترشحات واژن شدید، با پزشک خود تماس بگیرید.

در موارد نادر مصرف هیدروکوتیزون ممکن است باعث افزایش قند خون و در نتیجه ابتلای فرد به دیابت و یا تشدید بیماری دیابتی شود. در صورت بروز علائم قند خون بالا مانند افزایش احساس تشنگی و ادرار، فوراً پزشک خود را در جریان قرار دهید. در موارد ابتلا به دیابت، باید قند خون به طور منظم اندازه گیری شود و نتایج در اختیار پزشک قرار گیرد تا در صورت نیاز داروهای دیابت، برنامه های ورزشی، یا رژیم غذایی تغییر یابد.

در صورت مشاهده هرکدام از عوارض جانبی زیر را فوراً با پزشک خود تماس بگیرید: خستگی غیر عادی، تورم مچ پا / ساق پاها، افزایش غیرعادی وزن، مشکلات بینایی، کبودی / خونریزی سریع و آسان، پف صورت، رشد غیرعادی موها، تغییرات خلقی / روحی (همچون افسردگی، نوسانات خلقی، بی قراری)، ضعف یا درد عضلات، نازک شدن پوست، کند شدن روند ترمیم زخم، تغییراتی در عادت ماهیانه، درد استخوان، تشنج، علائم خونریزی معده / روده (مانند درد معده / شکم، مدفوع سیاه رنگ / چسبنده، استفراغ مشابه تفاله قهوه).

واکنش های آلرژیک بسیار جدی به این دارو بسیار نادر است. با این حال در صورت ایجاد هر کدام از علائم واکنش آلرژیک جدی از جمله راش های پوستی (عارضه های پوستی)، خارش یا تورم (به خصوص در ناحیه صورت / زبان / گلو)، سرگیجه شدید و تنگی نفس، فورا به مراکز درمانی مراجعه شود.

موارد گفته شده تمام عوارض جانبی هیدروکورتیزون را در بر نمی گیرد؛ در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی دیگر به پزشک معالج یا پزشک داروخانه اطلاع دهید.

موارد احتیاطی و منع مصرف

پیش از مصرف هیدروکورتیزون، در صورت حساسیت به آن یا هر نوع حساسیت دیگری، پزشک خود یا پزشک داروخانه را در جریان قرار دهید. این محصول ممکن است دارای اجزای غیر فعالی باشد که موجب واکنش های آلرژیک و یا مشکلات دیگر شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک داروخانه صحبت کنید.

همچنین پیش از مصرف این دارو، پزشک یا پزشک داروخانه را از سوابق پزشکی خود به خصوص سابقه شخصی ابتلا به بیماری های چشمی (مانند آب مروارید، آب سیاه (گلوکوما))، مشکلات قلبی (مانند نارسایی قلبی، و یا حمله اخیر قلبی)، فشار خون بالا، بیماری های کبدی، بیماری های کلیوی، مشکلات تیروئیدی، دیابت، مشکلات مرتبط با معده یا روده (مانند دیورتیکولیت، زخم)، پوکی استخوان، سابقه ابتلا به بیماری های عفونی (مانند بیماری سل، نتیجه مثبت آزمایش بیماری سل، تبخال (هرپس)، قارچ)، اختلالات انعقاد خون، لخته شدن خون، اختلالات روحی یا روانی (مانند جنون، اضطراب، افسردگی) پایین بودن نمک های خون (مانند پایین بودن سطح پتاسیم یا کلسیم) و  تشنج مطلع سازید.

علاوه بر این ها هیدروکورتیزون می تواند باعث خونریزی معده شود. مصرف روزانه الکل همزمان با درمان با این دارو، احتمال خونریزی معده را افزایش می دهد. در نتیجه در حین دوره درمانی با هیدروکورتیزون، مصرف نوشیدنی های الکلی را محدود کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک یا دکتر داروساز صحبت کنید.

تمام داروهای مصرفی خود را (از جمله داروهای با نسخه، بی نسخه و محصولات گیاهی) پیش از جراحی به پزشک و یا دندان پزشک خود اطلاع دهید.

استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید مانند هیدروکورتیزون می تواند واکنش بدن به فشارهای جسمی را دشوار کند. بنابراین، قبل از جراحی یا هر درمان اضطراری، یا اگر دچار بیماری / جراحت جدی شده اید، به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید که از این دارو استفاده می کنید یا طی 12 ماه گذشته از این دارو استفاده کرده اید. در صورت بروز خستگی غیرمعمول / شدید یا کاهش وزن، بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. اگر مدت طولانی از این دارو استفاده می کنید، یک کارت هشدار یا دستبند شناسه پزشکی همراه داشته باشید که استفاده شما از این دارو را نشان می دهد.

گاهی هیدروکورتیزون باعث پنهان شدن علائم عفونت می شود، در نتیجه این اتفاق، احتمال ابتلا به بیماری های عفونی و یا تشدید عفونت های فعلی افزایش می یابد. بنابراین برای جلوگیری از انتقال عفونت دست های خود را بشویید و از تماس با افراد مبتلا به بیماری های واگیردار (همچون آبله مرغان، سرخک، آنفولانزا، کووید-19) خودداری کنید. اگر در معرض بیماری قرار گرفته اید و یا تمایل دارید اطلاعات بیشتری در این خصوص کسب کنید با پزشک خود مشورت کنید.

مصرف هیدروکوتیزون می تواند باعث از بین رفتن یا کاهش تأثیر واکسن های حاوی ویروس کشته شده شود. بنابراین در هنگام مصرف این دارو بدون موافقت پزشک از واکسیناسیون خودداری کنید. از تماس نزدیک با افرادی که به تازگی واکسن حاوی ویروس زنده (مانند واکسن آنفولانزای استنشاقی) دریافت کرده اند، خودداری کنید.

به دلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، در مواردی واکسیناسیون با واکسن های حاوی ویروس ضعیف شده مانند سرخک، سرخجه، اوریون، حصبه، آبله مرغان و زونا می تواند خطرساز باشد.

مصرف مداوم هیدروکورتیزون می تواند سبب کاهش روند رشد کودکان می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک یا پزشک داروخانه مشورت کنید. قد و رشد کودک باید به طور منظم توسط پزشک چک شود.

معمولاً افراد مسن به آثار این دارو به ویژه درد / کاهش تراکم استخوان، خونریزی معده / روده، و تغییرات خلقی / روحی (همچون گیجی) حساسیت بیشتری نشان می دهند.

هیدروکورتیزون در دوران بارداری، فقط در صورت لزوم تجویز می شود و باید درباره عوارض و فواید مصرف آن با پزشک مشورت شود. ممکن است نوزادان متولد شده از مادرانی که به مدت طولانی هیدروکورتیزون مصرف می کرده اند، ممکن است دچار مشکلات هورمونی شوند. در صورت مشاهده علائمی همچون تهوع / استفراغ، اسهال شدید، یا ضعف در نوزاد تازه متولد شده پزشک را در جریان قرار دهید.

امکان انتقال این دارو از طریق شیرمادر به نوزاد نامشخص است. با وجود آن که آسیب زا بودن هیدروکورتیزون برای نوزاد شیرخوار غیر محتمل است، اما قبل از شیردادن به نوزاد با پزشک خود مشورت کنید.

تداخلات دارویی

تداخل های دارویی می تواند نحوه ی عملکرد دارو را تغییر داده و خطر بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. این یادداشت تمامی تداخلات دارویی هیدروکورتیزون را پوشش نمی دهد بنابراین بهتر است نام تمام داروهایی که مصرف می کنید (از جمله داروهای با نسخه و بی نسخه و گیاهی) را با پزشک خود و پزشک داروخانه در میان بگذارید و بدون تایید پزشک، مصرف هیچ دارویی را شروع یا تمام نکنید، همچنین به هیچ وجه میزان دارو را تغییر ندهید.

محصولاتی که با هیدروکورتیزون تداخل دارند عبارتند از: آلدسلوکین، داروهای هورمونی مانند میفپریستون، داروهایی که می توانند باعث خونریزی / کبودی شوند (مانند داروهای ضد پلاکت همچون کلوپیدوگرل، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن / ناپروکسن، داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین / دابیگاتران)، آنتی بیوتیک ها، انسولین و داروهای کاهش قند خون، داروهای ضدتشنج.

مصرف همزمان آسپیرین و هیدروکورتیزون خطر خونریزی را افزایش می دهد. با این وجود در صورت تجویز پزشک به مصرف دز پایین آسپیرین برای پیشگیری از حمله قلبی یا سکته (معمولا دزهای 81 تا 325 میلی گرم در روز)، باید به مصرف آن ادامه دهید مگر این که پزشک دستور دیگری دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با پزشک خود یا پزشک داروخانه مشورت کنید.

هیدروکورتیزون می تواند با برخی تست های آزمایشگاهی (مانند آزمایش های پوستی) تداخل داشته و باعث ایجاد نتایج کاذب شود. پرسنل آزمایشگاه و پزشکان را در جریان استفاده خود از هیدروکورتیزون قرار دهید.

سوءمصرف

در صورت مصرف بیش از حد دارو و مشاهده علائم جدی چون غش کردن یا مشکلات تنفسی سریعاً با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.

مصرف بیش از حد یا طولانی مدت می تواند باعث کبود شدن آسان، تغییر میزان چربی بدن و هورمون های جنسی شود.

توجه

این دارو را به صورت سرخود به دیگران تجویز نکنید.

در صورت استفاده طولانی مدت از این دارو، انجام منظم تست های پزشکی یا آزمایشگاهی (مانند تست های قند خون / سطح مواد معدنی، شمارش سلول های خون، فشار خون، سنجش تراکم استخوان، سنجش بینایی، اندازه گیری وزن / قد، رادیوگرافی) برای بررسی عوارض جانبی لازم می باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت نمایید.

مصرف هیدروکورتیزون می تواند باعث ایجاد عارضه های استخوانی (پوکی استخوان) شود. اقداماتی که به منظور کاهش خطر آسیب به استخوان ها در حین درمان طولانی مدت با این دارو می توان انجام داد عبارتند از: انجام ورزش های متناسب، مصرف کافی کلسیم و ویتامین دی، ترک سیگار و محدود کردن استفاده از مشروبات الکلی. در مورد سایر اقدامات کمک کننده در این زمینه با پزشک خود صحبت کنید.

دوز فراموش شده

اگر یک دوز از دارو را فراموش کردید، به محض به خاطر آوردن آن را مصرف کنید، اما اگر نزدیک زمان مصرف دوز بعدی بود، از مصرف دوز فراموش شده صرف نظر کنید. همچنین دوز بعدی را به موقع مصرف کرده و برای جبران فراموشی، دوز دارو را دو برابر نکنید. اگر این دارو را یک روز درمیان استفاده می کنید، در مورد اقدامات لازم در هنگام فراموشی یک وعده دارویی با پزشک یا دکتر داروساز مشورت کنید.

نگهداری

در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت در ظرف اصلی دارو نگهداری شود. از نگهداری دارو در حمام خودداری شود. تمام داروها باید از دسترس کودکان و حیوانات دور بمانند.

دارو ها را به درون توالت و فاضلاب نریزید، مگر آن که دستورالعملی برای انجام آن ذکر شده باشد. در صورت منقضی شدن دارو و یا عدم نیاز به آن، با یک روش مناسب آن را دور بریزید

پرسش های متداول