قوز قرنیه، عارضه ای پیشرونده است که با تغییر تدریجی در شکل قرنیه، خود را نشان می دهد. در این عارضه ، قرنیه نازک شده و فرم کروی طبیعی خود را از دست می دهد. این تغییر در انحنا، مسیری که نور برای رسیدن به شبکیه طی می کند را مختل کرده و منجر به اختلال در بینایی می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز قوزقرنیه، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
قوز قرنیه (کراتوکونوس) چیست؟
قوز قرنیه وضعیتی است که در آن قرنیه -لایه شفاف جلویی چشم که به شکل گنبدی است- نازک شده و به تدریج به سمت بیرون برجسته می شود و شکلی مخروطی به خود می گیرد. این تغییر شکل قرنیه منجر به تاری دید و افزایش حساسیت به نور می شود. در این عارضه معمولاً هر دو چشم درگیر می شوند، اما ممکن است شدت آن در یک چشم بیشتر باشد. قوز قرنیه اغلب در سنین 10 تا 25 سالگی شروع شده و می تواند طی 10 سال یا بیشتر به آرامی پیشرفت کند.
در مراحل اولیه، مشکلات بینایی ناشی از قوز قرنیه معمولاً با عینک یا لنزهای نرم قابل اصلاح است. با پیشرفت بیماری، ممکن است استفاده از لنزهای سخت، لنزهای نفوذپذیر به گاز (GP) یا انواع دیگر لنزها مانند لنزهای اسکلرال (صلبیه ای) ضروری شود. در موارد پیشرفته، پیوند قرنیه تنها راه حل خواهد بود.
یک روش درمانی جدید به نام کراس لینکینگ کلاژن قرنیه (Corneal Collagen Cross-linking - CXL) وجود دارد که می تواند روند پیشرفت قوز قرنیه را کند کرده و حتی متوقف کند. احتمالاً در آینده این روش در کنار سایر درمان ها به عنوان یک گزینه مهم برای جلوگیری از نیاز به پیوند قرنیه مطرح خواهد شد.
علائم قوز قرنیه (کراتوکونوس)
علائم و نشانه های قوز قرنیه ممکن است با پیشرفت بیماری تغییر کنند، این علائم عبارتند از:
- تاری دید و کج دیدن اجسام و خطوط (تصاویر تار و موج دار به نظر می رسند).
- افزایش حساسیت چشم به نور و روشنایی، که می تواند رانندگی در شب را دشوار کند.
- تغییر مکرر نمره عینک یا لنز تماسی تجویز شده توسط چشم پزشک.
- کاهش یا کدر شدن ناگهانی دید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت تجربه ضعف سریع در بینایی، که احتمالاً ناشی از انحناهای نامنظم قرنیه (آستیگماتیسم) است، باید فوراً به چشم پزشک یا بینایی سنج مراجعه کنید. چشم پزشک در طول معاینه چشم، علائم احتمالی ابتلا به قوز قرنیه را بررسی خواهد کرد.
علل ابتلا به قوز قرنیه (کراتوکونوس)
علت دقیق ایجاد قوز قرنیه هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما به نظر می رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. تقریباً از هر ده نفر مبتلا به قوز قرنیه، یکی از والدین آن ها نیز به این بیماری مبتلا بوده است.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل زیر می توانند خطر ابتلا به قوز قرنیه را افزایش دهند:
- سابقه خانوادگی ابتلا به قوز قرنیه.
- مالش بیش از حد چشم ها.
- ابتلا به بیماری هایی مانند التهاب رنگدانه ای شبکیه چشم (رتینیتیس پیگمنتوزا)، سندرم داون، سندرم اهلرز-دانلوس، تب یونجه و آسم.
عوارض بیماری
گاهی قرنیه به سرعت متورم شده و منجر به کاهش ناگهانی بینایی و زخمی شدن قرنیه می شود. این وضعیت به دلیل شکسته شدن پوشش داخلی قرنیه (غشای دسمه) و ورود مایعات به داخل آن رخ می دهد که به آن خیز قرنیه گفته می شود. تورم معمولاً به خودی خود بهبود می یابد، اما ممکن است زخم ناشی از آن بر بینایی تأثیر بگذارد.
در قوز قرنیه پیشرفته، زخم های متعددی بر روی قرنیه، به خصوص در ناحیه برجسته ترین قسمت مخروطی، ایجاد می شود. زخم قرنیه مشکلات بینایی را تشدید کرده و احتمال نیاز به جراحی پیوند قرنیه را افزایش می دهد.
تشخیص قوز قرنیه (کراتوکونوس)
برای تشخیص قوز قرنیه، چشم پزشک یا بینایی سنج سوابق پزشکی بیمار و خانواده او را بررسی کرده و معاینه کامل چشم را انجام می دهد. علاوه بر این، برای بررسی دقیق تر شکل قرنیه، آزمایش های تخصصی تری نیز انجام می گیرد. آزمایش های تشخیص قوز قرنیه عبارتند از:
- انکسارسنجی: در این آزمایش، چشم پزشک از تجهیزات ویژه برای ارزیابی مشکلات بینایی استفاده کرده و با قرار دادن عدسی های مختلف در مقابل چشم، بهترین نمره برای اصلاح دید را تعیین می کند.
- معاینه با اسلیت لمپ (Slit-lamp Examination): پزشک با تاباندن یک باریکه نور به سطح چشم و مشاهده آن از طریق میکروسکوپ، می تواند شکل قرنیه و وجود هرگونه ناهنجاری یا زخم را بررسی کند.
- کراتومتری: این روش با اندازه گیری بازتاب نور از سطح قرنیه، انحنای آن را تعیین می کند و به تشخیص تغییرات شکل قرنیه کمک می کند.
- نقشه برداری از انحنای سطح قرنیه: آزمایش های تصویربرداری پیشرفته مانند توپوگرافی و توموگرافی قرنیه با ثبت تصاویر دقیق، نقشه ای از سطح و ضخامت قرنیه ارائه می دهند و می توانند علائم اولیه قوز قرنیه را قبل از مشاهده با اسلیت لمپ تشخیص دهند.
درمان قوز قرنیه (کراتوکونوس)
درمان قوز قرنیه به شدت و سرعت پیشرفت بیماری بستگی دارد. به طور کلی، دو هدف در درمان قوز قرنیه دنبال می شود: کند کردن روند پیشرفت بیماری و بهبود بینایی.
در صورت پیشرفت بیماری، روش افزایش پیوندهای متقاطع کلاژن قرنیه (Corneal Collagen Cross-linking - CXL) می تواند روند پیشرفت آن را کاهش داده یا به طور کامل متوقف کند. این روش با استفاده از قطره های ریبوفلاوین و نور فرابنفش، پیوندهای کلاژنی قرنیه را تقویت کرده و استحکام آن را افزایش می دهد. اگرچه این روش دید را بهبود نمی بخشد، اما می تواند از بدتر شدن وضعیت قرنیه و نیاز به پیوند قرنیه در آینده جلوگیری کند.
اصلاح بینایی در قوز قرنیه به شدت بیماری بستگی دارد. موارد خفیف تا متوسط را می توان با استفاده از عینک و لنزهای تماسی طبی درمان کرد. با پیشرفت بیماری، ممکن است نیاز به استفاده از لنزهای سخت نفوذپذیر به گاز (RGP)، لنزهای هیبریدی یا لنزهای اسکلرال باشد که سطح نامنظم قرنیه را پوشانده و دید بهتری فراهم می کنند.
در موارد پیشرفته که قرنیه دچار زخم شده یا استفاده از لنزهای تماسی دشوار است، جراحی پیوند قرنیه ممکن است ضروری باشد. در این روش، قرنیه آسیب دیده با قرنیه اهدایی سالم جایگزین می شود.
روش های درمانی دیگری مانند حلقه های داخل قرنیه نیز برای بهبود شکل قرنیه و کاهش بی نظمی های آن مورد استفاده قرار می گیرند و می توانند به بهبود دید و تسهیل استفاده از لنزهای تماسی کمک کنند.
عدسی ها
- عینک ها یا لنزهای نرم: در مراحل ابتدایی قوز قرنیه، عینک ها یا لنزهای نرم ممکن است قادر به اصلاح تاری دید یا آستیگماتیسم باشند. با این حال، به دلیل تغییر شکل تدریجی قرنیه، نمره عینک و لنزها ممکن است به طور مکرر تغییر کند.
- لنزهای سخت (نفوذپذیر به گاز): با پیشرفت بیماری، اغلب از لنزهای سخت (نفوذپذیر به گاز) استفاده می شود. این لنزها در ابتدا ممکن است احساس ناراحتی ایجاد کنند، اما بسیاری از افراد به آن ها عادت کرده و دید بسیار خوبی را تجربه می کنند. این لنزها به طور سفارشی بر اساس شکل قرنیه ساخته می شوند.
- لنزهای پیگی بک: اگر استفاده از لنزهای سخت دشوار باشد، پزشک ممکن است لنزهای پیگی بک را توصیه کند. در این روش، یک لنز سخت بر روی یک لنز نرم قرار می گیرد.
- لنزهای ترکیبی (هیبرید): این لنزها دارای یک مرکز سخت برای اصلاح دید و یک حاشیه نرم برای راحتی بیشتر هستند. گاهی افرادی که نمی توانند لنزهای سخت را تحمل کنند، این نوع لنزها را ترجیح می دهند.
- لنزهای اسکلرال (صلبیه ای): در مراحل پیشرفته قوز قرنیه که شکل قرنیه بسیار نامنظم شده است، لنزهای اسکلرال می توانند کمک کننده باشند. این لنزها به جای قرار گرفتن روی قرنیه، بر روی قسمت سفید چشم (صلبیه) قرار می گیرند و بدون تماس با قرنیه، مانند یک گنبد روی آن را می پوشانند. استفاده از لنزهای اسکلرال یا سخت باید توسط چشم پزشکی با تجربه در زمینه قوز قرنیه انجام شود و بیمار باید به طور منظم برای بررسی وضعیت قرارگیری لنز تحت نظر باشد.
جراحی
جراحی در مواردی ضروری است که قرنیه دچار آسیب شدید یا نازکی بیش از حد شده باشد، یا زمانی که با وجود استفاده از قوی ترین عدسی ها دید کافی وجود نداشته باشد و استفاده از لنزهای تماسی نیز ممکن نباشد. بسته به ناحیه مخروطی قرنیه و شدت بیماری، گزینه های جراحی عبارتند از:
- پیوند قرنیه نافذ (کراتوپلاستی نافذ): در این روش، تمام ضخامت قرنیه آسیب دیده برداشته شده و با یک قرنیه اهدایی سالم جایگزین می شود.
- کراتوپلاستی لایه ای قدامی: در این روش، لایه های سطحی و میانی قرنیه بیمار برداشته شده و با بافت اهدایی جایگزین می شود، در حالی که لایه داخلی قرنیه (اندوتلیوم) حفظ می شود. در این روش خطر رد پیوند لایه داخلی کاهش می یابد.
عمل پیوند قرنیه در درمان قوز قرنیه معمولاً موفقیت آمیز است، اما ممکن است عوارضی مانند رد پیوند، کاهش بینایی، عفونت و آستیگماتیسم پس از جراحی رخ دهد. آستیگماتیسم پس از پیوند اغلب با استفاده از لنزهای سخت (که معمولاً استفاده از آن ها پس از جراحی پیوند قرنیه راحت تر است) قابل کنترل است.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت بروز مشکلات در بینایی، مراجعه به چشم پزشک یا بینایی سنج ضروری است. اگر تشخیص اولیه قوز قرنیه باشد، احتمالاً به یک چشم پزشک متخصص در زمینه بیماری های قرنیه ارجاع داده خواهید شد و برای بررسی دقیق تر، تصویربرداری های مختلف از چشم انجام می شود. چشم پزشک با تفسیر این تصاویر، تصمیم می گیرد که آیا به عمل پیوند قرنیه یا روش افزایش پیوندهای متقاطع کلاژن در قرنیه (کراس لینکینگ) نیاز است یا خیر. در ادامه اطلاعاتی برای آمادگی شما برای ملاقات با چشم پزشک آورده شده است.
آن چه می توانید انجام دهید
پیش از ملاقات با پزشک، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی که تا به حال داشته اید و مدت زمانی که آن ها را تجربه می کنید.
- استرس های شدید یا تغییرات عمده ای که اخیراً در زندگی خود تجربه کرده اید.
- تمامی داروها، قطره های چشمی، ویتامین ها و مکمل های مصرفی همراه با دوز آن ها.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.
برای قوز قرنیه، سوالاتب که بهتر است پرسیده شوند عبارتند از:
- چه عاملی احتمالاً باعث بروز این علائم شده است؟
- چه عوامل دیگری ممکن است در بروز این اتفاق نقش داشته باشند؟
- چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟
- آیا این عارضه موقتی است یا مزمن؟
- چه درمان هایی برای این عارضه وجود دارد؟ شما کدام یک را توصیه می کنید؟
- چه راه های درمانی جایگزین درمان پیشنهادی شما می باشند؟
- من بیماری های دیگری نیز دارم، چگونه می توانم همه آن ها را با هم مدیریت کنم؟
- چه مجلات و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه وب سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً سوالاتی از شما خواهد پرسید، از جمله:
- چه نوع علائم و نشانه هایی را تجربه می کنید؟
- این علائم از چه زمانی آغاز شده اند؟
- آیا علائم دائمی هستند یا به طور موقت بروز می کنند؟
- شدت علائم در چه حدی است؟
- آیا عاملی باعث بهبودی علائم می شود؟
- آیا عاملی باعث تشدید علائم می شود؟
- آیا فرد دیگری در خانواده شما مبتلا به بیماری قوز قرنیه می باشد؟
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.