کولیت، التهاب روده بزرگ است که می تواند منجر به بروز طیف وسیعی از علائم گوارشی، از جمله درد شکم، تغییر در الگوی اجابت مزاج و حتی خونریزی شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز کولیت، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
کولیت چیست؟
کولیت نوعی بیماری گوارشی مزمن است که با التهاب پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) مشخص می شود. این التهاب می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله عفونت ها، کاهش خون رسانی به روده بزرگ، بیماری التهابی روده (IBD) و حملات سیستم ایمنی (مانند حمله گلبول های سفید کلاژن یا لنفوسیتی به دیواره روده بزرگ).
علائم ابتلا به کولیت
علائم کولیت می توانند متفاوت باشند، اما نشانه های کلی آن شامل موارد زیر است:
- درد و گرفتگی شکم: اغلب شدید و همراه با ناراحتی در ناحیه شکم.
- تغییر در عادات روده: می تواند به صورت افزایش دفعات اجابت مزاج (اسهال) یا حتی یبوست باشد. مدفوع و حرکات روده گاهی ممکن است طبیعی نیز به نظر برسند.
- وجود مخاط و/یا خون در مدفوع و خونریزی مقعدی: این مورد به خصوص در کولیت اولسراتیو که با زخم همراه است، شایع است.
- اسهال یا یبوست: بسته به نوع کولیت، هر دو حالت ممکن است رخ دهد.
- خستگی: احساس ضعف و بی حالی مداوم.
- کاهش وزن سریع: به دلیل اختلال در جذب مواد مغذی و از دست دادن اشتها.
- از دست دادن اشتها: بی میلی به غذا.
- تب: نشانه ی التهاب یا عفونت.
- درد در مفاصل: برخی انواع کولیت می توانند با دردهای مفصلی همراه باشند.
- افسردگی: مشکلات گوارشی مزمن می توانند بر سلامت روان فرد تأثیر بگذارند.
- تورم و قرمزی (اریتما) بافت روده بزرگ: که در معاینات داخلی قابل مشاهده است.
- زخم های روده بزرگ: به خصوص در کولیت اولسراتیو که ممکن است باعث خونریزی شود.
- سایر علائم گوارشی: این موارد ممکن است شامل باد روده، نفخ، سوء هاضمه، سوزش معده، ریفلاکس معده و مری، گرفتگی عضلات، بی اختیاری روده و دیگر دردهای ناراحت کننده در دستگاه گوارش باشد.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
کولیت می تواند منجر به عوارض جدی شود که در صورت عدم درمان به موقع، خطرناک هستند. عوامل خطرساز مرتبط با این عوارض عبارتند از:
- سوراخ شدن روده: هنگامی که التهاب شدید باعث ضعف دیواره روده شود، ممکن است سوراخی در آن ایجاد شود. در صورت پارگی بافت روده، باکتری می تواند وارد حفره شکمی شده و منجر به عفونت شدید و بسیار خطرناکی (پریتونیت) شود که نیازمند فوریت های پزشکی است.
- کولیت فولمینانت (Fulminant Colitis): این عارضه به صورت آسیب به تمام ضخامت دیواره روده بزرگ است. در این حالت، انقباضات طبیعی دیواره روده معمولاً به طور موقت متوقف می شوند و روده بزرگ قدرت عضلانی خود را از دست داده و شروع به انبساط می کند. یک اسکن ساده از شکم می تواند گاز محبوس شده در قسمت های فلج شده روده را نشان دهد.
- مگاکولون سمی (Toxic Megacolon): این یک عارضه جدی کولیت است که در آن، روده بزرگ به شدت منبسط شده و توانایی انقباض منظم و حرکت گاز و محتویات داخل روده را از دست می دهد. در این وضعیت بیماران باید فوراً به پزشک مراجعه کنند. هدف اصلی درمان این عارضه، جلوگیری از پارگی روده است.
- افزایش خطر سرطان روده بزرگ: با طولانی تر شدن مدت زمان و افزایش شدت بیماری کولیت، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ نیز افزایش می یابد. به همین دلیل، نظارت و پیگیری منظم پزشکی برای این بیماران اهمیت زیادی دارد.
پیشگیری از بروز بیماری
در بسیاری از افراد مبتلا به کولیت، برخی مواد غذایی می توانند باعث تحریک و تشدید علائم شوند. حذف یا محدود کردن این مواد غذایی می تواند به پیشگیری از عود علائم کمک کند. از جمله:
- الکل
- کافئین
- نوشیدنی های گازدار
- محصولات لبنی (به ویژه در صورت عدم تحمل لاکتوز)
- حبوبات: مانند لوبیا خشک، نخود فرنگی، عدس و میوه های خشک یا توت
- میوه های دارای تفاله یا دانه
- غذاهای حاوی گوگرد یا سولفات
- غذاهای سرشار از فیبر (از جمله محصولات غلات سبوس دار)
- سس های تند و غذاهای پرادویه
- گوشت ها
- آجیل و کره های دانه ها
- ذرت بو داده
- محصولات حاوی سوربیتول (مانند آدامس و آب نبات های بدون قند)
- سبزیجات خام
- شکر تصفیه شده
بهتر است بیماران با کمک پزشک یا متخصص تغذیه، یک دفترچه غذایی برای شناسایی دقیق مواد تحریک کننده شخصی خود داشته باشند.
تشخیص کولیت
برای تشخیص کولیت و تعیین نوع آن، پزشک از چندین آزمایش استفاده می کند. آزمایش های متداول برای تشخیص کولیت عبارتند از:
- اسکن ساده از روده بزرگ: برای بررسی وضعیت کلی روده.
- آزمایش مدفوع: برای بررسی وجود خون، چرک و سایر نشانه های التهاب یا عفونت.
- سیگموئیدوسکوپی: روشی که در آن یک لوله نازک و انعطاف پذیر با دوربین برای بررسی قسمت پایینی روده بزرگ (سیگموئید) وارد می شود.
- کولونوسکوپی: روشی مشابه سیگموئیدوسکوپی، اما برای بررسی کامل روده بزرگ انجام می شود و امکان نمونه برداری (بیوپسی) را فراهم می کند.
علاوه بر این، آزمایش های تکمیلی شامل کشت مدفوع برای شناسایی عوامل عفونی و آزمایش خون (از جمله آزمایش های شیمیایی خون) انجام می شود. بالا بودن میزان رسوب گلبول قرمز (ESR)، که معیاری برای اندازه گیری سرعت ته نشین شدن گلبول های قرمز در نمونه خون است، می تواند نشانه ای از التهاب شدید در کولیت باشد.
درمان کولیت
انتخاب مسیر درمان کولیت به علت اصلی ایجاد آن بستگی دارد. در بسیاری از موارد، بیمار به مراقبت های ویژه ای نیاز دارد که شامل مصرف مایعات شفاف برای استراحت روده و داروهایی برای کنترل درد است. بیمارانی که به نوع شدید بیماری مبتلا هستند، اغلب به مایعات داخل وریدی و سایر مداخلات دارویی نیاز پیدا می کنند.
کولیت عفونی:
- عفونت هایی که باعث اسهال و کولیت می شوند، بسته به عامل ایجادکننده، ممکن است نیاز ضروری به آنتی بیوتیک داشته باشند.
- عفونت های ویروسی معمولاً با مصرف مایعات و گذر زمان بهبود می یابند.
- برخی عفونت های باکتریایی، مانند سالمونلا، ممکن است نیازی به آنتی بیوتیک درمانی نداشته باشند، زیرا بدن می تواند به تنهایی عفونت را از بین ببرد.
- سایر عفونت های باکتریایی، مانند کلستریدیوم دیفیسیل (Clostridium difficile)، نیاز به درمان آنتی بیوتیکی خاصی دارند.
بیماری التهابی روده (IBD - شامل کولیت اولسراتیو و بیماری کرون):
- از داروها اغلب برای کنترل IBD استفاده می شوند. در ابتدا ممکن است از داروهای ضد التهاب استفاده شود.
- در صورت لزوم، داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند نیز ممکن است اضافه شوند.
- در موارد شدید، جراحی (مانند برداشتن بخشی یا کل روده بزرگ و/یا روده کوچک) ممکن است یک گزینه درمانی باشد.
کولیت ایسکمیک (Ischemic Colitis):
- درمان کولیت ایسکمیک معمولاً با تزریق وریدی مایعات برای استراحت و بهبود روده و جلوگیری از کم آبی بدن شروع می شود.
- اگر خون رسانی کافی به قسمتی از روده وجود نداشته باشد و آن قسمت آسیب ببیند، ممکن است لازم باشد جراحی برای برداشتن قسمت هایی از روده که خون رسانی در آن ها قطع شده، انجام شود.
اسهال و درد شکم (در موارد خفیف کولیت یا شروع علائم):
- اسهال و شکم درد از علائم اولیه کولیت هستند. درمان اولیه در خانه ممکن است شامل رژیم غذایی محدود به مایعات شفاف به مدت ۲۴ ساعت، استراحت کافی و مصرف استامینوفن برای کاهش درد باشد. اگر علائم به سرعت برطرف شوند، دیگر نیازی به درمان دیگری نیست.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.