آرتروز، یک بیماری شایع مفصلی است که طی آن غضروف، ملتهب و تخریب می شود. این بیماری می تواند باعث درد، سفتی و کاهش انعطاف پذیری در مفاصل شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز آرتروز، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
بیماری آرتروز (استئوآرتریت) چیست؟
آرتروز استخوانی، که به آن استئوآرتریت نیز گفته می شود، شایع ترین شکل آرتروز است که میلیون ها نفر در سراسر جهان را درگیر می کند. این بیماری زمانی رخ می دهد که غضروف محافظ که انتهای استخوان ها را می پوشاند و به عنوان یک بالشتک عمل می کند، با گذشت زمان دچار فرسایش و تخریب می شود.
اگرچه آرتروز استخوانی می تواند به هر مفصلی آسیب برساند، اما معمولاً مفاصل دست، زانو، پهلو (لگن) و ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم این بیماری را اغلب می توان کنترل کرد، هرچند آسیب به مفاصل قابل جبران نیست. فعال ماندن، حفظ وزن سالم و برخی روش های درمانی می توانند روند پیشرفت بیماری را کُند کرده و به بهبود درد و عملکرد مفاصل کمک کنند.
علائم بیماری آرتروز (استئوآرتریت)
علائم آرتروز استخوانی اغلب به کندی ایجاد می شوند و با گذشت زمان وخیم تر می گردند. علائم و نشانه های رایج آرتروز استخوانی عبارتند از:
- درد: ممکن است مفاصل آسیب دیده در حین حرکت یا پس از آن دچار درد شوند.
- سفتی: سختی مفصل، به خصوص هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از دوره های بی تحرکی، می تواند قابل توجه باشد.
- حساسیت: با وارد شدن فشار کم به مفصل یا نواحی اطراف آن، احساس خشکی یا درد ایجاد می شود.
- از دست دادن انعطاف پذیری: ممکن است نتوانید مفصل خود را به اندازه دامنه حرکتی کامل آن حرکت دهید.
- احساس ساییدگی: هنگام استفاده از مفصل ممکن است احساس ساییدگی داشته باشید و صداهای تق تق یا ترک خوردن را بشنوید.
- خار استخوان: این تکه های اضافی استخوان که به صورت توده های سخت لمس می شوند، می توانند در اطراف مفصل آسیب دیده ایجاد شوند.
- تورم: این ممکن است در اثر التهاب بافت نرم اطراف مفصل ایجاد شود.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد
اگر درد یا سفتی مفصل دارید که برطرف نمی شود، حتماً به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام می تواند به مدیریت بهتر علائم و کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کند.
علل بیماری آرتروز (استئوآرتریت)
آرتروز استخوانی زمانی اتفاق می افتد که غضروف هایی که در انتهای استخوان های مفاصل به عنوان تکیه گاه عمل می کنند، به تدریج دچار تخریب می شوند. غضروف یک بافت سفت و لغزنده است که حرکت مفصلی تقریباً بدون اصطکاک را امکان پذیر می کند. در نهایت، اگر غضروف کاملاً فرسوده شود، استخوان روی استخوان ساییده می شود.
آرتروز استخوانی غالباً به عنوان بیماری "سایش و پارگی" شناخته می شود. اما علاوه بر تجزیه غضروف، آرتروز استخوانی کل مفاصل را تحت تأثیر قرار می دهد. این امر باعث ایجاد تغییراتی در استخوان، تحلیل رفتن بافت های پیوندی مفصل (مانند رباط ها که عضله را به استخوان متصل می کنند) و التهاب پوشش مفصلی می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر ابتلا به آرتروز استخوانی را افزایش دهند عبارتند از:
- سنین بالاتر: خطر آرتروز با افزایش سن، به خصوص پس از ۴۰ سالگی، افزایش می یابد.
- جنسیت: خانم ها بیشتر از آقایان به آرتروز مبتلا می شوند، هرچند علت دقیق آن هنوز روشن نیست.
- چاقی: حمل وزن اضافی بدن از چند جهت به آرتروز استخوانی کمک می کند و هرچه وزن بیشتری داشته باشید خطر بیشتر می شود. افزایش وزن باعث افزایش فشار وارده به مفاصل تحمل کننده وزن مانند لگن و زانو می شود. همچنین، بافت چربی پروتئین هایی تولید می کند که می تواند باعث التهاب آسیب زننده داخل و اطراف مفاصل شود.
- آسیب های مفصلی: آسیب هایی مانند آنهایی که هنگام ورزش یا در تصادفات رخ می دهند، می توانند خطر بروز آرتروز استخوانی را افزایش دهند. حتی صدماتی که سال ها پیش رخ داده و به ظاهر بهبود یافته اند نیز می توانند خطر ابتلا به آرتروز استخوانی را افزایش دهند.
- فشار مکرر بر روی مفصل: اگر شغل یا ورزشی که دارید فشار مکرر و استرس طولانی مدت را روی یک مفصل خاص وارد می کند، ممکن است در نهایت این مفصل دچار آرتروز استخوانی شود.
- ژنتیک: برخی از افراد استعداد ژنتیکی برای ابتلا به آرتروز را به ارث می برند.
- تغییر شکل استخوان: برخی از افراد با مفاصل بدشکل یا غضروف معیوب متولد می شوند که می تواند آن ها را مستعد ابتلا به آرتروز کند.
- بیماری های متابولیکی مشخص: این موارد شامل دیابت و بیماری هایی است که بدن آهن زیادی دارد (هموکروماتوز).
عوارض بیماری
آرتروز استخوانی یک بیماری تخریب کننده است که با گذشت زمان بدتر می شود و اغلب منجر به درد مزمن می گردد. درد و سفتی مفصل می تواند به حدی شدید باشد که انجام کارهای روزمره را دشوار کند.
علاوه بر مشکلات فیزیکی، افسردگی و اختلالات خواب نیز می توانند ناشی از درد و ناتوانی مزمن ناشی از آرتروز استخوانی باشند.
تشخیص بیماری آرتروز (استئوآرتریت)
تشخیص آرتروز استخوانی معمولاً بر اساس ترکیبی از معاینه فیزیکی، آزمایش های تصویربرداری و در برخی موارد، تست های آزمایشگاهی صورت می گیرد:
معاینه بالینی
طی معاینه جسمی، پزشک مفصل آسیب دیده را از نظر حساسیت به لمس، تورم، قرمزی و دامنه حرکتی (انعطاف پذیری) بررسی می کند.
آزمایش های تصویربرداری
جهت بررسی وضعیت مفصل آسیب دیده، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- عکس ساده (رادیوگرافی با اشعه ایکس): غضروف در تصاویر اشعه ایکس به طور مستقیم نشان داده نمی شود، اما از بین رفتن غضروف با تنگ شدن فضای بین استخوان های مفصل مشخص می شود. با اشعه ایکس می توان خارهای استخوان (تکه های اضافی استخوان) در اطراف مفصل را نیز نشان داد.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): در این روش از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیق از استخوان و بافت های نرم از جمله غضروف استفاده می شود. MRI برای تشخیص آرتروز استخوانی معمولاً مورد نیاز نیست، اما می تواند در موارد پیچیده به ارائه اطلاعات بیشتر کمک کند.
تست های آزمایشگاهی
تجزیه و تحلیل خون یا مایع مفصلی می تواند به تأیید تشخیص کمک کند:
- آزمایش خون: گرچه آزمایش خون خاصی برای تشخیص مستقیم آرتروز استخوانی وجود ندارد، اما آزمایش های خاصی می توانند سایر دلایل درد مفاصل از جمله آرتریت روماتوئید را رد کنند.
- تجزیه و تحلیل مایع مفصلی: ممکن است پزشک با استفاده از سوزن، مایعات را از مفصل آسیب دیده خارج کند. سپس مایعات از نظر التهاب و برای بررسی اینکه آیا درد شما به دلیل نقرس یا عفونت (به جای آرتروز استخوانی) ایجاد شده است یا خیر، آزمایش می شود.
درمان بیماری آرتروز (استئوآرتریت)
آرتروز استخوانی به طور کامل بهبود نمی یابد، اما درمان ها می توانند درد را کاهش داده و به بهبود حرکت مفصل کمک کنند. رویکردهای درمانی شامل داروها و روش های تسکین دهنده غیردارویی هستند.
داروها
داروهایی که می توانند به تسکین علائم آرتروز استخوانی، در درجه اول درد، کمک کنند، عبارتند از:
- استامینوفن: ثابت شده است که استامینوفن به برخی از افراد مبتلا به آرتروز استخوانی که درد خفیف تا متوسط دارند، کمک می کند. مصرف بیش از دوز توصیه شده استامینوفن می تواند باعث آسیب کبدی شود.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): NSAID های بدون نسخه، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم که در دوزهای توصیه شده مصرف می شوند، به طور معمول درد آرتروز را تسکین می دهند. NSAID های قوی تر با نسخه پزشک در دسترس هستند.
- عوارض جانبی NSAID ها: می توانند باعث ناراحتی معده، مشکلات قلبی-عروقی، خونریزی و آسیب کبدی و کلیوی شوند.
- فرم های موضعی: NSAID ها که به صورت ژل، روی پوست مفصل آسیب دیده قرار می گیرند، عوارض جانبی کمتری دارند و می توانند به خوبی درد را تسکین دهند.
- دولوکستین: این دارو به طور معمول به عنوان یک داروی ضد افسردگی استفاده می شود و همچنین برای درمان دردهای مزمن، از جمله درد آرتروز استخوانی، تأیید شده است.
تسکین غیردارویی و توانبخشی
- فیزیوتراپی: یک فیزیوتراپیست می تواند تمریناتی را برای تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش انعطاف پذیری و کاهش درد به شما آموزش دهد. ورزش های منظم و ملایمی که به تنهایی انجام می دهید، مانند شنا یا پیاده روی، می تواند به همان اندازه مؤثر باشد.
- کار درمانی: یک متخصص کاردرمانی می تواند به شما کمک کند تا روش های انجام کارهای روزمره را کشف کنید، بدون اینکه فشار اضافه ای به مفصل دردناک خود وارد کنید. به عنوان مثال، اگر در دستان خود آرتروز استخوانی دارید، یک مسواک با دسته ی بزرگ می تواند مسواک زدن دندان های شما را آسان کند. در صورت ابتلا به آرتروز زانو، یک نیمکت در دوش شما می تواند درد ناشی از ایستادن را تسکین دهد.
روش های جراحی و سایر روش های درمانی
اگر درمان های محافظه کارانه (مانند داروها و فیزیوتراپی) به اندازه کافی مؤثر نبودند، ممکن است پزشک روش های تهاجمی تر را پیشنهاد دهد:
- تزریق کورتیزون (کورتیکواستروئید): تزریق داروهای کورتون (استروئید) می تواند درد در مفصل شما را تسکین دهد. طی این روش، پزشک اطراف مفصل شما را بی حس می کند، سپس یک سوزن را در فضای مفصلی شما قرار داده و دارو را تزریق می کند. تعداد تزریق های کورتیزون که می توانید هر سال انجام دهید به طور کلی به سه یا چهار تزریق محدود می شود، زیرا این دارو می تواند آسیب مفصل را با گذشت زمان وخیم تر کند.
- تزریق ترکیبات چرب کننده (ویسکوساپلمنتاسیون): تزریق اسید هیالورونیک می تواند با ایجاد تکیه گاه هایی در زانوی شما تسکین دهنده درد باشد، هرچند برخی تحقیقات نشان می دهد این تزریق ها تسکین دهنده ای بیش از داروهای ضد درد نیستند. اسید هیالورونیک مشابه اجزایی است که به طور معمول در مایع مفصلی شما یافت می شود.
- تنظیم مجدد استخوان ها (استئوتومی): اگر آرتروز به یک طرف زانوی شما بیش از دیگری آسیب زده باشد، ممکن است استئوتومی مفید باشد. در یک استئوتومی زانو، جراح استخوان را از بالا یا پایین زانو برش می دهد، و سپس یک گوه استخوان را برداشته یا اضافه می کند. این کار باعث می شود وزن بدن شما از قسمت فرسوده زانوی شما برداشته شود.
- تعویض مفصل (آرتروپلاستی): در جراحی تعویض مفصل، جراح سطوح مفصل آسیب دیده شما را برداشته و قطعات پلاستیکی و فلزی را جایگزین آنها می کند. خطرات جراحی عبارتند از عفونت و لخته شدن خون. مفاصل مصنوعی ممکن است فرسوده یا شل شوند و ممکن است در نهایت نیاز به تعویض داشته باشند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
آگاه بودن از وضعیت خود و نحوه مدیریت آن، به خصوص در مورد اینکه چگونه تغییر سبک زندگی می تواند بر روی علائم شما تأثیر بگذارد، بسیار مهم است. ورزش و کاهش وزن (در صورت داشتن اضافه وزن) روش های مهمی جهت کاهش درد مفاصل و سفتی آرتروز استخوانی هستند.
- ورزش: ورزش با ضربه کم می تواند استقامت شما را افزایش داده و با تقویت عضلات اطراف مفصل، مفصل را پایدارتر کند. پیاده روی، دوچرخه سواری یا ایروبیک در آب را امتحان کنید. اگر دچار درد مفصلی جدید شدید، ورزش را متوقف کنید. درد جدیدی که ساعت ها پس از ورزش ادامه می یابد، احتمالاً به معنای آن است که در انجام آن زیاده روی کرده اید، نه اینکه صدمه ای وارد کرده اید یا باید ورزش را متوقف کنید. دوباره یک یا دو روز بعد با شدت کمتری امتحان کنید.
- کاهش وزن: حمل وزن اضافی باعث افزایش فشار به مفاصل تحمل کننده وزن مانند زانو و پهلو می شود. حتی کاهش جزئی وزن می تواند مقدار فشار و درد شما را کاهش دهد. در مورد راه های سالم کاهش وزن با یک متخصص تغذیه صحبت کنید.
سایر روش هایی که باید امتحان کنید عبارتند از:
- درمان های حرکتی: تای چی و یوگا شامل تمرینات نرم و کششی همراه با تنفس عمیق است. بسیاری از افراد از این روش های درمانی برای کاهش استرس در زندگی خود استفاده می کنند و تحقیقات نشان می دهد که تای چی و یوگا ممکن است درد آرتروز استخوانی را کاهش دهند و حرکت را بهبود بخشند. اطمینان حاصل کنید که یوگای انتخابی شما فرم ملایمی است و مربی شما می داند که کدام مفاصل شما آسیب دیده است. از حرکاتی که باعث درد در مفاصل می شوند خودداری کنید.
- گرما و سرما: گرما و سرما می تواند درد و تورم مفصل شما را تسکین دهد. گرما، به ویژه گرمای مرطوب، به ماهیچه ها کمک می کند تا شل شوند و درد را تسکین دهند. سرما می تواند دردهای عضلانی را پس از ورزش تسکین داده و اسپاسم عضلات را کاهش دهد.
- کپسایسین: کپسایسین موضعی، عصاره فلفل چیلی، که روی پوست شما بر روی مفصل آرتروز قرار گرفته است، می تواند به برخی از افراد کمک کند. ممکن است مجبور شوید سه تا چهار بار در روز به مدت چند هفته، قبل از مشاهده تأثیر آن ها را استفاده کنید. بعضی از افراد تحمل تحریک پوستی را ندارند. دستان خود را پس از استفاده از کرم کپسایسین به خوبی بشویید.
- مهاربندها یا بند کفش: قرار دادن کفش یا سایر وسایل ممکن است به شما در کاهش درد هنگام ایستادن یا راه رفتن کمک کند. این ابزارها می توانند به مفصل شما کمک کرده و فشار وارده به آن را بردارند و از آن پشتیبانی کنند.
- دستگاه های کمکی: دستگاه های کمکی می توانند به کاهش فشار بر مفاصل مؤثر باشند. هنگام راه رفتن، عصا وزن را از روی زانو یا باسن کم می کند. عصا را در دست مقابل پایی که درد می کند نگه دارید. در صورت ابتلا به آرتروز استخوانی در انگشتان دست، چنگ زدن و گرفتن ابزار می تواند کار در آشپزخانه را آسان کند. کاتالوگ ها یا فروشگاه های لوازم پزشکی را بررسی کنید یا از پزشک یا کاردرمانگر خود در مورد دستگاه های کمکی سؤال کنید.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): از جریان الکتریکی ولتاژ پایین جهت تسکین درد استفاده می شود. این روش تسکین کوتاه مدت برای برخی از افراد مبتلا به آرتروز زانو و مفصل ران فراهم می کند.
درمان های جایگزین
برخی درمان های مکمل و دارویی جایگزین نیز در بهبود آرتروز امیدوارکننده بوده اند، اما لازم است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید:
- طب سوزنی: برخی مطالعات نشان می دهد که طب سوزنی می تواند درد را تسکین دهد و عملکرد افرادی را که آرتروز زانو دارند بهبود بخشد. طی طب سوزنی، سوزن های نازک مو مانند در نقاط دقیق بدن وارد پوست می شوند.
- گلوکوزامین و کندرویتین: مطالعات در مورد این مکمل های غذایی متفاوت بوده است. تعدادی از آن ها مزایایی را برای افراد مبتلا به آرتروز یافته اند، در حالی که بیشتر آن ها نشان می دهند که این مکمل ها از تسکین دهنده ها بهتر نیستند. گلوکوزامین و کندرویتین می توانند با رقیق کننده های خون مانند وارفارین تداخل داشته باشند و باعث مشکلات خونریزی شوند.
- سویا-آووکادو غیراشباع (ASU): این مکمل غذایی – مخلوطی از روغن آووکادو و دانه های سویا – در اروپا برای درمان آرتروز زانو و مفصل ران به طور گسترده ای استفاده می شود. این ماده به عنوان ضد التهاب عمل می کند و برخی مطالعات نشان داده اند که می تواند آسیب مفصلی را کند یا حتی از آن جلوگیری کند.
- اسیدهای چرب امگا ۳: امگا ۳ که در ماهی های چرب و مکمل های روغن ماهی یافت می شود، می تواند به تسکین درد و بهبود عملکرد کمک کند.
همواره پیش از مصرف هرگونه مکملی با پزشک خود مشورت کنید.
راهکارهایی برای کنار آمدن بیماری
توانایی شما برای مقابله با وجود درد و ناتوانی ناشی از آرتروز، اغلب تعیین می کند که آرتروز چه تأثیری بر زندگی شما بگذارد. در صورت احساس ناامیدی یا مشکلات عاطفی، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است ایده هایی در مورد چگونگی کنار آمدن با آرتروز یا ارجاع شما به شخصی (مانند روان شناس یا مشاور) که می تواند به شما در این زمینه کمک کند، داشته باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
ممکن است در ابتدا با مراجعه به پزشک عمومی خود شروع کنید، وی می تواند شما را به پزشکی متخصص در زمینه اختلالات مفصلی (متخصص روماتولوژی) یا ارتوپد ارجاع دهد.
آنچه می توانید انجام دهید
پیش از ملاقات با پزشک، لیستی شامل موارد زیر تهیه کنید تا بتوانید بهترین استفاده را از زمان خود ببرید:
- شرح دقیق علائم و زمان شروع آنها: دقیقاً چه دردی را تجربه می کنید، کجاست و از چه زمانی شروع شده است؟
- اطلاعات مربوط به مشکلات پزشکی خود و سابقه خانوادگی: آیا شما، والدین، خواهرها یا برادرهایتان سابقه بیماری های خاصی داشته اید؟
- تمام داروهای مصرفی: فهرستی از داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و مکمل های غذایی که مصرف می کنید، به همراه دوزهای آن ها.
- سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید: سؤالات خود را یادداشت کنید تا چیزی را فراموش نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک شما احتمالاً تعدادی سؤال از شما خواهد پرسید تا به تشخیص دقیق تر و برنامه ریزی درمانی کمک کند. آماده بودن برای پاسخ دادن به این سؤالات، زمان را برای پرداختن به موارد دلخواه شما حفظ می کند.
سؤالاتی که ممکن است پزشک بپرسد:
- آیا درد شما مداوم است، یا اینکه می آید و می رود؟
- آیا فعالیت خاصی باعث بهبود یا تشدید درد می شود؟
- آیا تا به حال به این مفصل آسیب رسانده اید؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.