درد عصب سیاتیک یک عارضه شایع و اغلب ناتوان کننده است که بسیاری از افراد را درگیر می کند. این درد ناشی از تحریک یا فشردگی عصب سیاتیک است که طولانی ترین عصب بدن محسوب می شود و از قسمت پایین کمر شروع شده و تا پاها امتداد می یابد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز درد عصب سیاتیک، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
درد عصب سیاتیک چیست؟
درد عصب سیاتیک به دردی گفته می شود که در امتداد مسیر عصب سیاتیک ایجاد می شود. این درد از پایین کمر و باسن شروع شده و می تواند از طریق باسن، هر دو پا را درگیر کند، هرچند معمولاً فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.
سیاتیک معمولاً زمانی اتفاق می افتد که یک فتق دیسک، خار استخوان در ستون فقرات یا تنگ شدن ستون فقرات (تنگی نخاع)، بخشی از این عصب را فشرده کند. این فشار موجب التهاب، درد و گاهی بی حسی در پای آسیب دیده می شود.
اگرچه درد سیاتیک می تواند شدید باشد، اما در بیشتر موارد و در طول چند هفته با درمان های غیرجراحی از بین می رود. افرادی که به درد شدید سیاتیک همراه با ضعف پیش رونده در پا یا تغییرات در کنترل روده یا مثانه مبتلا هستند، ممکن است به جراحی نیاز پیدا کنند.
علائم درد عصب سیاتیک
مشخصه درد سیاتیک، دردی است که در ستون فقرات تحتانی (کمر) شروع شده و به باسن و پشت ساق پا انتشار می یابد. این درد می تواند در هر نقطه ای از مسیر عصبی وجود داشته باشد و فرد را آزار دهد، اما بیشتر از همه در نواحی مانند پایین کمر تا باسن، پشت ران و ساق پا حس می شود.
درد ناشی از سیاتیک می تواند بسیار متفاوت باشد: از یک درد خفیف یا احساس سوزش تا یک درد طاقت فرسا و تیز. گاهی اوقات این درد مانند لرزش یا برق گرفتگی احساس می شود و هنگام سرفه یا عطسه نیز تشدید می گردد. همچنین نشستن طولانی مدت می تواند علائم را بدتر کند. درد سیاتیک معمولاً فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.
برخی از افراد در پای آسیب دیده خود علائمی مانند بی حسی، گزگز (احساس مورمور شدن) یا ضعف عضلانی را حس می کنند. همچنین ممکن است یک قسمت از پا درد داشته باشد و قسمت دیگر آن بی حس باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
درد سیاتیک خفیف معمولاً با گذشت زمان خودبه خود از بین خواهد رفت. با این حال، در صورت وقوع هر یک از موارد زیر، فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
- علائم بیشتر از 1 هفته طول کشیده اند و به تدریج تشدید شده اند.
- درد ناگهانی و شدید در کمر یا پا، همراه با بی حسی و ضعف عضلانی در پاها.
- این درد به دلیل آسیب دیدگی شدید مانند تصادف رانندگی ایجاد شده باشد.
- مشکل در کنترل روده یا مثانه (این یک فوریت پزشکی است)
علل ابتلا به درد عصب سیاتیک
درد سیاتیک معمولاً زمانی اتفاق می افتد که عصب سیاتیک تحت فشار قرار می گیرد. این فشار اغلب ناشی از:
- فتق دیسک (دیسک کمر): زمانی که بخش نرم دیسک بین مهره ها از جای خود خارج شده و به عصب فشار می آورد.
- رشد بیش از حد استخوان (خار استخوان یا استئوفیت): زائده های استخوانی که در مهره ها رشد می کنند و می توانند به عصب فشار وارد کنند.
- تنگی نخاع: تنگ شدن کانال نخاعی که فضای عصب را محدود می کند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عوامل خطرساز برای ابتلا به درد سیاتیک عبارتند از:
- سن: تغییرات مربوط به سن در ستون فقرات، مانند فتق دیسک و خار استخوان، شایع ترین دلایل درد سیاتیک هستند.
- چاقی: با افزایش فشار بر روی ستون فقرات، وزن اضافی بدن می تواند در تغییرات ستون فقرات که باعث تحریک درد سیاتیک می شوند، نقش داشته باشد.
- شغل: شغل هایی که شما را مجبور به نشستن طولانی مدت، حمل بارهای سنگین یا رانندگی با یک وسیله نقلیه موتوری برای مدت طولانی می کنند، ممکن است در درد سیاتیک نقش داشته باشند، اما هیچ مدرک قطعی در این مورد وجود ندارد.
- نشستن طولانی مدت: افرادی که به مدت طولانی می نشینند یا سبک زندگی کم تحرکی دارند، بیشتر از افراد فعال دچار درد سیاتیک می شوند.
- دیابت: این بیماری خطر ایجاد آسیب عصبی (نوروپاتی) و در نتیجه درد سیاتیک را افزایش می دهد.
عوارض درد سیاتیک
اگرچه بیشتر افراد به طور کامل پس از درد سیاتیک بهبود می یابند، اما اگر این عارضه بدون درمان رها شود، می تواند باعث آسیب دائمی عصب شود. در صورت مشاهده موارد زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- از دست دادن حس در پای آسیب دیده.
- ضعف شدید در پای آسیب دیده.
- از بین رفتن عملکرد روده یا مثانه (یک فوریت پزشکی است).
پیشگیری از بروز بیماری
پیشگیری کامل و مطمئن از بروز درد سیاتیک همیشه امکان پذیر نیست و حتی در صورت بهبود، ممکن است این بیماری عود کند. با این حال، موارد زیر می تواند در محافظت از کمر شما نقش اساسی داشته باشد و خطر ابتلا یا عود درد سیاتیک را کاهش دهد:
- تمرین منظم: برای قوی نگه داشتن کمر، توجه ویژه ای به عضلات مرکزی (Core Muscles) – عضلات شکم و کمر که برای حفظ وضعیت مناسب بدن بسیار حائز اهمیت هستند – داشته باشید. از پزشک یا فیزیوتراپیست خود بخواهید تمرینات ورزشی خاصی را برای تقویت این عضلات معرفی کند.
- هنگام نشستن حالت بدنی مناسبی داشته باشید: یک صندلی با پشتیبانی مناسب از کمر، بازوها و پایه چرخان انتخاب کنید. در نظر بگیرید که یک بالش کوچک یا حوله رول شده را در گودی کمر خود قرار دهید تا منحنی طبیعی آن حفظ شود. زانوها و لگن خود را در یک سطح نگه دارید.
- از توانایی های بدنتان به خوبی استفاده کنید (اصول ارگونومی در بلند کردن اجسام):
- اگر مدت طولانی ایستاده اید، هر از چندگاهی یک پا را روی چهارپایه یا جعبه کوچک قرار دهید.
- وقتی جسمی سنگین را بلند می کنید، بگذارید اندام تحتانی (پاها) شما کار را انجام دهد. مستقیم به بالا و پایین حرکت کنید.
- پشت خود را صاف نگه دارید و فقط از زانو خم شوید.
- بار را نزدیک به بدن خود نگه دارید.
- از بلند کردن و چرخیدن همزمان خودداری کنید.
- اگر جسمی بیش از حد سنگین است، از کسی کمک بگیرید یا از ابزارهای بالابرنده استفاده کنید.
تشخیص درد عصب سیاتیک
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است قدرت عضلات و رفلکس های فرد را بررسی کند. به عنوان مثال، ممکن است از شما خواسته شود که روی انگشتان پا یا پاشنه خود راه بروید، از حالت چمباتمه بلند شوید و در حالی که به پشت دراز می کشید، پاهای خود را یکی یکی بلند کنید. درد ناشی از سیاتیک معمولاً در طی این فعالیت ها بدتر خواهد شد.
تصویربرداری
بسیاری از افراد دیسک یا خار استخوان دارند که در اشعه ایکس و سایر آزمایش های تصویربرداری ظاهر می شوند اما هیچ علامتی ندارند. بنابراین، پزشکان معمولاً انجام این آزمایش ها را توصیه نمی کنند مگر اینکه درد شما شدید باشد یا در عرض چند هفته بهبود نیابد.
- رادیوگرافی: با رادیوگرافی و کمک اشعه ایکس می توان از ستون فقرات عکس برداری کرد که ممکن است رشد بیش از حد استخوان (خار استخوان) داشته باشد و بر روی یک عصب فشار وارد کند.
- ام آر آی (MRI): در این روش از آهنربای قدرتمند و امواج رادیویی برای تولید تصاویر مقطعی از پشت استفاده می شود. ام آر آی می تواند تصاویری از استخوان و بافت های نرم مانند فتق دیسک تولید کند. در طول آزمایش، شما روی میزی دراز می کشید که به داخل دستگاه ام آر آی حرکت می کند.
- سی تی اسکن (CT scan): هنگامی که از سی تی اسکن برای تصویربرداری از ستون فقرات استفاده می شود، ممکن است قبل از عکس برداری با اشعه ایکس، یک ماده حاجب به کانال نخاع تزریق شود – روشی که میلوگرام CT نامیده می شود. سپس این رنگ در اطراف نخاع و اعصاب نخاعی به گردش در می آید و در نتیجه اسکن به رنگ سفید دیده می شود.
- الکترومیوگرافی (EMG): در این آزمایش، تکانه های الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و پاسخ های عضلات نسبت به آنها را اندازه گیری می کنند. این آزمایش می تواند فشرده شدن عصب ناشی از فتق دیسک یا باریک شدن کانال نخاع (تنگی نخاع) را تأیید کند.
درمان درد عصب سیاتیک
در صورتی که با انجام اقدامات خود مراقبتی بهبودی حاصل نشد، پزشک برخی از روش های درمانی زیر را توصیه خواهد کرد:
داروها
انواع داروهایی که ممکن است برای درد سیاتیک تجویز شوند عبارتند از:
- ضدالتهاب ها: مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs).
- شل کننده های عضلانی: برای کاهش اسپاسم عضلانی.
- مسکن های حاوی مخدر: فقط برای دردهای شدید و تحت نظارت پزشک.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: گاهی برای مدیریت دردهای مزمن عصبی تجویز می شوند.
- داروهای ضد تشنج: مانند گاباپنتین، که می توانند دردهای عصبی را تسکین دهند.
فیزیوتراپی
پس از بهبود درد شدید، پزشک یا یک فیزیوتراپیست می تواند یک برنامه توان بخشی برای جلوگیری از آسیب های بعدی طراحی کند. این برنامه معمولاً شامل تمریناتی برای اصلاح وضعیت بدن، تقویت عضلات پشتی و بهبود انعطاف پذیری می باشد.
تزریق استروئید
در بعضی موارد، پزشک ممکن است تزریق داروی کورتیکواستروئید را در اطراف ریشه عصب آسیب دیده توصیه کند. کورتیکواستروئیدها با سرکوب التهاب در اطراف عصب تحریک شده، به کاهش درد کمک می کنند. اثرات آن معمولاً در طی چند ماه از بین می رود. تعداد تزریقات استروئیدی که می توانید انجام دهید محدود است، زیرا خطر عوارض جانبی جدی هنگام تزریق به شدت افزایش می یابد.
عمل جراحی
این گزینه معمولاً مختص مواردی است که عصب فشرده شده باعث ضعف قابل توجه، از دست دادن کنترل روده یا مثانه، یا درد شدیدی شود که با استفاده از سایر روش های درمانی نیز بهبود پیدا نمی کند و بدتر نیز می شود. جراحان ممکن است خار استخوان یا بخشی از دیسک را که بر روی عصب فشرده فشار می آورد، بردارند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
درد سیاتیک در بیشتر افراد به اقدامات خودمراقبتی پاسخ می دهد. اگرچه حدود یک روز استراحت باعث تسکین می شود، اما بی تحرکی طولانی مدت علائم و نشانه ها را بدتر می کند.
سایر درمان های مراقبت از خود که ممکن است به شما کمک کنند عبارتند از:
- کمپرس های سرد: در ابتدا چندین بار در روز یک کمپرس سرد را روی ناحیه دردناک قرار دهید. از کیسه یخ یا بسته نخود فرنگی منجمد که در حوله تمیز بسته بندی شده استفاده کنید.
- کمپرس های گرم: پس از دو تا سه روز، در نواحی آسیب دیده، کمپرس گرم قرار دهید. می توانید از چراغ حرارتی یا پد گرمایشی نیز استفاده کنید. اگر همچنان درد دارید، کمپرس های گرم و سرد را متناوب امتحان کنید.
- ورزش های کششی: ورزش های کششی کمک می کند تا احساس بهتری داشته باشید و به کاهش فشرده سازی ریشه عصب نیز کمک می کند. در هنگام انجام حرکات کششی از تکان خوردن یا چرخیدن خودداری کنید و سعی کنید کشش را حداقل به مدت 30 ثانیه حفظ کنید.
- داروهای بدون نسخه: مسکن ها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم گاهی برای درد سیاتیک مفید هستند.
درمان های جایگزین
روش های درمانی جایگزین که معمولاً برای کمردرد استفاده می شوند عبارتند از:
- طب سوزنی: در طب سوزنی، پزشک سوزن های نازک و مخصوص را در نقاط خاص بدن وارد پوست می کند. برخی مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی می تواند به کمردرد کمک کند، در حالی که به عقیده برخی دیگر هیچ فایده ای ندارد. اگر تصمیم دارید طب سوزنی را امتحان کنید، پزشکی را انتخاب کنید که مطمئن باشید به شکل صحیح آموزش دیده است.
- کایروپراکتیک (فن ماساژ و جابه جا کردن ستون فقرات): این از روش های متخصصان تراپی درمانی است که برای درمان محدودیت تحرک نخاعی استفاده می کنند. هدف این روش حرکت مجدد ستون فقرات و در نتیجه بهبود عملکرد و کاهش درد است. جابه جا کردن ستون فقرات به اندازه درمان های استاندارد کمردرد موثر و بی خطر است، اما ممکن است برای درد ناشی از علل دیگر مناسب نباشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
همه افراد مبتلا به درد سیاتیک، به مراقبت های پزشکی نیاز ندارند. در صورتی که علائم شدید است یا بیش از یک ماه است که ادامه دارد، به پزشک خود مراجعه نمایید.
آنچه می توانید انجام دهید
در اینجا چند نکته برای کمک در آماده شدن برای قرار ملاقات آورده شده است:
- تمامی علائم و زمان شروع آن ها را یادداشت کنید.
- اطلاعات پزشکی و کلیدی خود مانند نام همه بیماری هایی که به آن ها مبتلا هستید و نام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی را یادداشت نمایید.
- به حوادث یا جراحات اخیر که ممکن است به کمرتان آسیب رسانده باشد، فکر کنید.
- در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را همراه داشته باشید. شخصی که شما را همراهی می کند می تواند به شما کمک کند آنچه را که پزشک به شما گفته است به خاطر بسپارید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشکتان بپرسید را یادداشت کنید.
برخی از سوالات اساسی که بهتر است در رابطه با کمردرد از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- به احتمال زیاد علت کمردرد من چیست؟
- آیا علل احتمالی دیگری نیز وجود دارد؟
- آیا به آزمایش های تشخیصی نیاز دارم؟
- چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- عوارض جانبی احتمالی دارو(ها)ی توصیه شده چیست؟
- برای چه مدت نیاز به مصرف دارو دارم؟
- آیا نیاز به جراحی دارم؟ به چه دلیل؟
- آیا محدودیت هایی وجود دارد که لازم باشد آن ها را رعایت کنم؟
- چه اقدامات خود مراقبتی را باید انجام دهم؟
- برای جلوگیری از عود مجدد علائم چه کاری می توانم انجام دهم؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هرگونه سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک احتمالاً تعدادی از سوالات زیر را از شما خواهد پرسید:
- آیا بی حسی یا ضعف در پاها دارید؟
- آیا برخی از بیماری ها یا فعالیت ها، درد شما را بهتر یا بدتر می کند؟
- درد شما چقدر محدودکننده است؟
- آیا کارهای بدنی سنگینی انجام می دهید؟
- آیا به طور منظم ورزش می کنید؟ چه نوع ورزشی؟
- چه روش های درمانی یا اقدامات مراقبت از خود را امتحان کرده اید؟ آیا کمکی کرده است؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.