آسیب دیدگی رباط صلیبی (ACL)، یک اتفاق ناگوار برای ورزشکاران و افراد پرتحرک است که می تواند ثبات و عملکرد زانو را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این پارگی یا پیچ خوردگی در یکی از کلیدی ترین رباط های زانو رخ می دهد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل آسیب به رباط صلیبی، نحوه تشخیص و درمان آن آورده شده است.
آسیب دیدگی رباط صلیبی (ACL) چیست؟
آسیب رباط صلیبی (ACL) به معنای پارگی یا پیچ خوردگی رباط صلیبی قدامی است که یکی از چهار رباط اصلی در مفصل زانو محسوب می شود. این آسیب دیدگی معمولاً در جریان ورزش هایی رخ می دهد که شامل توقف یا تغییر جهت های ناگهانی، پریدن و فرود آمدن هستند؛ ورزش هایی مانند فوتبال، بسکتبال، فوتبال آمریکایی و اسکی در سراشیبی از این جمله اند.
بسیاری از افراد هنگام آسیب دیدن ACL، صدایی شبیه به ترکیدن را در زانوی خود می شنوند یا احساس می کنند چیزی در زانویشان پاره شده است. پس از آن، معمولاً زانو به سرعت متورم می شود، احساس لرزش و ناپایداری پیدا می کند و تحمل وزن بدن روی آن دشوار می گردد.
درمان آسیب ACL بسته به شدت آن متفاوت است. ممکن است شامل انجام تمرین های توانبخشی و استراحت برای بازیابی قدرت و ثبات پاها باشد، یا در موارد پارگی کامل، نیاز به جراحی برای جایگزینی رباط پاره شده و به دنبال آن، یک دوره طولانی توانبخشی وجود داشته باشد.
علائم آسیب دیدگی رباط صلیبی (ACL)
علائم و نشانه های آسیب رباط صلیبی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- احساس ترکیدن یا صدا دادن در زانو
- درد شدید و ناتوانی در ادامه فعالیت ورزشی یا هر نوع فعالیت دیگر
- تورم سریع زانو
- از دست دادن دامنه حرکتی کامل زانو
- احساس لرزان بودن یا خالی کردن زانو هنگام تلاش برای تحمل وزن بدن
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر پس از آسیب دیدگی زانو، علائمی مشابه علائم آسیب به ACL تجربه کردید، بسیار مهم است که به سرعت به پزشک مراجعه کنید. مفصل زانو یک ساختار پیچیده از استخوان ها، رباط ها، تاندون ها و سایر بافت ها است که با هم کار می کنند. تشخیص سریع و دقیق وضعیت زانو در تعیین شدت آسیب و انتخاب بهترین روش درمانی نقش حیاتی دارد.
علل بروز آسیب دیدگی رباط صلیبی (ACL)
رباط ها نوارهای قوی از بافت هستند که استخوان ها را به یکدیگر متصل می کنند. رباط صلیبی (ACL)، یکی از دو رباطی است که از وسط زانو عبور می کند. این رباط استخوان ران را به استخوان ساق پا (درشت نی) متصل کرده و به حفظ ثبات و تعادل مفصل زانو کمک می کند.
اغلب آسیب های رباط صلیبی در حین فعالیت های ورزشی و تناسب اندام که فشار زیادی بر زانوها وارد می شود، رخ می دهند. برخی از شایع ترین علل آسیب ACL عبارتند از:
- کاهش ناگهانی سرعت و تغییر جهت چرخش بدن بر روی یک پای ثابت
- پریدن و فرود آمدن به شکل نادرست
- توقف ناگهانی در حین دویدن یا حرکت
- دریافت ضربه مستقیم به زانو یا برخورد زانو به زانو، مانند تکل در فوتبال
هنگامی که رباط آسیب می بیند، ممکن است بخشی از بافت آن دچار پارگی شود یا کل رباط به طور کامل پاره شود. در آسیب دیدگی های خفیف تر، رباط ممکن است دچار کشیدگی شود اما بافت آن آسیبی نبیند (پیچ خوردگی).
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که احتمال آسیب به ACL را افزایش می دهند عبارتند از:
- جنسیت زن: به دلایل احتمالی تفاوت های آناتومیک (ساختار بدنی)، قدرت عضلانی و تأثیرات هورمونی، زنان بیشتر در معرض آسیب ACL قرار دارند.
- ورزش های خاص: ورزش هایی مانند فوتبال، فوتبال آمریکایی، بسکتبال، ژیمناستیک و اسکی در سراشیبی که شامل حرکات ناگهانی، تغییر جهت و پرش هستند، خطر آسیب رباط صلیبی را افزایش می دهند.
- آمادگی جسمانی ضعیف: عضلات ضعیف اطراف زانو نتوانند به خوبی از مفصل حمایت کنند.
- پوشیدن کفش های نامناسب: کفش هایی که به درستی اندازه نیستند، می توانند خطر آسیب را افزایش دهند.
- استفاده غیر اصولی از تجهیزات ورزشی: برای مثال، تنظیم نادرست بایندینگ های (بندهای) اسکی می تواند در هنگام سقوط، فشار زیادی به زانو وارد کند.
- بازی در سطوح چمن مصنوعی: این سطوح می توانند اصطکاک بیشتری با کفش ایجاد کرده و خطر پیچ خوردگی زانو را افزایش دهند.
عوارض آسیب دیدگی رباط صلیبی (ACL)
افرادی که آسیب ACL را تجربه می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو قرار دارند. این احتمال حتی در مواردی که برای بازسازی رباط جراحی انجام شده باشد نیز وجود دارد. عوامل متعددی بر احتمال ایجاد آرتروز پس از آسیب رباط صلیبی تأثیر می گذارند، از جمله شدت آسیب اولیه، وجود آسیب های مرتبط دیگر در مفصل زانو (مانند آسیب به منیسک یا غضروف)، و میزان فعالیت فرد پس از درمان و توانبخشی.
پیشگیری از آسیب دیدگی
تمرین و ورزش مناسب می تواند به طور موثری احتمال آسیب به ACL را کاهش دهد. یک پزشک ورزشی، متخصص طب فیزیکی، مربی ورزشی یا سایر متخصصان حوزه پزشکی ورزشی می توانند عملکرد و فعالیت های فرد را ارزیابی کرده و بر اساس آن، دستورالعمل ها و برنامه های تمرینی خاصی را برای کاهش خطر بروز این آسیب ارائه دهند. برنامه هایی که می توانند در پیشگیری از آسیب ACL موثر باشند عبارتند از:
- ورزش هایی که عضلات پا را تقویت می کنند، به ویژه تمرین هایی برای تقویت عضلات همسترینگ (ماهیچه های پشت ران)، به منظور ایجاد تعادل و توازن کلی در قدرت عضلات پا. عدم تعادل قدرت بین عضلات چهارسر ران (جلوی ران) و همسترینگ می تواند خطر آسیب ACL را افزایش دهد.
- تمرین های تقویت کننده عضلات میان تنه، باسن، لگن و پایین شکم. این عضلات نقش مهمی در کنترل حرکات و حفظ ثبات بدن دارند و تقویت آن ها می تواند فشار وارده بر زانو را کاهش دهد.
- تمرین و ورزش با تاکید بر تکنیک و وضعیت صحیح زانو هنگام بالا و پایین پریدن. آموزش نحوه صحیح فرود آمدن و جلوگیری از قرار گرفتن زانو در وضعیت های آسیب پذیر (مانند خم شدن زانو به سمت داخل) بسیار مهم است.
- آموزش انجام صحیح حرکات چرخشی و تغییر جهت ناگهانی. یادگیری تکنیک های مناسب برای این حرکات می تواند فشار غیرضروری بر ACL را کاهش دهد.
- آموزش تقویت عضلات پاها، باسن و میان تنه، و همچنین آموزش روش های صحیح پرش و فرود که ممکن است به کاهش خطر آسیب ACL بیشتر در ارتباط با زنان ورزشکار کمک کند. به نظر می رسد زنان به دلیل عوامل آناتومیکی، هورمونی و عصبی-عضلانی خاص، بیشتر در معرض آسیب رباط صلیبی قرار دارند و برنامه های پیشگیری اختصاصی می توانند بسیار موثر باشند.
لباس مناسب
برای پیشگیری از آسیب دیدگی، از کفش و لباس مناسب برای نوع فعالیت خود استفاده کنید. کفش ها باید حمایت کافی از پا و مچ پا را فراهم کنند و متناسب با سطح زمین بازی باشند. اگر قصد اسکی رفتن دارید، اطمینان حاصل کنید که بندهای کفش اسکی (بایندینگ ها) توسط یک متخصص آموزش دیده به درستی تنظیم شده اند تا در صورت زمین خوردن، کفش های اسکی به موقع و به درستی باز شوند و از پیچ خوردگی غیرضروری زانو جلوگیری کنند.
به نظر نمی رسد استفاده از زانوبند به طور معمول از آسیب ACL در افراد سالم جلوگیری کند یا خطر تکرار آسیب را پس از جراحی را کاهش دهد. با این حال، در برخی موارد خاص و با توصیه پزشک، ممکن است استفاده از زانوبند برای حمایت از زانو در حین فعالیت های خاص در نظر گرفته شود.
تشخیص آسیب دیدگی رباط صلیبی (ACL)
در طول معاینه فیزیکی، پزشک وضعیت تورم، حساسیت و دامنه حرکتی زانوی شما را بررسی می کند و زانوی آسیب دیده را با زانوی سالم مقایسه می کند. او همچنین ممکن است زانو را در وضعیت های مختلف حرکت دهد تا ثبات رباط ها، به ویژه رباط صلیبی، و عملکرد کلی مفصل را ارزیابی کند. تست های خاصی مانند تست لاکمن (Lachman test) و تست کشویی قدامی (Anterior Drawer test) معمولاً برای ارزیابی سلامت ACL انجام می شوند.
اغلب می توان تشخیص اولیه آسیب رباط صلیبی را تنها بر اساس معاینه فیزیکی انجام داد، اما ممکن است برای رد کردن سایر آسیب ها (مانند شکستگی استخوان یا آسیب به منیسک) و تعیین دقیق شدت آسیب به ACL و سایر بافت های زانو، به آزمایش های تصویربرداری نیاز باشد. این آزمایش ها معمولاً عبارتند از:
- رادیوگرافی (عکس برداری با اشعه ایکس): برای تشخیص شکستگی های احتمالی استخوان ممکن است به رادیوگرافی نیاز باشد. با این حال، رادیوگرافی نمی تواند بافت های نرم مانند رباط ها و تاندون ها را به خوبی نشان دهد.
- تصویربرداری ام آر آی (MRI): در MRI، از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویر بسیار دقیق از بافت های سخت و نرم در بدن استفاده می شود. MRI می تواند میزان دقیق آسیب به رباط صلیبی (مانند پارگی جزئی یا کامل) و همچنین علائم آسیب به سایر بافت های زانو، از جمله منیسک ها، غضروف ها و سایر رباط ها را نشان دهد. MRI معمولاً بهترین روش تصویربرداری برای تشخیص آسیب ACL و ارزیابی آسیب های همراه است.
- سونوگرافی: از سونوگرافی می توان برای بررسی آسیب به رباط ها، تاندون ها و عضلات زانو استفاده کرد، اما معمولاً در تشخیص آسیب رباط صلیبی به اندازه MRI دقیق نیست. با این حال، ممکن است در برخی موارد برای ارزیابی آسیب های سطحی تر یا به عنوان یک ابزار کمکی مورد استفاده قرار گیرد.
درمان آسیب دیدگی رباط صلیبی (ACL)
مراقبت های سریع و کمک های اولیه می توانند درد و تورم را بلافاصله پس از آسیب به زانو کاهش دهند. پروتکل R.I.C.E می تواند بهترین راه مراقبت از خود در خانه باشد:
- استراحت (Rest): استراحت عمومی برای بهبودی ضروری است و تحمل وزن روی زانو را محدود می کند.
- یخ (Ice): سعی کنید حداقل هر دو ساعت و هر بار به مدت 20 دقیقه روی زانوی خود یخ بگذارید.
- فشردن (Compression): یک باند الاستیک یا یک باند کشی را به دور زانوی خود بپیچید.
- بالا نگه داشتن اندام (Elevation): دراز بکشید و زانوی خود را روی یک بالش قرار دهید.
توانبخشی
درمان پزشکی برای آسیب ACL معمولاً با چندین هفته درمان توانبخشی آغاز می شود. یک فیزیوتراپیست به شما می آموزد که چگونه تمریناتی را تحت نظارت او و یا در خانه انجام دهید. همچنین ممکن است برای ثابت نگه داشتن زانوی خود از بریس (زانوبند طبی) استفاده کرده و برای جلوگیری از وارد آمدن فشار زیاد به زانو، برای مدتی از عصا استفاده کنید.
هدف از توانبخشی کاهش درد و تورم، بازگرداندن دامنه حرکتی کامل زانو و تقویت عضلات اطراف آن، به ویژه عضلات چهارسر ران و همسترینگ، می باشد. این دوره از فیزیوتراپی ممکن است به تنهایی و با موفقیت آسیب رباط صلیبی را برای افرادی که نسبتاً کم تحرک هستند، درمان کند و آن ها را قادر سازد تا به ورزش های متوسط و فعالیت های تفریحی با فشار کم بر زانو بازگردند.
عمل جراحی
پزشک در موارد زیر جراحی را توصیه می کند:
- شما یک ورزشکار هستید و می خواهید به ورزش خود ادامه دهید، به خصوص اگر این ورزش شامل پرش و چرخش های ناگهانی باشد.
- بیش از یک رباط یا مینیسک در زانو آسیب دیده باشد.
- آسیب دیدگی باعث اختلال قابل توجه در عملکرد روزمره شما شود.
در طی ترمیم ACL، جراح رباط آسیب دیده را برداشته و بخشی از تاندون را جایگزین آن می کند. تاندون بافتی شبیه رباط است که عضله را به استخوان متصل می کند. این نوع ترمیم، پیوند نام دارد.
جراح از یک تاندون از قسمت دیگر زانوی شما (به عنوان مثال، تاندون کشکک یا تاندون همسترینگ) یا از یک تاندون اهدایی از فرد متوفی استفاده خواهد کرد.
پس از جراحی، دوره دیگری از درمان توانبخشی را از سر خواهید گرفت که معمولاً طولانی تر و فشرده تر از توانبخشی غیرجراحی است. بازسازی موفقیت آمیز رباط صلیبی همراه با توانبخشی دقیق معمولاً می تواند ثبات و عملکرد را به زانو بازگرداند.
هیچ بازه زمانی مشخصی برای بازگشت ورزشکاران به بازی وجود ندارد و این بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع ورزش، میزان بهبودی و قدرت عضلات دارد. به طور کلی، یک سال یا بیشتر طول می کشد تا ورزشکاران با خیال راحت به ورزش حرفه ای خود بازگردند. پزشکان و فیزیوتراپیست ها برای اندازه گیری ثبات، قدرت، عملکرد و آمادگی برای بازگشت به فعالیت های ورزشی در فواصل مختلف در طول توانبخشی آزمایش هایی را انجام می دهند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
درد و ناتوانی مرتبط با آسیب ACL، بسیاری از افراد را وادار می کند که بلافاصله به پزشک مراجعه کنند. بسته به شدت آسیب دیدگی، ممکن است به پزشکی متخصص پزشکی ورزشی یا متخصص جراحی استخوان و مفصل (جراح ارتوپدی) ارجاع داده شوید.
آن چه می توانید انجام دهید
قبل از قرار ملاقات، آماده پاسخگویی به سوالات زیر باشید:
- چه زمانی زانو آسیب دیده است؟
- در آن زمان چه کاری انجام می دادید؟
- آیا صدای "پاپ" بلندی را شنیدید یا احساس "ترکیدن" در زانوی خود داشته اید؟
- آیا بعد از آن تورم زیادی وجود داشت؟
- آیا پیش از این زانوی شما آسیب دیده است؟
- آیا علائم مداوم بوده است یا فقط گاهی اوقات رخ می دهد؟
- آیا حرکات خاصی باعث بهبود یا بدتر شدن علائم می شود؟
- آیا هنگامی که می خواهید آن را حرکت دهید، زانوی شما "قفل" می شود؟
- آیا هیچ وقت احساس می کنید زانوی شما ناپایدار است یا قادر به تحمل وزن شما نیست؟
ثبت دیدگاه
دیدگاه خود را درباره این مطلب بنویسید.