خون در ادرار (هماچوری)

خون در ادرار (هماچوری) می تواند نشانه ای از یک مشکل جزئی یا علامتی از یک بیماری جدی در دستگاه ادراری باشد. این عارضه در برخی موارد، بدون هیچ درد یا علائم دیگری ظاهر می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز خون در ادرار، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

خون در ادرار (هماچوری) چیست؟

مشاهده خون در ادرار می تواند نگران کننده باشد. درحالی که در بسیاری از موارد علت آن بی خطر است، گاهی اوقات وجود خون در ادرار (هماچوری) می تواند نشانه ای از یک مشکل جدی باشد.

هماچوری به دو نوع تقسیم می شود:

• هماچوری آشکار: زمانی که خون به وضوح در ادرار دیده می شود.
• هماچوری میکروسکوپی: زمانی که خون تنها زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است.

در هر دو حالت، پزشک باید علت خونریزی را تشخیص دهد.

علائم خون در ادرار (هماچوری)

در هماچوری آشکار، به دلیل وجود سلول های قرمز خون، رنگ ادرار ممکن است صورتی، قرمز یا قهوه ای شود. حتی مقدار کمی خون نیز می تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. در اغلب موارد، خونریزی ادراری دردناک نیست، اما اگر همراه با دفع لخته های خون باشد، ممکن است فرد درد را تجربه کند.

ادرار خونی معمولاً بدون علائم یا نشانه های دیگری رخ می دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در صورت مشاهده خون در ادرار، باید به پزشک مراجعه کنید.

برخی داروها (مانند ملین اکس-لاکس) و مواد غذایی خاصی (مانند چغندر، ریواس و توت ها) می توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند. این تغییر رنگ معمولاً بی ضرر است و پس از چند روز برطرف می شود.

با این حال، از آنجایی که انواع مختلفی از ادرار خونی وجود دارد و پزشک می تواند تفاوت های آن را تشخیص دهد، در صورت مشاهده ادرار قرمزرنگ، مراجعه به پزشک ضروری است.

علل ابتلا به هماچوری (خون در ادرار)

در هماچوری، کلیه یا سایر بخش های دستگاه ادراری نمی توانند از ورود سلول های خونی به ادرار جلوگیری کنند. این مشکل می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که در ادامه به آن ها می پردازیم.

عفونت مجاری ادراری

یکی از شایع ترین دلایل مشاهده خون در ادرار، عفونت های مجاری ادراری است. این عفونت زمانی رخ می دهد که باکتری ها از طریق مجرای ادراری وارد بدن شده و درون مثانه رشد و تکثیر پیدا کنند. علائم این بیماری شامل احساس نیاز مداوم به دفع ادرار، سوزش هنگام ادرار و بوی شدید و نامطبوع ادرار است. در برخی از افراد، به ویژه سالمندان، ممکن است این عفونت تنها با خون میکروسکوپی در ادرار خود را نشان دهد.

عفونت کلیه (پیلونفریت)

عفونت کلیه زمانی رخ می دهد که باکتری ها از طریق جریان خون یا حالب ها (میزنای ها، لوله هایی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کنند) وارد کلیه شوند. علائم این بیماری مشابه عفونت مثانه است اما معمولاً فرد علاوه بر سوزش و درد هنگام ادرار، دچار تب و درد در ناحیه پهلوها نیز می شود.

سنگ کلیه یا سنگ مثانه

گاهی اوقات مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ، به مرور زمان در کلیه یا مثانه رسوب کرده و بلورهایی را تشکیل می دهند. این بلورها با گذشت زمان به سنگ های کوچک و سخت تبدیل می شوند. در بسیاری از موارد، این سنگ ها تا زمانی که باعث انسداد مجاری ادراری نشوند، علائمی ایجاد نمی کنند. اما اگر سنگ کلیه یا مثانه حرکت کند یا دفع شود، می تواند باعث درد شدید و همچنین مشاهده خون در ادرار شود. این خون ممکن است به صورت آشکار دیده شود یا تنها در آزمایش های میکروسکوپی تشخیص داده شود.

بزرگی پروستات

در مردان، با افزایش سن، غده پروستات که در زیر مثانه قرار دارد، معمولاً بزرگ می شود. این وضعیت که به آن "هایپرپلازی خوش خیم پروستات" (BPH) گفته می شود، باعث فشار بر مجرای ادراری و انسداد نسبی آن شده و مشکلاتی مانند دشواری در ادرار، احساس نیاز مکرر به دفع ادرار و همچنین وجود خون در ادرار ایجاد می کند. علاوه بر این، عفونت پروستات (پروستاتیت) نیز می تواند علائم مشابهی را ایجاد کند.

بیماری های کلیوی

یکی دیگر از دلایل مشاهده خون در ادرار، بیماری های کلیوی است. التهاب گلومرول ها که به آن "گلومرولونفریت" گفته می شود، یکی از بیماری های شایع کلیه است که باعث نشت خون به ادرار می شود. این التهاب ممکن است به دلیل بیماری های سیستمیک مانند دیابت، عفونت های باکتریایی یا ویروسی، بیماری های خودایمنی یا حتی مشکلات عروقی ایجاد شود.

سرطان

وجود خون در ادرار می تواند یکی از نشانه های سرطان کلیه، مثانه یا پروستات باشد. متأسفانه این نوع سرطان ها معمولاً در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند و زمانی که فرد متوجه خون در ادرار خود می شود، ممکن است بیماری پیشرفت کرده باشد. به همین دلیل، در صورت مشاهده خون در ادرار، مراجعه سریع به پزشک اهمیت زیادی دارد.

اختلالات ژنتیکی

برخی بیماری های ارثی نیز می توانند باعث ایجاد هماچوری شوند. یکی از این بیماری ها، کم خونی داسی شکل است که در آن سلول های قرمز خون شکل غیرطبیعی دارند و می توانند باعث نشت خون به ادرار شوند. علاوه بر این، سندرم آلپورت که یک بیماری ژنتیکی نادر است، می تواند به کلیه ها آسیب زده و منجر به مشاهده خون در ادرار شود.

جراحت کلیه

ضربه های شدید ناشی از تصادفات یا ورزش های پربرخورد می توانند باعث آسیب به کلیه ها شده و منجر به هماچوری شوند. در چنین شرایطی، اگر فرد پس از یک آسیب شدید متوجه خون در ادرار خود شد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کند.

مصرف برخی داروها

برخی داروها می توانند عارضه جانبی خون در ادرار داشته باشند. برای مثال، آنتی بیوتیک پنی سیلین و داروی شیمی درمانی سیکلوفسفاماید می توانند باعث این مشکل شوند. علاوه بر این، داروهای ضدانعقاد مانند آسپرین و هپارین نیز ممکن است در صورت وجود مشکلات زمینه ای در دستگاه ادراری، موجب خونریزی در ادرار شوند.

ورزش شدید

در موارد نادر، ورزش های سنگین و شدید نیز می توانند باعث مشاهده خون در ادرار شوند. علت دقیق این اتفاق مشخص نیست، اما ممکن است به دلیل آسیب به مثانه، کم آبی بدن یا تغییرات در سلول های قرمز خون بر اثر ورزش شدید باشد. دوندگان حرفه ای بیشتر از سایر ورزشکاران در معرض این مشکل قرار دارند. با این حال، مشاهده خون در ادرار پس از ورزش نباید نادیده گرفته شود و مراجعه به پزشک ضروری است.

علت نامشخص

گاهی اوقات، علی رغم انجام آزمایش های متعدد، علت دقیق هماچوری مشخص نمی شود. در این شرایط، پزشک ممکن است بررسی های بیشتری را انجام دهد یا تنها به پایش مداوم بیمار اکتفا کند.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

مشاهده خون در ادرار می تواند در هر فردی، از کودکان گرفته تا بزرگسالان، رخ دهد. با این حال، برخی عوامل، احتمال بروز این مشکل را افزایش می دهند:

• سن: با افزایش سن، خطر بروز هماچوری بیشتر می شود. برای مثال، در بسیاری از مردان بالای 50 سال، بزرگ شدن غده پروستات می تواند باعث وجود خون در ادرار شود.
• عفونت های اخیر: گاهی اوقات، پس از یک عفونت ویروسی یا باکتریایی، التهاب کلیه ها رخ می دهد. این عارضه که به آن "گلومرولونفریت پس از عفونت" گفته می شود، یکی از دلایل شایع مشاهده خون در ادرار کودکان است.
• سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی بیماری های کلیوی یا سنگ کلیه دارند، بیشتر از دیگران مستعد تجربه خونریزی در ادرار هستند. این مسئله به دلیل عوامل ژنتیکی و ساختاری دستگاه ادراری آن ها است.
• مصرف برخی داروها: برخی داروها می توانند احتمال بروز هماچوری را افزایش دهند. برای مثال، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، آسپیرین و برخی آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین ممکن است موجب نشت خون در ادرار شوند.
• فعالیت های شدید بدنی: ورزش های سنگین، به خصوص دویدن های طولانی مدت مانند ماراتن، می توانند باعث ایجاد "هماچوری دوندگان" شوند. بااین حال، هر فردی که فعالیت بدنی شدید دارد، ممکن است به این مشکل دچار شود.

تشخیص خون در ادرار (هماچوری)

آزمایش های زیر می توانند به تشخیص خون در ادرار کمک کنند:

• معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی: پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام داده و درباره سابقه خانوادگی بیمار در ابتلا به بیماری های کلیوی، سنگ کلیه یا سایر مشکلات دستگاه ادراری سؤال می کند. این اطلاعات می توانند به تشخیص بهتر علت خونریزی کمک کنند.
• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار یکی از ساده ترین و مؤثرترین روش ها برای بررسی خون در ادرار است. حتی اگر خون به صورت آشکار دیده نشود، این آزمایش می تواند وجود سلول های خونی را تشخیص دهد. علاوه بر این، آزمایش ادرار می تواند وجود عفونت، پروتئین اضافی یا مواد معدنی که موجب تشکیل سنگ کلیه می شوند را نشان دهد.
• آزمایش های تصویربرداری: در بسیاری از موارد، پزشک برای بررسی دقیق تر، از روش های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده می کند. این روش ها به شناسایی مشکلاتی مانند سنگ کلیه، تومورها یا اختلالات ساختاری کلیه و مثانه کمک می کنند.
• سیستوسکوپی: در این روش، پزشک یک لوله باریک و انعطاف پذیر که در سر آن یک دوربین کوچک قرار دارد را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می کند. این کار به پزشک اجازه می دهد که داخل مثانه و مجاری ادراری را مشاهده کند و هرگونه مشکل یا نشانه ای از بیماری را بررسی کند.

در برخی موارد، حتی پس از انجام تمام این آزمایش ها، علت دقیق هماچوری مشخص نمی شود. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است معاینات و آزمایش های دوره ای را توصیه کند، مخصوصاً اگر فرد در معرض عوامل خطرساز سرطان مثانه مانند سیگار کشیدن، تماس با مواد شیمیایی مضر یا پرتودرمانی باشد.

درمان خون در ادرار (هماچوری)

درمان هماچوری بستگی به علت اصلی آن دارد. پزشک ممکن است روش های درمانی زیر را پیشنهاد کند:

• عفونت های مجاری ادراری: اگر علت هماچوری عفونت باشد، پزشک آنتی بیوتیک مناسب را تجویز می کند تا عفونت از بین برود.
• بزرگی پروستات: در مردانی که به دلیل بزرگ شدن پروستات دچار هماچوری شده اند، داروهایی برای کوچک کردن پروستات یا کاهش علائم تجویز می شود.
• سنگ های کلیه و مثانه: اگر سنگ کلیه یا مثانه عامل ایجاد هماچوری باشد، ممکن است پزشک از امواج شوک برای خرد کردن سنگ ها استفاده کند تا آن ها راحت تر از بدن دفع شوند.
• عدم نیاز به درمان: در برخی موارد، هماچوری نیازی به درمان ندارد و تنها باید بیمار تحت نظر باشد.

پس از درمان، پزشک معمولاً توصیه می کند که بیمار به طور منظم برای انجام آزمایش های بررسی خون در ادرار مراجعه کند تا از برطرف شدن مشکل اطمینان حاصل شود.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

بیمار معمولاً در ابتدا به پزشک عمومی مراجعه می کند، و در صورت لزوم به پزشک متخصص مجاری ادراری (اورولوژیست) ارجاع داده می شود. در اینجا برخی از اطلاعاتی که می تواند در هنگام مراجعه به پزشک به شما کمک کند ارائه شده است:

آن چه می توانید انجام دهید

لیستی از موارد زیر را تهیه کنید:

• علائم خود را یادداشت کنید. تمام علائمی که تجربه کرده اید را یادداشت کنید، حتی اگر فکر می کنید که ممکن است با بیماری ارتباطی نداشته باشند. همچنین مشخص کنید که این علائم از چه زمانی شروع شده اند و آیا تغییر کرده اند یا خیر.
• اطلاعات شخصی خود را جمع آوری کنید. در مورد سابقه بیماری های کلیوی یا مشکلات مثانه در خانواده خود تحقیق کنید. این اطلاعات می تواند به پزشک در تشخیص بهتر کمک کند. همچنین اگر خودتان در گذشته سابقه بیماری های کلیوی یا مشکلات ادراری داشته اید، آن را یادداشت کنید.
• فهرست داروهای مصرفی را تهیه کنید. تمام داروهایی که مصرف می کنید، از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه، ویتامین ها و مکمل ها را یادداشت کنید. برخی از داروها ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار شوند یا بر عملکرد کلیه ها تأثیر بگذارند.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید. در طول جلسه ملاقات با پزشک، فرصت زیادی برای فکر کردن به سوالات نخواهید داشت، بنابراین بهتر است از قبل سوالات خود را یادداشت کنید.

سوالاتی که بهتر است در مورد هماچوری از پزشک خود بپرسید عبارتند از:

• چه عواملی ممکن است باعث این عارضه شده باشند؟
• چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟
• آیا این وضعیت موقت و گذرا می باشد؟
• چه درمان هایی برای این عارضه در دسترس می باشند؟
• دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
• چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟

علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.

از پزشک چه انتظاری می رود

سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:

• آیا هنگام دفع ادرار، درد هم دارید؟
• آیا همیشه در ادرار خود، خون می بینید؟
• چه زمانی خون در ادرار دیده می شود؟ زمان شروع دفع ادرار؟ در پایان و یا درتمام مدت دفع آن؟
• آیا همراه با ادرار لخته ی خون نیز دفع می کنید؟ به چه شکل و چه اندازه؟
• آیا سیگار می کشید؟
• آیا شغل شما به گونه ای است که با مواد شیمیایی سر و کار دارید یا در معرض مواد شیمیایی قرار می گیرید؟ چه مواد شیمیایی؟
• آیا تا کنون تحت رادیوتراپی (پرتودرمانی) قرار گرفته اید؟

بیماری مرتبط سنگ کلیه سنگ کلیه، یک توده جامد است که از به هم پیوستن مواد معدنی و نمک ها درون کلیه ایجاد می شود. با تشخیص به موقع می توان از آسیب های خ...

بیماری مرتبط هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) عارضه ای شایع در مردان میانسال و مسن می باشد که غده پروستات بزرگ شده و از علائم آن می توان به ن...