آزمایش سیستوسکوپی مثانه چیست و چگونه انجام می‌شود؟

گاهی اوقات پزشکان برای بررسی دقیق تر وضعیت داخلی مثانه، دست به اقدامی به نام سیستوسکوپی می زنند. در این مقاله، به طور ساده و شفاف به این پرسش ها پاسخ می دهیم، پس با ما همراه باشید.

سیستوسکوپی چیست؟

سیستوسکوپی نوعی آزمایش برای بررسی سلامت مثانه و مجرای ادراری است که با استفاده از ابزاری به نام سیستوسکوپ انجام می شود. این ابزار یک لوله باریک و انعطاف پذیر با دوربین و منبع نور است که پزشک را قادر می سازد داخل مثانه را مشاهده کند.

این آزمایش معمولاً سرپایی انجام می شود، یعنی نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. ممکن است سیستوسکوپی در مطب، کلینیک یا بیمارستان انجام شود.

در طول آزمایش، سیستوسکوپ از طریق مجرای ادراری وارد مثانه می شود. در مردان، دهانه این مجرا در انتهای آلت تناسلی و در زنان، بالای واژن قرار دارد. پزشک از این روش برای بررسی مشکلاتی مانند عفونت، سنگ مثانه، تنگی مجرای ادراری یا رشد غیرطبیعی بافت استفاده می کند.

چرا باید سیستوسکوپی انجام شود؟

پزشک ممکن است سیستوسکوپی را برای موارد زیر توصیه کند:

• بررسی وجود خون در ادرار، بی اختیاری ادراری، درد هنگام دفع ادرار یا مثانه بیش فعال
• تشخیص علت عفونت های مکرر دستگاه ادراری
• بررسی بیماری هایی مانند سرطان مثانه، سنگ مثانه یا التهاب مثانه (سیستیت)
• خارج کردن تومورهای کوچک از مثانه
• بررسی وضعیت پروستات در مردان (به طور غیر مستقیم)

سیستوسکوپی چگونه انجام می شود؟

سیستوسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی برای بررسی داخل مجرای ادراری و مثانه است. این کار با استفاده از سیستوسکوپ انجام می شود، ابزاری لوله ای شکل که در انتهای آن یک دوربین کوچک و منبع نور قرار دارد.

سیستوسکوپ در دو نوع مختلف وجود دارد:

• سیستوسکوپ سخت: لوله ای سفت و مستقیم که بیشتر برای اقدامات درمانی مانند برداشتن نمونه بافت یا برداشتن تومورهای کوچک استفاده می شود.
• سیستوسکوپ انعطاف پذیر: لوله ای نرم و قابل انعطاف که به راحتی خم می شود و معمولاً برای بررسی های ساده تر و تشخیصی به کار می رود.

این ابزار از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می شود و پزشک می تواند دیواره های مثانه را مشاهده کند، ضایعات غیرطبیعی را تشخیص دهد، سنگ های کوچک مثانه را خارج کند، یا نمونه ای از بافت را برای آزمایش بیشتر بردارد.

اقدامات قبل از سیستوسکوپی

قبل از انجام سیستوسکوپی، پزشک توصیه های لازم را به بیمار ارائه می دهد تا آمادگی لازم را داشته باشد:

• تخلیه مثانه: بیمار باید قبل از شروع آزمایش، مثانه خود را کاملاً خالی کند.
• بررسی سابقه پزشکی: پزشک در مورد سوابق بیماری های ادراری، حساسیت های دارویی و داروهای مصرفی سؤال می کند.
• قطع برخی داروها: در برخی موارد، بیمارانی که داروهای رقیق کننده خون (مانند وارفارین یا آسپرین) مصرف می کنند، ممکن است نیاز به قطع مصرف این داروها داشته باشند.
• مصرف آنتی بیوتیک ها: در بعضی موارد، برای جلوگیری از بروز عفونت، پزشک ممکن است یک دوره کوتاه آنتی بیوتیک تجویز کند.
• ناشتا بودن: اگر سیستوسکوپی تحت بیهوشی عمومی انجام شود، بیمار باید چند ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورد و ننوشد.

فرایند انجام سیستوسکوپی

سیستوسکوپی معمولاً به صورت سرپایی و در مطب پزشک، کلینیک یا بیمارستان انجام شده و بسته به نوع آزمایش، بین 15 تا 30 دقیقه طول می کشد.

قرارگیری بیمار روی تخت معاینه: در صورت استفاده از سیستوسکوپ سخت، بیمار روی تخت دراز می کشد و پاهای خود را در حالت رکابی قرار می گیرد تا پزشک به راحتی به مجرای ادراری دسترسی داشته باشد. در صورت استفاده از سیستوسکوپ انعطاف پذیر، بیمار می تواند در حالت راحت تری قرار بگیرد.

بی حس کردن مجرای ادرار: یک ژل بی حسی موضعی درون مجرای ادراری قرار داده می شود تا احساس ناراحتی به حداقل برسد. در برخی موارد، ممکن است از آرام بخش یا بیهوشی عمومی استفاده شود، به ویژه اگر قرار باشد نمونه برداری انجام شود.

وارد کردن سیستوسکوپ: پزشک سیستوسکوپ را به آرامی وارد مجرای ادراری کرده و به سمت مثانه هدایت می کند. این مرحله ممکن است باعث احساس فشار یا ناراحتی شود، اما معمولاً دردناک نیست.

پر کردن مثانه با مایع استریل: برای مشاهده بهتر دیواره های داخلی، پزشک مقدار کمی آب استریل یا محلول نمکی را از طریق سیستوسکوپ به داخل مثانه وارد می کند. این کار باعث کشیده شدن دیواره های مثانه شده و به پزشک کمک می کند تا بتواند تمام نواحی را به دقت بررسی کند. در این مرحله، بیمار ممکن است احساس نیاز فوری به دفع ادرار داشته باشد، اما این حالت موقتی است.

مشاهده و بررسی داخل مثانه: پزشک از طریق دوربین متصل به سیستوسکوپ، دیواره های داخلی مثانه را بررسی می کند. در صورت وجود پولیپ، زخم، التهاب یا نشانه های بیماری، پزشک از ناحیه مشکوک نمونه برداری می کند.

برداشتن نمونه بافتی (بیوپسی) یا اقدامات درمانی: اگر پزشک به سرطان مثانه یا سایر بیماری های جدی مشکوک باشد، می تواند با استفاده از ابزار مخصوصی که از طریق سیستوسکوپ وارد می شود، نمونه کوچکی از بافت را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه بفرستد. در برخی موارد، پزشک می تواند سنگ های کوچک مثانه، پولیپ ها، یا بافت های اضافی را نیز خارج کند.

خارج کردن سیستوسکوپ و اتمام آزمایش: پس از بررسی کامل، مایع داخل مثانه تخلیه شده و سیستوسکوپ به آرامی از مجرای ادرار خارج می شود. در این مرحله، آزمایش به پایان رسیده و بیمار معمولاً می تواند به خانه بازگردد.

مراقبت های بعد از سیستوسکوپی

پس از انجام این آزمایش، بیمار ممکن است برخی از علائم موقتی را تجربه کند:

• سوزش هنگام دفع ادرار: ممکن است تا یک یا دو روز بعد از آزمایش، احساس سوزش در هنگام ادرار کردن داشته باشد.
• ادرار صورتی یا خونی: وجود مقدار کمی خون در ادرار طبیعی است و معمولاً بعد از 24 ساعت برطرف می شود.
• افزایش دفعات ادرار: برخی از بیماران تا چند ساعت بعد از سیستوسکوپی احساس نیاز مکرر به دفع ادرار دارند.
• نوشیدن مایعات فراوان: برای کمک به دفع هرگونه باکتری و کاهش احتمال عفونت، توصیه می شود مقدار زیادی آب نوشیده شود.

عوارض جانبی سیستوسکوپی

احتمال بروز عوارض جانبی پس از انجام سیستوسکوپی بسیار پایین است، اما با این حال احتمال بروز آن وجود دارد:

• عفونت
• خونریزی از ناحیه بیوپسی (مشاهده خون در ادرار)
• پارگی دیواره مثانه
• هیپوناترمی (تغییر در تعادل طبیعی سدیم در بدن)

در صورت مشاهده علائم زیر، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید

• خونریزی شدید در ادرار (ادرار قرمز تیره یا حاوی لخته های خون)
• سوزش شدید یا طولانی مدت در هنگام ادرار
• عدم توانایی در دفع ادرار
• تب و لرز (که ممکن است نشان دهنده عفونت باشد)
• درد شدید در ناحیه شکم یا لگن

چه کسانی نباید سیستوسکوپی انجام دهند؟

سیستوسکوپی یک روش ایمن و رایج برای بررسی مشکلات مثانه و مجاری ادراری است، اما برای همه افراد مناسب نیست. در برخی موارد، پزشک ممکن است انجام این آزمایش را توصیه نکند یا آن را به تعویق بیندازد. شرایطی که ممکن است مانع انجام سیستوسکوپی شوند، شامل موارد زیر است:

• عفونت ادراری فعال: اگر فرد به عفونت ادراری حاد مبتلا باشد، انجام سیستوسکوپی می تواند علائم را تشدید کرده و خطر گسترش عفونت را افزایش دهد. در این موارد، پزشک معمولاً ابتدا با تجویز آنتی بیوتیک، عفونت را درمان کرده و سپس درباره انجام سیستوسکوپی تصمیم گیری می کند.
• بارداری: به دلیل احتمال آسیب به جنین، سیستوسکوپی در دوران بارداری فقط در موارد کاملاً ضروری انجام می شود و پزشک روش های جایگزین تشخیصی را در نظر می گیرد.
• عفونت شدید مجاری ادراری (پیلونفریت یا التهاب کلیه ها): در صورت وجود عفونت شدید در دستگاه ادراری فوقانی، انجام سیستوسکوپی ممکن است باعث بدتر شدن وضعیت بیمار شود. در این شرایط، پزشک ابتدا درمان های لازم را انجام داده و سپس درباره نیاز به سیستوسکوپی تصمیم می گیرد.
• انسداد شدید مجاری ادراری: در افرادی که دچار تنگی شدید یا انسداد کامل مجرای ادراری هستند، ورود سیستوسکوپ ممکن است دشوار یا غیرممکن باشد. در این موارد، پزشک روش های تصویربرداری غیرتهاجمی مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن را ترجیح می دهد.
• اختلالات خونریزی دهنده یا مصرف داروهای رقیق کننده خون: بیمارانی که به بیماری هایی مانند هموفیلی مبتلا هستند یا داروهایی مانند وارفارین مصرف می کنند، در معرض خطر خونریزی شدید پس از سیستوسکوپی قرار دارند. پزشک ممکن است دوز داروهای رقیق کننده خون را تنظیم کند یا روش های جایگزین تشخیصی را پیشنهاد دهد.

سخن پایانی

سیستوسکوپی یک روش مؤثر برای بررسی مشکلات مثانه و مجاری ادراری است که معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود و نیازی به بستری ندارد. این روش در بیشتر موارد ایمن است، اما مانند هر اقدام پزشکی دیگری، می تواند عوارض جانبی داشته باشد. اگر درباره انجام سیستوسکوپی نگرانی دارید یا مطمئن نیستید که این روش برای شما مناسب است، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین تصمیم را بگیرید.

بیماری مرتبط خون در ادرار (هماچوری) مشاهده خون در ادرار (هماچوری) می تواند نگران کننده باشد و نشانه ای از یک مشکل جزئی یا بیماری جدی در دستگاه ادراری باشد؛ اما در ب...