سیستیت بینابینی یک بیماری مزمن است که باعث درد، فشار و ناراحتی در مثانه می شود. برخلاف عفونت های ادراری، این وضعیت ناشی از باکتری نیست و با پر شدن مثانه علائم آن تشدید می شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سیستیت بینابینی، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
بیماری سیستیت بینابینی چیست؟
سیستیت بینابینی، که به آن سندرم مثانه دردناک نیز گفته می شود، یک بیماری مزمن است که باعث درد، فشار و ناراحتی در مثانه و گاهی اوقات در ناحیه لگن می شود. مثانه یک عضو عضلانی توخالی است که ادرار را ذخیره می کند و با پر شدن، پیامی به مغز می فرستد که زمان دفع ادرار است. در افراد مبتلا به سیستیت بینابینی، این سیگنال ها دچار اختلال می شوند، به طوری که فرد با وجود حجم کم ادرار، احساس نیاز شدید و مکرر به ادرار کردن دارد. این بیماری بیشتر در زنان شایع است و گرچه درمانی قطعی برای آن وجود ندارد، اما می توان علائم آن را با روش های درمانی مختلف تسکین داد.
علائم بیماری سیستیت بینابینی
علائم سیستیت بینابینی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است به مرور زمان و در پاسخ به محرک هایی مانند قاعدگی، نشستن طولانی مدت، استرس، ورزش و فعالیت جنسی تشدید شوند. علائم اصلی این بیماری عبارتند از:
- درد در ناحیه لگن: در زنان، این درد معمولاً بین واژن و مقعد احساس می شود. در مردان، درد بین کیسه بیضه و مقعد (پرینه) است.
- درد مزمن لگن: دردی که برای مدت طولانی در این ناحیه ادامه دارد.
- نیاز مداوم و فوری به ادرار کردن: احساس ناگهانی و شدید نیاز به دفع ادرار.
- تکرر ادرار: ادرار کردن مکرر، حتی در طول شب و به مقدار کم (گاه تا ۶۰ بار در روز).
- درد همراه با پر شدن مثانه: معمولاً با پر شدن مثانه درد یا ناراحتی افزایش یافته و پس از ادرار کردن تسکین می یابد.
- درد هنگام رابطه جنسی
توجه داشته باشید که علائم سیستیت بینابینی ممکن است شبیه به عفونت مزمن دستگاه ادراری باشد، با این تفاوت که در سیستیت بینابینی هیچ عفونتی وجود ندارد. با این حال، اگر فرد مبتلا به این بیماری دچار عفونت ادراری شود، علائم او بدتر خواهند شد. اگر درد مزمن مثانه یا تکرر ادرار دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده و احساس درد مزمن مثانه یا فوریت و تکرر ادرار به پزشک مراجعه کنید.
علل ابتلا به بیماری سیستیت بینابینی
علت دقیق سیستیت بینابینی هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما محققان معتقدند که چندین عامل در بروز آن نقش دارند. یکی از این عوامل، نقص در پوشش محافظ مثانه (اپیتلیوم) است که باعث می شود مواد سمی موجود در ادرار به دیواره مثانه نفوذ کرده و آن را تحریک کنند. عوامل دیگری مانند واکنش خودایمنی، ژنتیک، عفونت یا آلرژی نیز ممکن است در ایجاد این بیماری مؤثر باشند، هرچند که هنوز به صورت قطعی اثبات نشده اند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند:
- جنسیت: سیستیت بینابینی در زنان شایع تر از مردان است. در مردان، علائم مشابه ممکن است به دلیل التهاب غده پروستات (پروستاتیت) باشد.
- سن: این بیماری اغلب در افراد ۳۰ سال یا بالاتر تشخیص داده می شود.
- داشتن اختلال درد مزمن: سیستیت بینابینی اغلب با سایر بیماری های درد مزمن مانند سندرم روده تحریک پذیر یا فیبرومیالژیا همراه است.
عوارض بیماری
سیستیت بینابینی می تواند منجر به عوارض متعددی شود که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می گذارد:
- کاهش ظرفیت مثانه: این بیماری می تواند باعث سفت شدن دیواره مثانه شود، که در نتیجه آن مثانه ظرفیت کمتری برای نگهداری ادرار خواهد داشت.
- کاهش کیفیت زندگی: تکرر ادرار و درد می تواند در فعالیت های اجتماعی، شغلی و زندگی روزمره اختلال ایجاد کند.
- مشکلات در روابط جنسی: درد و تکرر ادرار ممکن است روابط شخصی و صمیمیت را تحت تأثیر قرار دهد.
- مشکلات عاطفی و روانی: درد مزمن و کمبود خواب ناشی از این بیماری می تواند باعث استرس عاطفی و منجر به افسردگی شود.
- مشکلات روابط جنسی. تکرر ادرار و درد ممکن است روابط شخصی شما را تحت فشار قرار دهد و صمیمیت بین آنها را نیز ممکن است دچار اختلال کند.
- مشکلات عاطفی و هیجانی. درد مزمن و خواب ناکافی مربوط به سیستیت بینابینی ممکن است باعث استرس عاطفی و منجر به افسردگی شود.
تشخیص بیماری سیستیت بینابینی
تشخیص سیستیت بینابینی می تواند یک فرآیند پیچیده باشد، زیرا علائم آن شبیه به سایر بیماری ها است. پزشک برای تشخیص دقیق از ترکیبی از روش ها استفاده می کند:
- تاریخچه پزشکی و یادداشت روزانه مثانه: پزشک از شما می خواهد که علائم خود را به دقت شرح دهید و یک دفترچه یادداشت روزانه تهیه کنید. در این دفترچه، میزان مایعات مصرفی و دفعات و حجم ادرار خود را ثبت می کنید.
- معاینه لگن: پزشک با معاینه فیزیکی اندام های لگنی، واژن، دهانه رحم و مقعد، هرگونه ناهنجاری یا درد را بررسی می کند.
- آزمایش ادرار: برای رد کردن عفونت های دستگاه ادراری، نمونه ای از ادرار شما به آزمایشگاه فرستاده می شود.
- سیستوسکوپی: پزشک یک لوله نازک مجهز به دوربین (سیستوسکوپ) را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می کند تا پوشش داخلی آن را مشاهده کند. در طول این روش، ممکن است مایعی به مثانه تزریق شود تا ظرفیت آن اندازه گیری شود که به آن هیدرودیستنشن می گویند. این کار معمولاً تحت بی حسی انجام می شود.
- بیوپسی: اگر پزشک در طول سیستوسکوپی ناهنجاری مشاهده کند، ممکن است نمونه کوچکی از بافت مثانه (بیوپسی) را بردارد تا زیر میکروسکوپ از نظر سرطان یا سایر علل نادر بررسی شود.
- بررسی سلول های ادراری (سیتولوژی ادرار): نمونه ادرار از نظر وجود سلول های غیرطبیعی که می توانند نشان دهنده سرطان باشند، بررسی می شود.
- تست حساسیت پتاسیم: پزشک دو محلول—آب و کلرید پتاسیم—را به نوبت وارد مثانه شما می کند. اگر با محلول پتاسیم درد یا فوریت بیشتری احساس کنید، احتمال سیستیت بینابینی بیشتر است.
درمان بیماری سیستیت بینابینی
هیچ درمان قطعی و واحدی برای از بین بردن تمام علائم سیستیت بینابینی وجود ندارد. در واقع، افراد مبتلا ممکن است نیاز داشته باشند که چندین درمان یا ترکیبی از آن ها را امتحان کنند تا بهترین روش را برای تسکین علائم خود پیدا کنند.
فیزیوتراپی
کار با یک فیزیوتراپیست می تواند به کاهش درد لگن کمک کند. این درد اغلب ناشی از سفتی عضلات، بافت های همبند محدود یا ناهنجاری های عضلانی در کف لگن است که فیزیوتراپی می تواند آن ها را هدف قرار دهد.
داروهای خوراکی
برخی از داروهایی که به صورت خوراکی مصرف می شوند می توانند به بهبود علائم کمک کنند:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن که برای تسکین درد استفاده می شوند.
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای: مانند آمی تریپتیلین یا ایمی پرامین که به آرام سازی مثانه و کاهش درد کمک می کنند.
- آنتی هیستامین ها: مانند لوراتادین که ممکن است تکرر و فوریت ادرار را کاهش داده و علائم دیگر را نیز تسکین دهد.
- پنتوسان: این دارو تنها دارویی است که به طور خاص برای درمان سیستیت بینابینی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شده است. نحوه عملکرد دقیق آن مشخص نیست، اما ممکن است به ترمیم پوشش داخلی مثانه کمک کرده و از آن در برابر مواد تحریک کننده موجود در ادرار محافظت کند. کاهش درد ممکن است بین دو تا چهار ماه و کاهش تکرر ادرار تا شش ماه طول بکشد. استفاده از این دارو ممکن است با بیماری ماکولای چشم مرتبط باشد، بنابراین قبل و در حین درمان به معاینات منظم چشم نیاز است.
تحریک عصبی
تکنیک های تحریک عصبی با هدف تسکین درد و کاهش علائم سیستیت بینابینی، با ارسال پالس های الکتریکی به اعصاب مرتبط با مثانه کار می کنند:
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): در این روش، پالس های الکتریکی خفیف از طریق سیم هایی که در قسمت پایین کمر یا درست بالای ناحیه تناسلی قرار می گیرند، به اعصاب فرستاده می شوند. این پالس ها می توانند درد لگن را تسکین داده و در برخی موارد تکرر ادرار را نیز کاهش دهند. همچنین ممکن است TENS جریان خون به مثانه را افزایش دهد. مدت و دفعات درمان به این بستگی دارد که چه چیزی برای شما بهترین نتیجه را به همراه دارد.
- تحریک عصب ساکرال: اعصاب خاجی (ساکرال)، پیوند اصلی بین نخاع و اعصاب مثانه هستند. تحریک این اعصاب ممکن است فوریت ادرار مرتبط با سیستیت بینابینی را کاهش دهد. با استفاده از یک سیم نازک که در نزدیکی اعصاب خاجی قرار می گیرد، تکانه های الکتریکی به مثانه فرستاده می شوند، مشابه کاری که یک ضربان ساز برای قلب انجام می دهد. اگر این روش علائم را کاهش دهد، ممکن است یک دستگاه دائمی از طریق جراحی در بدن شما قرار داده شود. این روش معمولاً درد ناشی از سیستیت بینابینی را کنترل نمی کند، اما می تواند به کاهش برخی از علائم تکرر ادرار و فوریت کمک کند.
روش های مداخله ای و تزریق درون مثانه
- اتساع مثانه: برخی از افراد پس از سیستوسکوپی با اتساع مثانه، متوجه بهبود موقت علائم می شوند. اتساع مثانه عبارت است از انبساط مثانه با آب. اگر بهبودی طولانی مدت به دست آید، این روش ممکن است تکرار شود.
- تزریق بوتاکس: ممکن است سم بوتولینوم A (بوتاکس) در طول اتساع مثانه به دیواره مثانه تزریق شود. این گزینه درمانی می تواند به کاهش علائم کمک کند، اما ممکن است منجر به عدم امکان تخلیه کامل مثانه در هنگام ادرار شود. در نتیجه، ممکن است پس از این درمان نیاز به کاتترگذاری داشته باشید.
- تزریق دارو به درون مثانه: در این روش، پزشک داروی تجویزی دی متیل سولفوکسید را از طریق یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) که از طریق مجرای ادرار وارد می شود، در مثانه شما قرار می دهد. این محلول، که گاهی با داروهای دیگری مانند بی حس کننده موضعی مخلوط می شود، حدود ۱۵ دقیقه در مثانه شما باقی می ماند و سپس از طریق ادرار دفع می شود. درمان با این دارو ممکن است به صورت هفتگی به مدت شش تا هشت هفته انجام شود و سپس در صورت نیاز، درمان های یادآور هر دو هفته یک بار تا یک سال ادامه یابد. در روش دیگری، از محلولی حاوی داروهای لیدوکائین، بی کربنات سدیم، و پنتوسان یا هپارین استفاده می شود.
عمل جراحی
پزشکان به ندرت از جراحی برای درمان سیستیت بینابینی استفاده می کنند، زیرا برداشتن مثانه لزوماً درد را تسکین نمی دهد و می تواند منجر به عوارض دیگری شود. افرادی که درد شدیدی دارند یا کسانی که مثانه آن ها می تواند حجم بسیار کمی از ادرار را در خود نگه دارد، کاندیدهای احتمالی برای انجام عمل جراحی هستند، اما معمولاً تنها پس از شکست سایر درمان ها و تأثیر جدی علائم بر کیفیت زندگی این جراحی انجام می شود. گزینه های جراحی عبارتند از:
- سوزاندن: این روش کم تهاجمی شامل وارد کردن ابزار از طریق مجرای ادرار برای سوزاندن زخم هایی است که ممکن است در سیستیت بینابینی به وجود آمده باشند.
- برداشتن زخم: این نیز یک روش کم تهاجمی است که شامل وارد کردن ابزار از طریق مجرای ادرار برای برداشتن هر زخمی است.
- افزایش حجم مثانه: در این روش، جراح با قرار دادن تکه ای از روده بر روی مثانه، ظرفیت آن را افزایش می دهد. با این حال، این کار تنها در موارد بسیار خاص و نادر انجام می شود. این روش معمولاً درد را از بین نمی برد و برخی از افراد نیز باید مثانه خود را چندین بار در روز با کاتتر تخلیه کنند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
برخی از افراد مبتلا به سیستیت بینابینی می توانند با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و استفاده از درمان های خانگی، علائم خود را به طور قابل توجهی تسکین دهند. این رویکردها به شما کمک می کنند تا کنترل بیشتری بر وضعیت خود داشته باشید.
تغییرات رژیم غذایی
حذف یا کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که مثانه را تحریک می کنند، می تواند به کاهش ناراحتی شما کمک کند. به این غذاها، که به "چهار C" معروف هستند، توجه کنید:
- نوشیدنی های گازدار
- کافئین در تمامی اشکال آن (مانند قهوه و شکلات)
- مرکبات
- غذاهایی با غلظت بالای ویتامین C
علاوه بر این موارد، بهتر است از مصرف غذاهایی مشابه مانند گوجه فرنگی، ترشی جات و غذاهای ترش، و همچنین الکل، ادویه جات تند و شیرین کننده های مصنوعی پرهیز کنید، زیرا ممکن است علائم را در برخی افراد تشدید کنند. اگر فکر می کنید غذاهای خاصی باعث تحریک مثانه شما می شوند، می توانید آنها را یکی یکی از رژیم غذایی خود حذف کنید و به تأثیر آن بر علائم خود توجه کنید.
تمرین مثانه
تمرین مثانه یک روش رفتاری است که به شما کمک می کند تا مثانه خود را برای نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی تر آموزش دهید. این کار را با ادرار کردن در فواصل زمانی مشخص، مثلاً هر نیم ساعت یکبار، شروع کنید و سپس به تدریج زمان بین هر بار رفتن به دستشویی را افزایش دهید. در طول این فرآیند، می توانید از تکنیک های آرام سازی مانند تنفس آهسته و عمیق یا پرت کردن حواس خود با یک فعالیت دیگر برای کنترل میل به ادرار کردن استفاده کنید.
اقدامات خودمراقبتی
- پوشیدن لباس های گشاد: از پوشیدن کمربند یا لباس هایی که به شکم شما فشار وارد می کنند، خودداری کنید.
- کاهش استرس: برای مدیریت استرس، روش هایی مانند بیوفیدبک را امتحان کنید. استرس می تواند هر وضعیت دردناکی را بدتر کند.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن نه تنها ممکن است هر وضعیت دردناکی را تشدید کند، بلکه خطر ابتلا به سرطان مثانه را نیز افزایش می دهد.
- ورزش: انجام تمرینات کششی ساده می تواند به کاهش علائم سیستیت بینابینی کمک کند.
درمان های جایگزین
دو درمان مکمل و جایگزین برای سیستیت بینابینی وجود دارد که می توانند امیدوارکننده باشند:
- تصویرسازی هدایت شده: این روش شامل تجسم و استفاده از پیشنهادهای ذهنی برای بهبود وضعیت است. فرد با تصور بهبودی، امیدوار است که بدن از دستورات ذهن پیروی کند و علائم کاهش یابد.
- طب سوزنی: در طول یک جلسه طب سوزنی، پزشک سوزن های بسیار نازکی را در نقاط خاصی از پوست بدن قرار می دهد. بر اساس طب سنتی چینی، این کار باعث ایجاد تعادل در جریان انرژی بدن و تسکین درد می شود. از نظر پزشکان غربی، طب سوزنی باعث افزایش فعالیت مسکن های طبیعی بدن می شود.
مهم است بدانید که مطالعات کامل و دقیقی در مورد تأثیر این درمان ها بر سیستیت بینابینی انجام نشده است. بنابراین، قبل از امتحان آن ها حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
راهکار هایی برای کنار آمدن با بیماری
سیستیت بینابینی می تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. حمایت خانواده و دوستان در این شرایط بسیار مهم است، اما از آنجایی که این بیماری یک مشکل ادراری است، صحبت در مورد آن ممکن است دشوار باشد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
برای تشخیص و درمان، ممکن است پزشک از شما بخواهد که یک دفترچه یادداشت برای چند روز داشته باشید تا اطلاعاتی مانند تعداد دفعات ادرار، میزان و نوع مایعات مصرفی خود را ثبت کنید. همچنین ممکن است برای انجام آزمایش های بیشتر، به متخصص ادرار (اورولوژیست) یا متخصص زنان ارجاع داده شوید.
آن چه می توانید انجام دهید
برای اینکه بیشترین استفاده را از ملاقات خود با پزشک ببرید، بهتر است از قبل آماده باشید:
- علائم خود را یادداشت کنید: همه علائمی که تجربه می کنید، حتی آن هایی که به نظر نمی رسد به بیماری فعلی شما مربوط باشند، را بنویسید.
- لیست داروها را تهیه کنید: فهرستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کنید، همراه با دوز و تعداد دفعات مصرف آن ها، تهیه کنید.
- یک همراه داشته باشید: از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید شما را همراهی کند. به خاطر سپردن تمام اطلاعاتی که پزشک می گوید دشوار است و یک همراه می تواند به شما کمک کند تا نکات مهم را به خاطر بیاورید.
- با خود یک دفترچه ببرید: از یک دفترچه یادداشت یا وسیله الکترونیکی برای یادداشت برداری اطلاعات مهم در طول ملاقات استفاده کنید.
- سؤالات خود را آماده کنید: لیستی از سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید تهیه کنید. این کار به شما کمک می کند تا از وقت خود نهایت استفاده را ببرید.
برخی از سوالات اساسی که بهتر است در مورد سیستیت بینابینی از پزشک بپرسید عبارتند از:
- آیا علائم من در نهایت از بین می رود؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
- آیا تغییر رژیم غذایی می تواند به کنترل علائم کمک کند؟
- آیا داروهایی که مصرف می کنم می توانند وضعیت من را بدتر کنند؟
- آیا دارویی وجود دارد که به کاهش علائم من کمک کند؟
- آیا به جراحی نیاز خواهم داشت؟
حتماً مطمئن شوید که تمام صحبت های پزشک را به درستی متوجه شده اید و در پرسیدن هرگونه سؤال دیگر تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک نیز احتمالاً تعدادی سؤال از شما خواهد پرسید تا وضعیت شما را بهتر درک کند. آماده بودن برای پاسخ به این سؤالات به پزشک کمک می کند تا سریع تر به تشخیص و درمان برسد:
- هر چند وقت یک بار، با هشدار کم یا بدون هشدار، احساس نیاز به ادرار کردن دارید؟
- آیا بلافاصله پس از ادرار کردن، مجدداً احساس نیاز به ادرار دارید؟
- آیا تا به حال کمتر از دو ساعت پس از اتمام ادرار، دوباره ادرار کرده اید؟
- آیا شب ها برای ادرار کردن از خواب بیدار می شوید؟
- آیا در مثانه خود درد یا سوزش احساس می کنید؟
- آیا در ناحیه شکم یا لگن خود درد دارید؟
- آیا در حال حاضر از نظر جنسی فعال هستید؟
- این علائم چقدر باعث ناراحتی شما می شود؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.