سرطان کلیه یک از انواع سرطان است که از سلول های کلیه آغاز می شود. شایع ترین نوع سرطان کلیه، کارسینوم سلول کلیه (RCC) است که حدود 90 درصد از سرطان های کلیه را تشکیل می دهد. معمولاً در سرطان کلیه، فقط یک کلیه تحت تأثیر قرار می گیرد، اما در موارد نادر ممکن است سرطان در هر دو کلیه ایجاد شود. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سرطان کلیه، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
سرطان کلیه چیست؟
سرطان کلیه بیماری است که از کلیه ها شروع می شود. کلیه ها اندام های لوبیا شکلی به اندازه مشت دست انسان هستند. کلیه ها در دو طرف ستون فقرات و پشت اندام های شکمی قرار دارند.
در بزرگسالان، کارسینوم سلول های کلیوی شایع ترین نوع سرطان کلیه هستند. در کودکان معمولاً نوع خاصی از این سرطان به نام تومور ویلمز بروز می کند.
اغلب، سرطان کلیه در مراحل اولیه تشخیص داده می شود، در این مرحله تومور کوچک بوده و تنها همان کلیه را درگیر کرده است.
علائم سرطان کلیه
سرطان کلیه معمولا در مراحل اولیه علائم نشانه های خاصی ندارد. از علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- خون در ادرار، که به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه ای باشد
- درد مداوم کمر یا پهلو
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن بدون دلیل
- خستگی
- تب
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه های مداومی دارید که نگران کننده است به پزشک مراجعه کنید.
علل ابتلا به سرطان کلیه
علت بروز بیش تر سرطان های کلیه مشخص نیست. به گفته ی پزشکان، علت بروز سرطان، جهش در ماده ژنتیکی یا DNA برخی از سلول ها بوده و این گونه سرطان کلیه آغاز می شود.
ماده ی ژنتیکی حاوی دستورالعمل هایی برای سلول است. تغییرات رخ داده در این ماده باعث می شود که سلول ها به سرعت رشد کرده و تقسیم شوند. تجمع این سلول های غیر طبیعی باعث ایجاد توموری می شود که می تواند علاوه بر کلیه، اندام های مجاور را هم درگیر کند. درگیر شدن اندام های دورتر از کلیه را متاستاز می گویند.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که می توانند خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش دهند عبارتند از:
- سن بالا. خطر ابتلا به سرطان کلیه با افزایش سن بالا می رود.
- سیگار کشیدن. خطر ابتلا به سرطان کلیه در افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری است. با ترک سیگار این خطر کاهش می یابد.
- چاقی. خطر ابتلا به سرطان کلیه در افراد دارای اضافه وزن بیشتر از افرادی است که وزن مناسبی دارند.
- فشار خون بالا. فشار خون بالا خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش می دهد.
- درمان نارسایی کلیه. افرادی که برای درمان نارسایی مزمن کلیه دیالیز طولانی مدت می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کلیه هستند.
- سندرم های خاص ارثی. در افرادی که با سندرم های ارثی خاصی متولد می شوند، خطر ابتلا به سرطان کلیه بیشتر است. از این سندرم ها می توان به بیماری فون هیپل-لیندو، سندرم بیرت هاگ-دوب، کمپلکس توبروز اسکلروز، سرطان سلول کلیوی پاپیلاری ارثی یا سرطان خانوادگی کلیه اشاره نمود.
- سابقه خانوادگی سرطان کلیه. اگر اعضای نزدیک خانواده به این بیماری مبتلا شده باشند، خطر سرطان کلیه بیشتر است.
پیشگیری از بروز بیماری
حفظ سلامت کلی بدن، نقش بسیار مهمی در کاهش خطر ابتلا به سرطان کلیه بازی می کند. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان اقدامات زیر را انجام دهید:
- ترک سیگار. اگر سیگار می کشید، آن را ترک کنید. گزینه های زیادی برای ترک وجود دارد، از جمله برنامه های پشتیبانی، داروها و محصولات جایگزین نیکوتین.
- داشتن وزن طبیعی. برای حفظ وزن طبیعی و سالم تلاش کنید. اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، میزان کالری مصرفی خود را هر روز کاهش دهید و سعی کنید در بیشتر روزهای هفته از نظر جسمی تحرک داشته باشید. سایر راهکارهای سالم برای کاهش وزن را از پزشک بپرسید.
- فشار خون بالا را کنترل کنید. در اولین ملاقات از پزشک خود بخواهید تا فشار خون را کنترل کند. اگر فشار خون بالا باشد باید راه های کاهش آن را بررسی کنید. ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، مانند ورزش، کاهش وزن و تغییر رژیم غذایی کمک کننده هستند. برخی از مردم برای کاهش فشار خون به دارو نیاز دارند. پزشک بهترین راه کاهش فشار خون را برای فرد مشخص خواهد کرد.
تشخیص سرطان کلیه
آزمایش و روش هایی که برای تشخیص سرطان کلیه استفاده می شود، شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون و ادرار. پزشک بعد از بررسی نتایج حاصل از آزمایش خون و ادرار به اطلاعاتی در مورد علت بروز سرطان کلیه دست خواهد یافت.
- تست های تصویربرداری. روش های تشخیصی تصویربرداری به پزشک اجازه می دهد تا به تصویر دقیقی از تومورهای احتمالی کلیه و هر گونه تغییر غیرطبیعی دست پیدا کند. این روش ها شامل سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی هستند.
- برداشتن نمونه ای از بافت کلیه (نمونه برداری). در شرایطی، پزشک توصیه می کند تا نمونه کوچکی از سلول های کلیوی برداشته شود. در این روش از مناطق مشکوک کلیه نمونه برداری انجام می شود. نمونه برداشته شده در آزمایشگاه بررسی می شود. همیشه لازم نیست که نمونه برداری انجام شود.
مرحله بندی سرطان کلیه
هنگامی که پزشک ضایعه سرطانی را در کلیه شناسایی کرد، مرحله بعدی، تعیین مرحله ی سرطان است. آزمایش تعیین مرحله برای سرطان کلیه شامل سی تی اسکن اضافی یا سایر آزمایشات تصویربرداری می باشد که پزشک احساس مناسب بودن آن را شناسایی میکند.
مراحل سرطان کلیه با اعداد رومی نشان داده می شود که از I تا IV (1 تا 4) متغیر است و کمترین مرحله نشان دهنده سرطان محدود به کلیه است. در مرحله چهارم، سرطان پیشرفته بوده و گره های لنفاوی یا سایر مناطق بدن را درگیر کرده است.
درمان سرطان کلیه
درمان سرطان کلیه معمولاً با جراحی برای برداشتن تومور سرطانی آغاز می شود. برای انواع سرطان کلیه که محدود به این اندام می شود، تنها درمان مورد نیاز، جراحی است. اما اگر سرطان دیگر اندام ها را نیز درگیر کرده باشد، نیاز به درمان های تکمیلی وجود دارد.
بیمار و کادر درمان با هم گزینه های مختلف درمانی را بررسی می کنند. بهترین روش درمانی برای بیمار به فاکتورهای مختلفی همچون وضعیت کلی سلامتی، نوع سرطان کلیه، شدت گسترش بیماری و ترجیح شخص بستگی دارد.
عمل جراحی
در بیشتر سرطان های کلیه، جراحی درمان اولیه است. هدف از جراحی حذف سرطان با حفظ عملکرد طبیعی کلیه، در صورت امکان می باشد. روش های مورد استفاده در درمان سرطان کلیه شامل موارد زیر است:
- برداشتن کلیه فرد (نفرکتومی). نفرکتومی کامل (رادیکال) شامل برداشتن تمام کلیه، حاشیه ای از بافت سالم و گاه بافت های مجاور مانند گره های لنفاوی، غده فوق کلیه یا سایر ساختارها می باشد.
جراح، نفرکتومی را از طریق ایجاد یک برش در شکم یا پهلو (نفرکتومی باز) یا از طریق ایجاد تعدادی برش کوچک در شکم (نفرکتومی لاپاراسکوپیک یا لاپاراسکوپی با کمک ربات) انجام می دهد.
- برداشتن تومور از کلیه (نفرکتومی پارشیال). در این نوع جراحی علاوه بر تومور، اندکی از بافت های سالم اطراف برداشته شده و برخلاف نفرکتومی کامل کل کلیه خارج نمی شود. این نوع عمل جراحی به کمک جراحی باز و یا لاپاراسکوپیک یا رباتیک انجام می شود.
این نوع جراحی در صورتی انجام می شود که تومور کلیه کوچک بوده و یا فرد تنها یک کلیه داشته باشد . برای حفظ عملکرد کلیه و کاهش خطرات و عواقب احتمالی بعدی مانند بیماری های کلیوی نیازمند دیالیز، این روش جراحی به نفرکتومی کامل ارجحیت دارد. نوع جراحی که انجام می شود به نوع سرطان، سطح آن و وضعیت کلی سلامتی بستگی دارد.
نوع جراحی که پزشک پیشنهاد می کند، براساس شرایط بیماری و مرحله آن و همچنین سلامت کلی شخص خواهد بود.
درمان های غیر جراحی
تومورهای کوچک کلیه بعضی اوقات با کمک روش های درمانی غیر جراحی مانند استفاده از گرما و سرما از بین می روند. این روش های درمانی در صورتی قابل اجرا هستند که انجام جراحی به دلیل سایر شرایط مانند ابتلا به دیگر بیماری ها، برای فرد پر خطر باشد.
گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:
- انجماد سلول های سرطانی. برای انجماد، یک سوزن توخالی مخصوص از طریق پوست و با استفاده از سونوگرافی یا راهنمای تصویری دیگری به داخل تومور کلیه وارد می شود. از گاز سرد موجود در سوزن برای انجماد سلولهای سرطانی استفاده می شود.
- حرارت دادن سلول های سرطانی (ابلیشن رادیوفرکانس). در طی این روش، یک پروب مخصوص با استفاده از راهنمایی سونوگرافی یا تصویربرداری دیگر از طریق پوست به تومور کلیه وارد می شود. جریان الکتریکی از طریق سوزن وارد سلول های سرطانی می شود و باعث گرم شدن یا سوختن سلول ها می شود.
درمان های نوع پیشرفته و عود سرطان کلیه
ممکن است سرطان کلیه ای که بعد از درمان دوباره عود کرده باشد و یا انواع پیشرفته ی این بیماری که به دیگر اندام های بدن هم رسیده است، قابل علاج نباشد. در این مرحله اقدامات درمانی جهت کنترل بیماری و ابجاد احساس راحتی به فرد بیمار انجام می شود. در این شرایط، درمان شامل:
- جراحی برای برداشتن هرچه بیشتر سرطان کلیه. اگر در جریان جراحی امکان خارج کردن تمام تومور نباشد، جراح تا حدی که امکانش هست بافت های سرطانی را خارج می کند. این جراحی در مواردی که سرطان در دیگر بافت های بدن هم گسترش یافته باشد، انجام می شود.
- درمان هدفمند. درمان های دارویی هدفمند بر روی ناهنجاری های خاص موجود در سلول های سرطانی متمرکز هستند. با تضعیف این ناهنجاری ها، درمان های دارویی هدفمند می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند. پزشک ممکن است آزمایش سلول های سرطانی را برای بررسی مؤثرترین داروها توصیه کند.
- ایمونوتراپی. در این روش از سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان استفاده می شود. سیستم ایمنی بدن بیمار امکان دارد به سلول های سرطانی حمله نکند، چرا که سلول های سرطانی نوعی پروتئین مخصوص تولید می کنند که به آن ها کمک می کند تا خود را از سیستم ایمنی مخفی نگه دارند. اما ایمونوتراپی این فرایند را مختل کرده و باعث شناسایی سلول های سرطانی توسط سیستم ایمنی می شود.
- پرتو درمانی. پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی انرژی منابعی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. گاهی از پرتودرمانی برای کنترل یا کاهش علائم سرطان کلیه که به مناطق دیگر بدن مانند استخوان ها و مغز گسترش یافته، استفاده می شود.
- کارآزمایی های بالینی. کارآزمایی های بالینی، مطالعات تحقیقی است که به فرد فرصتی می دهد تا جدیدترین نوآوری ها و آزمایش ها را در درمان سرطان کلیه امتحان کند. برخی از کارآزمایی های بالینی ایمنی و اثربخشی درمان های بالقوه را ارزیابی می کنند. سایر کارآزمایی های بالینی سعی در یافتن راه های جدید برای پیشگیری یا تشخیص بیماری دارند. اگر می خواهید یک آزمایش بالینی را امتحان کنید، درباره مزایا و خطرات آن با پزشک مشورت کنید.
درمان جایگزین
هیچ درمان جایگزین تایید شده ای برای سرطان کلیه وجود ندارد. اما برخی از روش های درمانی مکمل در صورت ترکیب با درمان های اصلی به فرد کمک می کند تا با اثرات جانبی سرطان مانند استرس مقابله کند.
افراد مبتلا به سرطان معمولاً با پریشانی و استرس دست و پنجه نرم می کنند. افرادی که این حالت را تجربه می کنند، معمولاً به مشکلات خواب مبتلا بوده و مدام در حال فکر کردن به شرایط بیماری خود هستند. همچنین احساس خشم و یا ناراحتی هم در بسیاری از افراد مبتلا مشاهده می شود.
در مورد احساسات خود با پزشک صحبت کنید. پزشک احساسات را طبقه بندی کرده و راهکارهایی را برای مقابله و مدیریت آن ها ارائه خواهد داد. در برخی از موارد دارو کمک کننده خواهد بود.
روش هایی که در کنار درمان های اصلی می توانند به فرد کمک کنند، عبارتند از:
- هنر درمانی
- ورزش
- ماساژ درمانی
- مراقبه و مدیتیشن
- موسیقی درمانی
- تمرینات آرامش دهنده
اگر به این گزینه های درمانی علاقه دارید با پزشک مشورت کنید.
مراقبت و پشتیبانی
هر فرد به شیوه ی خاص خود با تشخیص سرطان کنار می آید. از وقتی که ترس ناشی از ابتلا به سرطان کاهش می یابد، فرد می آموزد که چگونه با چالش های ناشی از درمان سرطان و طی کردن دوره نقاهت مقابله کند.
روش های مقابله با بیماری عبارتند از:
- کسب اطلاعات درباره سرطان. از پزشک در مورد جزئیات تشخیص بیماری سوال کرده و نوع و درجه سرطان خود را بیش تر بشناسید. این اطلاعات به شخص کمک می کند تا در مورد روش های درمانی بیش تر اطلاعات کسب کنید.
- ازخودتان مراقبت کنید. در طول بیماری سرطان از خود مراقبت کنید. رژیم غذایی سالمی سرشار از میوه و سبزی مصرف کرده و از نظر بدنی فعال باشید. به اندازه کافی بخوابید و بدن خود را در حالت خستگی نگه ندارید.
- برای خود وقت بگذارید. زمانی را در طول روز به خود اختصاص داده و آن را صرف مطالعه، گوش دادن به موسیقی کنید. این کارها باعث کاهش سطح استرس می شود. احساسات خود را یادداشت کنید.
- یک گروه حمایتی داشته باشید. دوستان و اعضای خانواده در مورد شرایط شخص شما نگران هستند، بنابراین در صورت نیاز از آن ها کمک بگیرید. به آن ها اجازه دهید تا در کارهای روزانه مانند خرید، حمل و نقل در سطح شهر، انجام وظایف روزانه خارج از خانه و آماده کردن غذا به شما کمک کنند. فرد می تواند از این فرصت برای بهبود استفاده کند. صحبت کردن در مورد احساسات به کاهش فشار و تنش روانی کمک می کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در صورت بروز علائم نگران کننده، حتماً به پزشک عمومی مراجعه کنید. در صورتی که پزشک به سرطان کلیه مشکوک باشد، فرد به متخصص اورولوژی و یا یک متخصص سرطان (انکولوژیست) ارجاع داده می شود.
هنگام ملاقات با پزشک حتماً یکی از دوستان و یا اعضای خانواده خود را به همراه داشته باشید. چرا که گاهی به خاطر سپردن همه اطلاعات رد و بدل شده سخت بوده و همراه به شما در یادآوری گفته ها کمک خواهد کرد.
آن چه می توانید انجام دهید
قبل از ملاقات با پزشک در مورد محدودیت های احتمالی که باید در دستور کار قرار دهید، سوال بپرسید. مثلا کمی پیش از معاینه رژیم غذایی خاصی را دنبال کرده یا یک ماده غذایی خاص را مصرف نکنید.
لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم خود را بنویسید، حتی آن دسته که به نظر ربطی به بیماری ندارند.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی
- نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.
زمان ملاقات شما با پزشک محدود است؛ بنابراین سوالات خود را از بیشترین به کم اهمیت ترین لیست کنید. برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
- آیا من سرطان کلیه دارم؟
- اگر مبتلا هستم، آیا سرطان گسترش یافته است؟
- آیا به آزمایش های بیشتری احتیاج دارم؟
- گزینه های درمان چه هستند؟
- عوارض جانبی هر درمان چیست؟
- آیا سرطان کلیه قابل درمان است؟
- درمان سرطان چه تأثیری بر زندگی روزمره دارد؟
- گزینه مناسب درمانی برای شخص من چیست؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک از بیمار سوالاتی خواهد پرسید، برای پاسخ دادن به این سوالات آماده باشید تا پزشک زمان برای بررسی بیش تر موضوع در اختیار داشته باشد، پزشک سوالات زیررا امکان دارد بپرسد:
- چه زمانی برای اولین بار علائم را تجربه کردید؟
- آیا علائم مداوم یا گاه به گاه بوده است؟
- شدت علائم چقدر است؟
- چه مواردی، علائم را بهبود می بخشد؟
- چه چیزی، علائم را بدتر می کند؟
