پولیپ های کولون زائده های خوش خیمی هستند که می توانند به صورت صاف یا برجسته در روده بزرگ یا راست روده ایجاد شوند. این زائده ها ممکن است علائمی ایجاد نکنند، اما احتمال بدخیم شدن دارند. به همین دلیل باید به طور منظم غربالگری انجام داد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز پولیپ های روده بزرگ و نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
پولیپ کولون (روده بزرگ)، مجموعه کوچکی از سلول ها می باشند که بر روی پوشش داخلی روده بزرگ ایجاد می شوند. بیشتر پولیپ های روده بزرگ، بی خطر هستند. اما با گذشت زمان، برخی از آنها قابلیت تبدیل به توده سرطانی را پیدا می کنند. تشخیص دیرهنگام سرطان کولون در مراحل انتهایی می تواند خطرناک باشد.
همه ی افراد مستعد ابتلا به پولیپ روده بزرگ هستند خصوصا افراد 50 سال به بالا، با اضافه وزن یا سیگاری. داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به پولیپ کولون و سرطان روده بزرگ این خطر را بالاتر نیز می برد.
پولیپ های روده بزرگ غالبا علائمی ایجاد نمی کنند. انجام آزمایش های غربالگری منظم مانند کولونوسکوپی حائز اهمیت می باشد، زیرا پولیپ های روده بزرگ در مراحل اولیه با خیال راحت و به طور کامل برداشته می شوند. بهترین راه پیشگیری از سرطان روده بزرگ، غربالگری منظم و برداشتن پولیپ ها در صورت وجود می باشد.
علائم
پولیپ های روده بزرگ اغلب علامتی ندارند و حتی امکان دارد تا زمان مشاهده ی پولیپ توسط پزشک، فرد بیمار از وجود آن ها اطلاعی نداشته باشد.
البته برخی از افراد مبتلا به پولیپ روده بزرگ دچار علائمی مانند موارد زیر می شوند:
- تغییر عادات دفع مدفوع. یبوست یا اسهال که بیش از یک هفته طول بکشد می تواند نشان دهنده پولیپ روده بزرگ باشد. با این حال باید توجه داشت عوامل بسیار زیاد دیگری نیز می توانند باعث تغییر عادات دفع مدفوع شوند.
- تغییر در رنگ مدفوع. خون می تواند به صورت رگه های قرمز در مدفوع وجود داشته باشد یا باعث شود که مدفوع سیاه به نظر برسد. تغییر رنگ مدفوع می تواند در نتیجه مصرف غذاها، داروها و مکمل ها نیز ایجاد شود.
- کم خونی ناشی از فقر آهن. خونریزی از پولیپ ها می تواند به تدریج و بدون وجود واضح خون در مدفوع، رخ دهد.
- درد. یک پولیپ بزرگ در کولون می تواند با مسدود کردن آن، منجر به درد شکمی شود.
- خونریزی از رکتوم (مقعد). که می تواند نشانه پولیپ روده بزرگ یا سرطان یا سایر بیماری هایی مانند هموروئید (بواسیر) یا شکاف های کوچکی از مقعد باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درد شکم
- خون در مدفوع
- تغییراتی در دفع مدفوع که بیش از یک هفته طول بکشد.
در موارد زیر بهتر است مرتباً از نظر وجود پولیپ مورد بررسی و معاینه قرار بگیرید:
- سن 50 سال یا بالاتر
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ. در این افراد غربالگری باید زودتر از 50 سالگی انجام شود.
علل بیماری
سلولهای سالم به شکل منظم رشد و تقسیم می شوند. جهش در برخی ژن ها می تواند باعث تقسیم بیش از حد و غیر قابل کنترل سلول ها شود. در نواحی کولون (روده بزرگ) و رکتوم (راست روده)، این رشد مداوم می تواند باعث تشکیل پولیپ شود. پولیپ ها می توانند در هر نقطه از روده بزرگ ایجاد شوند.
دو دسته اصلی پولیپ وجود دارد، غیر نئوپلاستیک و نئوپلاستیک. پولیپ های غیر نئوپلاستیک معمولاً سرطانی نمی شوند. پولیپ های نئوپلاستیک شامل آدنوم و انواع پولیپ های دندانه دار می باشند. بیشتر پولیپ های روده بزرگ از نوع آدنوم هستند و در صورت باقی ماندن بیشتر احتمال دارد سرطانی شوند. پولیپ های دندانه دار نیز بسته به اندازه و محل قرارگیری در روده بزرگ، می توانند سرطانی شوند. به طور کلی، هرچه پولیپ نئوپلاستیک بزرگتر باشد، خطر سرطان بیشتر خواهد بود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
عواملی که ممکن است در تشکیل پولیپ روده بزرگ یا سرطان نقش داشته باشند عبارتند از:
- سن. بیشتر افراد مبتلا به پولیپ روده بزرگ 50 ساله یا بیشتر هستند.
- عارضه های التهابی روده. پولیپ های التهابی امکان دارد همراه با کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون در روده بزرگ دیده شوند. اگرچه خود پولیپ ها تهدید مهمی نیستند، اما ابتلا به کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون، خطر احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.
- سابقه خانوادگی. اگر پدر یا مادر، خواهر یا برادر دچار این بیماری شده باشند، احتمال بروز پولیپ روده بزرگ یا سرطان آن بیشتر می شود. اگر تعداد افراد بیشتری از خانواده دچار بیماری شده باشند این خطر برای شخص افزایش می یابد.
- مصرف دخانیات و الکل. مطالعات نشان داده است که مصرف مداوم سه لیوان یا بیشتر نوشیدنی الکلی در روز می تواند خطر بروز پولیپ های کولون را افزایش دهد. ترکیب مصرف سیگار و الکل این خطر را چند برابر می کند.
- چاقی و عدم تحرک کافی.
- نژاد. نژاد های آفریقایی-آمریکایی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.
اختلالات ارثی پولیپ
افراد به ندرت، جهش های ژنتیکی که باعث تشکیل پولیپ روده بزرگ می شود را به ارث می برند. اگر یکی از این جهش های ژنتیکی اتفاق بیفتد، فرد را در معرض خطر بسیار بیشتری در ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار می دهد. غربالگری و تشخیص به موقع می تواند از پیشرفت و گسترش این سرطان ها جلوگیری کند.
اختلالات ارثی که باعث پولیپ روده بزرگ می شوند عبارتند از:
- سندرم لینچ. این بیماری سرطان غیرپولیپوزیس ارثی روده بزرگ نیز نامیده می شود. افراد مبتلا به سندرم لینچ مستعد ابتلا به پولیپ روده بزرگ هستند، اما این پولیپ ها می توانند به سرعت بدخیم شوند. سندرم لینچ رایج ترین شکل ارثی سرطان روده بزرگ است و می تواند خطر ابتلا به سایر تومورهای ناحیه لگن و شکم مانند معده، روده کوچک، مجاری ادرار و تخمدان را نیز افزایش دهند.
- پولیپوز آدنوماتوز ارثی (FAP). یک اختلال نادر که باعث ایجاد صدها یا حتی هزاران پولیپ درسطح پوشش داخلی روده بزرگ شخص در سال های نوجوانی می شود. اگر این پولیپ ها درمان نشوند، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ پیش از 40 سالگی تقریباً 100 درصد است. آزمایش ژنتیک می تواند به فرد در تعیین میزان خطر ابتلا به FAP کمک کند.
- سندرم گاردنر. نوعی FAP که باعث ایجاد پولیپ در طول روده بزرگ و روده کوچک می شود. این سندرم همچنین ممکن است منجر به تشکیل تومورهای غیرسرطانی در سایر قسمت های بدن از جمله پوست، استخوان ها و شکم شود.
- MAP-پولیپوز مرتبط با MUTYH عارضه ای مشابه FAP می باشد که در اثر جهش در ژن MYH رخ می دهد. افراد مبتلا به این بیماری اغلب در سنین جوانی دچار پولیپ های آدنوماتوز متعدد و سرطان روده بزرگ می شوند. آزمایش ژنتیک می تواند به تعیین خطر ابتلا به این بیماری کمک کننده باشد.
- سندرم .eutz-Jeghers، بیماری که معمولاً با ایجاد کک و مک در سراسر بدن، از جمله لب ها، لثه ها و پاها آغاز شده و سپس پولیپ های غیر سرطانی در سراسر روده ایجاد می کند. این پولیپ ها می توانند بدخیم شوند، بنابراین در افراد مبتلا به این بیماری احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ بیشتر است.
- سندرم پولیپوز دندانه دار. عارضه ای که منجر به تشکیل پولیپ های آدنوماتوز دندانه دار متعددی در قسمت فوقانی روده بزرگ می شود. این پولیپ ها نیز می توانند بدخیم شوند. بنابراین می بایست غربالگری صورت گرفته و در صورت تشکیل برداشته شوند.
عوارض بیماری
امکان سرطانی شدن برخی از پولیپ های روده بزرگ وجود دارد. هر چه زودتر پولیپ ها برداشته شوند، احتمال بدخیمی آنها کمتر است.
پیشگیری از بروز بیماری
با غربالگری منظم می توان خطر ابتلا به پولیپ روده بزرگ و سرطان روده بزرگ را تا حد زیادی کاهش داد. برخی تغییرات در سبک زندگی نیز می تواند کمک کننده باشد مانند:
- سبک زندگی سالم. حجم زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود گنجانده و مصرف چربی ها را کاهش دهید. میزان مصرف الکل را محدود کرده و دخانیات را ترک کنید. فعالیت جسمی داشته و وزن متعادل خود را حفظ کنید.
- در رابطه با مصرف کلسیم و ویتامین D با پزشک خود مشورت کنید. مطالعات نشان داده است که افزایش مصرف کلسیم در جلوگیری از عود آدنوم روده بزرگ کمک کننده است. اما مشخص نیست که آیا کلسیم اثر محافظتی در برابر سرطان روده بزرگ نیز دارد یا خیر. مطالعات دیگری نشان داده است که ویتامین D می تواند اثری محافظتی در برابر سرطان روده بزرگ داشته باشد.
- گزینه های درمانی مناسب را در نظر داشته باشید. اگر سابقه خانوادگی ابتلا به پولیپ روده بزرگ دارید، از مشاور ژنتیک کمک بگیرید. اگر مبتلا به اختلال ارثی که خطر بروز پولیپ های کولون را افزایش می دهد تشخیص داده شده اید، از سنین پایین تر به کولونوسکوپی منظم احتیاج دارید.
تشخیص
آزمایش های غربالگری نقش اساسی را در تشخیص پولیپ ها قبل از سرطانی شدن ایفا می کنند. همچنین این آزمایش ها می توانند به تشخیص سرطان روده بزرگ در مراحل اولیه، زمانی که شانس بهبودی بیشتری دارند، کمک کنند.
روش های غربالگری عبارتند از:
- کولونوسکوپی. در این روش یک لوله باریکی با منبع نور و دوربین وارد روده بزرگ می شود. در صورت مشاهده پولیپ، پزشک بلافاصله آنها را برداشته یا نمونه های بافتی (بیوپسی) را برداشته و جهت آنالیز به آزمایشگاه می فرستد.
- کولونوسکوپی مجازی (سی تی کولونوگرافی)، یک روش کم تهاجمی که با استفاده از سی تی اسکن، داخل روده بزرگ مشاهده می شود. این شیوه به همان مراحل آماده سازی مانند کولونوسکوپی نیاز دارد. اگر پولیپ مشاهده شود، برای برداشتن آن باید کولونوسکوپی انجام شود.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر. که در آن مشابه کولونوسکوپی، یک لوله باریک در رکتوم وارد می شود تا داخل رکتوم و یک سوم آخر روده بزرگ (سیگموئید) و راست روده را بررسی کند. در این روش بیشتر روده بزرگ را نمی توان بررسی کرد. اگر پولیپ مشاهده شود، برای برداشتن آن باید کولونوسکوپی انجام شود.
- آزمایش های مدفوع. این نوع آزمایش وجود خون در مدفوع یا DNA را در مدفوع بررسی می کند. اگر نتیجه آزمایش مدفوع مثبت باشد، به کولونوسکوپی نیاز است.
درمان
پزشک احتمالاً تمام پولیپ های کشف شده در هنگام معاینه روده را بر می دارد. روش های برداشتن پولیپ عبارتند از:
- برداشت با پنس یا حلقه سیم (پلی پکتومی). در مراحل اولیه که پولیپ ها کوچک‌تر هستند، می‌توان آن ها را با قرار دادن یک لوله همراه با ابزاری در رکتوم و بریدن پولیپ خارج کرد.
- جراحی کم تهاجمی. پولیپ هایی که بیش از حد بزرگ هستند و یا نمی توان آن ها را در حین غربالگری برداشت، با جراحی برداشته می شوند. این نوع جراحی معمولاً با قرار دادن ابزاری به نام لاپاراسکوپ به داخل روده انجام می شود.
- پروکتوکولکتومی کامل. در مواردی مانند ابتلا به یک سندرم ارثی نادر مانند FAP احتمال دارد لازم باشد روده بزرگ و راست روده با جراحی برداشته شوند.
برخی از انواع پولیپ روده بزرگ بیشتر احتمال دارد که بدخیم شوند. یک پزشک متخصص در بررسی بافت ها (آسیب شناس / پاتولوژیست) بافت پولیپ را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا مشخص کند که آیا این بافت سرطانی است یا خیر.
مراقبت های پس از درمان
ابتلا به پولیپ آدنوماتوز یا پولیپ دندانه دار، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را بالا می برد. میزان خطر بستگی به اندازه، تعداد و مشخصات پولیپ های آدنوماتوز برداشته شده دارد.
برای پولیپ به غربالگری مجدد پس از درمان نیاز است. پزشک در موارد زیر احتمالاً انجام کولونوسکوپی را توصیه می کند:
- در طی پنج تا 10 سال فقط یک یا دو آدنوم کوچک مشاهده شود
- در طی 3 تا 5 سال، سه یا چهار آدنوما ایجاد شده باشد.
- در طی سه سال 5 تا 10 آدنوم مشاهده شود، که اندازه آن ها بیش از 10 میلی متر بوده و از نوع خاصی از آدنوماها باشد.
- در صورت مشاهده آدنوم بسیار بزرگ در عرض شش ماه یا آدنومی که برای برداشته شدن نیاز به قطعه قطعه کردن داشته باشد.
آمادگی شخص قبل از انجام کولونوسکوپی روده بزرگ حائز اهمیت است. اگر مدفوع در روده بزرگ باقی بماند و مانع مشاهده پزشک در دیواره روده بزرگ شود، احتمالاً زودتر از آنچه در دستورالعمل مشخص شده است، نیاز به انجام کولونوسکوپی خواهد بود.
آماده شدن برای کولونوسکوپی
پاکسازی کامل روده بزرگ قبل از کولونوسکوپی بسیار مهم است. اگر مدفوع در روده بزرگ باقی مانده و دید پزشک از دیواره روده را محدود کند، احتمالاً برای اطمینان از تشخیص، به انجام کولونوسکوپی دیگری زودتر از حد معمول نیاز خواهد بود..
در آماده شدن صحیح روده بزرگ، مدفوع کم کم باید به صورت مایع شفافی خارج شود. بسته به نوع مایعات مصرف شده در حین آماده سازی، ممکن است مایع دفع شده زرد یا سبز روشن باشند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در مواردی پزشک با توجه به تشخیص، فرد را به پزشک متخصص گوارش ارجاع می دهد.
آنچه می توانید انجام دهید
- از هرگونه محدودیت قبل از زمان ویزیت پزشک مثل ناشتا بودن برای آزمایش، آگاه باشید.
- علائم خود را یادداشت کنید، حتی آن دسته که به نظر ربطی به بیماری ندارند.
- لیستی از نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید را تهیه کنید.
- اطلاعات پزشکی شخصی را یادداشت کنید.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله تغییراتی در سبک زندگی یا عوامل استرس زا را یادداشت کنید.
- از یکی از اقوام یا دوستان خود بخواهید که شما را همراهی کنند تا سخنان پزشک را بهتر به خاطر بسپارید.
- سوالاتی خود را یادداشت کنید.
سوالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید شامل:
- علت ایجاد علائم من چیست؟
- به چه آزمایش هایی نیاز دارم؟ آیا این آزمایش ها به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- چه روش های درمانی وجود دارد؟
- احتمال بدخیم شدن این پولیپ ها چقدر است؟
- آیا ممکن است به یک بیماری ژنتیکی دچار شده باشم که منجر به پولیپ روده بزرگ شود؟
- به چه نوع تست های منظمی نیاز دارم؟
- آیا باید مواد غذایی خاصی را از رژیم غذایی خود حذف یا به آن اضافه کنم؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک سوالاتی از فرد می پرسد. باتوجه به محدود بودن زمان ملاقات با پزشک آمادگی جهت پاسخ به این سوالات منجر به حفظ زمان می شود.
این سوالات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اولین بار چه زمانی علائم این بیماری را احساس کرده اید و شدت آنها چقدر بوده است؟
- علائم مداوم بوده است یا گاه به گاه؟
- آیا شخص شما یا اعضای خانواده سابقه ابتلا به به سرطان روده بزرگ یا پولیپ روده بزرگ را داشته است؟
- آیا در خانواده کسی مبتلا به سرطان های دیگری در دستگاه گوارش، رحم، تخمدان یا مثانه بوده است؟
- چقدر سیگار می کشید و الکل مصرف می کنید؟
