عفونت سی. دیفیسیل یک بیماری جدی است که طیف وسیعی از علائم، از اسهال خفیف تا آسیب های کشنده روده بزرگ را در بر می گیرد. این باکتری، زمانی تهدیدی برای افراد بستری در بیمارستان ها بود، اکنون در میان جمعیت های جوان تر و سالم نیز در حال گسترش است. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز عفونت سی.دیفیسیل و نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل چیست؟
کلستریدیوم دیفیسیل نوعی باکتری است که می تواند باعث بروز علائمی از اسهال خفیف گرفته تا آسیب های بسیار جدی در روده بزرگ شود. این بیماری که به اختصار عفونت سی. دیفیسیل نامیده می شود، معمولاً افراد مسن بستری در بیمارستان ها یا مراکز مراقبت های طولانی مدت را به خصوص پس از مصرف آنتی بیوتیک ها درگیر می کند. با این حال، تحقیقات نشان می دهند که در سال های اخیر، میزان ابتلا در میان افرادی که در معرض خطر کمتری هستند، مانند جوانان سالم که سابقه بستری یا مصرف آنتی بیوتیک نداشته اند، رو به افزایش است. بر اساس آمار، سالانه حدود نیم میلیون نفر در ایالات متحده به این بیماری مبتلا می شوند و این عفونت ها در سال های اخیر شدیدتر، عودکننده و مقاوم به درمان شده اند.
علائم عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل
در برخی افراد، باکتری سی. دیفیسیل به طور طبیعی در روده وجود دارد اما هرگز باعث بیماری نمی شود. در موارد عفونت، علائم معمولاً طی ۵ تا ۱۰ روز پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک ظاهر می شوند، هرچند ممکن است حتی یک روز یا تا دو ماه بعد نیز بروز کنند.
عفونت خفیف تا متوسط
شایع ترین علائم در این نوع عفونت شامل موارد زیر است:
- اسهال آبکی (۳ بار یا بیشتر در روز به مدت دو روز یا بیشتر)
- گرفتگی و درد خفیف در شکم
عفونت شدید
افرادی که به عفونت شدید سی. دیفیسیل مبتلا می شوند، دچار کم آبی شدید شده و ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند. این نوع عفونت می تواند منجر به التهاب شدید روده بزرگ و تشکیل پلاک های بافتی شود که گاهی منجر به خونریزی یا تولید چرک می شوند. علائم و نشانه های عفونت شدید شامل موارد زیر است:
- اسهال شدید و مداوم (۱۰ تا ۱۵ بار در روز)
- درد و گرفتگی شدید در شکم
- تپش سریع قلب
- تب
- وجود خون یا چرک در مدفوع
- حالت تهوع و از دست دادن اشتها
- کم آبی بدن و کاهش وزن
- شکم متورم
- افزایش شدید گلبول های سفید خون و نارسایی کلیه
عفونت شدید همچنین می تواند به التهاب حاد روده، بزرگ شدن روده بزرگ (مگاکولون سمی) و سپسیس (عفونت خونی) منجر شود. این موارد اورژانسی بوده و اغلب نیاز به بستری در بخش مراقبت های ویژه دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
گاهی اوقات، مصرف آنتی بیوتیک به تنهایی می تواند باعث شل شدن مدفوع شود. با این حال، اگر علائم زیر را تجربه کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- بیش از ۳ بار مدفوع آبکی در روز
- ادامه یافتن علائم برای بیش از دو روز
- تب جدید
- درد یا گرفتگی شدید شکم
- وجود خون در مدفوع
علل ابتلا به عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل
باکتری سی. دیفیسیل در محیط اطراف ما از جمله در خاک، هوا، آب و مدفوع انسان و حیوانات یافت می شود. درصد کمی از افراد سالم این باکتری را به طور طبیعی در روده خود دارند بدون اینکه بیمار شوند. با این حال، باکتری می تواند به شکل هاگ (اسپور) برای هفته ها یا ماه ها روی سطوح مختلف زنده بماند.
- انتقال باکتری: هاگ ها زمانی که دست ها به درستی شسته نمی شوند، از طریق مدفوع به مواد غذایی، سطوح و اشیا منتقل می شوند. با تماس با این سطوح آلوده، هاگ ها به بدن منتقل می شوند.
- تولید سم: پس از ورود به بدن، باکتری در روده بزرگ رشد کرده و سمومی تولید می کند که به پوشش داخلی روده آسیب می رساند. این سموم سلول ها را از بین می برند و باعث التهاب، ایجاد پلاک های بافتی و در نهایت اسهال آبکی می شوند.
ظهور سویه جدید و تهاجمی
طی سال های اخیر، سویه جدید و تهاجمی تری از سی. دیفیسیل شناسایی شده است که سموم بسیار بیشتری تولید می کند. این سویه نسبت به برخی داروها مقاومت بیشتری دارد و در افرادی دیده شده که سابقه بستری در بیمارستان یا مصرف آنتی بیوتیک نداشته اند. این سویه از حدود سال ۲۰۰۰ میلادی باعث شیوع بیماری های شدیدتری شده است.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
با وجود اینکه هر کسی ممکن است به عفونت کلستریدیوم دیفیسیل (سی. دیفیسیل) مبتلا شود، برخی عوامل خطر احتمال بروز آن را به شدت افزایش می دهند.
۱. مصرف آنتی بیوتیک ها و سایر داروها
روده شما حاوی تریلیون ها باکتری مفید است که به حفظ سلامت بدن و مقابله با عفونت ها کمک می کنند. وقتی برای درمان یک عفونت، آنتی بیوتیک مصرف می کنید، این داروها علاوه بر از بین بردن باکتری های مضر، برخی از باکتری های مفید را نیز نابود می کنند. با کاهش تعداد باکتری های سالم، باکتری های سی. دیفیسیل می توانند به سرعت رشد کرده و از کنترل خارج شوند.
آنتی بیوتیک هایی که بیشتر از سایرین با عفونت سی. دیفیسیل مرتبط هستند عبارتند از:
- فلوروکینولون ها
- سفالوسپورین ها
- پنی سیلین ها
- کلیندامایسین
علاوه بر این، داروهایی مانند مهارکننده های پمپ پروتون که برای کاهش اسید معده استفاده می شوند نیز می توانند خطر ابتلا به این عفونت را افزایش دهند.
۲. بستری در مراکز درمانی
این بیماری بیشتر در افرادی دیده می شود که اخیراً در بیمارستان ها، خانه های سالمندان یا مراکز مراقبت های طولانی مدت بوده اند. در این محیط ها، انتشار میکروب ها به راحتی اتفاق می افتد، مصرف آنتی بیوتیک ها شایع است و افراد معمولاً آسیب پذیرتر هستند.
باکتری سی. دیفیسیل به شکل هاگ (اسپور) می تواند برای هفته ها یا ماه ها روی سطوح مختلف زنده بماند. این باکتری اغلب از طریق دست ها از فردی به فرد دیگر منتقل می شود، اما می تواند روی سطوحی مانند دستگیره ها، نرده های تخت، میزهای کنار تخت، توالت ها، سینک ها و حتی تلفن ها و کنترل وسایل برقی نیز وجود داشته باشد.
۳. ابتلا به بیماری های زمینه ای
اگر به بیماری هایی مانند بیماری التهابی روده (IBD)، سرطان روده بزرگ یا ضعف سیستم ایمنی (ناشی از بیماری یا درمان هایی مانند شیمی درمانی) مبتلا هستید، بیشتر در معرض خطر عفونت سی. دیفیسیل قرار دارید. همچنین، افرادی که تحت عمل جراحی در ناحیه شکم یا دستگاه گوارش قرار گرفته اند، با خطر بیشتری مواجه هستند.
۴. سایر عوامل خطرساز
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
- سن: افزایش سن یک عامل خطر مهم است. در یک مطالعه، خطر ابتلا به این باکتری در افراد ۶۵ سال به بالا ۱۰ برابر بیشتر از افراد جوان تر بود.
- عفونت قبلی: ابتلا به عفونت سی. دیفیسیل در گذشته، احتمال عود آن را افزایش می دهد و با هر بار عود، این خطر بالاتر می رود.
عوارض بیماری
عفونت سی.دیفیسیل در صورت عدم درمان به موقع، می تواند عوارض جدی و گاهی کشنده ای به دنبال داشته باشد:
- کم آبی بدن: اسهال شدید می تواند به کاهش خطرناک مایعات و الکترولیت ها منجر شود، که عملکرد طبیعی بدن را مختل کرده و باعث افت شدید فشار خون می شود.
- نارسایی کلیوی: کم آبی شدید می تواند به سرعت باعث اختلال در عملکرد کلیه ها شود.
- مگاکولون سمی: در این عارضه نادر، روده بزرگ قادر به دفع گاز و مدفوع نیست، که باعث انبساط شدید آن می شود. در صورت عدم درمان، روده می تواند پاره شود و باکتری ها وارد حفره شکمی شده و منجر به عفونت کشنده شوند. این وضعیت نیاز به جراحی فوری دارد.
- سوراخ شدن روده بزرگ: این عارضه نادر، در نتیجه آسیب گسترده به دیواره روده یا پس از مگاکولون سمی ایجاد می شود. سوراخ شدن روده می تواند باعث نشت باکتری ها به داخل شکم و بروز عفونت تهدیدکننده زندگی (پریتونیت) شود.
- مرگ: حتی عفونت های خفیف تا متوسط در صورت عدم درمان به موقع می توانند به سرعت به یک بیماری کشنده تبدیل شوند.
پیشگیری از بروز بیماری
برای پیشگیری از شیوع سی.دیفیسیل، مراکز درمانی از دستورالعمل های سخت گیرانه کنترل عفونت پیروی می کنند. شما نیز می توانید با رعایت نکات زیر به پیشگیری از این بیماری کمک کنید:
- مصرف آنتی بیوتیک ها را با دقت مدیریت کنید: از مصرف بی مورد آنتی بیوتیک ها، به ویژه برای بیماری های ویروسی که نیازی به آن ها نیست، خودداری کنید. در صورت نیاز، از پزشک خود بخواهید یک آنتی بیوتیک با طیف محدود و دوره درمانی کوتاه تجویز کند.
- بهداشت دست ها را رعایت کنید: بهداشت دست ها بسیار مهم است. در صورت شیوع سی.دیفیسیل، شستن دست ها با آب و صابون مؤثرتر از ضدعفونی کننده های الکلی است، زیرا الکل اسپورهای باکتری را از بین نمی برد. رعایت این موضوع برای کارکنان بهداشت و بازدیدکنندگان بسیار حیاتی است.
- اقدامات احتیاطی در مراکز درمانی: بیماران مبتلا به این عفونت باید در اتاق های خصوصی بستری شوند. کارکنان بیمارستان و ملاقات کنندگان باید هنگام ورود به اتاق از دستکش یکبار مصرف و لباس مخصوص استفاده کنند.
- ضدعفونی مناسب سطوح: در هر محیط درمانی، سطوح باید با محصولاتی که حاوی سفیدکننده های حاوی کلر هستند، ضدعفونی شوند، زیرا محصولات تمیزکننده معمول ممکن است نتوانند اسپورهای باکتری را از بین ببرند.
تشخیص عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل
تشخیص عفونت سی. دیفیسیل بر اساس سه معیار اصلی صورت می گیرد:
- اسهال
- وجود سایر علائم عفونت سی. دیفیسیل
- تشخیص باکتری سی. دیفیسیل در نمونه مدفوع
نکته مهم این است که افرادی که مدفوع طبیعی و سفت دارند، نباید برای این عفونت آزمایش شوند. همچنین، با اینکه مصرف آنتی بیوتیک یکی از عوامل خطر اصلی است، اما برخی افراد بدون سابقه مصرف آنتی بیوتیک نیز به این عفونت مبتلا می شوند، بنابراین سابقه مصرف آنتی بیوتیک برای تشخیص قطعی ضروری نیست.
آزمایش های مدفوع
اگر پزشک به عفونت سی. دیفیسیل مشکوک شود، ممکن است یک یا چند آزمایش روی نمونه مدفوع انجام دهد تا وجود سموم یا سویه های باکتری تولیدکننده سم را بررسی کند.
معاینه روده بزرگ
در موارد نادر، برای تأیید تشخیص، پزشک ممکن است داخل روده بزرگ را معاینه کند. این معاینه که به آن سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر یا کولونوسکوپی گفته می شود، با وارد کردن یک لوله انعطاف پذیر مجهز به دوربین به داخل روده بزرگ انجام می شود تا نواحی ملتهب یا سایر مشکلات بررسی شوند. این آزمایش همچنین به پزشک کمک می کند تا سایر دلایل احتمالی علائم را پیدا کند.
تصویربرداری
برای بررسی عوارض احتمالی عفونت سی. دیفیسیل، ممکن است از تصویربرداری مانند عکس برداری ساده از شکم یا سی تی اسکن استفاده شود. این آزمایش ها می توانند مواردی مانند ضخیم شدن دیواره روده، انبساط روده یا سوراخ شدن دیواره روده بزرگ را نشان دهند.
درمان عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل
درمان تنها برای افرادی است که علائم عفونت را نشان می دهند. کسانی که باکتری را بدون بروز علائم حمل می کنند، نیازی به درمان ندارند.
آنتی بیوتیک ها
اگر عفونت با مصرف یک آنتی بیوتیک خاص مرتبط باشد، پزشک احتمالاً مصرف آن را متوقف می کند. اما در مواردی که آنتی بیوتیک برای درمان یک عفونت دیگر ضروری است، ممکن است آن را با داروی دیگری که کمتر باعث اسهال ناشی از سی. دیفیسیل می شود، جایگزین کند.
درمان اصلی عفونت سی. دیفیسیل با آنتی بیوتیک های خاص انجام می شود. داروهای اصلی عبارتند از:
- ونکومایسین
- فیداکسومایسین در عفونت های شدید، ممکن است مترونیدازول همراه با ونکومایسین تجویز شود.
عمل جراحی
در شرایطی که عوارض جدی مانند درد شدید، نارسایی ارگان ها، مگاکولون سمی، یا التهاب شدید پوشش دیواره شکم وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن بخش آسیب دیده روده بزرگ باشد.
درمان عود مجدد بیماری
حدود ۲۵ درصد از افرادی که درمان می شوند، دوباره به عفونت سی. دیفیسیل مبتلا می شوند. این امر می تواند به دلیل از بین نرفتن کامل عفونت اولیه یا آلودگی مجدد با باکتری جدید باشد. خطر عود با هر بار ابتلای مجدد افزایش می یابد؛ به طوری که پس از سه بار ابتلا، خطر عفونت مجدد به بیش از ۵۰ درصد می رسد.
عوامل افزایش دهنده خطر عود:
- سن بالای ۶۵ سال
- مصرف همزمان آنتی بیوتیک های دیگر
- ابتلا به بیماری های جدی مانند نارسایی مزمن کلیه، بیماری التهابی روده یا بیماری مزمن کبدی
درمان عود مجدد شامل موارد زیر است:
- آنتی بیوتیک ها: در این شرایط، پزشک ممکن است یک یا چند دوره آنتی بیوتیک، که اغلب متفاوت از داروی اولیه است، تجویز کند. با هر بار عود، اثربخشی درمان آنتی بیوتیکی کاهش می یابد.
- درمان مبتنی بر آنتی بادی: دارویی به نام بزلوتوکسوماب که یک آنتی بادی انسانی علیه سم سی. دیفیسیل است، می تواند خطر عود عفونت را در افراد با ریسک بالا کاهش دهد.
- پیوند میکروبیوتای مدفوع (FMT): این روش یک درمان جدید برای عفونت های عودکننده است که هنوز به طور رسمی توسط FDA تأیید نشده اما در کارآزمایی های بالینی در حال بررسی است. در FMT، باکتری های سالم روده از طریق مدفوع یک فرد اهداکننده وارد روده بزرگ بیمار می شوند تا فلور طبیعی روده بازسازی شود. اهداکنندگان به دقت از نظر بیماری ها، عفونت ها و انگل ها غربالگری می شوند و موفقیت این روش در درمان عفونت های عودکننده بیش از ۸۵ درصد گزارش شده است.
- پروبیوتیک ها: پروبیوتیک ها مکمل هایی هستند که حاوی باکتری های مفیدند. نقش آن ها در پیشگیری یا درمان عفونت سی. دیفیسیل هنوز به طور قطعی ثابت نشده است. با این حال، نسل های جدیدی از پروبیوتیک ها در حال مطالعه هستند تا اثربخشی آن ها در این زمینه بررسی شود.
راهکارهای سبک زندگی
برای کمک به کنترل اسهال، راهکارهای حمایتی زیر توصیه می شود:
- مصرف مایعات فراوان: مایعات حاوی آب، نمک و شکر، مانند آب میوه رقیق شده، نوشابه های بدون کافئین و آب گوشت، برای جلوگیری از کم آبی بدن مفید هستند.
- تغذیه مناسب: در طول دوره اسهال، غذاهای نشاسته ای مانند سیب زمینی، رشته، برنج و جو دوسر را مصرف کنید. همچنین، کراکرهای نمکی، موز، سوپ و سبزیجات آب پز انتخاب های خوبی هستند. پس از رفع اسهال، ممکن است برای مدتی در هضم شیر و محصولات لبنی مشکل داشته باشید.
سخن پایانی
در نهایت، مدیریت مؤثر عفونت سی. دیفیسیل نیازمند یک رویکرد چندوجهی است. از پیشگیری های ساده مانند شستشوی دقیق دست ها تا استفاده صحیح از آنتی بیوتیک ها، هر قدم می تواند در کاهش شیوع این بیماری مؤثر باشد. با پیشرفت های درمانی جدیدی مانند پیوند میکروبیوتای مدفوع و آنتی بادی درمانی، امید به کاهش عود بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران بیش از پیش افزایش یافته است. همکاری بین بیماران، مراقبان و کادر درمان نقشی کلیدی در مقابله با این تهدید رو به رشد دارد.
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.