انسداد روده یک وضعیت حاد گوارشی است که به دلیل توقف کامل یا جزئی حرکت محتویات در دستگاه گوارش، با علائم درد شدید و تورم شکمی خود را نشان می دهد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز انسداد روده، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
انسداد روده چیست؟
انسداد روده وضعیتی پاتولوژیک است که در آن جریان طبیعی مواد غذایی، مایعات و گازها از طریق لوله گوارش، در روده کوچک و روده بزرگ (کولون)، متوقف می شود. این اختلال می تواند ناشی از علل مکانیکی فیزیکی یا اختلال در حرکات (فلجی) باشد. بدون مداخله درمانی فوری، نواحی مسدودشده روده ممکن است دچار کاهش جریان خون شده و به دنبال آن، نکروز یا مرگ بافت رخ دهد که عوارضی جدی و خطرناک را به دنبال دارد. با این حال، در صورت تشخیص و اقدامات پزشکی به موقع، انسداد روده با موفقیت قابل درمان است.
علائم انسداد روده
شناسایی زودهنگام علائم برای مدیریت انسداد روده حیاتی است. نشانه های بالینی این وضعیت عبارتند از:
- درد شکمی متناوب: این درد معمولاً به صورت گرفتگی های شدید و گذرا احساس می شود که با تلاش روده برای عبور دادن محتویات از محل انسداد مرتبط است.
- کاهش اشتها.
- استفراغ.
- یبوست یا عدم توانایی در دفع مدفوع و گاز: این علامت نشان دهنده توقف کامل حرکت روده است.
- تورم و اتساع شکم.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
انسداد روده عوارض بسیار خطرناکی نظیر سوراخ شدن روده و شوک سپتیک دارد. در صورت احساس درد شدید شکمی و مشاهده علائم ذکرشده، مراجعه فوری به مراکز درمانی ضروری است.
علل ابتلا به انسداد روده
انسداد روده می تواند به دلایل مکانیکی یا فلجی رخ دهد.
شایع ترین علل مکانیکی انسداد روده در بزرگسالان عبارتند از:
- چسبندگی های شکمی: اینها نوارهایی از بافت فیبری هستند که اغلب پس از جراحی های شکمی یا لگنی ایجاد می شوند و می توانند روده را فشرده کرده یا باعث پیچش آن شوند.
- سرطان روده بزرگ (کولون): توده های سرطانی که در داخل مجرای روده رشد کرده و انسداد را ایجاد می کنند.
- فتق: بیرون زدگی بخشی از روده به دلیل ضعف در دیواره عضلانی شکم.
- بیماری های التهابی روده (IBD): مانند بیماری کرون که می تواند منجر به ضخیم شدن و تنگی دیواره روده شود.
- دیورتیکولیت: التهاب و عفونت کیسه های کوچک در جدار روده، که می تواند منجر به ایجاد بافت اسکار و انسداد شود.
- ولولوس: پیچ خوردگی قوسی روده، معمولاً در روده باریک یا کولون سیگموئید.
- مدفوع چسبیده: تجمع مدفوع سفت شده که باعث انسداد کامل می شود.
لازم به ذکر است که در کودکان، درهم رفتگی روده شایع ترین علت انسداد است.
انسداد کاذب روده (فلجی)
انسداد کاذب روده که به آن انسداد فلج کننده روده نیز گفته می شود، وضعیتی است که علائم انسداد را تقلید می کند، اما در واقع هیچ چیزی درون روده وجود ندارد که باعث مسدود شدن آن شود. در این عارضه، اختلال در عملکرد عصبی و عضلانی روده، انقباضات طبیعی برای پیش راندن محتویات روده به بیرون را مختل یا متوقف می کند. این پدیده می تواند بر تمام بخش های روده تأثیر بگذارد.
علل شایع ایجاد انسداد روده فلج کننده عبارتند از:
- جراحی شکمی یا لگنی: این شایع ترین علت است و اغلب پس از جراحی های بزرگ اتفاق می افتد.
- عفونت ها: به ویژه عفونت هایی که باعث التهاب شدید صفاق می شوند.
- داروهای خاص: داروهایی که بر عملکرد اعصاب و عضلات تأثیر می گذارند، مانند داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (همچون آمی تریپتیلین) و داروهای مسکن اوپیوئیدی (نظیر هیدروکدون و اکسی کدون).
- اختلالات عصبی و عضلانی: مانند بیماری پارکینسون.
عوامل خطرساز(ریسک فاکتورها)
برخی بیماری ها و سوابق پزشکی خاص می توانند خطر ابتلا به انسداد روده را به طور قابل توجهی افزایش دهند. این عوامل خطرساز عبارتند از:
- جراحی در ناحیه شکمی یا لگن: این عامل اغلب منجر به ایجاد چسبندگی های داخل شکمی می شود که یکی از رایج ترین علل انسداد روده است.
- بیماری کرون: این بیماری التهابی روده، موجب نازک شدن دیواره روده و در نهایت باریک شدن مجاری گوارشی شده و خطر انسداد را افزایش می دهد.
- سرطان در ناحیه شکمی: به خصوص اگر فرد در گذشته سابقه جراحی برای برداشتن تومور یا تحت رادیوتراپی قرار گرفته باشد؛ چرا که این درمان ها می توانند منجر به ایجاد بافت اسکار (جای زخم) و چسبندگی های بعدی شوند.
عوارض بیماری
انسداد درمان نشده روده می تواند منجر به ایجاد عوارض جدی و حتی مرگبار شود. این عوارض نیازمند فوریت های پزشکی هستند:
- مرگ بافت (نکروز): انسداد روده ممکن است باعث قطع ناگهانی خون رسانی (ایسکمی) به نواحی از روده شود. کمبود خون می تواند منجر به از بین رفتن و مردن قسمت هایی از دیواره روده شود. مرگ بافت در نهایت می تواند منجر به شکاف و سوراخ شدن دیواره روده شود که نتیجه آن ورود محتویات روده به حفره شکمی و ایجاد عفونت است.
- عفونت: پریتونیت اصطلاح پزشکی برای التهاب و عفونت حاد حفره شکمی و صفاق است که در اثر سوراخ شدن روده ایجاد می شود. این عارضه یک وضعیت مرگبار است که به امدادهای فوری پزشکی و اغلب به جراحی اورژانسی نیاز خواهد داشت.
تشخیص انسداد روده
تشخیص انسداد روده معمولاً شامل ترکیبی از ارزیابی بالینی و تصویربرداری تخصصی است. آزمایش ها و روش هایی که برای تشخیص این وضعیت استفاده می شوند، عبارتند از:
معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی: پزشک در ابتدا در مورد سوابق پزشکی و علائم، سؤالات متعددی خواهد پرسید. در معاینه فیزیکی، پزشک در صورت مشاهده تورم در ناحیه شکمی، حساسیت نسبت به لمس و فشار، یا وجود برآمدگی در آن ناحیه، به وجود انسداد روده شک خواهد کرد. همچنین، پزشک با استفاده از گوشی پزشکی به صداهای روده گوش می دهد که می تواند الگوی حرکت روده را مشخص کند.
رادیوگرافی: برای تأیید اولیه تشخیص انسداد روده، پزشک رادیوگرافی از ناحیه شکمی را توصیه خواهد کرد. با این حال، باید در نظر داشت که گاهی اوقات برخی از انواع انسداد روده با استفاده از رادیوگرافی استاندارد، به طور واضح قابل مشاهده نیستند.
سی تی اسکن (CT Scan): سی تی اسکن ترکیبی از مجموعه ای از تصاویر رادیوگرافی است که از زوایای مختلف گرفته شده و تصاویر مقطعی را تولید می کند. این تصاویر بسیار واضح تر و دقیق تر از رادیوگرافی های ساده هستند و با دقت بیشتری موقعیت و علت انسداد روده را نشان خواهند داد.
سونوگرافی: سونوگرافی اغلب مناسب ترین روش در تشخیص انسداد روده در کودکان است. در کودکانی که مبتلا به درهم روی روده هستند، در تصویر سونوگرافی ساختار خاصی به نام «چشم گاوی» مشاهده می شود که نشان دهنده لغزیدن یک قسمت از روده به داخل قسمت دیگر آن است.
تنقیه باریم (باریم انما): این روش اساساً یک تصویربرداری تقویت شده از روده بزرگ است و برای بررسی برخی از علل مشکوک انسداد روده بزرگ انجام می شود. در طی این روش، پزشک هوا یا مایع حاوی باریم را از طریق رکتوم وارد روده بزرگ می کند. در موارد درهم روی روده در کودکان، تنقیه باریم یا تنقیه هوا در بسیاری از مواقع می تواند این مشکل را برطرف کرده و نیاز به درمان های بعدی را منتفی سازد.
درمان انسداد روده
درمان انسداد روده به علت زمینه ای ایجاد آن بستگی دارد، اما در اغلب موارد، نیاز به بستری شدن فوری در بیمارستان وجود دارد.
بستری شدن در بیمارستان برای تثبیت شرایط
هنگام رسیدن فرد به بیمارستان، پزشکان ابتدا وضعیت عمومی بیمار را تثبیت می کنند. این فرایند حیاتی شامل اقدامات زیر است:
- قرار دادن یک لوله وریدی در داخل ورید بازو برای رساندن مایعات و جبران کم آبی و اختلالات الکترولیتی.
- قرار دادن یک لوله بینی-معده؛ که از طریق بینی وارد معده می شود تا هوا و مایعات تجمع یافته مکش شده و از التهاب و تورم شکم کاسته شود.
- قرار دادن یک کاتتر یا لوله باریک و انعطاف پذیر درون مثانه برای تخلیه ادرار و پایش دقیق وضعیت مایعات بدن.
درمان درهم روی روده
درمان درهم روی روده در کودکان اغلب با تنقیه هوا یا باریم انجام می شود. این روش هم به عنوان یک ابزار تشخیصی و هم به عنوان یک روش درمانی مؤثر عمل می کند و در صورت عملکرد موفقیت آمیز، معمولاً نیاز به درمان های جراحی برطرف می شود.
درمان برای انسداد جزئی
اگر انسداد به صورت جزئی باشد، یعنی غذا و مایعات همچنان بتوانند از روده عبور کنند، پس از تثبیت وضعیت اولیه ممکن است نیاز به درمان بیشتر نباشد. در این شرایط، پزشک ممکن است مصرف یک رژیم غذایی کم فیبر را توصیه کند، زیرا هضم آن در مجرای باریک روده آسان تر است. در صورتی که انسداد خود به خود برطرف نشود و پایدار بماند، ممکن است برای رفع کامل آن نیاز به عمل جراحی باشد.
درمان انسداد کامل
اگر روده قادر به عبور دادن هیچ ماده ای نباشد و انسداد کامل تشخیص داده شود، معمولاً برای رفع آن نیاز به جراحی خواهد بود. نوع جراحی بستگی به علت ایجاد انسداد و ناحیه درگیر از روده دارد. در این جراحی، معمولاً قسمت مسدود شده از روده به همراه بافت آسیب دیده یا مرده برداشته می شود.
به عنوان یک جایگزین، به ویژه در بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ، ممکن است پزشک درمان با استنت فلزی خود منبسط شونده را توصیه کند. در این روش، لوله توری سیمی از طریق آندوسکوپی که از دهان یا رکتوم عبور داده شده است، به محل انسداد در روده وارد می شود. سپس با انبساط استنت، نیروی آن روده را باز کرده و انسداد را برطرف می کند. با این حال، استفاده از این روش در برخی بیماران با جراحی های شکمی پیچیده قبلی یا شرایط خاص، ممکن است پرریسک باشد و در نهایت ممکن است پس از تثبیت وضعیت، همچنان نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
درمان انسداد کاذب روده
در صورت تشخیص انسداد کاذب روده، فرد معمولاً برای یک یا دو روز در بیمارستان بستری خواهد شد تا علت زمینه ای شناسایی و درمان شود. انسداد کاذب اغلب به صورت خود به خودی بهبود می یابد. در این مدت، برای جلوگیری از سوءتغذیه، فرد از طریق لوله بینی یا تزریق داخل وریدی تغذیه خواهد شد.
اگر این عارضه به صورت خود به خودی بهبود نیابد، پزشک داروهایی را تجویز خواهد کرد که باعث انقباض عضلات روده شده و به حرکت غذا و مایعات کمک می کنند. اگر انسداد فلج کننده ناشی از یک بیماری یا مصرف یک دارو باشد، پزشک یا بیماری زمینه ای را درمان می کند یا مصرف آن دارو را متوقف می سازد. در موارد بسیار نادر که کولون بزرگ شده است، درمانی به نام فشارزدایی مفید خواهد بود. فشارزدایی می تواند با کولونوسکوپی (وارد کردن یک لوله باریک از طریق مقعد به سمت کولون) یا با جراحی انجام شود تا فشار داخل روده کاهش یابد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
انسداد روده معمولاً یک عارضه اورژانسی و فوری است؛ بنابراین، زمان زیادی برای آمادگی جهت ملاقات با پزشک وجود ندارد. در نتیجه، در صورت امکان، یک لیست کوتاه از علائم و نشانه های خود یادداشت کنید. این کار به شما کمک می کند تا به طور مؤثرتری به سؤالات پزشک پاسخ دهید و روند تشخیص تسریع شود.
از پزشک چه انتظاری می رود
پزشک برای تشخیص دقیق و برنامه ریزی درمان، احتمالاً تعدادی از سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید:
- چه زمانی متوجه دردهای غیرعادی در ناحیه شکم یا سایر علائمتان شده اید؟
- آیا همه علائمتان به صورت ناگهانی ظاهر شده اند یا از قبل آنها را تجربه کرده بودید؟
- آیا درد مداوم است یا متناوب؟
- آیا علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ، تب، وجود خون در مدفوع، اسهال یا یبوست را تجربه کرده اید؟
- آیا تا به حال در ناحیه شکم، جراحی یا رادیوتراپی داشته اید؟
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید.