گلو درد | علل بروز، نشانه ها، روش تشخیص و درمان

گلو درد، احساس سوزش یا خارش در گلو است که اغلب ناشی از عفونت های ویروسی و گاهی باکتریایی است، اما عوامل دیگری نیز می توانند باعث بروز آن شوند. در ادامه، اطلاعاتی در مورد علائم و علل بروز گلودرد، تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

گلودرد چیست؟

گلو درد، احساس درد، خراشیدگی و تحریک پذیری در گلو است که اغلب هنگام بلع تشدید می شود. دلیل عمده گلو درد (فارنژیت) یک عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا است که بدون هیچ گونه اقدام درمانی و با گذشت زمان برطرف می شود.

گلودرد چیست؟

گاهی اوقات، گلو درد به دلیل عفونت باکتریایی مثل گلودرد استرپتوکوکی ایجاد می شود که در این صورت، برای جلوگیری از عوارض، باید آنتی بیوتیک مصرف شود. در موارد نادر، ممکن است گلو درد به درمان های پیچیده تری نیاز داشته باشد.

علائم گلودرد

علائم و نشانه های گلو درد به عامل آن بستگی دارد. موارد زیر از علائم گلو درد است:

درد و احساس خراشیدگی در گلو
تشدید درد هنگام بلع یا صحبت کردن
دشواری در بلع
تورم و درد غدد لنفاوی در گردن و زیر فک
تورم و قرمزی لوزه ها
لکه های سفید یا چرکی روی لوزه ها
گرفتگی صدا

تشدید درد هنگام صحبت کردن از علائم گلودرد

عفونت های عامل گلو درد می توانند باعث بروز علائم دیگری نیز شوند، از این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تب
سرفه
آبریزش بینی
عطسه
بدن درد
سردرد
حالت تهوع یا استفراغ

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر گلو درد کودک بعد از خوردن یا نوشیدن صبحگاهی بهتر نشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
اگر کودک دچار مشکل در تنفس، مشکل در قورت دادن یا آبریزش غیرعادی دهان شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
بزرگسالان هم اگر گلو درد شدید دارند، یا گلو دردشان بیشتر از یک هفته طول کشید، یا دچار مشکل در قورت دادن، تنفس، یا باز کردن دهان شدند، باید به پزشک مراجعه کنند.
همچنین، در بزرگسالان، اگر درد مفاصل، گوش درد، عارضه های پوستی، تب بالا، خون در بزاق، توده در گردن، گرفتگی صدا بیشتر از دو هفته، یا تورم گردن و صورت را تجربه کردند، باید به پزشک مراجعه کنند.

مراجعه به پزشک به دلیل گرفتگی صدا ناشی از گلودرد

علت گلو درد چیست؟

بیشتر اوقات، گلو درد ناشی از ویروس های سرماخوردگی و آنفولانزا است و به ندرت، به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد می شود.

عفونت های ویروسی که باعث گلو درد می شوند:

سرماخوردگی
آنفولانزا
مونونوکلئوز (مونو)
سرخک
آبله مرغان
کووید-19
خروسک (بیماری متداولی در کودکان که با سرفه هایی خشک مشخص می شود).

سرماخوردگی از دلایل گلودرد

عفونت های باکتریایی:

عفونت های باکتریایی نیز می توانند باعث گلو درد شوند. برای مثال، استرپتوکوک پیوژنز (گروه A استرپتوکوک ها) شایع ترین عامل گلو درد باکتریایی است.

سایر علل گلودرد

آلرژی: آلرژی به موادی مانند پوست انسان یا حیوانات خانگی، کپک، گرد و غبار و گرده گل می تواند باعث گلو درد شود. ترشحات پشت حلق نیز می توانند گلو را تحریک کرده و گلو درد را تشدید کنند.
خشکی هوا: هوای خشک خانه می تواند باعث خشکی و احساس خراشیدگی در گلو شود. تنفس از طریق دهان (به دلیل گرفتگی بینی) هم می تواند همین اثر را داشته باشد.
محرک ها: آلودگی هوا (داخل یا خارج خانه)، دود سیگار و مواد شیمیایی می توانند باعث گلو درد مزمن شوند. جویدن تنباکو، نوشیدن الکل و مصرف غذاهای تند نیز گلو را تحریک می کنند.
کشیدگی عضلات: فریاد زدن، بلند صحبت کردن یا صحبت کردن طولانی مدت باعث کشیدگی عضلات گلو می شود.
بیماری رفلاکس معده (GERD): در این بیماری، اسید معده به مری برمی گردد و باعث سوزش سر دل، گرفتگی صدا، بازگشت محتویات معده به دهان و احساس توده در گلو می شود.
عفونت HIV: گاهی اوقات، گلو درد از علائم اولیه ابتلا به HIV است. افراد مبتلا به HIV همچنین ممکن است به دلیل عفونت قارچی برفک دهان یا عفونت ویروسی سیتومگالوویروس (CMV) دچار گلو درد مزمن یا عودکننده شوند.
تومورها: تومورهای سرطانی در گلو، زبان یا حنجره می توانند باعث گلو درد شوند. علائم دیگر شامل گرفتگی صدا، مشکل در بلع، تنفس صدادار، توده در گردن و خون در بزاق است.
آبسه یا التهاب اپی گلوت: در موارد نادر، آبسه در گلو یا التهاب اپی گلوت (غضروف پوشاننده نای) می تواند باعث گلو درد شود و هر دو مورد می توانند باعث انسداد راه هوایی و وضعیت اورژانسی خطرناکی شوند.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

سن. احتمال ابتلا به گلو درد در کودکان و نوجوانان بیشتر است. همچنین احتمال ابتلای کودکان 3 تا 15 سال به گلو درد استرپتوکوکی بسیار بالا است. این باکتری، شایع ترین عامل باکتریایی گلو درد می باشد.
قرار گرفتن در معرض دود تنباکو. قرار گرفتن در معرض دود سیگار و سیگار کشیدن می تواند گلو را تحریک کند. استعمال دخانیات، خطر ابتلا به سرطان های دهان، گلو و حنجره را افزایش می دهد.
آلرژی ها. آلرژی های فصلی و یا آلرژی های همیشگی به گرد و غبار، کپک ها یا پوستۀ بدن انسان و حیوانات خانگی احتمال گلو درد را بیشتر می کند.
قرار گرفتن در معرض محرک های شیمیایی. ذرات معلق حاصل از سوختن سوخت های فسیلی و مواد شیمیایی خانگی در هوا، می تواند باعث تحریک گلو شود.
عفونت مکرر یا مزمن سینوس ها. ترشحات بینی می تواند باعث تحریک گلو یا انتقال عفونت شود.
حضور در مکان های شلوغ. عفونت های باکتریایی و ویروسی به راحتی در نواحی پر ازدحام مانند مراکز نگهداری کودکان، کلاس ها، مراکز اداری و هواپیماها منتقل می شوند.
ضعف سیستم ایمنی. به طور کلی، مقاومت بدنی پایین فرد را بیشتر مستعد ابتلا به عفونت می کند. علل معمول تضعیف سیستم ایمنی ابتلا به HIV و/یا دیابت، درمان با داروهای استروئیدی یا شیمی درمانی، استرس، خستگی و رژیم غذایی نامناسب می باشد.

دود سیگار از عوامل خطرساز ابتلا به گلودرد

پیشگیری از بروز بیماری

بهترین راه پیشگیری از گلو درد، دوری از عوامل ایجادکننده ی آن و رعایت صحیح بهداشت است. رعایت نکات زیر می تواند کمک کننده باشد:

دستان خود را بشویید: دستان خود را به خوبی بشویید، به خصوص بعد از دستشویی، پیش از غذا خوردن و بعد از عطسه و سرفه.
از به اشتراک گذاشتن غذا، لیوان یا ظروف خود با سایرین خودداری کنید.
درون یک دستمال عطسه و یا سرفه کرده و سپس آن را دور بیاندازید، در صورت لزوم درون آرنج خود عطسه کنید.
زمانی که آب و صابون در دسترس نمی باشد، از ضدعفونی کننده های الکلی استفاده کنید.
از لمس کردن تلفن های عمومی و تماس دهان به شیر آبخوری ها خودداری کنید.
وسایلی مانند تلفن، کنترل تلویزیون و کیبورد کامپیوتر را به طور منظم با مواد ضدعفونی کننده تمیز کنید. هنگام سفر کنترل تلویزیون و تلفن محل اقامت خود را تمیز کنید.
از ارتباط نزدیک با افراد بیمار خودداری کنید.

تشخیص گلودرد

ابتدا پزشک به معاینه ی بیمار می پردازد، روند معاینه توسط پزشک معمولاً به صورت زیر طی می شود:

با استفاده از یک وسیله ی نوری مانند چراغ قوه، درون دهان، گوش ها و راه های بینی را بررسی می کند.
نواحی گردن را برای بررسی غدد لنفاوی به آرامی لمس می کند.
توسط گوشی پزشکی به صدای ریه گوش می دهد.
سواب گلو (استفاده از وسیله ای مشابه گوش پاک کن برای برداشتن نمونه ای سلول های سطحی)

در بسیاری از موارد پزشکان برای ردیابی باکتری های استرپتوکوکی عامل گلو از آزمایش ساده ای کمک می گیرند. پزشک برای گرفتن نمونه ای از ترشحات گلو، یک سواب استریل را درون حلق مالیده و نمونه را به آزمایشگاه می فرستد. بسیاری از کلینیک ها، مجهز به آزمایشگاهی هستند که می توانند در عرض چند دقیقه نتیجه آزمایش آنتی ژن را به دست آورند. اما نتایج آزمایش کشت باکتری های گلو، طی 24 تا 48 ساعت آماده می شود و قابل اطمینان تر می باشند.

با این که آزمایش های فوری آنتی ژن باکتری های استرپتوکوک را به سرعت تشخیص می دهند، اما حساسیت و دقت زیادی ندارند. به همین دلیل ممکن است پزشک با وجود منفی شدن تست آنتی ژن، نمونه را برای کشت به آزمایشگاه بفرستد.

در برخی موارد ممکن است پزشک از یک آزمایش مولکولی برای تشخیص باکتری های استرپتوکوک استفاده کند. در این آزمایش، پزشک یک سواب استریل را به پشت گلو می کشد تا نمونه ای از ترشحات را به دست آورد. نمونه به آزمایشگاه فرستاده شده و نتیجه دقیق آن طی چند دقیقه آماده می شود.

درمان گلودرد

معمولاً گلو دردهای ویروسی، 5 تا 7 روز طول می کشند و به درمان خاصی نیاز ندارند.

اغلب افراد برای تسکین درد و تب از داروهایی مانند استامینوفن یا مسکن های دیگر استفاده می کنند.

برای بهبود علائم کودکان می توان از داروهای بدون نسخه مخصوص کودکان یا ایبوپروفن استفاده نمود.

کودکان و نوجوانان نباید آسپیرین مصرف کنند، زیرا مصرف آن می تواند منجر به سندرم ری شود، سندرم ری یک بیماری خطرناک است که باعث تورم کبد و مغز می شود.

درمان عفونت های باکتریایی

پزشک برای درمان گلودردهای ناشی از باکتری، آنتی بیوتیک تجویز می کند.

حتی اگر علائم از بین رفته باشد، فرد باید دوره مصرف آنتی بیوتیک را مطابق دستورالعمل پزشک تکمیل کند. عدم مصرف تمام داروها طبق دستورالعمل می تواند منجر به تشدید عفونت یا گسترش آن به سایر قسمت های بدن شود.

در درمان گلودردهای ناشی از استرپتوکوک، نیمه تمام گذاشتن دوره مصرف آنتی بیوتیک می تواند خطر ابتلا به تب روماتیسمی و یا التهاب شدید کلیوی را در کودکان افزایش دهد.

اگر مصرف آنتی بیوتیک خود را فراموش کردید با پزشک یا دکتر داروخانه مشورت کنید.

سبک زندگی و درمان های خانگی

صرف نظر از عامل ایجادکننده گلو درد، روش های زیر می تواند به بهبود علائم کمک کند:

استراحت: به اندازه کافی بخوابید. همچنین با صحبت یا خندیدن کمتر به گلوی خود استراحت دهید.
مایعات بنوشید: مایعات از خشک شدن گلو جلوگیری کرده و مانع کم شدن آب بدن می شوند. از مصرف کافئین و الکل پرهیز کنید چرا که باعث کم شدن آب بدن می شوند.
غذا و نوشیدنی های راحت و سبکی مصرف کنید: مایعات گرم مانند آب گوشت، چای بدون کافئین یا آب گرم همراه با عسل و همچنین خوراکی های سردی مانند بستنی، گلو درد غیرچرکی را التیام می بخشند.
آب نمک غرغره کنید: غرغره کردن ترکیب 1/4 تا 1/2 قاشق چای خوری (1.25 تا 2.5 میلی لیتر) نمک همراه با 4 تا 8 اونس (120 تا 240 میلی لیتر) آب گرم می تواند گلو درد را تسکین دهد. کودکان بالای 6 سال و بزرگسالان مجاز به این کار بوده و باید محلول را غرغره کرده سپس آن را بیرون بریزند.
رطوبت هوا را افزایش دهید: هوای خشک می تواند گلودرد را تحریک کند به همین دلیل برای از بین بردن خشکی هوا از بخور سرد استفاده کنید. دستگاه بخور را به طور مرتب تمیز کرده تا باکتری و قارچ در آن رشد نکند. همچنین می توانید برای چند دقیقه در حمام بخار یا سونای بخار بنشینید.
می توانید از قطره یا آب نبات سرفه استفاده کنید. هر دو می توانند درد گلو را تسکین دهند، اما برای کودکان زیر 4 سال می تواند خطر خفگی را به همراه داشته باشد.
از عوامل محرک دوری کنید: فضای خانه را عاری از دود سیگار نگاه داشته و از استفاده ی بی رویه از مواد شوینده که باعث تحریک گلو می شوند خودداری کنید.

درمان های جایگزین

اگر فرد به عفونت باکتریایی دچار شده باشد، درمان های جایگزین کافی نبوده و باید از آنتی بیوتیک ها استفاده شود.

قبل از استفاده از هرگونه داروی گیاهی با پزشک مشورت کنید، چرا که ممکن است با داروهای تجویز شده تداخل داشته باشند و یا برای کودکان، زنان باردار و شیرده و مبتلایان به برخی از عارضه های جسمی، نامناسب باشند.

محصولات گیاهی و درمان های جایگزین گلو درد اغلب به صورت چای، اسپری یا قطره و آب نبات سرفه عرضه می شوند. درمان های جایگزین متداول عبارتند از: