سرماخوردگی را شاید بتوان شایع ترین بیماری دانست که تقریباً همه به آن مبتلا شده یا می شوند. این بیماری، عفونت خفیفی است که معمولاً مجاری تنفسی فوقانی را درگیر می کند. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سرماخوردگی، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
سرماخوردگی چیست؟
سرماخوردگی یک عفونت ویروسی در بینی و گلو (سیستم تنفسی فوقانی) می باشد. این بیماری معمولاً بی خطر است. انواع مختلفی از ویروس ها می توانند باعث این بیماری شوند. کودکان زیر 6 سال بیشتر در معرض سرماخوردگی می باشند ولی معمولاً بزرگسالان نیز سالانه دو یا سه بار به سرما خوردگی مبتلا می شوند.
اغلب افراد در طول یک هفته تا ده روز بهبود می یابند. ممکن است علائم بیماری در افراد سیگاری به مدت طولانی تری ادامه پیدا کند. اگر علائم بیماری در طول این مدت بهبود نیافت، باید به پزشک مراجعه کرد.
علائم سرماخوردگی
معمولاً یک تا سه روز پس از آلودگی با ویروس عامل سرماخوردگی، علائم بیماری ظاهر می شود. سرماخوردگی به اشکال متنوعی در افراد مختلف بروز می کند، علائم سرماخوردگی عبارتند از:
- آبریزش بینی یاگرفتگی آن
- گلو درد
- سرفه
- عطسه
- بدن درد یا سر درد خفیف
- تب خفیف
- احساس ناخوشی (بی حالی).
در دوره سرماخوردگی ممکن است ترشحات بینی غلیظ تر و به رنگ زرد یا سبز در آید که معمولاٌ نشان دهندۀ عفونت باکتریایی نمی باشد.
چه زمانی برای سرماخوردگی باید به پزشک مراجعه کرد
بزرگسالان در صورت تجربه علائم زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- تب بالای 38 درجه سانتی گراد
- تب 5 روز و یا بیشتر طول بکشد و یا پس از بهبودی دوباره عود کند.
- تنگی نفس
- خس خس سینه
- گلو درد، سر درد یا درد شدید سینوس ها
کودکان در سرماخوردگی های ساده، نیازی به مراجعه به پزشک ندارند. در صورت مشاهده علائم زیر باید حتماً به مراکز پزشکی مراجعه نمود:
- تب 38 درجه سانتی گراد در نوزادان زیر 12 هفته
- طولانی شدن تب بیش از 2 روز یا افزایش درجۀ آن
- علائمی که تشدید شده اند و یا اصلاً بهبود پیدا نکرده اند.
- علائم شدیدی مثل سر درد و سرفه
- خس خس سینه
- گوش درد
- سر و صدا و بی قراری شدید
- خواب آلودگی غیر معمول
- بی اشتهایی و یا کاهش اشتها
علل بیماری سرماخوردگی
اگرچه ویروس های مختلفی می توانند باعث این بیماری شوند اما راینوویروس ها، شایع ترین عامل آن هستند. ویروس سرماخوردگی از طریق دهان، چشم ها و بینی وارد بدن می شود و توسط ذراتی که هنگام عطسه، سرفه و یا صحبت کردن فرد مبتلا در هوا پخش شده است، منتشر می شود.
همچنین این ویروس ها از طریق تماس با فرد سرما خورده و یا استفاده مشترک از وسایل، لوازم آشپزی، حوله، اسباب بازی و تلفن منتقل می شوند و اگر فردی بعد از آن به چشمان، بینی و دهان خود دست بزند، به احتمال زیاد دچار سرماخوردگی می شود.
عوامل خطر ساز برای سرماخوردگی (ریسک فاکتور ها)
- سن. کودکان زیر 6 سال، به خصوص اگر در مهد کودک باشند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- سیستم ایمنی ضعیف. ابتلا به بیماری های مزمن و یا سیستم ایمنی تضعیف شده، احتمال ابتلا را افزایش می دهد.
- فصل. هم کودکان و هم بزرگسالان در پاییز و زمستان بیشتر مستعد سرماخوردگی هستند، اما سرماخوردگی در هر زمانی می تواند رخ دهد.
- سیگار کشیدن. کشیدن سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود آن، فرد را بیشتر در معرض ابتلا و بروز علائم شدید بیماری قرار می دهد.
- قرار گرفتن در معرض بیماری. حضور در مکان هایی که افراد زیادی حضور دارند، مثل مدرسه، اتوبوس یا هواپیما می تواند احتمال سرماخوردگی را افزایش دهد.
عوارض بیماری سرماخوردگی
از جمله عوارض سرماخوردگی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت حاد گوش (عفونت گوش میانی). این اتفاق زمانی رخ می دهد که باکتری ها و یا ویروس ها وارد فضای پشت پردۀ گوش شوند. علائم و نشانه های معمول آن به صورت گوش درد، و گاهی تخلیۀ مواد زرد و یا سبز از بینی و یا عود تب پس از سرماخوردگی می باشد.
- آسم. سرماخوردگی می تواند باعث تحریک حمله های آسمی شود.
- سینوزیت حاد. درمان نشدن سرماخوردگی در بزرگسالان یا کودکان می تواند منجر به التهاب و عفونت سینوس ها (سینوزیت) شود.
- سایر عفونت های ثانویه. مانند گلودرد استرپتوکوکی (نوعی باکتری)، ذات الریه (پنومونی)، خروسک و برونشیولیت (التهاب نایژک ها) در کودکان. در صورت مشاهده این بیماری ها باید به پزشک مراجعه نمود.
پیشگیری از بروز سرماخوردگی
هیچ واکسنی برای سرماخوردگی وجود ندارد، اما رعایت موارد زیر می تواند احتمال انتقال و ابتلای آن را کاهش دهد.
- شستن دست ها. دست های خود را به خوبی با آب و صابون بشویید و به کودکان خود اهمیت شستشوی دست ها را آموزش دهید. اگر آب و صابون در دسترس نبود، می توانید از ضدعفونی کننده هایی با پایه الکل استفاده کنید.
- ضد عفونی کردن وسایل. سطوح آشپزخانه و حمام و دستشویی را ضد عفونی کنید، به خصوص اگر عضوی از خانواده سرما خورده باشد. اسباب بازی کودکان خود را مرتباً بشویید.
- استفاده از دستمال. دستمال عطسه و سرفه کرده و دستمال استفاده شده را دور بیاندازید و پس از آن دستانتان را به دقت بشویید. به کودکان خود آموزش دهید که چگونه زمانی که به دستمال دسترسی ندارند، در خمیدگی بازو، عطسه یا سرفه کنند.
- عدم استفاده از وسایل مشترک. از لیوان و وسایل مشترک استفاده نکنید. اگر بیمار هستید فقط از لیوان خود یا لیوان های یکبار مصرف استفاده کنید.
- دوری از فرد بیمار. از ارتباط نزدیک با فرد آلوده خودداری کنید.
- انتخاب بهترین مهد کودک. به دنبال مهد کودکی باشید که محیط پاکیزه ای داشته و سیاست های روشنی در مورد لزوم نگاه داری کودکان بیمار در خانه دارد.
- مراقبت از خود. تغذیه سالم، ورزش کردن، خواب کافی و کنترل استرس می تواند بدن شما را در مقابله با بیماری تقویت کند.
تشخیص سرماخوردگی
بیشتر موارد سرماخوردگی را می توان با مشاهده علائم تشخیص داد. اگر پزشک به عفونت باکتریایی و یا هر عفونت دیگری مشکوک شود، ممکن است انجام رادیوگرافی قفسه سینه یا آزمایش های دیگری را تجویز کند.
درمان سرماخوردگی
هیچ درمان قطعی و خاصی برای سرما خوردگی معمولی وجود ندارد، آنتی بیوتیک ها هم علیه ویروس سرماخوردگی کارایی نداشته و تنها در صورت وجود عفونت های باکتریایی می توان از آن ها استفاده کرد. راهکارهای زیر در تسکین علائم بیماری مؤثر می باشند:
- تسکین دهنده های درد (مُسَکِن ها). بسیاری از افراد برای تسکین تب، گلودرد و سر درد از استامینوفن و یا مسکن های خفیف استفاده می کنند. برای پیشگیری از بروز عوارض جانبی، دوره مصرف استامینوفن باید بسیار کوتاه بوده و طبق دستورالعمل مصرف شود.
تجویز آسپیرین برای کودکان و نوجوانان باید کاملاً محتاطانه باشد. این دو گروه در دوره بهبودی از علائم شبه آنفولانزا و آبله مرغان نباید آسپیرین مصرف کنند؛ چرا که آسپیرین باعث ایجاد سندرم ری (نوعی بیماری ویروسی ناشی از مصرف آسپیرین ) می شود که می تواند به طور بالقوه کشنده باشد.
استامینوفن و ایبوپروفن از دسته داروهای بدون نیاز به نسخه هستند که کودکان و نوجوانان می توانند مصرف کنند. - اسپری های ضد احتقان و گرفتگی بینی. افراد بزرگسال می توانند تا 5 روز از این قطرات و یا اسپری ها استفاده کنند. استفاده طولانی مدت می تواند علائم را باز گرداند. کودکان زیر 6 سال نمی توانند از این اسپری یا قطرات استفاده کنند.
- شربت ضد سرفه. سازمان غذا و دارو و آکادمی پزشکی اطفال آمریکا، توصیه می کند تا برای کودکان زیر 4 سال شربت سرفه و داروهای سرماخوردگی تجویز نشود، چرا که ممکن است آسیب زا باشند. هیچ سند و مدرکی دال بر سودمند و ایمن بودن آنها برای کودکان وجود ندارد. تجویز دارو های سرماخوردگی و سرفه برای کودکان بزرگتر نیز توصیه نمی شود، اما در صورت مصرف این داروها، حتماً باید طبق دستور داده شوند و هرگز نباید دو دارو با یک ماده فعال یکسان (مانند آنتی هیستامین، ضد احتقان یا مسکن) را به کودک داد. مقادیر زیادی از یک ماده در بدن می تواند باعث اوردز (بیش مصرفی) ناخواسته آن شود که عوارض و خطرات زیادی را به همراه دارد.
سبک زندگی و درمان های خانگی سرماخوردگی
برای تسکین علائم سرماخوردگی می توان اقدامات زیر را انجام داد:
- مصرف زیاد مایعات. آب، آبمیوه، آب گوشت کم چرب، آب گرم و آب لیمو، بسیار مناسب می باشند. از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین و الکل که آب بدن را کم می کنند، اجتناب کنید.
- سوپ مرغ. مصرف سوپ مرغ و مایعات گرم دیگر می تواند گرفتگی و احتقان بینی را بهبود بخشند.
- استراحت. در صورت امکان به سر کار یا مدرسه نروید و در خانه بمانید. با این کار علاوه بر استراحت بیشتر، احتمال انتقال بیماری به دیگران را نیز کاهش می دهید.
- تنظیم دمای اتاق و رطوبت آن. اتاق خود را تا حد معمولی گرم نگه دارید. اگر هوا خشک است، می توانید بخور سرد یا گرم برای مرطوب کردن هوا استفاده کنید. برای جلوگیری از رشد باکتری ها و قارچ ها دستگاه بخور را تمیز نگاه دارید.
- تسکین دهنده ی گلو. غرغره ی آب و نمک . محلول 1/4 تا 1/2 قاشق چای خوری نمک حل شده در 113 تا 226 گرم آب گرم، می تواند درد یا التهاب گلو را تسکین دهد.
- استفاده از اسپری های نرمال سالین (آب و نمک) بینی. می توان برای بهبود گرفتگی بینی از این اسپری ها استفاده نمود. این اسپری ها را می توان بدون نسخه نیز تهیه نمود و می توانند حتی برای کودکان نیز استفاده شوند.
درمان های مکمل سرماخوردگی
با وجود تحقیقاتی که همچنان در حال انجام است، همچنان در مورد اثربخشی داروها و درمان های جایگزینی مانند ویتامین سی و گیاه اکیناسه نظر قطعی وجود ندارد. موارد زیر آخرین یافته ها در مورد درمان های مرسوم مکمل می باشد:
- ویتامین سی. هنوز قطعی نیست که مصرف ویتامین C مانع سرماخوردگی افراد می شود، اما به نظر می رسد مصرف آن می تواند شدت و دوره عوارض بیماری را کاهش دهد.
- اکیناسه. نتایج مطالعه های مختلف بر روی اثربخشی مصرف اکیناسه در جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی و یا کوتاه کردن دوره ی آن متفاوت می باشد. اگر سیستم ایمنی بدن شما سالم بوده، داروی خاصی مصرف نمی کنید و به اکیناسه آلرژی ندارید، بعید است که استفاده از مکمل های حاوی اکیناسه باعث آسیب شود. بهترین اثربخشی اکیناسه زمانی است که بلافاصله پس از بروز علائم و تا 7 الی 10 روز بعد مصرف شود.
- زینک (روی). در مورد اثر زینک بر روی سرماخوردگی نتایج مختلفی دیده شده است؛ چرا که بسیاری از تحقیق ها دربارۀ زینک -چه آن دسته که آن را مفید ارزیابی کردند و چه آن دسته که آن را بی اثر دانسته اند- دارای نقص های فراوانی می باشند. در تحقیقات با نتیجه ی مثبت، اثربخش ترین زمان مصرف آبنبات های زینک، بین 24 تا 48 ساعت بعد از شروع علائم می باشد.
عوارض جانبی زینک شامل ایجاد مزه ی بد در دهان و حالت تهوع می باشد. پیش از مصرف مکمل زینک با پزشک خود صحبت کنید.
داورهای استنشاقی زینک می توانند منجر به صدمات دائمی به حس بویایی شوند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر علائم سرماخوردگی برای مدت طولانی باقی مانده یا تشدید شده اند باید به پزشک عمومی یا متخصص اطفال مراجعه نمود.
در اینجا برخی از اطلاعاتی که می تواند در هنگام مراجعه به پزشک به شما کمک کند ارائه شده است:
آن چه می توانید انجام دهید
فهرستی از موارد زیر را تهیه کنید:
- علائم خود و زمان بروز آن ها را بنویسید.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله استرس های شدید یا تماس با فرد آلوده
- نام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید.
- سوالاتی که از پزشک می خواهید بپرسید.
سوالاتی که بهتر است در مورد سرماخوردگی از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- چه چیزی ممکن است باعث این علائم شده باشد؟
- غیر از محتمل ترین دلیل، چه عوامل دیگری سبب بروز این علائم می شوند؟
- چه آزمایش هایی باید انجام دهم؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- چه کارهایی نباید انجام شود؟
- علائم باید تا چه زمانی بهبود یابند؟
- آیا بیماری مسری است؟ چه زمانی می توان به کار یا مدرسه بازگشت؟
- چه کارهایی برای مراقبت از خود می توانم انجام دهم؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:
- آیا علائم مداوم بوده اند؟
- علائم چقدر شدید هستند؟
- آیا علائم بهبود یافته یا بدتر شده اند؟
- چه چیزهایی باعث بهود یا تسکین علائم شده است؟
- چه چیزهایی باعث بدتر شدن علائم شده اند؟
در این فاصله چه کارهایی می توان انجام داد
- مایعات زیاد مصرف کنید.
- به خوبی استراحت کنید.
