یکی از شایع ترین بیماری هایی که در اکثر ما ممکن است در طول زندگی خود با آن مواجه شویم، سینوزیت حاد است که نوعی بیماری التهابی در فضای خالی بینی و پیشانی می باشد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز سینوزیت حاد، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.
نگاه کلی
سینوزیت حاد باعت التهاب و تورم فضاهای داخل بینی (سینوس ها) می شود. تورم تخلیه ترشحات بینی را مختل کرده و باعث تجمع مخاط در آن می شود.
هنگام ابتلا به سینوزیت، تنفس از طریق بینی دشوار می شود. همچنین ممکن است که ناحیه ی اطراف چشم و بخش هایی از صورت متورم شده و فرد دچار درد صورت و یا سر درد شود.
بیشتر اوقات سینوزیت حاد بر اثر یک سرماخوردگی ساده ایجاد می شود. در بیشتر موارد، این عارضه در طی یک هفته تا 10 روز بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می شود، مگر اینکه در این حین یک عفونت باکتریایی ایجاد شود. اگر بیماری با وجود اقدامات درمانی بیش از 12 هفته طول بکشد، سینوزیت مزمن می شود.
علائم
به طور معمول علائم سینوزیت حاد عبارت است از:
- ترشحات غلیظ، زرد یا مایل به سبز در بینی و پشت حلق (ترشحات پشت حلقی)
- احتقان یا گرفتگی بینی، که تنفس از طریق بینی را دشوار می کند.
- احساس درد، التهاب، تورم و فشار در اطراف چشم ها، گونه، بینی و پیشانی که در هنگام خم شدن تشدید می شود.
علائم و نشانه های دیگر عبارتند از:
- فشار در گوش
- سردرد
- دندان درد
- تغییر حس بویایی
- سرفه
- بوی بد دهان
- خستگی
- تب
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در اغلب موارد نیازی به مراجعه به پزشک نمی باشد. اما در صورت بروز هر کدام از عارضه های زیر باید به پزشک مراجعه نمود:
- علائمی که یک هفته یا بیشتر ادامه داشته باشند.
- علائمی که بعد از یک بهبودی اولیه، دوباره تشدید می شوند.
- تب مداوم
- سابقه سینوزیت مزمن یا عود کننده
در صورت مشاهده هرکدام از علائم زیر (که نشان دهنده عفونت جدی هستند) باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:
- درد، تورم و قرمزی اطراف چشم
- تب شدید
- گیجی
- دو بینی یا سایر تغییرات در بینایی
- گرفتگی و خشکی گردن
علل بیماری
سینوزیت حاد در اغلب موارد بر اثر یک سرماخوردگی ساده که یک عفونت ویروسی است بروز می کند. در بعضی موارد، به طور موازی با عفونت ویروسی، یک عفونت باکتریایی نیز ایجاد می شود.
عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)
ابتلا به موارد زیر خطر ابتلا به سینوزیت حاد را افزایش می دهد:
- تب یونجه یا یک عارضۀ آلرژیک دیگر که سینوس ها را درگیر می کند.
- اختلال در مسیر ورود هوا به بینی، مانند انحراف تیغۀ بینی، پولیپ بینی یا تومورها
- بیماری هایی مانند فیبروز کیستیک یا اختلال سیستم ایمنی مانند HIV / AIDS
- قرار گیری در معرض دود، چه در اثر استعمال دخانیات و چه در نتیجه قرار گرفتن در معرض دود سیگار
عوارض بیماری
در اغلب موارد، سینوزیت حاد عوارض خاص و خطرناکی ندارد ولی در صورت بروز، عوارض آن به اشکال زیر رخ می دهند:
- سینوزیت مزمن. سینوزیت حاد ممکن است باعث ایجاد یک عارضه طولانی مدت به نام سینوزیت مزمن شود.
- مننژیت. این عفونت باعث التهاب غشای مغز و نخاع و مایع مغزی نخاعی می شود.
- سایر عفونت ها. در موارد نادری عفونت تا استخوان ها (استئومیلیت) و یا بافت (سلولیت) گسترش می یابد.
- مشکلات بینایی. اگر عفونت تا حدقه چشم گسترش یابد می تواند منجر به کاهش بینایی و در موارد شدید کوری دائم شود.
پیشگیری از بروز بیماری
برای کاهش خطر ابتلا به سینوزیت حاد می توان اقدامات زیر را انجام داد:
- پیشگیری از ابتلا به عفونت های دستگاه تنفس فوقانی. از تماس با افرادی که سرماخورده اند دوری کنید و دستان خود را، به خصوص قبل از غذا، با آب و صابون بشویید.
- کنترل آلرژی. همواره با پزشک خود برای کنترل علائم در ارتباط باشید و از عوامل آلرژی زا دوری کنید.
- اجتناب از قرارگیری در معرض دود سیگار و هوای آلوده. دود تنباکو و سایر آلاینده ها می توانند ریه ها و مجاری بینی را تحریک و ملتهب کنند.
- استفاده از یک رطوبت ساز (دستگاه بخور). اگر هوای خانه خشک است با افزودن رطوبت به هوا می توانید خط ابتلا به سینوزیت حاد را کاهش دهید. با تمیز کردن منظم دستگاه بخور، دستگاه را پاک و عاری از قارچ نگاه دارید.
تشخیص
معمولا برای تشخیص سینوزیت حاد معاینه ی جسمی کفایت می کند؛ پزشک با مشاهده علائم حساسیت و التهاب در بینی و صورت و بررسی داخل بینی می تواند عارضه را تشخیص دهد.
با این حال در صورت لزوم، سایر روش های تشخیص سینوزیت حاد عبارتند از:
- آندوسکوپی بینی. یک لوله ی انعطاف پذیر مجهز به یک چراغ فیبر نوری وارد بینی شده و به پزشک امکان مشاهده و بررسی داخل سینوس ها را می دهد.
- تصویربرداری. سی تی اسکن می تواند جزئیات تصویری کاملی از سینوس ها و ناحیه بینی را در اختیار پزشک قرار دهد. با این حال انجام آن به افرادی که علائم حاد و پیچیده ای ندارند توصیه نمی شود. این تصویر برداری ها می توانند به تشخیص ناهنجاری ها و عوارض مشکوک کمک کند.
- نمونه گیری و کشت ترشحات سینوس و بینی. به طور کلی برای تشخیص سینوزیت به نمونه گیری و کشت آن نیازی نیست. با این حال در شرایطی که درمان مؤثر نبوده و یا عارضه به مرور شدیدتر شود، پزشک با وارد کردن سوآب (وسیله ای مشابه گوش پاک کن) به بینی نمونه را جمع آوری می کند. این نمونه می تواند به یافتن علت عارضه کمک کند. برای مثال یک عفونت باکتریایی یا قارچی می تواند زمینه ساز سینوزیت مزمن باشد.
- تست آلرژی. اگر پزشک شک کند که سینوزیت در نتیجۀ آلرژی ایجاد شده است، توصیه به انجام آزمایش پوستی آلرژی می کند. این تست بی خطر و سریع بوده و ماده ی آلرژی زایی (آلرژن) را که باعث تحریک و التهاب بینی می شود، مشخص می کند.
درمان
در بیشتر موارد سینوزیت حاد نیازی به اقدامات درمانی ندارد و به خودی خود بهبود می یابد و معمولا روش های خود درمانی برای تسکین و بهبود علائم کفایت می کند.
تسکین علائم
پزشک ممکن است برای تسکین و بهبود علائم سینوزیت، روش های زیر را توصیه کند:
- اسپری سالین بینی. برای شستشوی بینی باید روزی چند بار در بینی اسپری شود.
- کورتیکواستروئیدهای بینی. این اسپری های بینی می توانند از التهاب بینی جلوگیری کرده و به درمان آن کمک کنند. به عنوان مثال از این داروها می توان به فلوتیکازون (فلوناز)، بودزوناید (اسپری رینوکورت)، مومتازون (ناسونکس)، بکلومتازون (بکوناز) اشاره کرد.
- دکونژستانت ها (داروهای ضد احتقان). این داروها بدون نیاز به نسخه بوده و به صورت قرص ها و اسپری های بینی در دسترس می باشند. استفاده از داروهای ضد احتقان برای بیشتر از چند روز می تواند منجر به عود شدیدتر بیماری شود.
- مسکن های بدون نیاز به نسخه، مانند استامینوفن (تایلنوا)، ایبوپروفن (ادویل) یا آسپیرین. مصرف آسپیرین در کودکان و نوجوانان می تواند خطرناک باشد؛ زیرا ممکن است باعث ایجاد سندرمی نادر و در عین حال بسیار خطرناک به نام سندرم ری شود. پیش از مصرف آسپیرین با پزشک مشورت کنید.
آنتی بیوتیک ها
معمولا برای درمان سینوزیت حاد نیازی به آنتی بیوتیک نیست. حتی در مواردی که سینوزیت حاد باکتریایی باشد ممکن است نیازی به درمان نباشد و پزشک صبر کند تا اگر بیماری رو به بهبود نرفت، آنتی بیوتیک تجویز کند.
با این حال اگر علائم شدید، پیشرونده و مداوم باشد ممکن است مصرف آنتی بیوتیک ضرورت پیدا کند. در صورت تجویز آنتی بیوتیک، حتما باید دوره درمان را حتی پس از بهبود علائم تکمیل کرد. قطع زودتر از موعد دارو می تواند منجر به عود علائم و مقاومت به درمان شود.
ایمن سازی
اگر آلرژی باعث تحریک سینوزیت شود، استفاده از واکسن های آلرژی (ایمونوتراپی) می تواند واکنش بدن به مادۀ آلرژی زا (آلرژن) را کاهش داده و به بهبود علائم کمک کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
این روش های خود درمانی باعث بهبود علائم سینوزیت می شوند:
- استراحت. به بدن در مقابله با عفونت و بهبودی سریع تر کمک می کند.
- مرطوب نگاه داشتن حفره های سینوسی. بخور آب گرم یا استنشاق هوای گرم و مرطوب حمام، درد را تسکین داده و تخلیه مخاط های سفت شده را تسهیل می کند.
- پاکسازی و شستشوی مجاری بینی. از وسایل طراحی شده برای پاکسازی درون بینی یا نتی پات استفاده کنید.
درمان های جایگزین
هیچ درمان جایگزینی برای کاهش علائم سینوزیت حاد ثابت نشده است اما گفته می شود محصولات حاوی ترکیبات گیاهانی خاص می توانند به درمان کمک کنند. این ترکیبات شامل پامچال گاو زبان، ریشه جنتیانا، آقطی سیاه (انگور کولی)، شاه پسند و ترشک درشت است. عوارض جانبی ناشی از این محصولات گیاهی می تواند شامل ناراحتی معده، اسهال و واکنش های آلرژیک پوستی باشد. قبل از مصرف هرگونه مکمل گیاهی یا غذایی با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که خطرزا نیستند و با داروهای دیگر تداخل ندارند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
در هنگام مراجعه به پزشک ممکن است با وسیله ای درون سینوس ها کاملاً معاینه شوند؛ بنابراین انتظار آن را داشته باشید. موارد زیر کمک می کند تا برای ملاقات با پزشک آماده شوید.
آن چه می توانید انجام دهید
فهرستی از موارد زیر را تهیه کنید:
- علائم خود را بنویسید، حتی آن دسته که به نظر ربطی به بیماری ندارند.
- اطلاعات شخصی مهم، مانند ابتلا به آلرژی یا آسم و سابقۀ خانوادگی بیماری
- نام و مقدار داروها ، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید.
برخی از سؤالاتی که بهتر است درباره ی سینوزیت حاد از پزشک بپرسید عبارتند از:
- علت ایجاد علائم من چیست؟
- چه آزمایش هایی را باید انجام دهم؟
- آیا این عارضه در من موقتی است یا مزمن؟
- بهترین اقدام چیست؟
- دچار بیماری های دیگری نیز می باشم، چگونه می توانم به بهترین صورت این وضعیت را کنترل کنم؟
- چه کارهایی نباید انجام دهم؟
- چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.
از پزشک چه انتظاری می رود
سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:
- علائم از چه زمانی آغاز شدند؟
- علائم مداوم است یا گاه به گاه؟
- علائم چقدر شدید است؟
- چه چیزی علائم را بهبود می بخشد؟
- چه چیزی علائم را بدتر می کند؟
- آیا سیگار می کشید و یا در معرض دود سیگار یا سایر آلاینده ها قرار دارید؟
