تب به عنوان یکی از واکنش های طبیعی بدن در مقابله با عفونت ها و بیماری ها است که زمانی رخ می دهد که دمای بدن از حد طبیعی (حدود 37 درجه سانتی گراد) بالاتر رود. تب می تواند با علائمی مانند تعریق، لرز، خستگی، درد عضلانی یا سردرد همراه باشد. در ادامه اطلاعاتی درباره علل بروز تب، نحوه تشخیص و راه های درمان آن در کودکان و بزرگسالان ارائه می شود.
تب افزایش موقتی دمای بدن هست که اغلب در نتیجه یک بیماری ایجاد می شود. تب، نشان دهنده وقوع اتفاقات غیر معمول در بدن می باشد.
در بزرگسالان تا زمانی که دمای بدن به 39.4 درجه سانتیگراد یا بالاتر نرسد جایی برای نگرانی وجود ندارد؛ اما، افزایش -هرچند اندک- دمای بدن نوزادان و کودکان خردسال می تواند نشان دهنده یک بیماری یا عفونت جدی در بدن باشد. معمولاً تب پس از چند روز قطع می شود. با وجود آن که داروهای تب بر، تب را پایین می آورند اما گاهی بهتر است درمان خاصی انجام نشود تا به خودی خود بهبود پیدا کند. به نظر می رسد که تب در مبارزه با عفونت ها، نقش بسیار مهمی را برای کمک به بدن ایفا می کند.
زمانی که دمای بدن از حد طبیعی خود بیشتر شود، یعنی فرد دچار تب شده است. توجه داشته باشید که اگر دمای بدن کمی بالاتر یا پایین تر از دمای طبیعی (۳۷ درجه سانتیگراد) باشد مشکلی وجود ندارد و طبیعی است.
بسته به عامل به وجود آورنده تب، علائم آن می تواند به اشکال زیر بروز کند:
کودکان بین 6 ماه تا 5 سال ممکن است دچار تشنج ناشی از تب شوند. حدود یک سوم از کودکانی که دچار تشنج ناشی از تب می شوند، دوباره یک حمله تشنجی را تجربه خواهند کرد، که معمولاً در فاصله کمتر از 12 ماه پس از تشنج اول ایجاد می شود.
اندازه گیری دمای بدن
برای اندازه گیری دمای بدن، می توان از انواع مختلفی از دماسنج ها (دماسنج های دهانی، مقعدی، گوش و پیشانی) استفاده کرد. عموماً دماسنج های دهانی و مقعدی دمای بدن را دقیق تر اندازه می گیرند. اگرچه استفاده از دماسنج های گوشی یا پیشانی آسان تر و راحت تر است اما دقت اندازه گیری این دماسنج ها کمتر است. پزشکان توصیه می کنند که اندازه گیری دمای بدن نوزادان با استفاده از دماسنج مقعدی انجام شود. هنگام گزارش درجه حرارت بدن به پزشک، چگونگی اندازه گیری دمای بدن و نوع دماسنج را نیز به او توضیح دهید.
تب به خودی خود دلیلی برای نگرانی و مراجعه به پزشک نیست، با این وجود در شرایط زیر، باید به پزشک مراجعه کنید.
نوزادان
تب بدون علت در نوزادان و کودکان نگران کننده تر از تب بدون علت در بزرگسالان می باشد. اگر کودک دچار علائم زیر بود با پزشک تماس بگیرید:
خردسالان
اگر کودک دچار تب شد اما واکنش مناسبی به محرک های اطراف نشان می دهد - تماس چشمی برقرار می کند و به حالات چهره و صدا واکنش نشان می دهد- همچنان می تواند مایعات بنوشد و بازی کند جای نگرانی چندانی نیست. در صورت مشاهده موارد زیر به پزشک مراجعه نمایید:
در موارد خاص، مانند زمانی که کودک دچار اختلال ایمنی و یا از قبل درگیر یک بیماری خاص بوده است، باید با شروع تب با پزشک تماس گرفت.
بزرگسالان
اگر دمای بدن 39/4 درجه سانتیگراد یا بالاتر بود و یا هر کدام از علائم و نشانه های زیر همراه با تب بروز کرد، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد:
تب زمانی اتفاق می افتد که ناحیه ای به نام هیپوتالاموس در مغز (که به عنوان ترموستات بدن نیز شناخته می شود) نقطه تنظیم دمای بدن را بالا برده و به شکل صعودی تغییر دهد. معمولاً زمانی که این اتفاق می افتد فرد احساس سرما کرده و خود را با لباس های بیشتر یا پتو می پوشاند و یا از شدت سرما، بدن شروع به لرزیدن می کند؛ در نهایت دمای بدن افزایش یافته و تب آغاز می شود. دمای معمول بدن در طول روز تغییر می کند (مثلا در صبح پایین تر و در ساعات انتهایی بعد از ظهر و عصر بالاتر است). اگرچه دمای 37 درجه به عنوان دمای طبیعی بدن در نظر گرفته می شود، اما همچنان در تغییر دمای بدن به میزان 1 درجه کمتر یا بیشتر (از 36/1 تا 37/2 درجه سانتیگراد) دمای بدن طبیعی می باشد.
تب یا افزایش دمای بدن ممکن است در نتیجه عوامل زیر رخ دهد:
گاهی اوقات علت تب را نمی توان تشخیص داد. اگر بیشتر از 3 هفته است که درگیر تب هستید و هنوز پزشک نتوانسته است منشأ آن را پس از ارزیابی های دقیق تشخیص دهد، ممکن است علت آن تب با منشأ ناشناخته تشخیص داده شود.
ممکن است کودکان بین 6 ماه تا 5 سال تشنج ناشی از تب را تجربه کنند، معمولاً این تشنج به صورت از دست دادن هوشیاری و لرزش اندام های حرکتی دو طرف بدن می باشد. اگرچه این مسئله برای والدین بسیار نگران کننده است اما در اکثر موارد این تشنج ها آثار یا عوارض ماندگاری ندارند.
در هنگام تشنج:
بیشتر تشنج ها خود به خودی متوقف می شوند. پس از تشنج، کودک را هر چه سریع تر نزد پزشک ببرید تا علت تب را تشخیص دهد. اگر تشنج بیشتر از 5 دقیقه به طول انجامید با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
با قرار گرفتن کمتر در معرض بیماری های عفونی می توان از تب جلوگیری کرد. در اینجا چند نکته که می توانند کمک کننده باشد آورده شده ذکر شده است:
برای ارزیابی تب، پزشک معمولاً:
از آن جا که تب می تواند نشان دهنده بیماری های جدی در نوزادان مخصوصاً در 28 روز ابتدایی زندگی باشد، ممکن است که برای انجام آزمایش های لازم و درمان، نوزاد را در بیمارستان بستری کنند.
در تب های خفیف، پزشک درمان خاصی را برای پایین آوردن دمای بدن انجام نمی دهد. حتی این تب های خفیف می توانند در کاهش تعداد میکروب های بیماری زا مؤثر باشند.
معمولاً پزشک در موارد ابتلا به تب های بالا و یا تب های خفیفی که اذیت کننده هستند، داروهای بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن یا ایبوبروفن را تجویز می کند. این داروها را مطابق با دستورالعملی که در بسته دارو موجود است یا طبق نسخه پزشک استفاده کنید. از زیاده روی در مصرف داروها پرهیز کنید. دز بالا یا استفاده طولانی مدت از استامینوفن یا ایبوپروفن می تواند به کبد یا کلیه صدمات جدی وارد کند. مصرف یکباره و بیش از حد این داروها کشنده می باشد. اگر تب فرزندتان پس از مصرف دارو همچنان بالا باقی مانده بود، مقدار دارو را افزایش ندهید بلکه به پزشک مراجعه کنید.
همچنین آسپیرین برای کودکان مناسب نیست، زیرا می تواند باعث یک اختلال نادر اما بسیار جدی و کشنده به نام سندرم ری شود.
بسته به عامل تب ممکن است پزشک آنتی بیوتیک تجویز کند، مخصوصاً اگر به وجود یک عفونت باکتریایی در بدن -مثل ذات الریه و گلودرد میکروبی (استرپتوکوکی)- شک داشته باشد. آنتی بیوتیک ها عفونت های ویروسی را درمان نمی کنند. اما داروهای ضد ویروس اندکی وجود دارد که در درمان برخی از عفونت های ویروسی استفاده می شوند. اگرچه بهترین درمان برای بیشتر بیماری های خفیف ویروسی، استراحت و نوشیدن مقدار زیادی مایعات می باشد.
در نوزادان (مخصوصاً در 28 روز ابتدایی زندگی)، ممکن است لازم باشد که برای انجام آزمایش ها و درمان، نوزاد در بیمارستان بستری شود. در این گروه، تب می تواند نشان دهنده یک عفونت جدی در بدن باشد که به تزریقات داخل وریدی و مراقبت شبانه روزی نیاز دارد.
هنگام تب، با انجام اقدامات زیر می توانید به تسهیل روند بیماری و تسریع بهبودی آن کمک کنید:
مایعات زیادی بنوشید. تب باعث از بین رفتن مایعات و در نتیجه کم آبی بدن می شود، پس آب و آبمیوه بنوشید و غذاهای آبکی بخورید. در کودکان زیر یک سال، از محلول مایع درمانی خوراکی مانند پدیالیت استفاده کنید. این محلول ها به صورت ترکیب متناسب آب و املاح می باشد که به بازیابی مایعات و الکترولیت های از دست رفته بدن کمک می کنند.
استراحت. لازمۀ بهبودی، استراحت است زیرا فعالیت می تواند دمای بدن را افزایش دهد.
محیط خود را خنک نگه دارید. لباس سبک و راحت بپوشید، دمای اتاق را پایین نگه داشته و هنگام خواب از ملافه یا یک پتوی سبک استفاده کنید.
ملاقات شما ممکن است با پزشک خانوادگی، پزشک عمومی یا یک متخصص اطفال صورت بگیرد. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که کمک می کند تا برای ملاقات با پزشک حاضر شوید.
از هر گونه موانع و محدودیت های قبل ملاقات آگاه باشید. هنگام تعیین قرار ملاقات سوال کنید که آیا نیاز هست که قبل از قرار کاری را انجام دهید یا خیر.
اطلاعاتی را درباره موارد زیر یادداشت کنید مثلا:
سوالات اساسی و مهمی که هنگام داشتن تب بهتر است از پزشک پرسیده شود شامل موارد زیر است:
همچنین اگر در حین ملاقات سوالی برایتان پیش آمد در پرسیدن آن تردید نکنید.
پزشک ممکن است سوالاتی از شما بپرسد، از جمله:
