ملانوما

ملانوما، یکی از انواع سرطان پوست می باشد که از سلول های رنگدانه ساز پوست آغاز می شود. به دلیل ذات تهاجمی این بیماری، درمان آن پیچیدگی های خود را دارد؛ با این حال در صورت تشخیص زودرس آن، احتمال موفقیت درمان افزایش می یابد. در ادامه اطلاعاتی درباره علائم و علل بروز ملانوما، نحوه تشخیص و درمان آن ارائه می شود.

نگاه کلی

ملانوم، جدی ترین نوع سرطان پوست می باشد که در سلول های تولید کننده ملانین (ملانوسیت ها) ایجاد می شود، ملانین نوعی رنگدانه است که به پوست رنگ می دهد. ملانوما همچنین ممکن است در چشم ها و به ندرت در داخل بدن مانند بینی یا گلو ایجاد شود.

علت دقیق همه ملانوماها مشخص نیست، اما قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش (UV) ناشی از نور خورشید یا لامپ ها و تخت های برنزه کننده (سولاریوم)، خطر ابتلا به ملانوم را افزایش می دهد. محدود کردن زمان قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش می تواند به کاهش خطر ابتلا به ملانوم کمک کند. اطلاع از علائم هشدار دهنده سرطان پوست می تواند به شناسایی تغییرات سرطانی قبل از ایجاد سرطان و درمان آن کمک کند. در صورت تشخیص به موقع ملانوم، می توان با موفقیت آن را درمان کرد.

علائم

ملانوما می تواند در هر نقطه از بدن ایجاد شود. آنها اغلب در مناطقی که در معرض آفتاب قرار گرفته اند، مانند پشت گردن، پاها، بازوها و صورت ایجاد می شوند. با این حال ممکن است ملانوما در مناطقی که زیاد در معرض آفتاب قرار ندارند، مانند کف پا، کف دست و ناخن نیز ایجاد شوند. ملانومای پنهان بیشتر در افرادی با پوست تیره دیده می شود.

اولین علائم و نشانه های ملانوم عبارتند از:

• تغییر شکل خال
• ایجاد یک ضایعه رنگدانه ای یا ظاهری غیرمعمول جدید بر روی پوست

ملانوما همیشه به صورت خال آغاز نمی شود و می تواند روی پوستی با ظاهر طبیعی نیز ظاهر شود.

خال های معمولی

خال های معمولی به طور کلی رنگ یکنواختی دارند - مانند برنزه، قهوه ای یا سیاه - و با یک مرز مشخص از پوست اطراف مجزا می شود. شکل آنها بیضی یا گرد و قطر آنها معمولاً کمتر از 6 میلی متر است. بیشتر خال ها از کودکی ظاهر می شوند و خال های جدید ممکن است تا حدود 40 سالگی تشکیل شوند. تا زمان بزرگسالی، بیشتر افراد بین 10 تا 40 خال دارند. خال ها با گذشت زمان ممکن است از نظر ظاهری تغییر کرده و حتی برخی با افزایش سن از بین بروند.

خال های غیرمعمول که ممکن است ملانوم را نشان دهند

برای شناسایی خصوصیات خال های غیرمعمول که ممکن است ملانوم یا سایر سرطان های پوست را نشان دهند، به حروف ABCDE توجه کنید. چک لیست ABCDE به شما می گوید که به چه نشانه هایی باید توجه کنید:

• 'A' برای عدم تقارن شکلی (Asymmetry) است.
  عدم تقارن یعنی نیمی از خال با نیمه دیگر مطابقت نداشته باشد زیرا خال های معمولی متقارن هستند. هنگام بررسی خال یا کک و مک، یک خط فرضی از وسط بکشید و دو نیمه را با هم مقایسه کنید. اگر خال از هر نظر دو طرف یکسان نیستند، توسط متخصص پوست بررسی شود.
• 'B' برای حاشیه (Border) است.
  اگر حاشیه یا لبه های خال، محو، پوسته پوسته یا نامنظم است، باید توسط متخصص پوست بررسی شود. ضایعات ملانوما اغلب دارای مرزهای ناهموار هستند.
• 'C' برای رنگ (Color) است.
  خالي كه در كل همرنگ نبوده و يا داراي سايه هاي برنز، قهوه اي، سياه، آبي، سفيد يا قرمز باشد مشكوك است. خال ها معمولاً یک سایه رنگی دارند. خال در سایه های زیاد یا روشن یا تیره شده باید توسط پزشک بررسی شود.
• 'D' برای قطر (Diameter) است.
  اگر قطر خال بزرگتر از پاک کن مداد (حدود 6 میلی متر) باشد، مشکوک است.
• 'E' برای تکامل (Evolution) است.
  خالی که در حال تکامل و تغییر باشد -کوچک یا بزرگتر شدن، تغییر رنگ، شروع به خارش یا خونریزی داشته باشد- باید بررسی شود. اگر بخشی از خال به تازگی بالا آمده یا از روی پوست برآمده باشد، باید توسط پزشک معاینه شود. ضایعات ملانوما اغلب به سرعت بزرگ شده یا رشد می کنند.

خال های سرطانی (بدخیم) از نظر ظاهری بسیار متفاوت هستند. برخی ممکن است همه تغییرات ذکر شده در بالا را نشان دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است فقط یک یا دو ویژگی غیرمعمول داشته باشند.

ملانومای پنهان

همچنین ملانوماها می توانند در مناطقی از بدن که در معرض آفتاب قرار ندارند یا به هیچ وجه در معرض آفتاب نیستند، مانند فضاهای بین انگشتان پا و کف دست، کف پا، پوست سر یا دستگاه تناسلی ایجاد شوند. از این موارد به عنوان ملانومای مخفی یا پنهان یاد می شود، زیرا در جاهایی اتفاق می افتد که بیشتر افراد تصور نمی کنند آن را بررسی کنند. ملانوم در افراد تیره پوست، بیشتر به صورت پنهان ایجاد می شود.

ملانومای پنهان شامل موارد زیر می باشد:

• ملانوم زیر ناخن. ملانوم آکرال لنتیژینوس نوعی ملانوم است که می تواند در زیر ناخن انگشت یا پا و یا کف دست یا کف پا دیده شود. این بیماری بیشتر در افراد با نژاد آسیایی، سیاه پوستان و افرادی با رنگدانه های تیره در پوست دیده می شود.
• ملانوم در دهان، دستگاه گوارش، مجاری ادرار یا واژن. ملانوم مخاطی در غشای مخاطی ایجاد می شود که بینی، دهان، مری، مقعد، مجاری ادرار و واژن را می پوشاند. تشخیص ملانومای مخاطی دشوار است، زیرا در بسیاری موارد با سایر موارد شایع تر اشتباه گرفته می شوند.
• ملانوم در چشم. ملانومای چشم، اغلب در یووه آ (لایه عروقی زیر سفیدی چشم) رخ می دهد. ملانومای چشم ممکن است باعث تغییر بینایی شود که معمولاً در معاینه چشم تشخیص داده می شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در صورت مشاهده هرگونه تغییر پوستی غیرمعمول به پزشک مراجعه کنید.

علل بیماری

ملانوما زمانی اتفاق می افتد که اختلالی در سلول های تولید کننده ملانین (ملانوسیت) ایجاد شود.

به طور معمول، سلول های پوستی به روشی کنترل شده و منظم رشد و تکثیر دارند (سلول های جدید و سالم سلول های پیر را به سمت سطح پوست هل داده و این سلول ها در نهایت از بین می روند). اما وقتی DNA برخی از سلول ها آسیب می بیند، برخی سلول ها خارج از کنترل رشد کرده و در نهایت توده ای از سلول های سرطانی را تشکیل می دهند.

اینکه چه چیزی به DNA سلول های پوست آسیب می رساند و اینکه چگونه منجر به ملانوما می شود، مشخص نیست. این احتمال وجود دارد که ترکیبی از عوامل، از جمله عوامل محیطی و ژنتیکی باعث ایجاد ملانوم شود. هنوز هم پزشکان معتقدند قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش (UV) از خورشید و لامپ ها و سولاریم دلیل اصلی بروز ملانوم است. نور ماورا بنفش لزوماً به تنهایی باعث ایجاد همه ملانوماها نمی شود، بروز ملانوما در نواحی از بدن که در معرض نور خورشید قرار ندارند نشان می دهد که عوامل دیگری نیز در افزایش خطر ابتلا به ملانوم مؤثر هستند.

عوامل خطرساز (ریسک فاکتورها)

عواملی که خطر ابتلا به ملانوم را افزایش می دهند عبارتند از:

• پوست روشن. میزان کمتری از رنگدانه (ملانین) در پوست به این معنی است که پوست سد دفاعی ضعیف تری در برابر آسیب های ناشی از اشعه ماورا بنفش داشته است. احتمال ابتلا به ملانوم در افراد با موهای بور یا قرمز، چشم های روشن و کک و مک یا آفتاب سوختگی، بیش از افراد با رنگ پوست تیره می باشد، اما ملانوم می تواند در افراد دارای رنگ پوست تیره نیز ایجاد شود.
• سابقه آفتاب سوختگی. یک یا چند تاول ناشی از آفتاب سوختگی می تواند خطر ابتلا به ملانوم را افزایش دهد.
• قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور ماورا بنفش. قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش آفتاب یا دستگاه های سولاریوم می تواند خطر ابتلا به سرطان پوست از جمله ملانوم را افزایش دهد.
• زندگی در نزدیکی خط استوا یا در نواحی مرتفع. افرادی که نزدیک به خط استوا زندگی می کنند، جایی که پرتوهای خورشید مستقیم تر هستند، مقادیر بیشتری از اشعه ماورا بنفش را نسبت به کسانی که در شمال یا جنوب زندگی می کنند، تجربه می کنند. علاوه بر این، زندگی در ارتفاعات زیاد، افراد را بیشتر در معرض اشعه ماورا بنفش قرار می دهد.
• وجود خال های زیاد یا خال های غیرمعمول. وجود بیش از 50 خال معمولی روی بدن نشان دهنده افزایش خطر احتمال ابتلا به ملانوم می باشد. همچنین، وجود یک نوع خال غیرمعمول خطر ابتلا به ملانوم را افزایش می دهد. از نظر پزشکی، خال هایی به عنوان خال های دیس پلاستیک شناخته می شوند که بزرگتر از خال های معمولی بوده و مرز نامنظم و چند رنگ دارد.
• سابقه خانوادگی ملانوما. اگر یکی از بستگان نزدیک مانند پدر و مادر، فرزند یا خواهر و برادر مبتلا به ملانوم شده باشد، احتمال ابتلا به ملانوم افزایش می یابد.
• سیستم ایمنی ضعیف. در افراد با سیستم ایمنی ضعیف خطر ابتلا به ملانوم و سایر سرطان های پوست افزایش می یابد. در صورت مصرف دارویی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن -مانند داروهای بعد از پیوند عضو- یا ابتلا به بیماری که سیستم ایمنی بدن را مختل می کند-مانند ایدز- سیستم ایمنی بدن تضعیف شده و کارآمدی خود را از دست می دهد.

پیشگیری از بروز بیماری

با اقدامات زیر می توان خطر ابتلا به ملانوم و سایر انواع سرطان پوست را کاهش داد:

• در اواسط روز در معرض نور خورشید نباشید. حتی در زمستان یا وقتی آسمان ابری است نیز بهتر است در معرض نور نباشید و انجام فعالیت ها در فضای باز را برای سایر اوقات روز برنامه ریزی کنید. ابرها محافظت کافی را در برابر اشعه آسیب رسان ایجاد نمی کنند.
• در طول سال از ضد آفتاب استفاده کنید. حتی در روزهای ابری از ضد آفتاب با SPF حداقل 30 استفاده کنید. کرم ضد آفتاب را هر دو ساعت یک بار تجدید کنید.
• لباس محافظ بپوشید. از لباس های آزاد و کلاه لبه دار استفاده کنید. عینک آفتابی را فراموش نکنید و از عینک هایی استفاده کنید که هر دو نوع اشعه UVA و UVB را مسدود می کنند.
• از استفاده از سولاریوم و محصولات برنزه کننده خودداری کنید. تخت های سولاریوم اشعه ماورا بنفش ساطع می کنند و می توانند خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهند.
• پوست خود را مرتب بررسی کنید تا متوجه تغییرات آن شوید. پوست خود را اغلب از نظر ایجاد زائده یا تغییر در خال، کک و مک، برجستگی و ماه گرفتگی بررسی کنید.

تشخیص

آزمایش ها و روش هایی که برای تشخیص ملانوما استفاده می شود شامل موارد زیر است:

• معاینه بدنی. پزشک سوالاتی مربوط به سابقه بیماری را پرسیده و پوست را از نظر وجود علائم مشکوک بررسی می کند.
• برداشتن نمونه ای از بافت برای آزمایش (نمونه برداری). معمولاً پزشک برای تشخیص دقیق ضایعه پوستی مشکوک به ملانوم، برداشت نمونه ای از پوست را برای آزمایش تجویز می کند. نمونه برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می شود.

تعیین شدت ملانوم

اگر ابتلا به ملانوم تشخیص داده شود، مرحله بعدی تعیین میزان (مرحله) سرطان است. به همین منظور معمولاً یک یا چند روش زیر انجام می شود:

• تعیین ضخامت بافت غیرعادی. ضخامت ملانوم با بررسی دقیق آن در زیر میکروسکوپ و اندازه گیری آن با ابزاری خاص تعیین می شود. اندازه گیری ضخامت ملانوما به پزشکان کمک می کند تا در رابطه با برنامه درمانی تصمیم بگیرند. به طور کلی، هر چه ضخامت تومور بیشتر باشد، بیماری شدیدتر می باشد.

در ملانومای نازک برای از بین بردن سرطان و برخی از بافت های طبیعی اطراف آن به جراحی نیاز می باشد. اگر بافت ملانوم ضخیم باشد، پزشک ممکن است قبل از تعیین و اجرای گزینه های درمانی، آزمایش های دیگری را برای تعیین گسترش سرطان توصیه کند.

• گسترش ملانوم به غدد لنفاوی. اگر احتمال گسترش سرطان به غدد لنفاوی وجود داشته باشد، پزشک انجام روشی به نام بیوپسی گره نگهبان را تجویز می کند.

در طی نمونه برداری از این گونه بافت، نوعی ماده رنگی در ناحیه ای که ملانوم برداشته شده تزریق می شود. رنگ به غدد لنفاوی مجاور جریان می یابد. اولین غده لنفاوی برداشته شده و از نظر سلول های سرطانی مورد آزمایش قرار می گیرد. اگر این غدد لنفاوی عاری از سرطان باشند، احتمال زیادی وجود دارد که ملانوم از منطقه ای که برای اولین بار کشف شده است گسترش نیافته باشد.

• بررسی نشانه های سرطان در اطراف پوست. پزشکان برای بررسی علائم احتمالی گسترش سرطان به سایر مناطق بدن برای افراد مبتلا به ملانومای پیشرفته، آزمایش های تصویربرداری را تجویز می کنند. آزمایش های تصویربرداری شامل رادیوگرافی، CT اسکن و اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) می باشد. این آزمایش های تصویربرداری معمولاً برای ملانوم های کوچک با خطر پایین انتشار به خارج از سطح پوست تجویز نمی شود.

از جمله عوامل دیگری که در تعیین خطر گسترش سرطان (متاستاز) وجود دارد، وجود زخمی که بهبود که نمی یابد و تعداد سلول سرطانی تقسیم کننده (میتوز) هنگام مشاهده زیر میکروسکوپ می باشد.

ملانوم با استفاده از اعداد رومی 0 تا IV مرحله بندی می شود. در مرحله 0 و مرحله I ، ملانوما کوچک است و سرعت درمان آن بسیار موفقیت آمیز است. اما هرچه عدد بالاتر باشد، احتمال بهبودی کامل کاهش می یابد. در مرحله چهارم، سرطان فراتر از پوست رفته و به سایر اندام ها مانند ریه ها یا کبد گسترش یافته است.

درمان

بهترین گزینه درمان برای ملانوم به اندازه و مرحله سرطان، سلامت کلی و اولویت های شخصی بستگی دارد.

درمان ملانومای کوچک

درمان ملانوما در مراحل اولیه معمولاً شامل جراحی برای برداشتن آن می باشد. ملانوم بسیار نازک در طی نمونه برداری کاملاً برداشته شده و دیگر نیازی به درمان بیشتر ندارد. در غیر این صورت، جراح بافت سرطانی و همچنین حاشیه ای از پوست طبیعی و یک لایه از بافت زیر پوست را بر می دارد. برای افراد مبتلا به ملانومای مرحله اولیه، این تنها درمان مورد نیاز است.

درمان ملانومایی که به فراتر از پوست گسترش یافته است

اگر ملانوم به نقاط دیگر پوست گسترش یافته باشد، گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• جراحی برای برداشتن گره های لنفاوی درگیر. اگر ملانوم به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته باشد، جراح غدد درگیر را بر می دارد. در این حالت انجام درمان های تکمیلی قبل یا بعد از جراحی نیز تجویز می شود.
• ایمونوتراپی. ایمونوتراپی نوعی درمان دارویی است که به سیستم ایمنی بدن کمک می کند تا با سرطان مقابله کند. سیستم ایمنی بدن که علیه بیماری مبارزه می کند ممکن است به بافت سرطانی حمله نکند زیرا سلول های سرطانی پروتئین هایی تولید می کنند که به آنها کمک می کند از سلول های سیستم ایمنی پنهان شوند. ایمنی درمانی با تداخل در این روند باعث شناسایی سلول های سرطانی توسط سیستم ایمنی می شود. ایمونوتراپی، اغلب پس از جراحی برای ملانوم که به غدد لنفاوی یا سایر مناطق بدن گسترش یافته است تجویز می شود.

• درمان هدفمند. درمان های دارویی هدفمند روی نقاط ضعف خاص موجود در سلول های سرطانی متمرکز هستند. با هدف قرار دادن این نقاط ضعف، درمان های دارویی هدفمند می توانند سلول های سرطانی را از بین ببرند. گاهی برای درمان گسترش ملانوما به غدد لنفاوی و یا سایر نواحی بدن، این نوع درمان هدفمند تجویز خواهد شد.

• پرتو درمانی. در این روش درمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه X و پروتون ها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. در صورت گسترش بیماری، ممکن است از پرتودرمانی برای درمان غدد لنفاوی استفاده شود. پرتودرمانی می تواند به تسکین علائم گسترش ملانوم به سایر نواحی بدن کمک کند.

• شیمی درمانی. در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می شود که سلول های سرطانی را از بین می برد. به طور کلی داروهای شیمی درمانی به دو صورت تزریقی و خوراکی تجویز می شوند.

راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری

تشخیص سرطان می تواند زندگی شخص را برای همیشه تغییر دهد. هر فرد روش منحصر به فردی برای کنار آمدن با تغییرات عاطفی و جسمی این بیماری، پیدا می کند. اما گاهی اوقات تصمیم در رابطه با قدم های بعدی بعد از اولین بار تشخیص سرطان، دشوار است.

چند راه برای کمک به کنار آمدن با بیماری وجود دارد:

• به اندازه کافی در رابطه با ملانوما بیاموزید تا در رابطه با مراقبت از خود تصمیم بگیرید. در رابطه با سرطان و گزینه های درمانی، با پزشک خود مشورت کنید. کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با سرطان و تصمیم گیری در رابطه با شیوه درمانی اعتماد به نفس بیشتری به شخص بیمار می دهد.
• رابطه نزدیکی با دوستان و خانواده داشته باشید. قوی نگه داشتن روابط با نزدیکان به شخص کمک می کند تا با سرطان مقابله کند.
• کسی را پیدا کنید که با او صحبت کنید. از دوستان یا اعضای خانواده شنونده خوبی پیدا کنید که به صحبت های شما درباره امیدها و ترس ها گوش دهد.

یک مشاور، مددکار اجتماعی پزشکی یا گروه پشتیبانی سرطان نیز می تواند در این زمینه کمک کننده باشد.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

در صورت مشاهده تغییرات پوستی نگران کننده، به پزشک خانواده مراجعه کنید. بسته به شرایط بیمار و نتیجه هر آزمایش، شخص به پزشک متخصص بیماری های پوستی (متخصص پوست) یا به پزشک متخصص در درمان سرطان (متخصص انکولوژی) ارجاع داده خواهد شد.

از آنجا که زمان ملاقات با پزشک کوتاه می باشد و در این زمان اطلاعات زیادی برای رد و بدل شدن وجود دارد، بهتر است که برای ملاقات با پزشک آماده باشید. در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به آمادگی برای ملاقات با پزشک، آورده شده است.

آن چه می توانید انجام دهید

از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات آگاه باشید. در زمان تعیین وقت، حتماً در رابطه با محدودیت های قبل از ملاقات با پزشک، مانند محدود کردن رژیم غذایی سوال کنید.

• علائمی که تجربه می کنید، از جمله علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با دلیل بیماری فعلی نداشته باشند را یادداشت کنید.
• اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرسهای عمده یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
• نام و مقدار داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده اید.
• یکی از اعضای خانواده یا دوست خود را همراه داشته باشید. بعضی اوقات یادآوری تمام اطلاعات ارائه شده در هنگام قرار ملاقات دشوار است. شخصی که شما را همراهی می کند می تواند در یادآوری توضیحات پزشک به شما کمک کند.
• سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.

وقت شما با پزشک محدود است، بنابراین تهیه لیستی از سوالات می تواند به شما کمک کند تا از وقت ملاقات خود نهایت استفاده را ببرید. در صورت کمبود زمان، سوالات خود را از مهمترین تا کم اهمیت ترین لیست کنید. برخی از سوالات اساسی در رابطه با ملانوم، عبارتند از:

• آیا دچار ملانوم هستم؟
• ملانوم من چقدر بزرگ شده است؟
• عمق ملانوم چقدر است؟
• آیا ملانوم من در خارج از ناحیۀ اولیه گسترش یافته است؟
• به چه آزمایش های دیگری نیاز دارم؟
• گزینه های درمان من چه هستند؟
• عوارض جانبی بالقوه هر گزینه درمانی چیست؟
• بهترین درمان در دسترس چیست؟
• چه مدت فرصت دارم تا در مورد گزینه درمانی تصمیم بگیرم؟
• چه مجله ها و بروشورهایی در دسترس هستند؟ چه سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می دهید؟
• آیا نیازی به مراجعه مجدد می باشد؟

علاوه بر این سوالات، در پرسیدن هر سوال دیگری که برایتان پیش آمده است تردید نکنید.